16.2.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 44/1

1.1

Zdaniem Komitetu konieczne jest wyraźne wzmocnienie podejmowanych dotychczas działań na rzecz badań i rozwoju w Europie, poprawienie niezbędnych w tym celu warunków ramowych i stworzenie podstaw finansowych.

Oprócz mocnych wspólnotowych, krajowych i przemysłowych programów badawczo-rozwojowych potrzebny jest europejski wspólny rynek badań i rozwoju, w celu lepszego wykorzystania i uwolnienia istniejącego we Wspólnocie Europejskiej i możliwego do rozbudowy potencjału — czyli europejska przestrzeń badawcza.

1.2

Z tego względu Komitet z zadowoleniem przyjmuje zamiar Komisji, aby wzmocnić i dalej rozbudowywać europejską przestrzeń badawczą. Wskazane cele i propozycje są zasadniczo właściwe i godne poparcia. Wymagają one jednak uzupełnienia, a w niektórych przypadkach — wyjaśnienia i skorygowania.

1.3

Komitet popiera cel dotyczący stworzenia atrakcyjnego europejskiego rynku pracy dla badaczy, który jednocześnie umożliwia i nagradza mobilność. Na pierwszym planie stoją kwestie takie jak: ustalanie warunków umowy, atrakcyjne uposażenie, zabezpieczenie i świadczenia społeczne, które mogą być przenoszone na terenie Europy, oraz łączenie rodzin. W tej dziedzinie ogromne braki wykazują przede wszystkim państwa członkowskie. Z tego względu Komitet apeluje szczególnie do państw członkowskich i właściwych partnerów społecznych o usunięcie braków, a przede wszystkim o zaoferowanie młodym badaczom atrakcyjnych możliwości pracy, które mogłyby konkurować z alternatywnymi możliwościami zawodowymi dla uzdolnionych naukowców. Wtedy ponownie więcej młodych ludzi będzie gotowych zainwestować swoją energię i czas w odpowiednie wymagające i specjalistyczne studia, przyczyniając się przy tym do usunięcia grożących Europie niedoborów wykwalifikowanych specjalistów i absolwentów w dziedzinach naukowo-technicznych.

1.4

Komitet popiera cel barceloński, sformułowany przez Radę Europejską. Jednakże zgodnie z obecnie obowiązującymi decyzjami wkład Wspólnoty w niezbędne dla osiągnięcia celu barcelońskiego inwestycje na rzecz badań i rozwoju wyniesie jedynie około 2 % (a więc zaledwie jedną pięćdziesiątą!). Największe zobowiązania polityczne związane z osiągnięciem celu barcelońskiego stoją zatem przed państwami członkowskimi, zaś zobowiązania ekonomiczne — przed sektorem przemysłowym. Z tego względu zalecenia Komitetu skierowane są w szczególności do Rady, Parlamentu i państw członkowskich, aby ze swej strony podjęły wszelkie kroki oraz inne działania niezbędne do ponownego wzniesienia badań i rozwoju w Europie na światowy poziom.

1.5

Komitet powtarza swoje zalecenie, aby zwiększyć wkład Wspólnoty Europejskiej w ogólne docelowe wydatki na rzecz badań i rozwoju do minimum 3 %, aby wzmóc stymulujące oddziaływanie wspólnotowego finansowania badań na konieczne finansowanie badań przez państwa członkowskie i przemysł. Ponadto część środków z funduszy strukturalnych należy przeznaczyć na rozbudowę infrastruktury w dziedzinie badań i rozwoju, a także należy wzmocnić możliwości wsparcia przez EBI. Zalecenie to zyskało na znaczeniu na skutek niedocenianych przez długi czas poważnych problemów związanych z energią i klimatem.

1.6

Komitet popiera cel dotyczący stworzenia światowej klasy infrastruktury badawczej w dziedzinie naukowo-technicznej, która następnie będzie jednak wymagała trwałego i rzetelnego finansowania. Głównymi przesłankami powodzenia i celowości tego zamierzenia jest udział odpowiednich instytutów i grup uczelni wyższych z państw członkowskich oraz zaangażowane uczestnictwo przemysłu w projektach technologicznych. Jedynie takie zorganizowanie w sieć tworzy pełną całość i prowadzi do wypracowania europejskiej wartości dodanej.

1.7

Komitet popiera cel, jakim jest wzmocnienie instytucji naukowo-badawczych — oraz ich organizacji nadrzędnych — które są istotnymi inicjatorami i podmiotami w procesie badań i rozwoju. Wymagają one niezawodnego planowania długoterminowego, odpowiedniego wyposażenia i dostatecznej swobody podejmowania decyzji. Warunkami są większa odpowiedzialność własna w wykorzystaniu zasobów finansowych, wystarczająco wysoki udział w finansowaniu podstawowym, całościowe finansowanie projektów, przenoszenie budżetów rocznych, likwidacja hamujących rozwój nadmiernych obciążeń administracyjnych podmiotów w dziedzinie badań i nauczania, zachęty i promowanie doskonałości poprzez przyznawanie dodatkowych środków na badania na drodze współzawodnictwa.

1.8

Komitet postrzega wspólne inicjatywy technologiczne i platformy technologiczne jako ważne instrumenty tworzenia innowacji technicznych w dziedzinach badań o znaczeniu strategicznym. W wypadku niezbędnych w tym celu spółek między sektorem publicznym a prywatnym oraz wspólnych programów badań chodzi również o odpowiednie włączenie małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Planowane wspólnoty wiedzy i innowacji (KIC) Europejskiego Instytutu Technologii (ETI) powinny korzystać ze zdobytych w związku z tym doświadczeń. Wartościowy wkład mogą tutaj stanowić także doświadczenia związane z projektami ERA-NET i CORNET oraz klastrami EUREKA.

1.9

Komitet popiera cel otwarcia europejskiej przestrzeni badawczej na świat. Jednakże w tym kontekście decydującym kryterium jest jej atrakcyjność: dopiero po przezwyciężeniu krytykowanego obecnie nie tylko ilościowego, ale również jakościowego drenażu mózgów w stosunku do badaczy osiągających najlepsze na świecie wyniki i sukcesy, będziemy mogli uznać to zadanie za wykonane. Jednak aby można było osiągnąć ten cel, muszą współgrać wszystkie istotne składniki: poziom, wyposażenie, warunki pracy, ramy polityczne, perspektywy rozwoju i swoboda działania, dochód osobisty i uznanie społeczne.

1.10

Komitet popiera metodę otwartej koordynacji, umożliwiającą ocenę strategicznych celów i polityk państw członkowskich oraz wymianę związanych z nimi doświadczeń, w celu uzyskania spójności i wypracowania optymalnej europejskiej polityki badawczej. Z drugiej strony należy odrzucić prowadzoną pod hasłem ogólnego ujednolicenia, narzuconą z góry (top-down) szczegółową koordynację badań europejskich, która stanowi ingerencję w sprawy organizacji badawczych i przedsiębiorstw. Dlatego też należy uniknąć wrażenia, że Komisja dąży do centralnego kierowania badaniami europejskimi. Celem jest właściwa równowaga między ramami wspólnotowymi, niezależnością państw członkowskich, jak również inicjatywą na szczeblu instytucjonalnym i indywidualnym oraz prawem do samostanowienia. Tylko w warunkach pluralizmu metod, podejść i wyboru zagadnień można uzyskać najlepsze wyniki, procedury i innowacje.

1.11

Komitet powtarza swoje wezwania do zmniejszenia biurokracji. Zaleca on zatem uwzględnienie tego problemu w przyszłym harmonogramie prac w ramach europejskiej przestrzeni badawczej jako kolejnego ważnego celu politycznego. Oznacza to, że należy wspólnie z państwami członkowskimi i organizacjami badawczymi opracować koncepcje służące uproszczeniu i zredukowaniu do niezbędnego minimum nadmiernych regulacji i zbędnej różnorodności europejskich, krajowych, regionalnych i instytucjonalnych obowiązków sprawozdawczych, procedur przetargowych, procedur dotyczących ekspertyz, ocen i zezwoleń itp. Nawet współzawodnictwo w dążeniu do doskonałości początkowo zwiększa wymagane od naukowców nakłady na procedury biurokratyczne. Tym istotniejsze jest wspólne opracowanie rozwiązania uwzględniającego likwidację i uproszczenia procedur. Obawa przed popełnieniem błędu przez jednostki nie może prowadzić do nadmiernej regulacji i paraliżu działań wszystkich podmiotów.

1.12

Komitet uważa za konieczne zatrudnianie w organizacjach wspierających, w tym również w Komisji, urzędników o doskonałym przygotowaniu merytorycznym, którzy są i pozostaną dobrze i długoterminowo zaznajomieni z daną dziedziną, jej cechami szczególnymi i specyficzną „społecznością” (regularna rotacja miejsc pracy jest w tym kontekście szkodliwa).

1.13

Komitet zaleca uzupełnienie europejskiej przestrzeni badawczej o europejską przestrzeń wiedzy, tak aby stworzyć europejskie społeczeństwo wiedzy. Wymaga to zapewnienia gruntownego wykształcenia wszystkim obywatelom oraz dodatkowo niezbędnego dla naukowców i inżynierów wysokiej jakości wykształcenia specjalistycznego. Wynika stąd odniesienie do właściwego „zarządzania wiedzą”. W procesie pozyskiwania nowej wiedzy badania i rozwój opierają się na wiedzy już zdobytej.

1.14

Komitet zaleca opracowanie jasnych i zrozumiałych przepisów dotyczących zróżnicowanych instrumentów wspólnotowego wsparcia i koordynacji badań i rozwoju, wraz z podsumowującym zestawieniem (i instrukcją obsługi) wszystkich dostępnych dla Komisji instrumentów i form służących wspieraniu oraz koordynacji celów badań i rozwoju. Powinno ono również wskazywać, czy ich wzrastająca liczba wciąż gwarantuje dostatecznie jasny podział zadań i kompetencji i czy wciąż są one przejrzyste i łatwe do zastosowania zarówno dla potencjalnych beneficjentów, jak i dla urzędników Komisji, czy też raczej konieczne jest uporządkowanie ich na nowo.

1.15

Wiele zagadnień poruszonych w zielonej księdze wymaga oddzielnego potraktowania. W tym celu i dla dalszego uszczegółowienia Komitet odsyła do pełnego tekstu swojej opinii.

2.1

Komunikat Komisji pojawia się w kontekście zakończonych już dyskusji i przyjęcia obecnie obowiązującego 7. ramowego programu badań i rozwoju, wybranych do niego tematów badawczych (tzw. programów szczegółowych), dostępnych instrumentów i reguł uczestnictwa. Z tego względu przedmiotowy komunikat Komisji nie odnosi się zatem do przedmiotu badań, a jedynie do strategicznych celów europejskiej przestrzeni badawczej.

2.2

Z tego względu po krótkim rysie historycznym następuje podsumowanie zadań i celów europejskiej przestrzeni badawczej i omówienie ich w kontekście zbadanej sytuacji bieżącej oraz przeanalizowanie i dostosowanie do nowych tendencji. Punktem wyjściowym komunikatu jest znaczenie europejskich badań i rozwoju dla strategii lizbońskiej oraz kwestia ich konkurencyjności w środowisku globalnym.

2.3

Jednocześnie wskazuje się następujące punkty jako szczególne zadania i cele:

2.4

Podsumowuje się dotychczasowe osiągnięcia i na tej podstawie uzasadnia się przyszłe działania na rzecz konsolidacji i dalszej rozbudowy europejskiej przestrzeni badawczej. Zdaniem Komisji obecny ramowy program badań naukowych UE został opracowany specjalnie w celu wsparcia tych działań; środki służące wsparciu zostały znacznie zwiększone, nawet jeżeli miało to miejsce w mniejszym stopniu, niż proponowała wcześniej Komisja Europejska (i zalecał Komitet). Nowe inicjatywy, zapoczątkowane w związku z siódmym programem ramowym (2007-2013), jak na przykład Europejska Rada ds. Badań Naukowych, będą miały wpływ na europejskie środowisko badawcze. Również planowany Europejski Instytut Technologii mógłby przyczynić się do stworzenia światowej klasy wspólnot wiedzy i innowacji.

2.5

Jednocześnie wskazuje się na istniejące zdaniem Komisji wady, które powinny zostać zlikwidowane, jak np. (w skrócie):

2.6

Dalsze elementy zielonej księgi są omawiane w poniższych uwagach Komitetu.

2.7

W celu zapoczątkowania szeroko zakrojonej dyskusji na podstawie zielonej księgi Komisja postawiła w niej 35 konkretnych pytań. Odpowiedzi na nie, oczekiwane ze strony Parlamentu, Rady, EKES-u, Komitetu Regionów, państw członkowskich oraz naukowców i instytucji badawczych, mają w 2008 r. przełożyć się na propozycje działań. Na wiele z tych pytań udziela się już niejako odpowiedzi w punkcie 3 poniżej. Do niektórych pytań szczegółowych odniesiono się w punkcie 4.

3.1

Znaczenie doskonałości naukowej. Komitet wielokrotnie (1) zwracał uwagę na fakt, że największe osiągnięcia naukowe i techniczne oraz sposób, w jaki przekładają się one na konkurencyjny potencjał gospodarki, są czynnikami mającymi decydujący wpływ na zabezpieczenie naszej przyszłej pozycji w świecie oraz zachowanie europejskiego modelu społecznego.

Z tego względu konieczne jest znaczne wzmocnienie podejmowanych dotychczas działań w zakresie badań i rozwoju w Europie, ustanowienie niezbędnych w tym celu priorytetów politycznych oraz poprawa koniecznych ram i stworzenie podstaw finansowych. Istotne jest zastosowanie zasady konkurencyjności zgodnie z kryteriami doskonałości. Komitet wielokrotnie wypowiadał się w sprawie reguł niezbędnej pomocy państwa (2).

3.2

Europejski wspólny rynek badań i rozwoju. Oprócz skutecznych wspólnotowych, krajowych i branżowych programów badań i rozwoju potrzebny jest europejski wspólny rynek badań i rozwoju, tak aby lepiej wykorzystywać i uwolnić istniejący we Wspólnocie Europejskiej i możliwy do rozbudowy potencjał — czyli europejska przestrzeń badawcza.

3.3

Zasadnicza zgoda. Z tego względu Komitet z zadowoleniem przyjmuje wyrażony przez Komisję w zielonej księdze zamiar konsolidacji, wzmocnienia i dalszego rozwoju europejskiej przestrzeni badawczej i tym samym kontynuowania zasadniczo pozytywnego rozwoju. Komitet dostrzega tu zgodność z istotnymi elementami swoich wcześniejszych zaleceń (3). Cele wskazane przez Komisję w tym kontekście są właściwe, zaś propozycje przedstawione w celu ich realizacji w znacznej mierze uznaje się za odpowiednie i godne poparcia; wymagają one jednak uzupełnienia, a w niektórych przypadkach — wyjaśnienia i skorygowania.

3.4.1

Społeczność naukowa. Od ustanowienia Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych (4) CERN minęło już ponad 50 lat. Dla osiągnięcia tego celu udało się uzyskać potrzebne wsparcie wpływowych polityków europejskich dzięki niezależnemu zaangażowaniu międzynarodowej społeczności naukowej, tzn. samodzielnemu zorganizowaniu się czołowych naukowców (5) z różnych krajów. W ten sposób stworzono najwyższej klasy europejską instalację doświadczalną, której finansowanie i wykorzystanie wykraczało poza możliwości i gotowość poszczególnych państw. Z podobnych względów założono później kolejne transgraniczne organizacje europejskie (6), na przykład ECMWF, EMBO, ESRF, ESO, ESA i ILL.

3.4.2

Wspólnota Europejska. Podpisany 25 marca 1957 r. w Rzymie Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Atomową (EWEA lub traktat EURATOM) jest jednym z trzech traktatów ustanawiających Wspólnoty Europejskie. Stanowił on również początek zaangażowania Wspólnoty w dziedzinie badań i rozwoju  (7). Wejście w życie pierwszego ramowego programu badań i rozwoju w 1986 r. dało podstawę dla ogólnej wspólnotowej polityki badań, wykraczającej poza cele EURATOM. Podjęta w 2000 r. w związku ze strategią lizbońską decyzja o ustanowieniu europejskiej przestrzeni badawczej potwierdziła dążenie polityki europejskiej do stworzenia formalnych ram dla prowadzenia badań europejskich. Europejska przestrzeń badawcza powinna stać się jednocześnie symbolicznym „znakiem firmowym”, którego uzasadnienie i cele są ukierunkowane przez strategię lizbońską.

3.4.3

Cel barceloński. Jak wielokrotnie podkreślano, Komitet popiera cel barceloński, sformułowany przez Radę Europejską przed pięciu laty w związku ze strategią lizbońską. Zgodnie z tym celem należy zwiększać całkowite nakłady na badania i rozwój w UE, aby w 2010 r. osiągnąć poziom zbliżony do 3 % PKB. Potrzebne w tym celu inwestycje mają w dwóch trzecich pochodzić z sektora prywatnego. Jednakże zgodnie z obecnie obowiązującymi decyzjami, wkład Wspólnoty w niezbędne dla osiągnięcia celu barcelońskiego inwestycje na rzecz badań i rozwoju wyniesie jedynie około 2 % (a więc zaledwie jedną pięćdziesiątą!).

3.5

Polityczne zobowiązania państw członkowskich. Największe zobowiązania polityczne związane z osiągnięciem celu barcelońskiego stoją zatem przed państwami członkowskimi, zaś zobowiązania ekonomiczne — przed sektorem przemysłowym i sektorem prywatnym. Z tego względu poniższe zalecenia i postulaty Komitetu skierowane są w szczególności również do Rady, Parlamentu i państw członkowskich, aby ze swej strony podjęły wszystkie niezbędne kroki i wsparły cele określone w zielonej księdze dla przywrócenia jakości badań i rozwoju w Europie do poziomu światowego, osiągnięcia celu barcelońskiego, stanowiącego pierwszy etap tego procesu, oraz podjęcia wszystkich innych niezbędnych działań.

3.6

Lepsze wykorzystanie funkcji dźwigni spełnianej przez wspólnotowe finansowanie badań. Wsparcie badań przez Wspólnotę również odgrywa bardzo ważną rolę. Stanowi ono nie tylko siłę integrującą i koordynującą, ale przede wszystkim działa niczym dźwignia dla inwestycji w badania naukowe ze strony państw członkowskich i sektora przemysłowego. Z tego względu konieczne jest wyraźne zwiększenie siły tej dźwigni, aby wreszcie uzyskać potrzebny pełny wkład państw członkowskich i sektora przemysłowego w osiągnięcie celu barcelońskiego, który wciąż pozostaje odległy. Europa powinna uświadomić sobie i ponownie przejąć odgrywaną w przeszłości tradycyjną rolę wiodącego obszaru badań i innowacji.

3.6.1

Zwiększenie udziału Wspólnoty. W tym kontekście Komitet stwierdził (8), że uzgodniony obecnie wspólnotowy budżet na badania i rozwój nie jest wystarczający dla wykorzystania tej funkcji dźwigni. Z tego względu Komitet powtarza swoje pilne zalecenie, aby w ramach zbliżającego się przeglądu budżetu w 2008 r. zwiększyć wkład Wspólnoty we wspólne docelowe nakłady na badania i rozwój w europejskiej przestrzeni badawczej z obecnego poziomu wyraźnie poniżej 2 % do minimum 3 %, a ponadto przeznaczyć (9) znaczną część środków pochodzących z funduszy strukturalnych na infrastrukturę w dziedzinie badań i rozwoju (10) oraz zdecydowanie zwiększyć możliwości udzielenia wsparcia przez EBI.

3.6.2

Pilna potrzeba podjęcia decyzji politycznych. Opublikowane niedawno przez Komisję zestawienie (11) odnoszące się do aktualnego stanu badań europejskich oraz ich finansowania w porównaniu do konkurentów międzynarodowych potwierdza niezwykle pilną potrzebę przekształcenia powyższego zalecenia Komitetu w decyzję polityczną. Dodatkowym utrudnieniem są bardzo poważne i przez długi czas niedoceniane problemy związane z energią i klimatem.

3.7

Masa krytyczna, łączenie zasobów i wiedzy fachowej, europejska wartość dodana. Wspólnota powinna objąć działaniami i wspierać przede wszystkim takie zadania i projekty badawcze istotne z punktu widzenia postępu naukowo-technicznego, które wykraczają poza możliwości lub gotowość poszczególnych państw członkowskich i ich gospodarek lub które dzięki procedurom europejskim i zorganizowaniu w sieć w całej Europie mogłyby mieć dużo większą skuteczność. Dzięki temu mogą one przynieść znaczną wartość dodaną w porównaniu z wysiłkami poszczególnych państw.

3.8

Wysokiej klasy infrastruktura i instytucje naukowo-badawcze. W wielu szczególnie ważnych dziedzinach badań warunkiem całkowicie nowych odkryć i postępu technicznego są kosztowne inwestycje infrastrukturalne i instalacje o wielkiej skali, dające rozwojowi technicznemu (na etapie przedkonkurencyjnym) nowoczesne możliwości dokonania ulepszeń i innowacji. Z tego względu Komitet nadaje szczególne znaczenie wymienionemu w zielonej księdze celowi stworzenia światowej klasy infrastruktury naukowo-badawczej. Infrastruktura taka jest podstawą i katalizatorem badań najwyższej klasy. Ma ona olbrzymią moc przyciągania najlepszych na świecie naukowców i inżynierów, a zatem w doskonały sposób wspiera kolejny ważny cel, jakim jest stworzenie wysokiej klasy instytucji naukowo-badawczych, które zapewnią uznanie znakom firmowym, jakimi są europejskie badania naukowe i europejska przestrzeń badawcza.

3.8.1

Wykaz ESFRI  (12). Z tego względu Komitet z zadowoleniem przyjmuje wykaz ESFRI, sporządzony przy współpracy państw członkowskich i Komisji oraz zatwierdzony i wspierany przez Radę (13). Zwraca jednocześnie uwagę, że oprócz podstawowego zaangażowania państw członkowskich w tej dziedzinie w przyszłości konieczne będzie również wzmocnione, pewne i długoterminowe zaangażowanie Komisji, ponieważ właśnie tu szczególnie widoczne jest polityczne dążenie do wyjątkowych pionierskich osiągnięć naukowo-technicznych. Z tego względu Komitet zdecydowanie popiera dalszą konsekwentną realizację „mapy drogowej” oraz odpowiedni finansowy udział Wspólnoty w budowie i długoterminowym wykorzystaniu takich instalacji. Komitet podkreśla konieczność sporządzenia odpowiednich umów, umożliwiających otwarcie ich i uatrakcyjnienie dla partnerów i użytkowników z całej europejskiej przestrzeni badawczej, a ponadto wspiera wysiłki na rzecz tworzenia spółek z podmiotami spoza Europy oraz ich uczestnictwa (14).

3.8.2

Stabilność finansowania. Zwłaszcza w odniesieniu do projektów planowanych długoterminowo z uwagi na wysokie koszty inwestycji, szczególne znaczenie ma zapewnienie w chwili obecnej i w przyszłości odpowiedniej stabilności finansowania do momentu osiągnięcia celów, o ile spełniają one kryterium naukowej doskonałości. Szczególnie w tej dziedzinie duże wahania, niepewność czy nawet przerwy w finansowaniu powodują nie tylko marnotrawstwo kosztownych inwestycji finansowych i wyników pracy nad rozwojem naukowo-technicznym, ale również wpływają niszcząco na stworzone powiązania, współpracę międzynarodową i zaufanie w kontekście przyszłych obietnic. Szkodzą one zatem europejskiemu rynkowi pracy dla naukowców i inżynierów.

3.8.3

Zaangażowanie uniwersytetów i instytutów. Podstawowym warunkiem sukcesu tych znacznych inwestycji w projekty infrastrukturalne oraz koniecznego rozszerzenia podstawy badań najwyższej klasy jest odpowiedzialny udział właściwych grup uczelni wyższych, instytutów i organizacji badawczych, mających siedzibę w państwach członkowskich, w rozwoju i wykorzystaniu odpowiednich instalacji doświadczalnych: dopiero takie zorganizowanie w sieć prowadzi do stworzenia pewnej całości i wypracowania europejskiej wartości dodanej. Dlatego konieczne jest również należyte wspieranie takiego zorganizowania w sieć i odpowiednie wyposażenie programów szczegółowych Współpraca i Pomysły. W tym celu należy w szczególności zapewnić odpowiednie środki na podróże i pobyt na miejscu oraz udostępnić systemy łączności i urządzenia pomocnicze. Ponadto Komitet zwraca w tym kontekście uwagę także na ogromne znaczenie wspierania mobilności.

3.8.4

Nieograniczona mobilność. Komitet popiera cel dotyczący zapewnienia w ramach europejskiej przestrzeni badawczej nieograniczonej mobilności pomiędzy państwami członkowskimi, organizacjami, jak również pomiędzy sektorem prywatnym i publicznym. Mobilność służy nie tylko rozwojowi zawodowemu, wymianie wiedzy i zdobywaniu doświadczenia zawodowego, ale ogólnie rzecz biorąc, rozszerza horyzonty, wzmacnia zdolność opiniowania i wspiera zrozumienie kulturowe. Z tego względu konieczne jest przezwyciężenie i likwidacja wszelkich niedociągnięć i błędnych rozwiązań, które stanowią barierę dla nieograniczonej mobilności. Należą do nich przeszkody międzypaństwowe, niewystarczające uznawanie/możliwość przenoszenia nabytych praw do świadczeń społecznych, jak i np. niekorzyści/obciążenia podatkowe związane z przeprowadzką rodziny.

3.8.5

Sytuacja w nowych państwach członkowskich. Należy oczywiście zachować ostrożność i stworzyć zachęty mające przeciwdziałać sytuacji, w której w przypadku badaczy pochodzących z nowych państw członkowskich pożądana mobilność wewnątrzeuropejska prowadzić będzie do długookresowego wewnątrzeuropejskiego „drenażu mózgów”. Komitet wskazywał już we wcześniejszej opinii na szczególne znaczenie, jakie również z tego powodu ma tworzenie atrakcyjnych instytucji naukowo-badawczych w nowych państwach członkowskich.

3.9

Ocena wartości europejskiej przestrzeni badawczej. Skuteczna i efektywna współpraca międzynarodowa, w szczególności przy dużych europejskich projektach wspólnotowych, wzbudza w podmiotach uczestniczących poczucie wspólnoty, które wzmacnia wartość europejskiej przestrzeni badawczej oraz symbolikę europejską.

3.10

Samoorganizacja i konferencje specjalistyczne. Przykład CERN, ale również np. rozwój europejskich instalacji do badania fuzji jądrowej dobitnie pokazują chęć i zdolność środowiska naukowego do samodzielnego szukania i znalezienia międzynarodowych partnerów do współpracy, jak również do pozyskania międzynarodowego finansowania ze strony rządów państw trzecich. Warunkiem koniecznym w tym celu jest zapewnienie środków zarówno na przeprowadzenie szczególnie istotnych specjalistycznych konferencji naukowo-technicznych w Europie, jak i na udział zwłaszcza młodych naukowców europejskich także w konferencjach międzynarodowych.

3.10.1

Stowarzyszenia naukowo-techniczne — organizacje społeczeństwa obywatelskiego. Konferencje specjalistyczne stanowią istotne forum rozpowszechniania i oceny wyników pracy, wymiany wiedzy i opinii, nawiązywania współpracy i rozwijania nowych lub ulepszonych koncepcji. Konferencje tego typu są organizowane z reguły przez odpowiednie stowarzyszenia naukowo-techniczne (15), które są typowymi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego. Z tego względu Komitet zaleca uwzględnienie i uznanie w większym stopniu ich działalności oraz lepsze wykorzystanie i wspieranie ich działań na rzecz rozpowszechniania wiedzy, oceny wyników prac i koordynacji badań.

3.11

Programy ramowe. Zdaniem Komitetu wspólnotowy ramowy program badań i rozwoju oraz ramowy program Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej są ważnymi instrumentami wspólnotowymi w zakresie realizacji europejskiej przestrzeni badawczej.

W uzupełnieniu programów szczegółowych Infrastruktura i Pomysły istotne zachęty do skoordynowanej współpracy (patrz punkt 3.13) wynikają w szczególności z programów szczegółowych Współpraca i Ludzie oraz związanych z nimi środków finansowania. Z tego względu ich odpowiednia realizacja stanowi istotny element prowadzącego do synergii transgranicznego budowania tożsamości dla europejskich badań naukowych i europejskiej przestrzeni badawczej.

3.11.1

Badania podstawowe i zastosowanie. Należy podkreślić wyraźne uwzględnienie badań podstawowych i uznanie ich decydującego znaczenia dla postępu i innowacji. Wynika z tego konieczna równowaga między planowanym wsparciem badań podstawowych z jednej strony a badań stosowanych oraz badań ukierunkowanych na produkty i procesy z drugiej strony. Jak już wielokrotnie podkreślano (16), pomiędzy tymi obszarami nie istnieją wyraźne linie podziału, a raczej wiele wzajemnych oddziaływań; obszary te są wzajemnie od siebie zależne.

3.11.2

Wspólne inicjatywy technologiczne, platformy technologiczne i ETI. Komitet podkreśla szczególną rolę, jaką odgrywają wspólne inicjatywy technologiczne i platformy technologiczne. Służą one tworzeniu spółek między sektorem publicznym a prywatnym oraz realizacji wspólnych programów badawczych w strategicznych dziedzinach badań. Komitet zaleca, aby przy tworzeniu planowanych wspólnot wiedzy i innowacji (Knowledge and Innovation Communities — KIC) Europejskiego Instytutu Technologii ETI skorzystać ze zdobywanych w związku z tym doświadczeń. Wartościowy wkład mogą również stanowić doświadczenia uzyskane przy projektach ERA-NET oraz klastrach EUREKA.

3.11.3

MŚP. Szczególne znaczenie w przypadku spółek między sektorem publicznym a prywatnym, ale również w przypadku spółek przemysłowych ma dostateczne zaangażowanie małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Komitet z zadowoleniem przyjmuje podejmowanie przez Komisję szczególnych wysiłków w tym kontekście i zamiar kontynuowania ich w przyszłości. Ponadto wkład może stanowić również projekt CORNET (17) (Collective Research Networking), rozpoczęty w ramach ERA-NET.

3.11.4

Zachowanie poufności informacji. Darmowe rozpowszechnianie informacji dotyczących nowych odkryć było i jest jednym z czynników warunkujących sukces nowoczesnej nauki (patrz również 4.4.2 Swobodny dostęp). Ograniczanie tego rozpowszechniania jest problematyczne i wiąże się nie tylko z aspektami własności intelektualnej, lecz w szczególności z ustaleniem, od jakiej fazy rozwoju nowej/innowacyjnej technologii zagadnienia zachowania poufności (z uwagi na konkurencję na rynku (18)) mogą stanowić przeszkodę dla niezbędnej wymiany wiedzy i dalszej współpracy z partnerami sektora przemysłowego i pomiędzy nimi. Komitet zaleca, by tę istotną kwestię poddać bardziej dogłębnej analizie, ponieważ zależy od niej pomyślność współpracy, w szczególności między sektorem prywatnym a publicznym.

3.12

Wzmocnienie instytucji naukowo-badawczych. Komitet wspiera ważny cel, jakim jest wzmocnienie instytucji naukowo-badawczych — oraz ich organizacji nadrzędnych — które są istotnymi inicjatorami i podmiotami w zakresie badań i rozwoju. Prowadzi się tam koordynację, planowanie i badania, a wypracowany klimat pracy, swoboda działania i styl badań są decydujące dla reputacji danej organizacji czy instytucji naukowo-badawczej i osiąganych przez nią wyników. Z tego względu organizacje i instytucje badawcze wymagają bardziej długofalowego i niezawodnego planowania, zapewnienia dostatecznych środków i odpowiedniej swobody decydowania. Warunkami są zatem większa odpowiedzialność własna w wykorzystaniu zasobów finansowych, niezawodny, dostatecznie wysoki udział w instytucjonalnym finansowaniu podstawowym (zwykle co najmniej 75 % do 80 %), całościowe finansowanie projektów, przenoszenie budżetów rocznych, likwidacja nadmiernych obciążeń administracyjnych świadczeniodawców, zachęty i wsparcie najwyższej jakości poprzez odpowiednio długoterminowe przyznawanie dodatkowych środków na badania na drodze współzawodnictwa i współmiernie do osiągniętych sukcesów.

3.13

Otwarta koordynacja. Istotne impulsy na rzecz wzajemnej otwartej koordynacji i oceny polityk badawczych i strategicznych celów państw członkowskich wynikają z zachodzących na szczeblu europejskim, sprawdzonych procesów decyzyjnych odnoszących się do inicjatyw z dziedziny polityki badawczej Komisji, jak również z przygotowawczych działań konsultacyjnych. Ponadto wykraczające poza nie działania w zakresie uzgodnień i koordynacji z państwami członkowskimi i regionami oraz między nimi w sprawie szczególnych priorytetów i projektów infrastrukturalnych Komitet uważa za istotne i sensowne dla zapewnienia większej spójności i optymalnej europejskiej polityki badawczej. Dlatego też koordynacja jest zasadna przy tworzeniu europejskich międzyrządowych organizacji badawczych na potrzeby wielkich projektów wspólnotowych i infrastruktury wspólnotowej (patrz punkt 3.8). Koordynacja ze strony Komisji wiąże się ponadto z wykorzystaniem środków wsparcia z 7. programu ramowego (patrz punkt 3.11).

3.14

Bez nadmiernej koordynacji. Jednakże należy odrzucić możliwość wprowadzenia — jako celu samego w sobie lub pod hasłem ogólnego ujednolicenia — narzuconej z góry (top-down) szczegółowej koordynacji badań europejskich oraz ingerencji w sprawy organizacji badawczych lub przedsiębiorstw. Stanowiłoby to — np. zgodnie z wyrażonym zamiarem unikania dublowania badań (19) i fragmentacji — ograniczenie niezbędnego zróżnicowania podejść i metod badawczych (patrz w szczególności punkt 4.7.1) oraz zrodziłoby negatywne odczucia ze strony naukowców, instytucji i zainteresowanych podmiotów sektora przemysłowego.

Należy z pewnością uniknąć wrażenia, że Komisja dąży do centralnego kierowania badaniami europejskimi. W przeciwnym razie byłby to kolejny element podsycający i tak już istniejące obawy obywateli (20) w państwach członkowskich przed nadmierną centralizacją w Brukseli. Celem jest raczej właściwa równowaga między ramami wspólnotowymi, samodzielnością państw członkowskich i ich prawem do decydowania, jak również inicjatywą i prawem do samostanowienia na szczeblu instytucjonalnym i indywidualnym.

3.14.1

Różnorodność metod, podejść i wybór tematów. Tylko przy stosowaniu zróżnicowanych metod, podejść i wyboru tematów można uzyskać najlepsze wyniki, procedury i innowacje. Różnorodność nie jest marnotrawstwem, lecz stanowi konieczny środek optymalizacji i ewolucji przy poszukiwaniu nowej wiedzy i nowych umiejętności. W tej istotnej kwestii dotyczącej rozgraniczenia Komitet zaleca w szczególności zasięgnięcie opinii Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych.

3.15

Kolejny cel: zmniejszenie biurokracji. Mimo to Komitet powtarza swoje dotychczasowe napomnienia, zachęcając Komisję do uwzględnienia zmniejszenia biurokracji jako kolejnego ważnego celu w przyszłym programie politycznym w zakresie europejskiej przestrzeni badawczej. Należy wspólnie z państwami członkowskimi i organizacjami badawczymi opracować koncepcje dla uproszczenia lub, w razie konieczności, streszczenia i zredukowania do niezbędnego minimum nadmiernej regulacji i zbędnej różnorodności europejskich, krajowych, regionalnych i instytucjonalnych obowiązków sprawozdawczych, procedur przetargowych, procedur dotyczących ekspertyz, ocen i zezwoleń itp. Nawet popierane przez Komitet współzawodnictwo o status doskonałości, środki wsparcia itp. początkowo zwiększa wymagane od naukowców nakłady na procedury biurokratyczne i ekspertyzy. Tym istotniejsze jest opracowanie możliwego do przyjęcia rozwiązania uwzględniającego zmniejszenie biurokracji i uproszczenie wszystkich procesów. Komitet podkreślał już (21), że obawa przed popełnieniem błędu lub podjęciem błędnej decyzji przez jednostki nie może prowadzić do nadmiernej regulacji i paraliżu działalności wszystkich podmiotów. Odnosi się to w równej mierze do metod pracy organizacji wspierających i naukowców.

3.16

Atrakcyjny rynek pracy i lepsze szanse zawodowe. Komitet popiera istotny cel, jakim jest stworzenie atrakcyjnego rynku pracy dla naukowców. Oznacza to, że warunki umów, uposażenie, zabezpieczenie i świadczenia społeczne oraz wspieranie łączenia rodzin należy kształtować i polepszać w taki sposób, by naukowcy w swoim idealizmie nie czuli się wykorzystywani za sprawą niskiego wynagrodzenia, długotrwałego negocjowania umów o pracę czy nadmiernej niepewności co do perspektyw przyszłego rozwoju zawodowego oraz aby nie dochodzili do wniosku, że dokonanej przez nich inwestycji w niezwykle wymagające i specjalistyczne wykształcenie nie da się w Europie przełożyć na udaną i korzystną finansowo karierę zawodową.

3.16.1

Braki w państwach członkowskich. W tym kontekście przede wszystkim w państwach członkowskich istnieją duże braki i wciąż stosuje się złe rozwiązania (22). Z tego względu Komitet niniejszym wzywa w szczególności państwa członkowskie i właściwych partnerów społecznych do likwidacji tych braków i zaoferowania przede wszystkim młodym naukowcom atrakcyjnych, perspektywicznych szans zawodowych, mogących konkurować z alternatywnymi szansami zawodowymi dla utalentowanych pracowników akademickich. Tylko w takiej sytuacji coraz większa liczba utalentowanych w tej dziedzinie młodych ludzi będzie skłonna zainwestować swoją energię i czas w odpowiednio wymagające i selektywne studia, przyczyniając się w ten sposób do likwidacji grożącego Europie niedoboru wykwalifikowanego personelu naukowo-technicznego oraz absolwentów szkół wyższych o odpowiednich kwalifikacjach.

3.16.2

Równość płci. Komitet podkreśla swoje poparcie dla równości szans i równego traktowania przedstawicieli obu płci. Potrzebujemy największych talentów zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet — liczą się zdolności i wyniki. (Używane w tekście pojęcia „naukowcy”, „badacze” i „inżynierowie” odnoszą się do przedstawicieli obu płci.)

3.16.3

Mobilność między instytucjami, dziedzinami naukowymi, sektorami i krajami. Komitet popiera również sformułowany w zielonej księdze cel, jakim jest wyraźne zwiększenie mobilności między instytucjami, dziedzinami naukowymi, sektorami i krajami. Komitet odsyła z jednej strony do wyżej wymienionych zaleceń, z drugiej strony — do swojego wcześniejszego zalecenia w sprawie atrakcyjnego systemu stypendialnego (urlopy naukowe) służącego wymianie pracowników między szkołami wyższymi a sektorem przemysłowym.

3.16.4

Łączenie rodzin. Komitet już wielokrotnie wskazywał na szczególnie ważny aspekt wspierania mobilności, tj. umożliwienie i wspieranie łączenia rodzin. Dotyczy to w szczególności aktywności zawodowej małżonków (np. tak zwane „pary podwójnej kariery”), odpowiednich szkół dla dzieci, pomocy przy zmianie mieszkania czy nieruchomości (kompensacja wydatków, podatków) itp.

3.17

Otwarcie europejskiej przestrzeni badawczej na świat. W zielonej księdze jako szczególnie istotne zadanie wskazuje się otwarcie europejskiej przestrzeni badawczej na świat. Komitet całkowicie się z tym zgadza. Osiągnięcie tego celu będzie ważnym miernikiem sukcesu strategii lizbońskiej.

3.17.1

Atrakcyjność jako decydujące kryterium. Jednakże — wychodząc poza aspekt zasadniczego otwarcia, który stanowi zagadnienie natury bardziej formalnej i który został już pod wieloma względami zrealizowany — kryterium decydującym w tym kontekście jest atrakcyjność europejskiej przestrzeni badawczej: pierwszy niezbędny krok to zaproszenie czołowych światowych badaczy z różnych krajów, ale następnie trzeba zatroszczyć się o ich faktyczne przybycie, a w przypadku europejskich naukowców pracujących poza Europą, zapewnić ich późniejszy powrót do Europy.

3.17.2

Przezwyciężenie „drenażu mózgów”. Dopiero kiedy uda się przezwyciężyć powszechnie krytykowany obecnie „drenaż mózgów”, mierzony nie tylko liczbą, ale również jakością, tzn. odnoszący się do naukowców i inżynierów osiągających w skali światowej najlepsze wyniki i sukcesy, można będzie uznać to zadanie za wykonane. Dla osiągnięcia tego celu muszą jednak być spełnione wszystkie istotne wymogi: poziom, wyposażenie, warunki pracy, pewne ramy, perspektywy rozwoju i swoboda działania, dochód osobisty (łącznie ze świadczeniami socjalnymi) i uznanie społeczne.

3.18

Kontynuacja pierwszych sukcesów. Mimo wciąż istniejących braków i dalszych zadań do wykonania, Komitet z zadowoleniem stwierdza, że dotychczasowe starania w zakresie europejskiej polityki badawczej zmierzające do ustanowienia europejskiej przestrzeni badawczej przynoszą pierwsze efekty i zasadniczo podążają w dobrym kierunku. Z tego względu ważna jest kontynuacja zapoczątkowanego rozwoju poprzez nadal szybko wzrastający europejski potencjał badań i rozwoju, poprzez politykę wsparcia zorientowaną na konkurencję, poprzez zintegrowanie i zorganizowanie w sieć oraz w szczególności poprzez tworzenie atrakcyjnych i pewnych ram oraz możliwości zawodowych — bez nadmiernej regulacji i centralizacji. Europejska przestrzeń badawcza powinna stać się pojęciem o ogólnoświatowej sile oddziaływania.

3.19

Europejska przestrzeń wiedzy. Jak Komitet wielokrotnie podkreślał, europejska przestrzeń badawcza powinna zostać uzupełniona o „europejską przestrzeń wiedzy” (23). Zasadniczym uzasadnieniem tego był cel stworzenia europejskiego społeczeństwa wiedzy, co wymaga zapewnienia gruntownego wykształcenia wszystkim obywatelom oraz dodatkowo niezbędnego dla naukowców i inżynierów specjalistycznego kształcenia o wysokich standardach. W tym kontekście ogromnego znaczenia nabiera także kształcenie przez całe życie i samodoskonalenie. W niniejszej opinii, dotyczącej europejskiej przestrzeni badawczej, należałoby również zwrócić uwagę na konieczność odpowiedniego „zarządzania wiedzą”, które zapewniałoby udokumentowanie, uporządkowanie, upowszechnianie, udostępnienie i zachowanie już zdobytej wiedzy. W procesie pozyskiwania nowej wiedzy badania i rozwój opierają się bowiem na wiedzy już zdobytej.

3.19.1

Zarządzanie wiedzą i technika. Ponadto zarządzanie wiedzą ma również znaczenie dla bezpiecznego stosowania (24) procedur technicznych, w celu umożliwienia ich optymalnego i bezpiecznego wykorzystania, ograniczenia ryzyka do minimum i uniknięcia zagrożeń dla społeczeństwa. W tym celu Komisja — we współpracy z właściwymi organizacjami międzynarodowymi — powinna również w przyszłości podejmować odpowiednie inicjatywy i wspierać niezbędne programy badawcze.

3.19.2

Podręczniki i prace przeglądowe. W procesie zachowywania wiedzy, jej wyjaśniania i porządkowania oraz w szczególności dla zapewnienia dobrej jakości wykształcenia duże znaczenie mają dobre podręczniki, dzieła przeglądowe i kompendia. Ich tworzenie wymaga doświadczenia, wysiłku i czasu, jak również zwolnienia z innych zadań. Komitet zaleca włączenie takiej działalności do katalogu zadań zasługujących na wsparcie, tym bardziej że ta uciążliwa praca z reguły nie przynosi autorom żadnych znaczących korzyści materialnych.

4.1

Pytania 1-3: Elementy wizji europejskiej przestrzeni badawczej: Podstawowym warunkiem jest przyjazny klimat społeczny wobec badań i rozwoju, w którym uwzględnia się i docenia ich decydujące znaczenie dla dobrobytu, konkurencyjności, postępu i kultury. Istotna jest także wystarczająca komunikacja pomiędzy różnymi dyscyplinami naukowymi, a w szczególności między naukami humanistycznymi i ścisłymi. Dotyczy to również starań na rzecz porozumienia co do podstaw metodologicznych. Jest to również warunek wstępny umożliwiający stworzenie na wszystkich płaszczyznach polityki niezbędnych ram i określenie priorytetów. Ponadto Komisja i państwa członkowskie mogą jeszcze lepiej niż dotąd wspierać wymianę doświadczeń między społecznością naukową a ogółem społeczeństwa obywatelskiego i promować europejską przestrzeń badawczą za pomocą sympozjów i konferencji. Ważną rolę w tym zakresie powinny odgrywać media, w których przypadku akcent należy położyć na informacje, a nie na opinie. Komitet wspiera Komisję w jej dążeniu do debaty publicznej i dalszych kroków.

4.2

Pytania 8-10: Doktoranci. Należy rozpocząć już od młodych naukowców i inżynierów, którzy uzyskali pełnowartościowy dyplom ukończenia szkoły wyższej, czyli doktorantów. Nie są to studenci ani praktykanci (25), ale znaczący świadczeniodawcy w dziedzinie badań i nauczania. Samo prowadzenie badań i nauczanie, podobnie jak praca nad literaturą, uczestnictwo w konferencjach, seminariach i tak zwanych „szkołach letnich” stanowią najlepsze instrumenty szkolenia, należy więc zdecydowanie wspierać i umożliwiać udział w tego rodzaju działaniach. Należy umożliwiać, promować i nagradzać własną inicjatywę i samodzielność — nie kształtują się one dzięki opiece szkolnej.

4.3

Pytanie 12 i kolejne: Zaczątek powinien stanowić ETI i jego poszczególne „wspólnoty wiedzy i innowacji”, i na tej podstawie należy zdobywać doświadczenia.

4.3.1

Pytanie 18: Najpierw należy zebrać doświadczenia związane z poszczególnymi przypadkami. Należy rozstrzygnąć kwestie ryzyka i odpowiedzialności, np. w przypadku rezygnacji któregoś z partnerów.

4.3.2

Pytanie 19: Najpierw należy skorzystać z doświadczeń związanych z już istniejącymi „instytutami wirtualnymi” w organizacjach badawczych państw członkowskich; poza tym wymagane jest podejście oddolne.

4.3.3

Pytanie 20 i): Należy zebrać propozycje od zainteresowanych instytucji.

4.3.4

Pytanie 20 ii): Brak obiektywnie wymiernych kryteriów. W tym kontekście Komitet wyraża bardzo poważne wątpliwości. Można się bowiem obawiać, że brano by pod uwagę przede wszystkim kryteria liczbowe i „obiektywnie wymierne”, które praktycznie nie występują w dziedzinie badań (26). Być może są one przydatne w przypadku rozwoju związanego z produktem, jednak w odniesieniu do badań wspierałyby w nich krótkowzroczność i powierzchowność (sprzedaż bezpośrednia). Nawet instytuty zajmujące się badaniami przemysłowymi rezerwują pewne zasoby na badania długoterminowe i podstawowe, których znaczenia dowodzą właśnie instytuty odnoszące największe sukcesy (27), ale których nie da się łatwo uzasadnić przy określonych z góry procedurach oceny, ukierunkowanych przede wszystkim na kryteria „wymierne ilościowo”. Ponadto Komitet odsyła do stanowiska zajmowanego we wcześniejszych opiniach w tym zakresie (28).

4.4

Pytanie 21: Przepływ wiedzy: dane pierwotne. Jest to trudne i delikatne zagadnienie. W odniesieniu do danych pierwotnych (W którym momencie łańcucha powstają „dane pierwotne”? Ich poprawność często musi podlegać jeszcze sprawdzeniu lub ocenie przez osobę, która przeprowadziła pierwotne badanie.) dotyczy ono zaufania badaczy do siebie nawzajem (29). Pytanie nie porusza sposobu prowadzenia badań ani relacji międzyludzkich (praca zespołowa, współzawodnictwo, pierwszeństwo itp.) wśród naukowców; korzystne są zachęty do bezpośredniej wymiany wiedzy. Kluczowym hasłem jest odtwarzalność wyników. Komitet zdecydowanie odradza wprowadzenie odgórnego uregulowania, w szczególności na szczeblu europejskim. W razie potrzeby sensowne byłoby wydanie zaleceń odnośnie do tego, jaki powinien być minimalny okres przechowywania danych pierwotnych i kto jest za to odpowiedzialny. Niezależnie od tej kwestii (patrz punkt 3.19.1) powstaje pytanie dotyczące ogólnego „zarządzania wiedzą” w celu zagwarantowania, że nie dojdzie do jej utraty. W razie konieczności Europejska Rada ds. Badań Naukowych powinna zająć się również tym zagadnieniem.

4.4.1

Ponownie pytanie 21: Utrudniony dostęp do informacji i ich wymiana. Pytanie to odnosi się jeszcze do dodatkowego problemu, tj. nieograniczonego i szybkiego dostępu do informacji opublikowanych już w czasopismach i wydawnictwach naukowych. Z uwagi na aktualną interpretację „praw autorskich” nie ma ogólnodostępnych bibliotek internetowych, ani nie można już rozsyłać elektronicznych kopii. Zdecydowanie ogranicza to szybki dostęp do zasobów ważnej literatury naukowo-technicznej, co stanowi znaczne utrudnienie dla wymiany naukowej i postępu.

4.4.2

Swobodny dostęp. Tym bardziej Komitet zachęca Komisję do zajęcia się tym zagadnieniem i poszukania nowych, lepszych rozwiązań. Jedną z możliwości byłyby systemy informacyjne „swobodnego dostępu” (30), np. w uznanych czasopismach fachowych swobodnego dostępu, obejmujących wzajemną weryfikację (patrz również poniżej).

4.4.3

Pytanie 23: Okres ochrony nowych odkryć przed zgłoszeniem patentu. W tym kontekście Komitet wielokrotnie już opowiadał się za okresem ochrony nowych odkryć przed zgłoszeniem patentu, aby załagodzić konflikt między „jak najszybszą publikacją” (ponieważ naukowcy są oceniani na podstawie swoich publikacji) a „zgłoszeniem wpierw jako patentu”.

4.5

Pytania 25-29: Optymalizacja programów i priorytetów naukowo-badawczych: zasadniczo należy skorzystać z dotychczasowych doświadczeń związanych z ERA-NET.

4.5.1

Pytanie 25. Zasady oceny. Kwestia „wspólnych” — co prawdopodobnie oznacza „ujednoliconych” — zasad wzajemnej weryfikacji, kontroli jakości i oceny stanowi trudne zagadnienie, ponieważ z jednej strony nie istnieją doskonałe procedury oceny, a jedynie lepsze lub gorsze, zaś z drugiej strony poszczególne organizacje badawcze mają zróżnicowane procedury, przynajmniej na poziomie szczegółowym, a zatem kryterium musi stanowić (względna) skuteczność poszczególnych procedur. Z tego względu Komitet również w tym miejscu zasadniczo ma wątpliwości dotyczące planowanego ujednolicenia. Wprawdzie wzajemna weryfikacja to bez wątpienia najlepsza metoda (31), ale jej jakość i skuteczność w bardzo dużej mierze zależy od szczegółów (32). Przede wszystkim należy unikać powierzchowności, która łatwo może pojawić się w przypadku często obecnie wymaganych ocen długoterminowych bądź wielokrotnych; z tego względu powinna obowiązywać zasada: oceniać rzadziej, ale za to dokładnie.

4.5.2

Ponownie pytanie 25, a także inne aspekty: Kompetentni urzędnicy. W szczególności absolutną koniecznością jest zatrudnianie w organizacjach wspierających, w tym również w Komisji, doskonale przygotowanych merytorycznie urzędników, którzy są i pozostaną dobrze i długoterminowo zaznajomieni z daną dziedziną, jej cechami szczególnymi, współpracownikami i „społecznością”, również dzięki prowadzonej przez siebie w przeszłości działalności badawczej (w tym kontekście regularna rotacja miejsc pracy jest szkodliwa). Również w tym zakresie obowiązuje zasada: obawa przed popełnieniem błędu lub podjęciem błędnej decyzji przez jednostki nie może powodować nadmiernej regulacji lub osłabienia możliwości wszystkich. Także w tym kontekście należy opierać się na przykładzie szczególnie skutecznych organizacji badawczych.

4.5.3

Pytanie 26: Uproszczenie. Często postulowanym celem jest dalsze uproszczenie odpowiednich zasad i procedur dla odciążenia naukowców od nadmiaru obowiązków administracyjnych itp. Komitet zdaje sobie jednak sprawę, że jego ogólny apel o różnorodność i podejście oddolne mógłby zostać uznany za sprzeczny z wezwaniem do uproszczenia i likwidacji nadmiernej biurokracji. Z tego względu popiera on zastosowanie skoordynowanej procedury (patrz także punkt 3.15) uwzględniającej wspólną ocenę wszystkich działań, w ramach których Wspólnota ma lub będzie miała znaczący udział za pośrednictwem programów wsparcia. W odniesieniu do wyboru procedur oceny należy zasięgnąć opinii Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych.

4.5.4

Pytanie 29: Uczestnictwo w międzyrządowych organizacjach badawczych. Należy doprecyzować pojęcie „uczestnictwa”. Wydaje się, że udział w gremiach doradczych ma sens, a w wypadku współfinansowania ze strony Wspólnoty oczywiście także we właściwych organach kontrolnych. Zdecydowanie odradza się natomiast udział w bezpośrednich organach wykonawczych.

4.6

Pytania 30-31: Otwarcie na świat: międzynarodowa współpraca naukowo-techniczna. Komitet w pełni popiera cel dotyczący polityki badawczej. W odniesieniu do instrumentarium należy rozróżnić z jednej strony między programami wymagającymi wykorzystania dużych instalacji, np. akceleratorów, urządzeń do syntezy jądrowej, satelitów, tuneli aerodynamicznych itp., a z drugiej strony programami, które są realizowane w rozproszeniu przez liczne jednostki lub instalacje. Należy oprzeć się w dużej mierze na istniejących przykładach i wynikających z nich doświadczeniach, przy czym formułowanie uogólnień niesie ze sobą ryzyko nieuwzględnienia różnorodności poszczególnych przypadków. Zasadniczo Komitet jest zdania, że obecnie już istnieją i funkcjonują właściwe mechanizmy lub precedensy, a zatem dodatkowe instrumenty nie powinny być potrzebne.

4.7

Uwagi ogólne do postawionych pytań. Na podstawie pytań zadanych przez Komisję można odnieść wrażenie, że nieustannie szuka ona ogólnych uregulowań, które miałyby obowiązywać w odniesieniu do wszystkich pojedynczych przypadków. Komitet zgłasza bardzo poważne wątpliwości wobec takiego zamiaru (patrz także punkt 3.14.1).

4.7.1

Swoboda działania i podejście oddolne zamiast ujednolicenia. Z tego względu należy odrzucić wszelkie starania zmierzające do zbyt dużego ujednolicenia. Uniemożliwia ono bowiem ustalenie w praktyce najlepszych metod postępowania poprzez konkurencję między różnymi procedurami, metodami i podejściami kulturowymi, co zasadniczo jest możliwe przy podejściu oddolnym, oraz wykorzystanie przy tym korzyści wynikających ze stopniowego rozwoju. Tylko w ten sposób można ustalić, które metody postępowania są szczególnie skuteczne, zasługują na dalsze wsparcie i mogą być przykładem dla innych.

4.7.2

Istniejące mechanizmy są wystarczające. Mechanizmy już istniejące zarówno na płaszczyźnie politycznej, jak i na szczeblu programów i projektów dają obecnie wystarczający i rozsądny zakres swobody. Dalsze środki i przepisy można później wprowadzić lub dostosować w wybranym momencie i zakresie — pod warunkiem, że pojawi się właściwie uzasadnione konkretne zapotrzebowanie.

4.8

Istniejące instrumenty wspólnotowego wsparcia i koordynacji. Komitet zaleca natomiast opracowanie ogólnych, jednoznacznych i zrozumiałych przepisów odnoszących się do różnorodnych instrumentów wspólnotowego wsparcia i koordynacji badań i rozwoju. W tym celu bardzo przydatne byłoby opracowanie przez Komisję zestawienia i opisu (tj. zrozumiałej „instrukcji obsługi”) wszystkich dostępnych jej instrumentów oraz form wsparcia i koordynacji. Na tej podstawie możliwe byłoby dokonanie oceny, czy ich wzrastająca liczba wciąż jeszcze pozwala na jasne określenie i rozgraniczenie zadań i czy wciąż są one przejrzyste i łatwe do zastosowania zarówno dla potencjalnych beneficjentów, jak i dla urzędników samej Komisji, czy też raczej konieczne jest uporządkowanie ich na nowo.

ILL

:

Instytut Laue'a-Langevine'a

ECMWF

:

European Centre for Medium-Range Weather Forecasts (Europejskie Centrum Średnioterminowych Prognoz Pogody)

ESRF

:

European Synchrotron Radiation Facility (Europejskie Laboratorium Promieniowania Synchrotronowego)

ESO

:

European Southern Observatory (Europejskie Obserwatorium Południa)

EMBO

:

European Molecular Biology Organization (Europejskie Laboratorium Biologii Molekularnej)

ESA

:

European Space Agency (Europejska Agencja Kosmiczna)

16.2.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 44/11

1.1

Przemysł farmaceutyczny słusznie uważany jest za sektor o podstawowym znaczeniu strategicznym, a jego produkty zasadniczo przyczyniają się do poziomu zdrowia i dobrego samopoczucia obywateli UE. Ma on ponadto duże znaczenie ze względu na zatrudnienie.

1.2

Z uwagi na tę sytuację, na upadek badań farmaceutycznych w Europie, decyzja o ustanowieniu wspólnego przedsięwzięcia na rzecz inicjatywy w zakresie leków innowacyjnych (WP ILI) jest szczególnie mocno uzasadniona. Komitet wyraża zadowolenie z tej decyzji i popiera ją, zwłaszcza ze względu na faktyczne stowarzyszenie sektora publicznego z prywatnym.

1.3

Najważniejsze aspekty, na jakich powinny skoncentrować się działania WP ILI, to:

1.4

EKES wyraża zadowolenie z przeprowadzenia szerokich konsultacji przed przygotowaniem omawianego rozporządzenia i popiera deklarowane w stosunku do WP ILI wytyczne dotyczące przedstawiania co roku sprawozdania zawierającego podsumowanie osiągniętych wyników. Komitet wyraża jednak żal w związku z tym, że nie dokonano szczegółowego podsumowania działania i wyników osiągniętych w ramach byłych europejskich platform technologicznych.

1.5

Komitet uważa, że ze względu na finansowanie z wielu źródeł i znaczące kwoty zaangażowanych środków wspólnotowych należałoby lepiej określić wykorzystanie i przydział końcowych wyników badań, zwłaszcza w zakresie własności intelektualnej i patentów.

1.6

EKES uważa, że należałoby pomyśleć o mechanizmach sprzyjających czerpaniu zysków z inwestycji w Europie. Podobnie dobrze byłoby założyć, że zyski wygenerowane dzięki tym badaniom zostaną przeznaczone na inwestycje w obrębie terytorium Wspólnoty.

2.1

Celem omawianego wniosku dotyczącego rozporządzenia jest założenie pierwszych publiczno-prywatnych partnerstw badawczo-rozwojowych. Zdefiniowano w nim jedną z dwóch pierwszych wspólnych inicjatyw technologicznych (WIT). Dotyczy ona leków innowacyjnych (1).

2.2

Założeniem WIT jest umożliwienie podmiotom przemysłowym, instytucjom badawczym, państwom członkowskim i Komisji całkowitego lub częściowego połączenia zasobów w celu realizacji ukierunkowanych programów badawczych.

2.3

W odróżnieniu od tradycyjnych strategii, polegających na finansowaniu pojedynczych projektów ze źródeł publicznych, WIT dotyczą programów badawczych na dużą skalę, o wspólnych strategicznych celach badawczych. To nowe podejście powinno doprowadzić do utworzenia masy krytycznej w dziedzinie europejskich badań i innowacji, skoncentrować działania środowiska naukowego wokół najważniejszych dziedzin strategicznych i zharmonizować finansowanie projektów, tak aby można było szybciej wykorzystywać wyniki badań. Inicjatywy WIT ukierunkowane są na te strategiczne dziedziny, w których obecnie stosowane instrumenty nie osiągają ani skali, ani prędkości wystarczającej do utrzymania Europy w czołówce światowej. Chodzi o takie dziedziny, w których finansowanie badań ze źródeł krajowych, europejskich lub prywatnych może wnieść istotną wartość dodaną, zwłaszcza poprzez zachęcanie do wzrostu wydatków sektora prywatnego na badania i rozwój.

2.4

Celem WIT w dziedzinie „inicjatywy na rzecz leków innowacyjnych” (ILI) jest wspieranie prac nad nową wiedzą, nowymi instrumentami i metodami, które pozwolą na szybsze opracowanie skuteczniejszych i bezpieczniejszych leków.

2.5

Dzięki nowatorskiej metodzie finansowania WIT powinna przyczynić się do wzrostu inwestycji prywatnych w B+R, zintensyfikowania transferu wiedzy pomiędzy ośrodkami akademickimi a przedsiębiorstwami i zachęcania do udziału MŚP w europejskich badaniach.

3.1

W ubiegłych 10-15 latach nastąpił stopniowy upadek badań farmaceutycznych w Europie. Podczas gdy w Stanach Zjednoczonych inwestycje w B+R zwiększono 4,6-krotnie w latach 1990-2005, w Europie współczynnik ten wyniósł zaledwie 2,8. Coraz więcej przedsiębiorstw przenosi swoje najnowocześniejsze jednostki badawcze poza Unię Europejską, głównie do Stanów Zjednoczonych i od niedawna do Azji.

3.1.1

Sytuacja ta może przynieść poważne konsekwencje dla konkurencyjności europejskiej, jako że innowacje i najnowsze technologie stanowią podstawę wzrostu gospodarczego na dłuższą metę. Między innymi dlatego właśnie postanowiono utworzyć WIT na rzecz „leków innowacyjnych”.

3.2

Podczas gdy rządy państw planują swoje działania na szczeblu krajowym, w przemyśle obowiązuje wizja globalna. Duże kraje, takie jak Stany Zjednoczone i Chiny, dysponują zunifikowaną strategią inwestycyjną, co pozwala przedsiębiorstwom na lepsze planowanie i gromadzenie zasobów. W Europie rządy krajowe nie koordynują swoich inwestycji w dziedzinie B+R, a firmy farmaceutyczne muszą wykorzystywać zasoby na dostosowanie swoich działań do kontekstu lokalnego.

3.3

Wspólnotowe działania legislacyjne mogą zaowocować ukierunkowanym i spójnym programem B+R, który będzie można oprzeć na wszystkich źródłach finansowania inwestycji w B+R na szczeblu europejskim (publicznych i prywatnych), a tym samym zmienić te warunki z korzyścią dla Unii Europejskiej. Taki jest cel omawianego rozporządzenia.

4.1

Wniosek dotyczący rozporządzenia Rady ustanawiającego wspólne przedsięwzięcie na rzecz inicjatywy w zakresie leków innowacyjnych [COM(2007) 241] wynika z decyzji nr 1982/2006/WE dotyczącej siódmego programu ramowego, która przewiduje wkład Wspólnoty w ustanowienie długoterminowych partnerstw publiczno-prywatnych na poziomie wspólnotowym w dziedzinie badań naukowych.

4.2

Partnerstwa te przyjmują formę „wspólnych inicjatyw technologicznych” (WIT) i wywodzą się z prac dawnych „europejskich platform technologicznych” (EPT).

4.3

W swojej decyzji nr 971/2006/WE dotyczącej programu szczegółowego „Współpraca” Rada podkreśliła konieczność powołania partnerstw publiczno-prywatnych i określiła sześć dziedzin, dla których należy utworzyć wspólne inicjatywy technologiczne w celu pobudzenia europejskich badań naukowych. Chodzi o następujące dziedziny:

4.4

W związku z tą ogólną strategią rozporządzenie, którego dotyczy omawiany wniosek COM(2007)241, przewiduje realizację wspólnej inicjatywy technologicznej w zakresie leków innowacyjnych (WIT LI) poprzez ustanowienie wspólnego przedsięwzięcia na rzecz inicjatywy w zakresie leków innowacyjnych (WP ILI).

4.5

Zgodnie z celami Komisji utworzenie wspólnego przedsięwzięcia w zakresie leków innowacyjnych powinno ułatwić udział podmiotów, które obecnie nie są w stanie prowadzić złożonych i kosztownych programów badawczych (ośrodki akademickie, małe i średnie przedsiębiorstwa, kliniki, władze publiczne itp.).

4.6

WP ILI zostanie utworzone w formie wspólnego przedsięwzięcia, którego założycielami będą Wspólnota Europejska, reprezentowana przez Komisję, i EFPIA (Europejska Federacja Przemysłu Farmaceutycznego) i które regulowane będzie jako organ wspólnotowy rozporządzeniem Rady na mocy art. 171 Traktatu. Będą mogły w nim uczestniczyć państwa członkowskie i kraje stowarzyszone z siódmym programem ramowym, jak również wszystkie osoby prawne działające w dziedzinie B+R, pod warunkiem udziału w finansowaniu przedsięwzięcia.

4.7

Budżet programu wyniesie 2 mld EUR zainwestowanych w ciągu siedmiu lat i podzielonych równo pomiędzy Komisję (środki z VII programu ramowego, zgodnie z przepisami art. 54 rozporządzenia Rady nr 1605/2002) i przedsiębiorstwa zrzeszone w EFPIA, które przede wszystkim dostarczą personelu, sprzętu, materiałów eksploatacyjnych itp.

4.8

WP ILI będzie konkretnie wspierało prace badawcze prowadzone w państwach członkowskich i w krajach stowarzyszonych z siódmym programem ramowym. Finansowy wkład Wspólnoty w wysokości miliarda euro będzie w całości przeznaczony dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz ośrodków akademickich na badania, które można będzie wykorzystać w przemyśle farmaceutycznym. Uczestniczące w przedsięwzięciu duże przedsiębiorstwa zainwestują tę samą kwotę na pokrycie kosztów swojej części badań i włączenie do nich MŚP i ośrodków akademickich.

4.9

Wspólne przedsięwzięcie ILI uznaje się za organizację międzynarodową posiadającą osobowość prawną w rozumieniu art. 2 dyrektywy 2004/17/WE i art. 15 dyrektywy 2004/18/WE. Jego siedziba mieścić się będzie w Brukseli, a działalność rozpocznie się w grudniu 2007 r., o ile termin ten nie zostanie odroczony przez Radę.

5.1

W raporcie „Tworzenie innowacyjnej Europy” słusznie przedstawiono przemysł farmaceutyczny jako sektor o podstawowym znaczeniu strategicznym, a jego produkty zasadniczo przyczyniają się do poziomu zdrowia i dobrego samopoczucia obywateli UE. W gruncie rzeczy, racjonalne i prawidłowe korzystanie z produktów farmaceutycznych przyczynia się do poprawy jakości życia.

5.2

Ponadto przemysł farmaceutyczny ma wysoki udział w zatrudnieniu w skali europejskiej. W roku 2004 zatrudniano w nim 612 tys. pracowników, z czego 103 tys. pracowników wysoko wykwalifikowanych w sektorze badań naukowych.

5.3

Podstawowym uzasadnieniem utworzenia WP ILI jest stwierdzona konieczność zmierzenia się z upadkiem badań farmakologicznych w Europie i odwrócenia tej tendencji, która została już zauważona w komunikacie Komisji z dnia 1 lipca 2003 r. zatytułowanym: „Silniejszy europejski rynek farmaceutyczny z korzyścią dla pacjenta — wezwanie do działania”.

5.4

W tym celu niezbędna jest zmiana tradycyjnych form współpracy dwustronnej. Potrzebne jest dziś nowe podejście na poziomie europejskim, ustanawiające bezpośrednią współpracę pomiędzy przemysłem farmaceutycznym a ośrodkami akademickimi, zainteresowanymi małymi i średnimi przedsiębiorstwami i organami publicznymi, zgodnie z przepisami finansowymi zawartymi w 7. programie ramowym.

5.5

Najważniejsze aspekty, na jakich powinny skoncentrować się działania WP ILI, to:

6.1

EKES z zadowoleniem odnotowuje przeprowadzone na szeroką skalę konsultacje, które poprzedziły przygotowanie omawianego rozporządzenia, i popiera wdrażanie odpowiednich programów szkoleniowych w celu uzyskania odpowiedniego poziomu profesjonalizmu w sektorze o zasadniczym znaczeniu dla gospodarki UE i jakości życia jej mieszkańców.

6.2

Tak jak to ujęto w punkcie 4.2, WIT wywodzą się z działalności dawnych „europejskich platform technologicznych” (EPT), a tym z kolei rzadko udawało się osiągnąć wyznaczony cel dotyczący zasadniczego ożywienia badań w Europie. Powodem utworzenia WIT było stwierdzenie tej częściowej porażki EPT w odgrywaniu swojej roli, którą zasadniczo miało być wniesienie znaczącego wkładu w konkurencyjność przemysłu.

6.2.1

Jednocześnie EKES wyraża ubolewanie, że we wniosku Komisji zabrakło bardziej szczegółowego przedstawienia prac dokonanych wcześniej w ramach europejskich platform technologicznych: nie sporządzono żadnego podsumowania, nie przywołano osiągniętych wyników ani nie przedstawiono stosownych źródeł bibliograficznych.

6.2.2

Dlatego też Komitet popiera deklarowane w stosunku do WIT wytyczne dotyczące przedstawiania co roku sprawozdania zawierającego podsumowanie osiągniętych wyników i postępów.

6.3

Niemniej EKES pozytywnie ocenia utworzenie wspólnego przedsięwzięcia na rzecz inicjatywy w zakresie leków innowacyjnych Ogólnie rzecz ujmując, dzięki faktycznemu powiązaniu sektora publicznego z prywatnym spełnia ona warunki konieczne do ponownego pobudzenia badań farmaceutycznych w Europie. Inicjatywa ta jest zbieżna z celami strategii lizbońskiej, które zakładają inwestycje rzędu 3 % PKB w działalność badawczo-rozwojową, z czego dwie trzecie powinny pochodzić z sektora prywatnego.

6.3.1

Niemniej zważywszy na ustanowiony system finansowania z wielu źródeł i znaczące kwoty zaangażowanych środków wspólnotowych, Komitet uważa, że należałoby lepiej określić wykorzystanie i przydział końcowych wyników badań. W tym celu należałoby precyzyjniej i wyraźniej określić sprawę patentów i własności intelektualnej zdefiniowanej w rozporządzeniu i jego załączniku, które ograniczają się do przywołania zasad. W przeciwnym wypadku może to stanowić jeden z drażliwych punktów stojących na przeszkodzie harmonijnemu wdrażaniu WP ILI.

6.3.2

Większość farmaceutycznych grup przemysłowych istniejących w Europie działa w skali światowej. Również tutaj, ze względu na wysokie wspólnotowe nakłady finansowe, należałoby pomyśleć o mechanizmach sprzyjających czerpaniu zysków z inwestycji w Europie. Z tego punktu widzenia, a także z uwagi na to, by nie tworzyć przeszkód w wykorzystaniu innowacyjnych leków w krajach pozaunijnych, rozporządzenie mogłoby zawierać przepisy zakładające, że wszystkie fazy badań, jak również produkcja związków będących wynikiem tych badań, toczyć się będą na terytorium UE. Podobnie dobrze byłoby, aby te same przepisy zakładały, że zyski wygenerowane dzięki badaniom zainicjowanym z funduszy WP ILI przeznaczone zostaną na inwestycje w obrębie terytorium Wspólnoty.

16.2.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 44/15

1.1

Ogólnie rzecz ujmując, EKES popiera strategię Komisji. Faktycznie sądzi on bowiem, że ożywienie inwestycji w dziedzinie badań i rozwoju jest odpowiednim sposobem wyposażenia przedsiębiorstw europejskich w solidny model w ramach nowego instrumentu, pozwalającego na przezwyciężenie obecnego rozczłonkowania finansowania wspólnotowego i uniknięcie chaotycznego rozdziału programów, który niemal uniemożliwiał ocenę uzyskanych wyników.

1.2

Komitet popiera deklarowane w stosunku do ARTEMISA wytyczne dotyczące przedstawiania co roku sprawozdania zawierającego podsumowanie osiągniętych wyników. Jednocześnie EKES wyraża ubolewanie z powodu braku szczegółowego podsumowania działania i wyników osiągniętych w ramach europejskich platform technologicznych.

1.3

Zdaniem Komitetu wspólne przedsięwzięcie ARTEMIS, oparte na partnerstwie publiczno-prywatnym, stanowi solidną podstawę do utworzenia europejskiej przestrzeni badawczej oraz decydujący wkład we wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw europejskich.

1.4

Udzielając pozytywnej opinii w sprawie omawianego wniosku, EKES pragnie przede wszystkim podkreślić znaczenie przedstawionej w nim nowatorskiej strategii w dziedzinie inwestycji, która koncentruje zasoby Wspólnoty, przedsiębiorstw, różnych państw członkowskich i organizacji badawczo-rozwojowych biorących udział w przedsięwzięciu.

1.5

Jeśli chodzi o tę nowatorską formułę stowarzyszeniową, która może się okazać złożona w kontekście korzystania z wyników badań, które zostaną dzięki niej przeprowadzone, EKES wyraża zadowolenie z wagi i stopnia szczegółowości, jakie w art. 24 statutu wspólnego przedsięwzięcia nadano kwestii własności intelektualnej.

1.6

I wreszcie, zdaniem EKES-u konieczne jest:

2.1

Celem omawianego wniosku dotyczącego rozporządzenia Rady jest założenie pierwszych europejskich publiczno-prywatnych partnerstw badawczo-rozwojowych. Zdefiniowano w nim jedną z dwóch pierwszych wspólnych inicjatyw technologicznych (WIT). Dotyczy ona wbudowanych systemów informatycznych (1).

2.2

Ogólnym założeniem WIT jest umożliwienie podmiotom przemysłowym, instytucjom badawczym, państwom członkowskim i Komisji całkowitego lub częściowego połączenia zasobów w celu realizacji ukierunkowanych programów badawczych.

2.3

W odróżnieniu od tradycyjnych strategii, polegających na finansowaniu pojedynczych projektów ze źródeł publicznych, wspólne inicjatywy technologiczne dotyczą programów badawczych na dużą skalę, o wspólnych strategicznych celach badawczych. To nowe podejście powinno doprowadzić do utworzenia masy krytycznej w dziedzinie europejskich badań i innowacji, skoncentrować działania środowiska naukowego wokół najważniejszych dziedzin strategicznych i zharmonizować finansowanie projektów, tak aby można było szybciej wykorzystywać wyniki badań.

2.4

Omawiany wniosek przedstawia ramy prawne do ustanowienia wspólnej inicjatywy technologicznej ARTEMIS w zakresie informatycznych systemów wbudowanych.

2.5

WIT ARTEMIS dotyczy niewidocznych komputerów (systemów wbudowanych), które umożliwiają działanie wielu urządzeń mechanicznych, od samochodów po samoloty i telefony, przez sieci energetyczne, oraz licznych urządzeń gospodarstwa domowego takich jak pralki, telewizory itp.

2.6

Przewiduje się, że do 2010 r. na świecie działać będzie ponad 16 miliardów wbudowanych procesorów, a do 2020 r. — ponad 40 miliardów. W 2010 r. te niewidoczne urządzenia i wbudowane programy stanowić będą od 30 % do 40 % wartości nowych produktów: 41 % w elektronice użytkowej, 37 % w telekomunikacji, 36 % w przemyśle samochodowym i 33 % w sprzęcie medycznym.

2.7

Budżet ARTEMISA przeznaczony na badania osiągnie w ciągu 7 lat kwotę 2,7 mld euro. W 60 % pochodzić on ma od podmiotów przemysłowych, przy 410 mln euro pochodzących od Komisji i 800 mln euro z programów państw członkowskich.

3.1

Technologie informacyjne i komunikacyjne (TIK) mają fundamentalne znaczenie gospodarcze i społeczne oraz odgrywają zasadniczą rolę we wdrażaniu odnowionej strategii lizbońskiej, w której podkreśla się, że wiedza i innowacje w społeczeństwie przyczyniają się do pobudzania wzrostu i zatrudnienia.

3.2

O ile wydatki na B+R w skali światowej wzrosną prawdopodobnie w ciągu najbliższych dziesięciu lat o 170 %, przewiduje się, że wydatki na systemy wbudowane zwiększą się o 225 %, przechodząc od 58 mld euro w 2002 r. do 132 mld euro w 2015 (2).

3.3

W Unii Europejskiej wydatki na B+R w dziedzinie TIK wynoszą około 18 % łącznych wydatków na B+R, podczas gdy w USA stanowią 34 %, a w Japonii 35 % (3). W przeliczeniu na liczbę mieszkańców, wydatki w UE wynoszą około 80 euro na osobę, podczas gdy w USA wynoszą 350 euro na osobę, a w Japonii 400 euro. Badania dotyczące systemów wbudowanych stanowią istotną składową badań w dziedzinie TIK; w Europie wydatki na nie sięgają 380 mln z funduszy publicznych i przeszło 50 % budżetu przedsiębiorstw przeznaczonego na badania dotyczące technologii informacyjnych i komunikacyjnych.

3.4

Aby w przyszłości zaznaczać swoją obecność w tym sektorze o dużym potencjale rozwojowym, zamiast opierać się na strukturze badawczej, która rozprasza wysiłki i prowadzi do dublowania działań, Unia Europejska musi zwiększyć inwestycje w tej strategicznej dziedzinie i lepiej nimi zarządzać. Przedsiębiorstwa unijne nie dysponują obecnie ramami pozwalającymi na rozwój potrzebnych technologii i standardów.

3.4.1

Ogólnie rzecz biorąc, postęp hamowany jest przez brak koordynacji celów przedsiębiorstw w dziedzinie B+R, dublowanie działań i nieoptymalne wykorzystywanie ograniczonych środków przeznaczonych na badania.

3.4.2

Wniosek Komisji zmierza do zmiany tej sytuacji.

4.1

Decyzja dotycząca utworzenia wspólnego przedsiębiorstwa ARTEMIS, stanowiąca przedmiot dokumentu COM(2007) 243 wersja ostateczna, wynika z decyzji nr 1982/2006/WE dotyczącej siódmego programu ramowego, która przewiduje wkład Wspólnoty w ustanowienie długoterminowych partnerstw publiczno-prywatnych na poziomie wspólnotowym, w dziedzinie badań naukowych.

4.2

Partnerstwa te przyjmują formę „wspólnych inicjatyw technologicznych” (WIT) i wywodzą się z dawnych „europejskich platform technologicznych” (EPT).

4.3

W swojej decyzji nr 971/2006/WE dotyczącej programu szczegółowego „Współpraca” (4) Rada podkreśliła konieczność powołania partnerstw publiczno-prywatnych i określiła sześć dziedzin, dla których należy utworzyć wspólne inicjatywy technologiczne w celu pobudzenia europejskich badań naukowych. Chodzi o następujące dziedziny:

4.4

W związku z tą ogólną strategią, rozporządzenie, którego dotyczy omawiany wniosek COM(2007) 243, przewiduje wdrożenie rozporządzenia Rady dotyczącego ustanowienia wspólnego przedsięwzięcia ARTEMIS odpowiedzialnego za realizację wspólnej inicjatywy technologicznej w zakresie systemów wbudowanych.

4.5

Wybór przedsięwzięcia dotyczącego podstawowego zagadnienia „wbudowania inteligencji” wpisuje się w strategiczną dziedzinę obejmującą sektor motoryzacyjny, sprzęt gospodarstwa domowego, urządzenia komunikacyjne oraz systemy kontrolne i urządzenia biurowe.

4.6

Przewiduje się, że w sektorach tych liczba systemów wbudowanych sterujących urządzeniami, już teraz dość znaczna, będzie istotnie wzrastać w ciągu najbliższych 5 lat: udział systemów wbudowanych w wartości produktu końcowego osiągnie prawdopodobnie od 35 % do 40 %, a ich liczba do roku 2010 wyniesie ponad 16 miliardów, zaś do 2020 r. — ponad 40 miliardów.

4.7

Decyzja o powołaniu WIT jest uzasadniona głównie chęcią stworzenia jednolitego ogólnoeuropejskiego programu badań i rozwoju, dzięki któremu gospodarka europejska będzie mogła osiągnąć wiodącą pozycję na światowym rynku wbudowanych technologii komputerowych, stanowiących niezbędne innowacje w sektorach kluczowych dla konkurencyjności i rozwoju europejskich przedsiębiorstw.

4.8

Zdaniem Komisji, głównie dzięki takiej inicjatywie jak ARTEMIS przemysł europejski będzie mógł uniknąć powtórzenia scenariusza z sektora informatyki osobistej i internetu, gdzie właśnie z powodu braku inwestycji w badania i innowacje produkcja przeniosła się poza Europę (USA, Japonia itd.).

4.9

Utworzenie WIT ARTEMIS jest wynikiem szerokich konsultacji z zainteresowanymi stronami oraz szeregu inicjatyw i znaczących konferencji na szczeblu unijnym. Cele i zadania tej inicjatywy zostały wstępnie poddane ocenie środowisk akademickich i przedsiębiorstw, które wniosły do omawianego wniosku swoją wiedzę fachową z dziedziny systemów wbudowanych. Państwa członkowskie zgodziły się z tezą, że stawić czoła wyzwaniom przyszłości można jedynie z poziomu wspólnotowego.

—

wkład finansowy zrzeszenia ARTEMISIA maksymalnie do kwoty 20 mln EUR lub do wysokości 1 % kosztów ogólnych projektów, ale nie więcej niż 30 mln EUR;

—

wkład finansowy Wspólnoty maksymalnie do kwoty 10 mln EUR;

—

wkłady rzeczowe państw członkowskich ARTEMIS.

—

wkład finansowy Wspólnoty do kwoty 410 mln EUR;

—

wpłaty państw członkowskich ARTEMIS, przekazywane bezpośrednio na rzecz organizacji badawczo-rozwojowych uczestniczących w projektach badawczo-rozwojowych;

—

wkłady rzeczowe organizacji badawczo-rozwojowych.

4.12.1

W okresie kończącym się z dniem 31 grudnia 2013 r. maksymalny udział Komisji wyniesie 420 mln EUR. Fundusze te pochodzą z programu szczegółowego „Współpraca”, wdrażającego 7. program ramowy w dziedzinie badań i rozwoju technologicznego, zgodnie z postanowieniami art. 54, ust. 2 rozporządzenia Rady nr 1605/2002. W 2008 r. na ten cel przeznaczonych zostanie 42,5 mln euro.

4.12.2

Uzasadnieniem tych znacznych inwestycji jest fakt, że przyszłe efekty inicjatywy ARTEMIS w dziedzinach, których ona dotyczy, stanowić będą także ważne punkty odniesienia do realizacji całości polityk UE, zwłaszcza dotyczących ochrony środowiska, transportu, energetyki oraz rynku wewnętrznego. Tak więc stanowić one będą konkretny wkład w realizację celu konkurencyjności strategii lizbońskiej i celów barcelońskich w zakresie wydatków na badania. Proponowana inicjatywa stanowi część ambitnej strategii Komisji, która zawiera między innymi propozycję utworzenia Europejskiego Instytutu Technologii (EIT).

4.14

Zdaniem Komisji utworzenie wspólnego przedsięwzięcia ARTEMIS przyniesie Wspólnocie następujące obiektywne korzyści:

5.1

Ogólnie rzecz ujmując, EKES popiera strategię Komisji. Faktycznie sądzi on bowiem, że ożywienie inwestycji w dziedzinie badań i rozwoju jest odpowiednim sposobem wyposażenia przedsiębiorstw europejskich w solidny model w ramach nowego instrumentu, pozwalającego na przezwyciężenie obecnego rozczłonkowania finansowania wspólnotowego i uniknięcie chaotycznego rozdziału programów, który niemal uniemożliwiał ocenę uzyskanych wyników.

5.2

Jednak, tak jak to ujęto w punkcie 4.2, WIT wywodzą się z działalności dawnych „europejskich platform technologicznych” (EPT), a tym z kolei rzadko udawało się osiągnąć wyznaczony cel zasadniczego ożywienia badań w Europie, zwłaszcza w powodu niewystarczającego obarczania odpowiedzialnością podmiotów w nich uczestniczących. Powodem utworzenia WIT było stwierdzenie tej częściowej porażki EPT w wypełnianiu swojej roli, którą zasadniczo miało być wniesienie znaczącego wkładu w konkurencyjność przemysłu.

5.2.1

Jednocześnie EKES wyraża ubolewanie, że we wniosku Komisji zabrakło bardziej szczegółowego przedstawienia prac dokonanych wcześniej w ramach europejskich platform technologicznych: nie sporządzono żadnego podsumowania, nie przywołano osiągniętych wyników, ani nie przedstawiono stosownych źródeł bibliograficznych.

5.2.2

Dlatego też Komitet popiera deklarowane w stosunku do WIT wytyczne dotyczące przedstawiania co roku sprawozdania zawierającego podsumowanie osiągniętych wyników i dokonanych postępów.

5.3

Wspólne przedsięwzięcie ARTEMIS, oparte na partnerstwie publiczno-prywatnym, stanowi, zdaniem Komitetu, solidną podstawę do utworzenia europejskiej przestrzeni badawczej oraz decydujący wkład we wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw europejskich.

5.4

Możliwość dysponowania w przyszłości coraz inteligentniejszymi systemami może znacząco przyczynić się do produkcji coraz bezpieczniejszych produktów, przyczyniając się jednocześnie do wdrażania systemu szkoleń i wysokich kwalifikacji, co korzystnie wpłynie na tworzenie i rozwój zatrudnienia.

5.5

Udzielając pozytywnej opinii w sprawie omawianego wniosku, EKES pragnie przede wszystkim podkreślić znaczenie przedstawionej w nim nowatorskiej strategii w dziedzinie inwestycji.

5.5.1

Po raz pierwszy bowiem w kontekście programów badawczo-rozwojowych odwołuje się nie tylko do zasobów finansowych Wspólnoty i przedsiębiorstw — co zdarza się rzadko — reprezentowanych przez ARTEMISIĘ, ale także do zasobów pochodzących od różnych państw członkowskich i organizacji badawczo-rozwojowych biorących udział w przedsięwzięciu.

5.5.2

Jeśli chodzi o tę nowatorską formułę stowarzyszeniową, która może się okazać złożona w kontekście korzystania z wyników badań, które zostaną dzięki niej przeprowadzone, EKES wyraża zadowolenie z wagi i stopnia szczegółowości, jakie w art. 24 statutu wspólnego przedsięwzięcia nadano kwestii własności intelektualnej.

5.6

Niemniej, aby osiągnąć cele i w jak największym stopniu wykorzystać potencjał, jaki niesie ta nowa formuła, zdaniem EKES-u konieczne jest:

16.2.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 44/19

1.1

Komitet pozytywnie ocenia decyzję dotyczącą utworzenia wspólnego przedsięwzięcia „Czyste niebo”. Zdaniem Komitetu, zwiększenie tym sposobem inwestycji w sektorze B+R dzięki publiczno-prywatnym formom finansowania dostarczy przedsiębiorstwom solidnych podstaw działania dla przezwyciężenia obecnego rozdrobnienia finansowania wspólnotowego oraz pozwoli na koordynację rozproszonych badań, co wpłynie korzystnie na ich skuteczność.

1.2

Komitet przyjmuje z zadowoleniem wybór sektora, który z jednej strony pozwala wpisać się w strategię lizbońską oraz stymuluje rozwój technicznie nowatorskiej gałęzi przemysłu, generującej wiele miejsc pracy wymagających wysokich kwalifikacji, a jednocześnie z drugiej strony przyczynia się do osiągnięcia niezbędnego postępu w dziedzinie ochrony środowiska.

1.3

EKES, wyrażając pozytywną opinię na temat niniejszego wniosku, pragnie przede wszystkim podkreślić znaczenie, jakie dla UE ma strategia zaproponowana w dziedzinie inwestycji i koordynacji badań. Jednocześnie Komitet ocenia, że strategia ta stanowi znaczące wsparcie procesu tworzenia Europejskiej Przestrzeni Badawczej oraz przyczyni się do wzrostu konkurencyjności europejskich przedsiębiorstw tego sektora.

1.4

Jednak, z powodu wielu sposobów finansowania i wielu uczestników oraz zaangażowania istotnych zasobów wspólnotowych, oczywista wydaje się konieczność lepszego określenia sposobów wykorzystania i przydziału końcowych wyników badań, w szczególności w zakresie własności intelektualnej i patentów.

1.5

Komitet uważa również za niezbędne:

2.1

Celem opiniowanego wniosku dotyczącego rozporządzenia jest uruchomienie jednego z pierwszych partnerstw publiczno-prywatnych w dziedzinie badawczo-rozwojowej. Wniosek ten definiuje jedną z pierwszych wspólnych inicjatyw technologicznych (WIT), dotyczącą dziedziny aeronautyki i transportu lotniczego. Inicjatywa ta nosi nazwę „CZYSTE NIEBO”.

2.2

WIT mają na celu umożliwienie przemysłowi, organizmom badawczym, państwom członkowskim i Komisji oddanie ich środków przeznaczonych na rzecz ukierunkowanych programów badawczych, całości lub części, do wspólnej dyspozycji.

2.3

W przeciwieństwie do tradycyjnej strategii, polegającej na publicznym finansowaniu pojedynczych projektów, WIT dotyczą programów badawczych na dużą skalę, o wspólnych strategicznych celach badawczych. To nowe podejście powinno doprowadzić do utworzenia masy krytycznej w dziedzinie europejskich badań i innowacji, skoncentrować działania środowiska naukowego wokół najważniejszych dziedzin strategicznych i zharmonizować finansowanie projektów, tak aby można było szybciej wykorzystywać wyniki badań. Inicjatywy WIT ukierunkowane są na te strategiczne dziedziny, w których obecnie stosowane instrumenty nie osiągają ani skali, ani prędkości wystarczającej do utrzymania Europy w czołówce światowej. Chodzi o takie dziedziny, w których finansowanie badań ze źródeł krajowych, europejskich lub prywatnych może wnieść istotną wartość dodaną, zwłaszcza poprzez zachęcanie do wzrostu wydatków sektora prywatnego na badania i rozwój.

2.4

Głównym celem WIT „Czyste niebo” w dziedzinie aeronautyki i transportu lotniczego, jest przyspieszenie rozwoju czystych technologii w dziedzinie transportu lotniczego w UE, tak aby zapewnić jak najszybsze ich wprowadzenie. Technologie te powinny nie tylko spełniać wymóg zachowania konkurencyjności sektora, ale też powinny przyczynić się do realizacji strategicznych środowiskowych i społecznych priorytetów europejskich w połączeniu z trwałym wzrostem gospodarczym.

3.1

Potrzeba i zasadność tego programu wynika z prognoz podwojenia ruchu lotniczego w ciągu najbliższych 20 lat a także z przekonania, że uruchomienie ekologicznego systemu transportu, zarówno pasażerskiego jak i towarowego, stanowi podstawowy czynnik zapewnienia w Europie wzrostu gospodarczego i rozwoju społecznego.

3.2

Decyzja o podjęciu działania na szczeblu europejskim wydaje się być właściwa, gdyż działania zainteresowanych stron w różnych państwach członkowskich nie mają optymalnego wymiaru w zakresie koniecznych zasobów ekonomicznych i wkładu naukowego.

3.3

Bezpośredni udział państw członkowskich jest kwestią o zasadniczym znaczeniu zarówno z uwagi na potrzebę zgromadzenia niezbędnych środków finansowych, jak i ze względu na to, że wiele decyzji będzie w dalszym ciągu podejmowanych na szczeblu krajowym. Decyzje te dotyczyć będą zarówno procedur zaproszeń do udziału w programach, jak i stałej kontroli na wszystkich etapach programów, czy oceny rezultatów.

3.4

Przed sektorem aeronautycznym staną wkrótce trudne wyzwania, takie jak kwestia oddziaływania na środowisko, które mogłyby stanowić hamulec dla jego rozwoju.

3.5

Zmniejszenie oddziaływania ruchu lotniczego na zmiany klimatyczne oraz ograniczenie hałasu stanowią absolutne priorytety. Osiągnięcie tych celów wiąże się z koniecznością wprowadzenia w najbliższej przyszłości prawdziwych zmian technologicznych, dzięki którym możliwe będzie zredukowanie emisji do poziomu przewidzianego w przepisach wspólnotowych. (Europejska platforma technologiczna w dziedzinie aeronautyki — ACARE — w swoim strategicznym programie badań wyznaczyła cel zredukowania emisji CO2 o 50 %, emisji NOx o 80 % oraz zredukowanie hałasu o 50 % do 2020 r.).

3.6

Europejski przemysł aeronautyczny, zatrudniający obecnie trzy miliony pracowników w całej Europie, musi także stawić czoło ostrej konkurencji, będącej wynikiem publicznych inwestycji realizowanych w innych częściach świata, w szczególności w Stanach Zjednoczonych, gdzie środki przeznaczane na badania w tym sektorze są trzykrotnie wyższe od dostępnych obecnie w Europie.

3.7

Inwestycje publiczne są także istotne z uwagi na fakt, że sektor ten charakteryzuje się długimi terminami zwrotu nakładów poniesionych na inwestycje, co może powodować zawodność rynku w związku z brakiem inwestycji w badania i rozwój aeronautyki.

3.8

Powodem, dla którego w ramach programu szczegółowego „Współpraca” (patrz punkt 4.3) wybrano sektor aeronautyki i transportu lotniczego, jest dążenie do poprawy zdrowia i jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń poprzez zredukowanie do minimum oddziaływania statków powietrznych na środowisko naturalne, miejscową poprawę jakości powietrza oraz zredukowanie hałasu w pobliżu lotnisk oraz zapewniając pasażerom lepsze warunki przewozu.

4.1

Wniosek dotyczący rozporządzenia ustanawiającego wspólne przedsięwzięcie „Czyste niebo” [COM(2007) 315 wersja ostateczna]wynika z decyzji nr 1982/2006/WE dotyczącej siódmego programu ramowego, która przewiduje wkład Wspólnoty w ustanowienie długoterminowych partnerstw publiczno-prywatnych na poziomie wspólnotowym, w dziedzinie badań naukowych.

4.2

Partnerstwa te przyjmują formę „wspólnych inicjatyw technologicznych” (WIT) i wywodzą się z prac dawnych „europejskich platform technologicznych” (EPT).

4.3

W swojej decyzji nr 971/2006/WE dotyczącej programu szczegółowego „Współpraca” Rada podkreśliła konieczność powołania partnerstw publiczno-prywatnych i określiła sześć dziedzin, dla których należy utworzyć wspólne inicjatywy technologiczne w celu pobudzenia europejskich badań naukowych. Chodzi o następujące dziedziny:

4.4

W związku z tą ogólną strategią rozporządzenie, którego dotyczy omawiany wniosek [COM(2007) 315 wersja ostateczna], przewiduje wdrożenie wspólnej inicjatywy technologicznej (WIT) dotyczącej aeronautyki i transportu lotniczego poprzez utworzenie wspólnego przedsięwzięcia o nazwie „Czyste niebo”.

4.5

Cele wspólnego przedsięwzięcia „Czyste niebo” zostały w sposób jasny i szczegółowy przedstawione w art. 3 statutu załączonego do rozporządzenia, którego dotyczy wniosek. Cele te obejmują szeroki i ambitny zakres działalności i zostały w skrócie przedstawione w art. 3 rozporządzenia:

4.5.1

Inicjatywa „Czyste niebo” gwarantuje integrację i koordynację różnych działań badawczych, korzystając z efektu skali, a realizowana będzie w oparciu o sześć różnych obszarów technicznych, zwanych demonstratorami technologii zintegrowanej (DTZ):

Określono także cele technologiczne, jakie powinny osiągnąć poszczególne DTZ.

4.6

Wspólne przedsięwzięcie „Czyste niebo” jest organizacją międzynarodową posiadającą osobowość prawną w rozumieniu art. 22 dyrektywy 2004/17/WE oraz art. 15 lit. c) dyrektywy 2004/18/WE. „Czyste niebo” będzie mieć siedzibę w Brukseli, a działalność zakończy w dniu 31 grudnia 2017 r., chyba że Rada zdecyduje o jej przedłużeniu.

4.7.1

Wniosek dotyczy rozporządzenia Rady wraz z załączonym do niego statutem wspólnego przedsięwzięcia. Podstawę prawną wniosku stanowi art. 171 Traktatu. Wspólne przedsięwzięcie stanowić będzie organ wspólnotowy i chociaż jego budżet regulują przepisy art. 185 rozporządzenia Rady 1605/2002, należy wziąć pod uwagę specyfikę tej inicjatywy, uwzględniając, że chodzi tu o partnerstwa publiczno-prywatne z istotnym udziałem sektora prywatnego, równającym się co najmniej udziałowi sektora publicznego.

—

Wspólnota Europejska, reprezentowana przez Komisję;

—

12 przewodniczących demonstratorów technologii zintegrowanej i do 74 członków stowarzyszonych, których zasady wstępowania do wspólnego przedsięwzięcia określa art. 2 statutu załączonego do opiniowanego rozporządzenia.

—

Każdy podmiot publiczny lub prywatny, z siedzibą w państwie członkowskim lub kraju stowarzyszonym w siódmym programie ramowym, może ubiegać się o członkostwo we wspólnym przedsięwzięciu pod warunkiem, że: jako przewodniczący DTZ zobowiąże się do wniesienia środków o wartości proporcjonalnej do ogólnych działań WIT i spójnych z nimi; jako członek stowarzyszony zobowiąże się do wniesienia środków proporcjonalnych do budżetu DTZ, w którym zamierza uczestniczyć, i spójnych z wymogami danego DTZ.

4.9.1

Koszty prowadzenia wspólnego przedsięwzięcia „Czyste niebo” są pokrywane w gotówce, w równych częściach — po 50 % — przez Wspólnotę Europejską i pozostałych członków.

4.9.2

Maksymalny wkład finansowy Wspólnoty na rzecz wspólnego przedsięwzięcia „Czyste niebo”, mający pokryć koszty jego prowadzenia i działalności badawczej, wyniesie 800 mln euro. Wkład ten pochodzić będzie ze środków budżetowych przyznanych na temat „Transport” w programie szczegółowym „Współpraca” wdrażającym siódmy program ramowy, zgodnie z art. 54 rozporządzenia Rady nr 1605/2002.

5.1

Zdaniem Komitetu, zwiększenie tym sposobem inwestycji w sektorze B+R dzięki publiczno-prywatnym formom finansowania dostarczy przedsiębiorstwom dla przezwyciężenia obecnego rozdrobnienia finansowania wspólnotowego oraz pozwoli na koordynację rozproszonych badań, co wpłynie korzystnie na ich skuteczność. Komitet pozytywnie ocenia decyzję dotyczącą utworzenia wspólnego przedsięwzięcia „Czyste niebo”, wynikającą z postanowień siódmego programu ramowego. Komitet uważa, że wznowienie inwestycji w dziedzinie badań i rozwoju jest odpowiednim sposobem na zapewnienie przedsiębiorstwom europejskim solidnych podstaw działania w postaci nowego instrumentu, pozwalających na przezwyciężenie obecnego rozczłonkowania finansowania wspólnotowego oraz uniknięcie rozdrobnienia programów, które niemal uniemożliwiają ocenę rezultatów.

5.2

Przedstawiona inicjatywa jest spójna z celami i politykami Unii oraz zgodna z kierunkami określonymi w ramach strategii lizbońskiej, w której podkreśla się, że wiedza i innowacyjność przyczyniają się do rozwoju i wzrostu zatrudnienia we Wspólnocie. Obejmuje ona instrumenty odnoszące się do wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji (ETS) i powinna sprzyjać dokonaniu znacznych postępów w realizacji strategicznego programu badań ACARE w dziedzinie ochrony środowiska.

5.3

Zdaniem Komitetu, wspólne przedsięwzięcie „Czyste niebo”, które, podobnie jak inne WIT wynikające z 7PR, opiera się na partnerstwie publiczno-prywatnym, stanowi znaczące wsparcie procesu tworzenia Europejskiej Przestrzeni Badawczej oraz w sposób znaczący przyczynia się do wzrostu konkurencyjności europejskich przedsiębiorstw.

5.4

EKES, wyrażając pozytywną opinię na temat niniejszego wniosku, pragnie przede wszystkim podkreślić znaczenie, jakie dla UE ma strategia zaproponowana w dziedzinie inwestycji i koordynacji badań.

5.5

Niemniej zważywszy na ustanowiony system finansowania z wielu źródeł i znaczące kwoty zaangażowanych środków wspólnotowych, Komitet uważa, że należałoby lepiej określić wykorzystanie i przydział końcowych wyników badań. W tym celu należałoby precyzyjniej i wyraźniej określić sprawę patentów i własności intelektualnej, o których mowa w art. 20 rozporządzenia (które jednak ograniczają się do przywołania zasad). W przeciwnym wypadku stanowić to może jeden z drażliwych punktów stojących na przeszkodzie harmonijnemu wdrażaniu lub funkcjonowania WIT „Czyste niebo”.

5.6

Jednakże, dla zrealizowania celów oraz zmaksymalizowania możliwości, jakie niesie ze sobą to nowe przedsięwzięcie, EKES uważa za niezbędne:

16.2.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 44/22

1.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny popiera decyzję dotyczącą ustanowienia wspólnego przedsięwzięcia ENIAC (1).

1.1.1

Zdaniem Komitetu, zwiększenie tym sposobem inwestycji w sektorze B+R dzięki publiczno-prywatnym formom finansowania dostarczy przedsiębiorstwom solidnych podstaw działania dla przezwyciężenia obecnego rozdrobnienia finansowania wspólnotowego oraz pozwoli na koordynację rozproszonych badań, co wpłynie korzystnie na ich skuteczność.

1.2

Komitet z zadowoleniem przyjmuje wybór sektora. Z całą pewnością jego rozwój oraz technicznie nowatorski charakter — dzięki któremu otwiera się wiele możliwości na przyszłość i który wymaga zatrudnienia wysoko wykwalifikowanych specjalistów — przyczynią się bezpośrednio do realizacji celów strategii lizbońskiej w dziedzinie konkurencyjności, celów wyznaczonych w Barcelonie odnoszących się do procentowego udziału środków przeznaczanych z PKB na badania, a także wpłyną na inne polityki wspólnotowe w dziedzinach takich jak: środowisko, transport, energia oraz zdrowie.

1.3

Oceniając pozytywnie analizowany wniosek EKES pragnie przede wszystkim podkreślić wagę przedstawionej strategii dla UE w zakresie inwestycji oraz koordynacji badań. Komitet ocenia, że strategia ta stanowi punkt zwrotny w tworzeniu europejskiej przestrzeni badawczej oraz że przyczyni się ona do wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw europejskich należących do tego sektora.

1.4

Odnosząc się do tego nowatorskiego instrumentu skupiającego różne podmioty, w wypadku którego stosowanie produktów będących wynikiem badań, jak również faza wprowadzania do produkcji mogą okazać się wysoce skomplikowane, EKES z zadowoleniem dostrzega, że dużo uwagi poświęcono przepisom dotyczącym własności intelektualnej.

1.5

Komitet pozytywnie ocenia fakt, że szczególną uwagę zwrócono na niebezpieczeństwo przeniesienia ośrodków produkcji nanoelektroniki w inne regiony świata. EKES popiera podejście sektorowe w odniesieniu do sektorów wyspecjalizowanych.

1.6

Ponadto, aby maksymalnie wykorzystać możliwości tego nowego instrumentu, Komitet uważa za konieczne:

2.1

Analizowany wniosek dotyczący rozporządzenia Rady ma na celu stworzenie jednego z pierwszych partnerstw publiczno-prywatnych w dziedzinie B+R. Określa on jedną z pierwszych wspólnych inicjatyw technologicznych (WIT). Dotyczy ona dziedziny nanotechnologii. Nazwano ją ENIAC.

2.2

Wspólne inicjatywy technologiczne mają na celu zapewnienie, w całości lub w części, przemysłowi, państwom członkowskim oraz Komisji, konsolidację wspólnych środków na rzecz realizacji ukierunkowanych programów badawczych.

2.3

Inaczej niż strategia tradycyjna, która polega na zapewnieniu projektom wkładu finansowego ze środków publicznych w poszczególnych przypadkach, WIT dotyczą programów badawczych na wielką skalę mających wspólne cele naukowe o znaczeniu strategicznym. To nowe podejście powinno pozwolić na osiągnięcie „masy krytycznej” w zakresie badań i innowacji w Europie, zjednoczyć zespoły badaczy w dziedzinach o znaczeniu strategicznym oraz zharmonizować sposoby finansowania projektów, tak aby wyniki badań mogły zostać wykorzystane jak najszybciej. WIT ukierunkowane są na główne dziedziny, w przypadku których obecnie istniejące instrumenty działają na niewystarczającą skalę, bądź zbyt wolno, aby pozwolić Europie na utrzymanie się lub znalezienie w czołówce światowej. Chodzi tu o dziedziny, w których finansowanie ze środków krajowych, europejskich i prywatnych może stanowić istotną wartość dodaną, w szczególności poprzez umożliwienie zwiększenia finansowania ze źródeł prywatnych przeznaczonego na badania i rozwój.

2.4

Głównym celem wspólnej inicjatywy technologicznej ENIAC dotyczącej dziedziny nanoelektroniki jest wsparcie rozwoju kluczowych kompetencji w zakresie nanoelektroniki w celu zwiększenia konkurencyjności Europy. Dla osiągnięcia tego celu omawiany wniosek stwarza ramy prawne ustanawiające ENIAC.

3.1

Coraz częstsze wykorzystywanie podzespołów elektronicznych w produktach zaawansowanych technologii innowacyjnych sytuuje sektor nanotechnologii wśród sektorów o znaczeniu strategicznym dla konkurencyjności i wzrostu przemysłowego w Europie.

3.2

Sektor nanotechnologii wytwarza szeroką gamę urządzeń niezbędnych dla głównych gałęzi przemysłu w tak różnorodnych dziedzinach jak: telekomunikacja, produkty handlowe, usługi multimedialne, szkolnictwo, transport, ochrona zdrowia, bezpieczeństwo oraz środowisko.

3.3

Przewiduje się, że rynek związany z przemysłem nanotechnologii (w skład którego, oprócz samych producentów wchodzą również dostawcy narzędzi produkcyjnych i dostawcy materiałów) powinien charakteryzować się średnim rocznym wzrostem wynoszącym 15 %. Aby utrzymać tak wysoki poziom wzrostu, należy poświęcić temu zagadnieniu jak najwięcej uwagi.

3.4

Inicjatywa na poziomie wspólnotowym powinna więc skupić się na zachowaniu i wzmocnieniu pozycji światowego lidera w odpowiednich sektorach dzięki programom B+R, które pozwalają na osiągnięcie koniecznych celów w zakresie wykorzystania przemysłowego technologii przy zachowaniu zaawansowanych celów technologicznych dążeniu do coraz większej konkurencyjności oraz utworzeniu nowych miejsc pracy wymagających wysokich umiejętności oraz kwalifikacji zawodowych.

3.5

Wybór formy wspólnego przedsięwzięcia publiczno-prywatnego powinien pozwolić na znaczne poprawienie jakości działań z zakresu B+R w przedmiotowym sektorze. Wydaje się, że jest to niezbędne dla przezwyciężenia obecnego rozproszenia programów badawczych prowadzonych w poszczególnych państwach członkowskich, które nie mogą osiągnąć właściwej dynamiki i nie są dostatecznie finansowane.

3.6

Spojrzenie na to zagadnienie w wymiarze europejskim wydaje się zatem konieczne i stanowi jedyne możliwe rozwiązanie pozwalające na sprostanie trudnym wyzwaniom, którym sektor nanotechnologii jest zmuszony stawić czoła.

3.7

Nadanie wspólnotowego wymiaru powinno pozwolić także na zmniejszenie trudności związanych z biurokracją i administracją — dzięki zastąpieniu istniejących zróżnicowanych procedur krajowych jednolitą procedurą wspólnotową — oraz na skrócenie — względem obecnej sytuacji — czasu oczekiwania na zawarcie umów dotyczących B+R na szczeblu wspólnotowym (por. inicjatywa międzyrządowa EUREKA) a ponadto skończyć z różnorodnością procedur zatwierdzenia i procedur kontrolnych.

3.8

Ustanowienie przedsięwzięcia publiczno-prywatnego skupiającego bezpośrednio państwa członkowskie oraz przedsiębiorstwa z odpowiednich sektorów to podejście innowacyjne w porównaniu z istniejącymi obecnie procedurami uczestnictwa przewidzianymi w programach wspólnotowych dotyczących B+R w Europie. Ponadto znaczne środki finansowe, których przyznanie na szczeblu Wspólnoty zakłada program, będą stanowić bodziec gospodarczy niezbędny do osiągnięcia wyznaczonych w nim ambitnych celów.

3.9

Uczestnictwo państw członkowskich i przedsiębiorstw, jak również ich bezpośredni udział w kosztach badań wynoszący przynajmniej 50 %, pozwoli na uzyskanie efektu mnożnikowego stanowiącego impuls dla nowych źródeł finansowania oraz przyczyni się do rozwoju europejskiej przestrzeni badawczej.

3.10

Bezpośrednie uczestnictwo państw członkowskich jest niezbędnym czynnikiem służącym zwiększeniu nakładów inwestycyjnych, ale jest ono istotne także dlatego, że decyzje nadal będą podejmowane na szczeblu krajowym, szczególnie w przypadku zaproszenia do składania wniosków oraz stałego nadzoru bezpośredniego obejmującego wszystkie fazy procesu.

3.11

Innym niezbędnym czynnikiem jest bezpośrednie uczestnictwo przedstawicieli przemysłu, ponieważ rezultaty tego ambitnego planu w zakresie B+R mogą przyczynić się do realizacji ważnych i istotnych celów dotyczących konkurencyjności europejskiego przemysłu w tym sektorze, a w następstwie wpłynąć pozytywnie na zatrudnienie.

4.1

Punktem odniesienia dla programów badawczych jest siódmy program ramowy (7PR). Jest on wyrazem silnego przeświadczenia, że zwiększenie inwestycji w B+R jest niezbędne dla dynamicznej i konkurencyjnej gospodarki.

4.2

Utworzenie wspólnego przedsięwzięcia WIT-ENIAC przyczyni się bezpośrednio do realizacji celów strategii lizbońskiej w dziedzinie konkurencyjności oraz celów wyznaczonych w Barcelonie odnoszących się do wydatków na badania. Pośrednio wpłynie zaś na inne polityki wspólnotowe takie jak: środowisko, transport, energia oraz zdrowie.

4.3

Ramowe zasady działań wspólnotowych, na których oparta zostanie inicjatywa WIT-ENIAC, zostały określone w dokumencie „Nanonauka i nanotechnologie: Plan działań dla Europy 2005-2009” [COM(2005) 243 wersja ostateczna] oraz w pracach Komitetu Naukowego ds. Pojawiających się i Nowo Rozpoznanych Zagrożeń dla Zdrowia (SCENHIR).

5.1

Decyzja w sprawie ustanowienia wspólnego przedsięwzięcia ENIAC, której dotyczy dokument [COM(2007) 356 wersja ostateczna], jest skutkiem decyzji nr 2006/1982/WE dotyczącej siódmego programu ramowego przewidującego udział Wspólnoty w tworzeniu długotrwałych partnerstw publiczno-prywatnych na szczeblu europejskim w dziedzinie badań naukowych.

5.2

Partnerstwa te przyjmują formę „wspólnych inicjatyw technologicznych” (WIT) i wywodzą się z wcześniejszych „europejskich platform technologicznych” (IPT).

5.3

W swojej decyzji nr 2006/971/WE dotyczącej programu szczegółowego „Współpraca (2)”, Rada podkreśliła konieczność tworzenia partnerstw publiczno-prywatnych oraz określiła sześć dziedzin, w których tworzenie wspólnych inicjatyw technologicznych jest wskazane w celu pobudzenia badań prowadzonych w Europie. Są to następujące dziedziny:

5.4

W kontekście tej ogólnej strategii rozporządzenie będące przedmiotem analizowanego wniosku [COM(2007) 356 wersja ostateczna] przewiduje ustanowienie wspólnego przedsięwzięcia ENIAC w dziedzinie nanoelektroniki.

5.5

Wspólne przedsięwzięcie ENIAC to organ międzynarodowy posiadający osobowość prawną w myśl art. 22 dyrektywy 2004/17/WE i art. 15 lit. c) dyrektywy 2004/18/WE. Jego siedziba będzie znajdowała się w Brukseli, a jako datę zakończenia jego działalności ustala się 31 grudnia 2017 r., chyba że Rada zdecyduje o przedłużeniu tego okresu.

5.8.1

Koszty funkcjonowania wspólnego przedsięwzięcia ENIAC określone w art. 4 są pokrywane w następujący sposób:

Działania w zakresie B+R objęte wspólnym przedsięwzięciem ENIAC w okresie kończącym się w dniu 31 grudnia 2007 r. finansowane są w następujący sposób:

5.8.2

W okresie kończącym się w dniu 31 grudnia 2013 r. maksymalny wkład „Komisji” wyniesie 450 mln EUR. Fundusze te pochodzić będą z programu szczegółowego „Współpraca”, wdrażającego siódmy program ramowy w dziedzinie badań i rozwoju technologicznego, zgodnie z przepisami art. 54 ust. 2 rozporządzenia Rady nr 1605/2002.

—

określić i zrealizować plan badań na rzecz rozwoju kluczowych kompetencji w zakresie nanoelektroniki, aby wzmocnić konkurencyjność, wesprzeć zrównoważony rozwój przedsiębiorstw wspólnotowych oraz by umożliwić powstawanie nowych rynków;

—

wspierać wdrożenie działań w zakresie B+R poprzez przyznawanie subwencji uczestnikom wybranych projektów;

—

promować partnerstwa publiczno-prywatne mające na celu mobilizację oraz łączenie wysiłków na szczeblu wspólnotowym, krajowym i prywatnym, a także ułatwienie współpracy między podmiotami sektora publicznego i prywatnego;

—

zapewnić skuteczność i długotrwałość wspólnej inicjatywy technologicznej na rzecz nanoelektroniki;

—

osiągnąć synergię i koordynację wysiłków w zakresie B+R w Europie, a w szczególności stopniową integrację, w ramach wspólnego przedsięwzięcia ENIAC, działań związanych z tą dziedziną i realizowanych obecnie przez międzyrządowe struktury badawczo-rozwojowe (EUREKA).

6.1

EKES zgadza się z decyzją dotyczącą ustanowienia wspólnego przedsięwzięcia ENIAC oraz z projektem rozporządzenia, który jej towarzyszy. Wyrażając pozytywną opinię w sprawie analizowanej decyzji, EKES pragnie przede wszystkim podkreślić wagę, jaką ma dla UE zaproponowana strategia w zakresie inwestycji oraz koordynacji badań.

6.2

W istocie, tak jak miało to miejsce w przypadku wydania opinii w sprawie innych rozporządzeń będących następstwem decyzji Rady nr 971/2006/EWE programu szczegółowego „Współpraca”, Komitet ocenia, że pobudzenie inwestycji w dziedzinie B+R jest właściwym krokiem pozwalającym na dostarczenie przedsiębiorstwom europejskim ramowych zasad działania, które pozwolą na przezwyciężenie obecnego rozproszenia finansowania wspólnotowego, a także pozwolą uniknąć nierównego podziału programów.

6.3

Prezentowana inicjatywa wykazuje spójność z polityką i celami Unii oraz jest zgodna z kierunkami określonymi w strategii lizbońskiej, w ramach której podkreślono, że wiedza oraz innowacje we Wspólnocie przyczyniają się do stymulowania wzrostu oraz zatrudnienia. Nanotechnologie zajmują obecnie dominującą pozycję i zachęcają do wprowadzania innowacji w wielu newralgicznych sektorach o charakterze strategicznym dla rozwoju i wzrostu w Unii (takie jak np.: systemy łączności ruchomej, transport, metody obliczeniowe, automatyzacja produkcji, opieka zdrowotna …). Stworzenie wspólnego przedsięwzięcia może być narzędziem, które pozwoli Europie zachować, a także rozwinąć zdolność projektowania i wytwarzania produktów zgodnych z normami dotyczącymi najwyższej jakości, trwałości oraz ochrony środowiska. Inicjatywa ta stanowi punkt wyjścia do stworzenia europejskiej przestrzeni badawczej oraz wnosi znaczący wkład w konkurencyjność przedsiębiorstw europejskich.

6.4

Komitet z zadowoleniem dostrzega, że w dokumencie „Analiza skutków”, który towarzyszy projektowi rozporządzenia w sprawie WIT, szczególną wagę przywiązano do niebezpieczeństwa przeniesienia ośrodków produkcji nanotechnologii w inne regiony świata. Zagadnienie to jest niezmiernie istotne, ponieważ ten rodzaj produkcji stanowi bardzo ważną wartość dodaną równoznaczną ze wzrostem i zatrudnieniem; produkcja ta gwarantuje również częściowy zwrot kosztów, które Unia zamierza ponieść w związku z rozwojem tego sektora. Z tych powodów EKES popiera tę inicjatywę polegającą na wprowadzeniu wyspecjalizowanego podejścia sektorowego w celu wspierania tej kluczowej gałęzi przemysłu.

6.5

Odnosząc się do tego nowatorskiego instrumentu skupiającego różne podmioty, który może jednak okazać się wysoce skomplikowany, jeśli chodzi o stosowanie produktów będących wynikiem badań rozpoczętych przez ENIAC, jak również fazę ich wprowadzania do produkcji, EKES z zadowoleniem dostrzega, że dużą wagę przywiązano do opracowania przepisów dotyczących własności intelektualnej określonych w art. 23 statutu. Zarazem wyraża zadowolenie z faktu, że w proponowanym w rozporządzeniu planie działania w znacznej mierze uwzględniono zagadnienia zdrowia i bezpieczeństwa.

6.6

Aby móc lepiej realizować cele wspólnego przedsięwzięcia oraz aby osiągnąć maksymalne wykorzystanie możliwości tego nowego instrumentu, Komitet uważa za konieczne:

16.2.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 44/27

1.1

W nawiązaniu do swoich opinii w sprawie zielonej księgi w sprawie przeglądu dorobku wspólnotowego (1) i w sprawie komunikatu Komisji w sprawie wykonania dyrektywy dotyczącej ochrony konsumentów w przypadku umów zawieranych na odległość (2), EKES popiera inicjatywę Komisji polegającą na przeprowadzeniu przeglądu dyrektywy 94/47/WE (3) z dnia 26 października 1994 r. w proponowanej postaci (4), z uwzględnieniem zawartych w niniejszej opinii uwag i zaleceń.

1.2

Komitet, ogólnie rzecz biorąc, zgadza się z zawartymi we wniosku Komisji rozwiązaniami w postaci rozszerzenia zakresu zastosowania dyrektywy, definicji i charakterystyki nowych produktów, wzmocnienia obowiązku udzielania informacji przed zawarciem umowy i zamieszczania ich w jej treści, a także ujednolicenia okresu na odstąpienie od umowy i zakazu jakichkolwiek opłat w tym okresie.

1.3

Komitet zgadza się z ograniczonym do minimum podejściem przedstawionym w omawianym wniosku, które to podejście pozostawia państwom członkowskim możliwość podejmowania dalej idących kroków w zakresie ochrony konsumentów, w zgodności z postanowieniami traktatu. Komitet jest jednakże zdania, że — zgodnie z punktem widzenia Komisji, wyrażonym w zielonej księdze dotyczącej dorobku wspólnotowego — jeśli jakaś dziedzina wymaga maksymalnej harmonizacji, to właśnie ta tutaj omawiana, ze względu na swoisty charakter omawianego prawa i na duże zróżnicowanie między państwami pod względem koncepcji i cech charakterystycznych jego złożonego charakteru prawnego, co ma wyraźnie odmienne konsekwencje w poszczególnych krajowych systemach prawnych, zwłaszcza w takich kwestiach jak: maksymalny i minimalny okres trwania, anulowanie, unieważnienie, rozwiązanie umowy lub odstąpienie od niej.

1.4

Komitet nie zgadza się z poczynaniami Komisji, mimo że Komisja przyznaje, że większość problemów pojawiających się w tej dziedzinie ma często charakter transgraniczny i w związku z tym, nie można ich rozwiązać w odpowiedni sposób na szczeblu krajowym poszczególnych państw członkowskich, z powodu rozbieżności w narodowych systemach prawnych; Komisja uregulowała bowiem zaledwie kilka aspektów związanych z tymi prawami, pozostawiając, po raz kolejny, szereg sytuacji do wolnego uznania państw członkowskich, co prawie wcale nie zmienia aktualnego stanu wymienionych problemów.

1.5

Pomimo że EKES zgadza się z zastosowaniem systemu „harmonizacji minimalnej”, uważa, podobnie jak inne instytucje wspólnotowe (5), że poziom środków mających chronić prawa konsumentów jest zbyt niski. Z doświadczenia wynika bowiem, że większość państw członkowskich nie wykorzystała tej klauzuli, a nawet wręcz przeciwnie, zastosowała podejście dosłowne (6), w związku z czym nie osiągnięto odpowiedniego poziomu ochrony konsumentów. Dlatego Komitet wzywa Komisję, aby — przy poszanowaniu zasady pomocniczości — uregulowała w omawianym wniosku dotyczącym dyrektywy inne, równie ważne aspekty, biorąc za punkt wyjścia wyższy poziom ochrony konsumentów.

1.6

EKES sugeruje zatem, w celu wzmocnienia i zagwarantowania odpowiedniej ochrony konsumentów, ulepszenie niektórych przepisów dotyczących systemu prawnego stosowanego do omawianych praw, treści głównej umowy i jej związku z umowami dodatkowymi, szczególnie z niepowiązanymi umowami kredytowymi.

1.7

Podobnie jak w swoich poprzednich opiniach (7), EKES kładzie nacisk na potrzebę podkreślenia znaczenia właściwego informowania stron umowy, a szczególnie stron mniej poinformowanych. W związku z tym Komitet jest zdania, że nie należy z góry wykluczać możliwości wprowadzenia przez państwa członkowskie proporcjonalnych i odstraszających sankcji karnych wobec poważnych naruszeń praw przewidzianych w dyrektywie. Zasadnicze elementy tych sankcji powinny być odpowiednio sprecyzowane.

1.8

EKES wzywa Komisję do dogłębnego przeanalizowania wypowiedzi nadesłanych w reakcji na dokument konsultacyjny (8) — zwłaszcza dotyczących tych państw członkowskich, z którymi konsultowano się za pomocą tego dokumentu, a które nie zostały omówione w sprawozdaniu (9) w sprawie zastosowania dyrektywy, obejmującego tylko 15 państw członkowskich — a także analizy porównawczej, odnoszącej się już do 25 państw (10), ze zwróceniem szczególnej uwagi na różnice istniejące między państwami członkowskimi.

1.9

EKES proponuje szereg modyfikacji szczegółowych (11) i kieruje serię zaleceń mających na celu ulepszenie aspektów techniczno-prawnych wniosku oraz scalenie i ujednolicenie pojęć, koncepcji i praktyk już ustanowionych w innych dyrektywach, a zwłaszcza w dyrektywie dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych (12). Należy wziąć je pod uwagę w celu wzmacniania bezpieczeństwa i zaufania konsumentów wobec tego typu umów, które często związane są z agresywnymi strategiami marketingu i sprzedaży (13).

2.1

Za pomocą omawianego wniosku Komisja zamierzać przeprowadzić przegląd dyrektywy 94/47/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 października 1994 r. w sprawie ochrony nabywców w odniesieniu do niektórych aspektów umów odnoszących się do nabywania praw do korzystania z nieruchomości w oznaczonym czasie, z uwzględnieniem konkluzji Rady z 13 kwietnia 2000 r. dotyczących sprawozdania z wykonania tej dyrektywy (14) oraz z uwzględnieniem zaleceń zawartych w rezolucji Parlamentu Europejskiego z dnia 4 lipca 2002 r. (15).

2.2

Przegląd tej dyrektywy przewidziany był od momentu wydania komunikatu Komisji w sprawie strategii ochrony konsumentów na lata 2002-2006 (16). Dyrektywa ta stanowi element tzw. wspólnotowego dorobku prawnego w zakresie ochrony konsumentów, o którym mowa w zielonej księdze (17) na tej temat.

2.3

Stwierdziwszy pewne problemy związane z wykonaniem dyrektywy, Komisja uważa, że w świetle zmian rynkowych w tej branży pojawiła się znaczna ilość nowych produktów, które, choć faktycznie przyjmują postać zbliżoną do użytkowania miejsc zakwaterowania wakacyjnego, nie należą do zakresu zastosowania omawianej dyrektywy.

2.4

Już w opracowanym w 1999 r. sprawozdaniu Komisji w sprawie wykonania dyrektywy 94/47/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (18) wykazano liczne braki w transpozycji. W przyjętych w kwietniu 2000 r. konkluzjach Rady (19) dotyczących tego sprawozdania Rada wymieniła szereg elementów, które należy uwzględnić podczas przeglądu tej dyrektywy.

2.5

Także w opinii Komisji PE ds. Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Ochrony Konsumentów z 2001 r. (20) zwrócono uwagę na „ustanowiony w dyrektywie najniższy dopuszczalny poziom środków ochrony konsumentów”.

2.6

Ze swej strony, Parlament Europejski zalecał Komisji, w rezolucji z 4 lipca 2002 r., by przyjęła środki służące zapewnieniu wysokiego stopnia obrony konsumentów.

2.7

Z tych powodów Komisja uznała przegląd omawianej dyrektywy, w oderwaniu od pozostałych, za sprawę „pilną”, a nawet „priorytetową”, ze względu na „problemy konsumentów, w szczególności w odniesieniu do odsprzedaży i nowych produktów”, które są „wprowadzane do obrotu w sposób przypominający użytkowanie nieruchomości w oznaczonym czasie i są w znacznej mierze podobne do niego pod względem ekonomicznym”, jak np. „kluby wakacyjne oferujące zniżki i umowy odsprzedaży”.

2.8

Jako jedne z najważniejszych przyczyn opracowania omawianego wniosku, Komisja wymienia konieczność aktualizacji wymogów dotyczących informacji udzielanych przed zawarciem umowy oraz zamieszczanych w umowie, ujednolicenia zasad zakazujących wpłacania zaliczek i depozytów w okresie możliwego odstąpienia od umowy oraz harmonizacji okresu odstąpienia od umowy, a także konieczność rozważenia ewentualnego wprowadzenia sankcji karnych.

2.9

Konsultacje z najważniejszymi zainteresowanymi stronami miały miejsce podczas sesji, które odbyły się w latach 2004-2006.

2.10

Otrzymawszy skargi dotyczące systemu użytkowania nieruchomości w oznaczonym czasie, a szczególnie nowych produktów, takich jak kluby wakacyjne, umowy turystyczne oferujące zniżki, umowy wymiany i odsprzedaży, Komisja opublikowała dokument konsultacyjny (21). Kwestie te omówiono także na spotkaniu stałej grupy roboczej ekspertów z państw członkowskich ds. przeglądu dorobku wspólnotowego w marcu 2006 r.

2.11

Propozycja przeglądu została zamieszczona w programie prac Komisji przewidującym aktualizację i uproszczenie wspólnotowego dorobku prawnego (22).

2.12

Komisja uważa, że podstawą prawną dla omawianego wniosku powinien pozostać art. 95 traktatu (dot. urzeczywistniania rynku wewnętrznego) oraz że, z mocy zasady pomocniczości, nie należy narzucać charakteru prawnego praw użytkowania nieruchomości w oznaczonym czasie, pozostawiając tę kwestię różnorodnym „opiniom państw członkowskich”.

2.13

Z drugiej strony, Komisja, kładąc nacisk na aspekty transgraniczne i stwierdzając nawet, że „większość skarg konsumentów ma charakter transgraniczny”, ukierunkowuje swój wniosek w taki sposób, że wypowiada się zaledwie na temat aspektów, „które zostały uznane za najbardziej problematyczne i które wymagają działania na poziomie Wspólnoty”, pozostawiając wszystkie pozostałe kwestie systemom prawnym każdego z państw, a nawet usuwając wszelkie odniesienia do prawa rozwiązania i unieważnienia umowy, nawet w wypadku powiązania ich z prawem odstąpienia od umowy, które to prawa były już uregulowane w dyrektywie 94/47/WE.

3.1.1

EKES ocenia pozytywnie inicjatywę Komisji, ale stwierdza opóźnienie w jej realizacji, zwracając uwagę, że wspomniane problemy wykryto już w 1999 r. i w związku z tym, odpowiednie rozwiązania można było stworzyć już znacznie wcześniej.

3.1.2

EKES przypomina także, że niektóre z obecnie wspomnianych kwestii były już wcześniej przezeń poruszane, np. w opinii Komitetu wydanej 24 lutego 1993 r. (23), w trakcie opracowywania dyrektywy.

3.1.3

Komitet uważa, że za podstawę prawną powinien służyć tu raczej art. 153 traktatu, a nie art. 95, gdyż nie chodzi tu o kwestię dotyczącą wyłącznie rynku wewnętrznego, ale odnoszącą się do polityki ochrony konsumentów.

3.1.4

EKES zgadza się z rozszerzeniem zakresu zastosowania wniosku na pewne ruchomości, aby skutecznie zareagować na ciągłe zmiany na rynku.

3.1.5

Komitet zgadza się także ze zmianami wprowadzonymi do definicji (24) przedstawionych w omawianym wniosku, gdyż zmienione definicje lepiej pasują do nowych produktów pojawiających się na rynku w tej branży.

3.1.6

EKES nie tylko zgadza się z utrzymaniem zakazu wpłacania jakichkolwiek zaliczek lub depozytów, jako że zakaz ten jest skutecznym rozwiązaniem, dzięki któremu konsument będzie mógł korzystać ze swojego prawa odstąpienia, bez jakiejkolwiek presji o charakterze finansowym, ale także uważa, że rozszerzenie tej zasady na osoby trzecie w odpowiedni sposób obejmuje umowy wymiany i odsprzedaży.

3.1.7

EKES zgadza się z wydłużeniem okresu czasu do namysłu do 14 dni, co go ujednolica, chociaż wolałby, żeby okres ten był naliczany w dniach roboczych, a nie w dniach kalendarzowych, o czym była już zresztą mowa w poprzednich opiniach Komitetu (25). Warto tu także przypomnieć, że Rada, w momencie przyjmowania dyrektywy 97/7/WE, wydała deklarację, w której nawoływała Komisję do zbadania możliwości harmonizacji metod stosowanych do naliczania dni okresu czasu do namysłu, zawartych w dyrektywach w sprawie ochrony konsumentów.

3.1.8

Podobnie jak w swoich poprzednich opiniach (26), i bez uszczerbku dla postanowień art. 1 ust. 1 (akapit 3) wniosku dotyczącego dyrektywy, EKES uważa za niezbędne, aby Komisja dokładniej określiła charakter, ograniczenia i skutki prawa odstąpienia od umowy, prawa rozwiązania umowy i prawa unieważnienia umowy; w przeciwnym wypadku bowiem nie osiągnie się planowanego zbliżenia prawodawstwa państw członkowskich, gdyż każde z nich przyjmie własne przepisy, co będzie miało nieodłączne negatywne skutki dla rozwoju stosunków transgranicznych.

3.1.9

Skoro celem tej dyrektywy jest zbliżenie prawodawstwa krajowego państw członkowskich w zakresie tego typu praw, EKES uważa, że, w przeciwieństwie do treści motywu 4 wniosku i pomimo różnic istniejących między poszczególnymi krajami, Komisja powinna podjąć dalsze kroki i określić charakter prawny (27) tych praw, niezależnie od tego, czy będą to prawa rzeczowe czy prawa kredytowe, gdyż w przeciwnym razie omawiany wniosek nie przyczyni się do rozwiązania wykazanych problemów. Komisja powinna zatem ustanowić podstawowe wymogi w zakresie spełniania tego prawa, a w szczególności, jeśli przyjmie ono postać prawa rzeczowego, jego nieodłączne skutki w zakresie rejestracji.

3.1.9.1

EKES wzywa Komisję do ustanowienia definicji charakteru prawnego prawa użytkowania nieruchomości w czasie oznaczonym, niezależnie od tego, czy przyjmie ono postać prawa rzeczowego czy prawa osobistego o charakterze zobowiązującym — jako prawo do usługi — z nieodłącznymi skutkami dla obowiązujących przepisów rozporządzenia brukselskiego i I rozporządzenia rzymskiego. W przeciwnym bowiem przypadku nie uzyska się tak pożądanej harmonizacji oraz zaufania konsumentów i przedsiębiorstw. Ponadto EKES, w swojej wspomnianej wcześniej opinii (28), wypowiadał się już na temat tej definicji, stwierdzając, że umowa użytkowania nieruchomości w czasie oznaczonym jest prawem rzeczowym lub osobistym, ale nigdy nie stanowi stosunku wynajmu, ponieważ wynajem nie wiąże się z przeniesieniem prawa własności. Przeniesione prawo dotyczy niepodzielnej części jakiegoś obiektu — niepodzielnego mieszkania — i przyjmuje (lub może przyjmować) charakter prawa rzeczowego na nieruchomości.

3.1.10

Bez uszczerbku dla formy prawnej tego prawa, które mogłoby ewentualnie mieć cechy prawa „sui generis”, a nawet z tego właśnie względu, Komitet zgadza się z zamieszczonym we wniosku dotyczącym dyrektywy wskazaniem na niektóre z jej kluczowych aspektów: objęcie jej zakresem zarówno nieruchomości, jak i ruchomości, wraz z prawem do użytkowania miejsca zakwaterowania (zakładając pobyt z noclegiem) po wniesieniu opłaty i o przynajmniej rocznym okresie trwania.

3.1.11

EKES wzywa Komisję, by, w uzupełnieniu produktów wymienionych już w art. 2 wniosku, ustanowiła klauzulę (przy niezbędnym określeniu jej elementów kluczowych) mającą na celu dostosowanie się do ewentualnych produktów (29), które mogłyby zostać wprowadzone na rynek po wejściu w życie dyrektywy, a w wypadku których niemożliwe byłoby spełnienie wymogów wynikających z definicji nowych produktów.

3.1.12

Komitet jest zdania, że przewidziana możliwość, by konsumenci zwracali jakiekolwiek wydatki czy płacili jakiejkolwiek kwoty w sytuacji korzystania z prawa odstąpienia od umowy w odpowiednim terminie, stanowi wyraźne pogwałcenie tego prawa, którego cechą charakterystyczną jest to, że konsument nie musi podawać żadnego powodu ani płacić żadnej kwoty; dlatego też art. 5 ust. 5 i 6 wniosku powinny zostać skreślone.

3.1.13

EKES zwraca uwagę Komisji na nawiązanie do niedawno przyjętej dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych (30), z którym się zgadza, ale wskazuje na fakt, że w jej art. 14 i 15 nie zamieszczono nawiązania do obecnie obowiązującej dyrektywy, ani nie przewidziano go w aktualnie omawianym wniosku.

3.1.14

EKES, pomimo że zgadza się z koncepcją harmonizacji minimalnej, uważa, że proponowana we wniosku dyrektywa jest bardziej restrykcyjna od obecnie obowiązującej; gdyż zapisane w niej umożliwienie państwom członkowskim przyjmowania przepisów zapewniających lepszą ochronę praw konsumentów dotyczy tylko prawa odstąpienia od umowy (momentu jego rozpoczęcia, trybów i sposobów wykonania), podczas gdy w art. 11 (31) obecnie obowiązującej dyrektywy ustanowiono szerokie zastosowanie tej możliwości; dlatego też EKES wzywa Komisję do utrzymania podobnej zasady.

3.1.15

Komitet jest zdania, że Komisja powinna przewidzieć skuteczny system sankcji, mający na celu nie tylko odstręczanie od dokonywania naruszeń zobowiązań ustanowionych w dyrektywie, ale także zagwarantowanie pewności i bezpieczeństwa prawnego (32); Komitet popiera możliwość wprowadzenia przez państwa członkowskie, a nie przez Komisję, sankcji karnych w uprzednio określonych przez Komisję ramach (33), które to sankcje byłyby proporcjonalne, ale dostatecznie zniechęcające do dokonywania naruszeń, szczególnie tych poważnych.

3.1.16

EKES zgadza się z włączeniem postanowienia o regularnym przeglądzie, które nie istniało w obecnie obowiązującej dyrektywie, co pozwoli zapobiec jej szybkiemu przedawnieniu.

3.1.17

Pomimo że wnoszono oskarżenia przeciwko niektórym państwom członkowskim (34) z powodu naruszeń w prawidłowej transpozycji niektórych postanowień dyrektywy, EKES wyraża zdziwienie faktem, że Komisja nie podjęła podobnych działań szczególnie w sytuacji niedotrzymania terminu wyznaczonego dla transpozycji (30 kwietnia 1997 r.). Tylko dwa państwa członkowskie (35) dotrzymały tego terminu. Komitet nalega zatem, aby w przypadku nowej dyrektywy Komisja była mniej pobłażliwa wobec tak rażących naruszeń we wdrażaniu prawa wspólnotowego.

3.2.1

EKES uważa, że definicja zawarta w art. 2, ust. 1, lit g), powiązana z postanowieniami art. 7, jest zbyt ograniczająca, gdyż cechą charakterystyczną umów dodatkowych jest ich uzupełnianie się. Dlatego też należy brać pod uwagę związek polegający raczej na uzupełnianiu się niż na podległości, ponieważ, szczególnie w większości powiązanych umów kredytowych, mamy do czynienia ze związkami rozłącznymi między umowami, które, ze względu na swój charakter prawny, są autonomiczne pod względem prawnym i tym samym nie pasują do proponowanej we wniosku definicji.

3.2.2

Komitet nie zgadza się ze sformułowaniem art. 3 pkt 2, zwłaszcza jeśli chodzi o informacje na piśmie, które należy udostępnić konsumentowi dopiero „na jego wniosek” i tylko „w stosownych przypadkach”. Biorąc pod uwagę, że artykuł ten dotyczy informacji udzielanych przed zawarciem umowy, na podstawie których konsument podejmuje swą decyzję o jej zawarciu, Komitet jest zdania, że te pisemne informacje powinny być udzielane obowiązkowo, i wzywa Komisję do dodania takiego postanowienia.

3.2.3

EKES apeluje do Komisji o zastąpienie postanowień art. 3 ust. 4, art. 4 ust. 1, oraz lit. l) zał. I, lit. f) zał. III i lit. d) zał. IV zasadą zbliżoną do zasady zapisanej w art. 4 obecnie obowiązującej dyrektywy (36), gdyż jest to zasada bardziej chroniąca konsumentów; nie tylko wymaga ona bowiem sporządzania umowy w języku narodowym konsumenta, ale także wymaga uwierzytelnionego tłumaczenia na język państwa członkowskiego, na którego terytorium znajduje się dana nieruchomość, ze względu na ewentualne wymogi formalne w zakresie jej rejestracji.

3.2.3.1

Komitet przewiduje rozpowszechnione stosowanie przez przedsiębiorców standardowych umów, w których konsumenci tylko potwierdzają wybór danego języka, bez możliwości zmiany czy negocjowania, co może mieć znaczne negatywne skutki dla ich interesów ekonomicznych.

3.2.4

EKES wzywa Komisję do przeredagowania art. 4 ust. 2, a mianowicie do skreślenia wyrażenia „chyba że strony wyraźnie postanowią inaczej”, ponieważ chodzi tu o istotne informacje, które nie powinny być pozostawiane do uznania stron. Dotychczasowe doświadczenia wykazują, że utrzymanie tego wyrażenia doprowadzi do sytuacji, w której przedsiębiorcy będą jednostronnie proponować standardowe umowy, które konsumenci mogą tylko zaakceptować.

3.2.4.1

EKES uważa ponadto, że Komisja powinna sprecyzować (scharakteryzować) okoliczności pozostające poza kontrolą przedsiębiorcy, stanowiące, zgodnie z art. 4 ust. 2, integralną część umowy, ze względów pewności i bezpieczeństwa prawnego.

3.2.4.2

W dalszym ciągu nawiązując do tego artykułu, Komitet wzywa Komisję do ustanowienia metody podawania tych informacji, które powinny być przekazywane w sposób odpowiedni, obiektywny i jasny (37), „z zastosowaniem czcionki o rozmiarze pozwalającym na łatwe odczytanie” (38).

3.2.5

Komitet proponuje Komisji, aby sprecyzowała zapisane w art. 4 ust. 3 wyrażenie „przedsiębiorca wyraźnie zwraca uwagę”, którego znaczenie techniczno-prawne nie jest jasne.

3.2.6

Stwierdziwszy, że w art. 5 ust. 1 przewidziano dwa okresy na wykorzystanie prawa odstąpienia od umowy, EKES wzywa Komisję, aby ustanowiła przepis przyznający konsumentom jedną tylko możliwość skorzystania z prawa do odstąpienia od umowy, w ciągu 14 dni od momentu podpisania umowy ostatecznej, jeśli umowa ta była poprzedzona wstępną umową o charakterze wiążącym, pod warunkiem że w międzyczasie dana nieruchomość nie była użytkowana.

3.2.7

Podobnie jak w swoich poprzednich opiniach, EKES apeluje do Komisji, by określiła sposób przekazywania informacji o korzystaniu z prawa odstąpienia od umowy, dzięki czemu można by dostarczyć dowód, że informacja taka została przekazana. Zawarte w obecnie obowiązującej dyrektywie sformułowanie w tym zakresie jest skądinąd bardziej odpowiednie (39).

3.2.8

EKES uważa, że tytuł art. 8 powinien być zmieniony na: „Obowiązujący charakter praw”, zważywszy że celem tego artykułu nie jest ustanowienie nakazowego charakteru dyrektywy, lecz raczej zakazanie wykluczenia lub ograniczania tych praw, niezależnie od właściwego prawodawstwa.

3.2.9

Komitet jest zdania, że ustanowione w art. 11 i 12 dyrektywy dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych (40) przepisy odnoszące się do odwołania do sądu lub organu administracyjnego są bardziej odpowiednie, gdyż są bardziej kompletne i mają szerszy zasięg; dlatego też wzywa Komisję do zastąpienia postanowień art. 9 omawianego wniosku przepisami zbliżonymi do wspomnianych przepisów.

3.2.10

EKES zwraca uwagę Komisji na brzmienie poszczególnych wersji językowych tego wniosku, ponieważ pojawiają się w nich sformułowania, które wymagałyby staranniejszego przetłumaczenia (41).

4.1

Komitet uważa, że poza już wspomnianymi zagadnieniami istnieją jeszcze inne pominięte kwestie, które powinny zostać podjęte podczas przeglądu dyrektywy, a których nie poruszono we wniosku Komisji.

Chodzi tu mianowicie o następujące sprawy:

—

umowę oraz dokument określone w art. 3 ust. 1 sporządza się w języku lub jednym z języków Państwa Członkowskiego, którego nabywca jest rezydentem, lub w języku bądź w jednym z języków Państwa Członkowskiego, którego nabywca jest obywatelem, a język ten musi być językiem urzędowym Wspólnoty, do wyboru nabywcy. Państwo Członkowskie, w którym nabywca ma miejsce zamieszkania, może jednak wymagać, aby umowa była sporządzona w każdym przypadku co najmniej w języku bądź językach tego Państwa Członkowskiego, i

—

zbywca dostarcza nabywcy uwierzytelnionego tłumaczenia umowy w języku lub w jednym z języków Państwa Członkowskiego, na którego terytorium znajduje się nieruchomość.”.

16.2.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 44/33

16.2.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 44/33

16.2.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 44/34

16.2.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 44/34

1.1

Komitet z dużą uwagą podchodzi do tematów związanych z efektywnością energetyczną, zmianami klimatycznymi i ograniczeniem emisji gazów cieplarnianych oraz w ogólnym zarysie podziela konkluzje wiosennego posiedzenia Rady Europejskiej w dniach 8 i 9 marca, w których potwierdzono trzy filary europejskiej polityki energetycznej:

1.2

W raporcie w sprawie postępów w dziedzinie biopaliw Komisja stwierdza, że bez wyznaczenia obowiązkowych celów nie będzie można osiągnąć zadowalającego poziomu udziału biopaliw. W dokumencie zaznaczono, że cel polegający na osiągnięciu przez biopaliwa udziału w rynku w wysokości 5,75 % do 2010 r. nie jest wykonalny, a zatem chcąc spełnić wymogi Rady, trzeba wyznaczyć osiągalny zdaniem Komisji cel wynoszący 10 % do 2020 r., korzystając z możliwości przewidzianej w art. 4 ust. 2 dyrektywy 2003/30/WE, tzw. „klauzuli przeglądu”. Zastanawiające jest to, że Komisja przedstawia korzyści osiągalne w sytuacji 14-procentowego udziału biopaliw w rynku, podczas gdy wyznaczony cel to 10 %, i podaje nierealne rezultaty, „upiększając” w komunikacie sytuację.

1.3

Istnieje wiele przeciwwskazań dla biopaliw pierwszej generacji i nie odpowiadają one w pełni celom europejskim. Biopaliwa charakteryzują się bowiem wysokimi kosztami produkcji, tworzą wysokie koszty dla środowiska, powodują, że zboża są przeznaczane na inne cele niż zaspokojenie potrzeb żywieniowych ludzi i zwierząt oraz, jak stwierdza FAO, są współodpowiedzialne za wzrost cen zbóż na światowych rynkach.

1.4

Stosowanie biopaliw pierwszej generacji stwarza zatem problemy etyczne, takie jak konkurencja między żywnością a paliwem, co Komisja zdaje się minimalizować. Komitet podkreśla potrzebę ściślejszej współpracy między instytucjami i międzynarodowymi agencjami działającymi w dziedzinie rolnictwa i żywienia, jak FAO i WFP (Światowy Program Żywnościowy).

1.5

Tak w dokumencie Komisji, jak i w załączonej ocenie oddziaływania nie są poruszane różnego typu kwestie problematyczne, które w rzeczywistości są dość istotne.

W odniesieniu do biodiesla pojawiają się w szczególności następujące problemy:

Natomiast w odniesieniu do bioetanolu pojawiają się następujące problemy:

1.6

Komitet podkreśla, że oprócz skutków społecznych, środowiskowych i gospodarczych, należy również uważnie ocenić problemy techniczne związane z rozwojem biopaliw. W szczególności uwagi wymaga kwestia wydajności surowców do produkcji biopaliw: z 1 tony buraka można otrzymać około 400 litrów bioetanolu (około 1 500 Mcal). Wydaje się, że stosunek ten jest mało korzystny, a wydajność niska, jeżeli uwzględnimy energię potrzebną do przekształcenia biomasy w biopaliwa. Dużo bardziej praktyczne byłoby wykorzystanie biomasy bezpośrednio do produkcji energii elektrycznej, do ogrzewania, czy też do transportu morskiego lub publicznego transportu miejskiego.

1.7

Komitet wskazuje, że z punktu widzenia ściśle związanego z ochroną środowiska należy uwzględnić zagrożenia wynikające z wylesiania oraz z magazynowania surowców. Należy w uważny i przejrzysty sposób przeanalizować związane z tymi kwestiami problemy biologiczne i biochemiczne.

1.8

Komitet wskazuje również na problem „etyki naukowej”. Planeta Ziemia to otwarty system nieuchronnie zmierzający do stanu równowagi, który będzie oznaczał jego koniec. Zadaniem nauki jest spowolnienie tej tendencji schyłkowej, a polityka powinna ułatwić związane z tym badania i działalność.

1.9

Komitet zaleca przeprowadzenie analizy sprawdzającej, czy w chemicznym procesie spalania, przy wykorzystaniu innych cząsteczek niż węglowodory, mogą powstawać i rozwijać się wolne rodniki wywołujące stres oksydatywny uznawany za stan patologiczny sprzyjający rozwojowi poważniejszych chorób. Zalecenie to jest uzasadnione brakiem danych w tym zakresie.

1.10

Komitet uważa, że niezbędne jest zwrócenie szczególnej uwagi na dbałość o glebę i jej ochronę. Glebę należy chronić, ponieważ ona chroni nas. Stopniowe zanikanie i pogarszanie się stanu warstw wodonośnych jest wywołane szaleńczą polityką eksploatacji i zubożania gruntów. Należałoby zapewnić płodozmian sprzyjający rewitalizacji gleby.

1.11

Komitet zaleca Komisji i wszystkim instytucjom europejskim szczególne uwzględnienie problemu zużycia wody do produkcji biopaliw. Spośród różnych negatywnych skutków zmian klimatycznych problem ograniczenia zasobów wodnych może nabrać dramatycznych rozmiarów, szczególnie w niektórych regionach. W badaniach niedawno przeprowadzonych przez Międzynarodowy Instytut Gospodarki Wodnej (International Water Management Institute — IWMI) obliczono, że do produkcji jednego litra biopaliwa potrzeba co najmniej od 1 000 do 4 000 litrów wody w zależności od rodzaju wyrobu i obszaru produkcji.

1.12

Nie zapominając o tych obawach, które mogłyby osłabnąć, gdyby podjęto środki na rzecz monitorowania i certyfikacji metod produkcji biopaliw, ewentualnie dzięki systemowi identyfikowalności wyrobów, Komitet uważa, że należy wspierać dalej badania i prace nad biopaliwami drugiej, a także trzeciej generacji, takimi jak biobutanol. Biobutanol charakteryzuje się niskim ciśnieniem pary i tolerancją na zanieczyszczenie wodą w mieszankach benzyny, co ułatwia jego stosowanie w obecnych kanałach zaopatrzenia w benzynę i jej dystrybucji. Biobutanol może być mieszany z benzyną w większym stężeniu niż obecne biopaliwa bez konieczności wprowadzania modyfikacji do pojazdów. Poza tym pozwala na wyższe oszczędności paliwa niż w mieszankach benzyna-etanol, zapewniając większą efektywność energetyczną i mniejsze zużycie na litr. Paliwa nowej generacji charakteryzują się wysoką wydajnością energetyczną i niskimi kosztami dla środowiska dzięki wykorzystaniu odpadów i zastosowaniu biochemii w celu ułatwienia naturalnych procesów rozkładu celulozy, które są skomplikowane i kosztowne.

1.13

Komitet ma również na uwadze możliwości, jakie rozwój biopaliw mógłby otworzyć przed gospodarką europejską, przyczyniając się do realizacji celów lizbońskich. Siódmy program ramowy wyraźnie przewiduje taką dziedzinę działań, ale potrzebna jest większa synergia w relacjach między różnymi zainteresowanymi podmiotami: producentami rolnymi, przemysłem przetwórczym, także stowarzyszeniami zajmującymi się ochroną środowiska i terenów lokalnych, organizacjami pracowników, które są w coraz większym stopniu zainteresowane łączeniem tematyki rozwoju zrównoważonego z coraz bardziej zaawansowanymi modelami odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw.

1.14

Należy zachęcać do wykorzystania szansy, jaką branża rolnicza postrzega w rozwoju biopaliw pod warunkiem, że również rolnicy podejmą się działań na rzecz ochrony pierwotnych dóbr środowiska i poszanowania wspólnych zasobów, takich jak woda czy żywność dla ludzi i zwierząt. Stowarzyszenia rolnicze są odpowiedzialne za rozpowszechnianie wśród rolników zasad, które zostaną ustalone przez wspólnotę międzynarodową w celu uregulowania produkcji i sprzedaży biopaliw. Rozpowszechnienie praktyk certyfikacji, identyfikowalności i kontroli zgodności to zagadnienia, które wymagają znaczącej współpracy ze strony poszczególnych organizacji rolniczych tak na szczeblu europejskim, jak i krajowym oraz lokalnym. W odniesieniu do tego i innych tematów związanych z efektywnością energetyczną, zmniejszeniem emisji gazów cieplarnianych, zmianami klimatycznymi, Komitet jest gotowy nawiązać współpracę z krajowymi radami społeczno-gospodarczymi, które już wielokrotnie wykazały znaczne nimi zainteresowanie, aktywnie uczestnicząc w pracach nad niektórymi opiniami EKES-u.

1.15

W kwestii opodatkowania, w szczególności jeżeli weźmiemy pod uwagę akcyzy na biopaliwa, ulgi dla rolników, ulgi dla przemysłu motoryzacyjnego służące wspieraniu potrzebnych wydatków na badania, ulgi dla konsumentów służące przeprowadzaniu koniecznych zmian w samochodach nieprzystosowanych do biopaliw oraz ulgi dla samych producentów biopaliw, to stwierdzimy, że wachlarz kandydatów do uzyskania wsparcia z środków publicznych jest nieograniczony. W Niemczech, gdzie ostatnio znacznie ograniczono ulgi podatkowe, odnotowano natychmiastowy spadek zużycia i tak samo natychmiastowe protesty ze strony przemysłu. Do inwestycji potrzeba poczucia pewności i stabilności, ale rynki biopaliw jeszcze w praktyce nie istnieją. W każdym razie uznaje się, że ewentualne wsparcie nie powinno spowodować zakłócenia konkurencji.

1.16

We wniosku sektor transportowy nie został objęty systemem handlu emisjami. Komitet zaleca Komisji rozważenie możliwości objęcia tej branży systemem certyfikatów emisji, które mogą stanowić dodatkowy bodziec do poprawy skuteczności w poszukiwaniu nowych rozwiązań zmniejszających szkodliwe emisje. W specjalnej opinii rozpoznawczej, o którą wniosek złożył wiceprzewodniczący Komisji Jacques Barrot, Komitet przygotowuje hipotezę działania w tym zakresie.

1.17

Komitet zgadza się z rezolucją Parlamentu Europejskiego w sprawie strategii na rzecz biomasy i biopaliw, w której zwraca się do Komisji z prośbą o wprowadzenie obowiązkowego i kompleksowego systemu certyfikacji umożliwiającego zrównoważoną produkcję biopaliw na wszystkich etapach oraz do wspierania rozwoju i wykorzystania systemu globalnego monitoringu środowiska i bezpieczeństwa (GMES) w celu monitorowania wykorzystania gruntów do produkcji bioetanolu, aby zapobiec niszczeniu lasów tropikalnych i innym negatywnym skutkom dla środowiska.

1.18

Ze względu na problemy wskazane w tej opinii Komitet wzywa Komisję do ciągłego przeglądu celu 10 %, a także by była gotowa do przedstawienia propozycji zmiany tego celu, jeżeli nie będzie można rozwiązać tych problemów w zadowalający sposób zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.

2.1

Komisja we wstępie do „Raportu w sprawie postępu w dziedzinie biopaliw” podkreśla, że w okresie 2005-2020 tylko w branży transportowej przewiduje się wzrost emisji gazów cieplarnianych (w tym wypadku wyłącznie CO2) o 77 milionów ton rocznie, co stanowi ponad 60 % globalnego wzrostu emisji, który przewidziany jest w wysokości rzędu 126 milionów ton rocznie.

2.2

Kolejnym podkreślonym czynnikiem krytycznym jest prawie całkowita zależność branży transportowej od importu ropy naftowej, która stanowi najbardziej zagrożony surowiec energetyczny pod względem bezpieczeństwa dostaw. Przy znaczącym wzroście zastosowania biopaliw zależność ta powinna się zmniejszyć.

2.3

Korzyści z rozwoju biopaliw polegające na ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych nie pojawią się jednak, jeżeli do celów produkcji biopaliw zostaną zastąpione istniejące już uprawy lub przeznaczone tereny charakteryzujące się szczególnym bogactwem pod względem różnorodności biologicznej, jak lasy deszczowe.

2.4

W 2001 r. udział biopaliw w rynku wynosił 0,3 % i tylko pięć państw członkowskich miało doświadczenie w stosowaniu takiego typu paliwa. Dyrektywa 2003/30/WE nie nałożyła wiążących zobowiązań, ale wskazała cel na rok 2010 (wynoszący 5,75 % rynku benzyny i oleju napędowego) oraz cel pośredni na 2005 r. (równy 2 %).

2.5

Ta sama dyrektywa dzięki specjalnej klauzuli dotyczącej przeglądu zawartej w art. 4 ust. 2 umożliwia Komisji w przypadku znaczących i nieuzasadnionych odchyleń od celu 2 % przedstawienie wniosku w sprawie obowiązkowych celów krajowych.

2.6

Wspólna Polityka Rolna odgrywa zasadniczą rolę w tej dziedzinie, w szczególności po reformie z 2003 r., która oddzielając płatności przeznaczone dla rolników od uzyskanych plonów, pozwoliła na wykorzystanie terenów odłogowanych pod inne uprawy niespożywcze, w wielu wypadkach właśnie do produkcji biopaliw.

2.7

W 2007 r. zostanie wprowadzona dopłata z tytułu upraw roślin energetycznych, która będzie połączona z polityką zachęcającą do produkcji energii z drewna oraz ze wsparciem udzielanym w ramach polityki rozwoju terenów wiejskich na rzecz odnawialnych źródeł energii (1).

2.8

Zużycie biopaliw bardzo wzrosło, ale tylko dwa państwa osiągnęły wyznaczone cele: spowodowało to w 2005 r. łączny wynik w wysokości 1 %, przy 1,6-procentowym udziale biodiesla i 0,4-procentowym udziale bioetanolu. W oparciu o te przesłanki Komisja wnioskuje, że w 2010 r. nie zostanie osiągnięty cel 5,75 %.

2.9

Doświadczenie wykazało, że konkretne wyniki osiągnięto tak dzięki polityce zachęt podatkowych bez ograniczeń ilościowych, jak również dzięki zobowiązaniom dostawców do sprzedaży odpowiedniego odsetka biopaliw w stosunku do całości paliw. Komisja uznaje, że zobowiązania te stanowią najbardziej skuteczną metodę.

2.10

W komunikacie Komisja stwierdza, że „istnieje pilna potrzeba przekazania przez Unię wyraźnego sygnału o jej zdecydowanym nastawieniu do ograniczenia zależności od ropy naftowej w transporcie”. Uważa, że jedyne realistyczne rozwiązanie to zastosowanie biopaliw stanowiących „polisę ubezpieczeniową” na wypadek wysokich cen ropy naftowej.

2.11

By sygnał ten stał się wiarygodny dla producentów ropy naftowej, którzy na rynku UE sprzedają 200 milionów ton tylko w sektorze transportu, musi on przybrać formę prawnie wiążących celów.

2.12

Wspólne wspieranie badań i rozwoju technologii w 27 państwach członkowskich to strategia o największych szansach powodzenia. Osiągalny cel to wyznaczenie dla biopaliw udziału w rynku w wysokości 10 % do 2020 r.

2.13

Pewne ramy prawne, ograniczone obciążenia administracyjne, określenie celów pośrednich, jak na przykład rok 2015, to warunki niezbędne, by umożliwić przedsiębiorstwom motoryzacyjnym dostosowanie ich projektów.

2.14

W analizie oddziaływania ekonomicznego i środowiskowego zakłada się różne scenariusze, związane z jednej strony z kształtowaniem się cen ropy naftowej, importem i konkurencyjnością cen rolnych, a z drugiej strony z rozwojem nowych technologii pozwalających na pobudzenie rozwoju biopaliw „drugiej generacji”, które pomogłyby obniżyć koszt dla środowiska.

2.15

Przy hipotezie wzrostu zastosowania biopaliw do 14 % dodatkowe koszty wyniosłyby od 11,5 do 17,2 miliardów euro w 2020 r.(przy cenie ropy naftowej wynoszącej około 48 USD za baryłkę) oraz od 5,2 do 11,4 miliardów euro (przy cenie 70 USD za baryłkę). Próg rentowności dla biodiesla i bioetanolu można osiągnąć przy cenach za baryłkę ropy naftowej w przedziale odpowiednio między 69-76 oraz 63-85 euro [92,76-102,18 i 84,76-114,28 USD/b, kurs z 25.5.2007 r. w wysokości 1,3444 USD za Euro — red.].

2.16

Tak samo w ramach scenariusza przewidującego udział biopaliw w rynku w wysokości 14 % w 2020 r. ograniczenie kosztów magazynowania rezerw przyniosłoby oszczędności w wysokości 1 miliarda euro [720 milionów przy scenariuszu 10 % — red.]. Najlepszym rozwiązaniem byłoby połączenie dostaw z krajów trzecich i krajów wspólnotowych wraz z pożądanym wejściem do obrotu biopaliw drugiej generacji.

2.17

Wspomniany scenariusz przyniósłby pozytywne skutki tak dla zatrudnienia w postaci 144 tys. nowych miejsc pracy [lub 100 tys. nowych miejsc pracy przy scenariuszu 10 % — red.] w wypadku głównie krajowej produkcji bioetanolu, jak również dla wspólnotowego PKB (wzrost o 0,23 %). Wreszcie pozytywne wyniki badań, w szczególności w zakresie biopaliw drugiej generacji, mogłyby pozwolić na utrzymanie wysokiej konkurencyjności w dziedzinie odnawialnych źródeł energii.

2.18

Komisja szacuje, że produkując biopaliwa przy zastosowaniu obecnie dostępnych najlepszych i ekonomicznie najbardziej korzystnych technologii, ograniczenie emisji gazów cieplarnianych osiągnie w przybliżeniu poziom, według metody obliczeniowej „od otworu do koła”, od 35 % do 50 %. Etanol produkowany z trzciny cukrowej w Brazylii pozwala ograniczyć emisję o 90 %, a biodiesel produkowany z oleju palmowego i soi pozwala na zmniejszenie emisji odpowiednio o 50 % i 30 %. Natomiast produkcja biopaliw drugiej generacji powinna spowodować ograniczenie emisji o 90 %. Według scenariusza 14-procentowego roczne ograniczenie emisji gazów cieplarnianych powinno osiągnąć poziom około 101-103 mln ton CO2eq [71-75 mln ton CO2eq przy scenariuszu 10 % — red.].

2.19

Jeżeli chodzi o wpływ na środowisko naturalne, w komunikacie szacuje się, że przy 14-procentowym udziale biopaliw w rynku wpływ ten będzie na rozsądnym poziomie, pod warunkiem, że uprawy nie będą prowadzone na nieodpowiednich do tego terenach, takich jak lasy deszczowe i inne siedliska o wysokiej wartości przyrodniczej.

2.20

Komisja podsumowuje swój raport, stwierdzając, że rozwój biopaliw przyniesie znaczne korzyści pod względem ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i pozwoli zwiększyć bezpieczeństwo dostaw. Dzięki odpowiednio ukierunkowanej polityce opartej na zachętach/wsparciu powinno się uniknąć ryzyka przeznaczenia do produkcji biopaliw terenów o wysokiej różnorodności biologicznej czy stosowania szkodliwych metod, natomiast powinny powstać warunki do rozwoju biopaliw drugiej generacji.

2.21

Dla realizacji tych celów niezbędne jest:

2.22

Na koniec Komisja proponuje dokonanie przeglądu dyrektywy w sprawie biopaliw, wyznaczenie minimalnych celów dotyczących udziału biopaliw w rynku w wysokości 10 % w 2020 r. i zapewnienie stosowania biopaliw wydajnych i przyjaznych dla środowiska.

3.1

Biodiesel otrzymujemy z tłoczenia nasion oleistych rzepaku, soi lub słonecznika oraz wskutek reakcji zwanej transestryfikacją powodującą zastąpienie pierwotnych składników alkoholowych (glicerol) alkoholem metylowym (metanol). Bioetanol to alkohol (etanol lub alkohol etylowy) otrzymany w procesie fermentacji różnych produktów rolnych bogatych w węglowodany i cukry, jak zboża (kukurydza, sorgo, pszenica, jęczmień), uprawy cukrowe (burak i trzcina cukrowa), owoce, ziemniaki i wytłoczyny z winogron. Za biopaliwa uznawane są również wyroby uzyskane z połączenia chemicznego cząsteczek pochodzenia biologicznego i kopalnego. Głównym przykładem jest ETBE, eter etylowo-t-butylowy uzyskany w reakcji z bioetanolu i izobutenu.

3.2

Etanol posiada właściwości doskonałego paliwa: wysoką liczbę oktanową i może być stosowany w mieszankach (E5, E10) bez wprowadzania istotnych zmian w silniku, chociaż do mieszanek o większej jego zawartości (E85) potrzebne są specjalnie dostosowane silniki.

3.3

Główny problem w stosowaniu etanolu jest związany z jego mieszaniem z benzyną. Nawet przy niewielkiej zawartości procentowej etanolu rośnie w znacznym stopniu ciśnienie pary (ok. 10 kPA), a zatem emisje lotne. Powinowactwo etanolu z wodą może wpływać niekorzystnie na jakość produktu końcowego. Należy unikać mieszania zwykłej benzyny węglowodorowej z benzyną zawierającą etanol i utworzyć dla tej ostatniej odrębny łańcuch logistyczno-dystrybucyjny.

3.4

Biodiesel można stosować w silnikach diesla w mieszance z olejem napędowym. W krajach europejskich biodiesel jest powszechnie mieszany w stężeniu do 5 % (B5) z olejem napędowym standardowej jakości i mieszanka ta nie stwarza szczególnych problemów w zakresie kompatybilności. Olej napędowy o wysokiej zawartości biodiesla (ponad 8-10 %) może stwarzać problemy w pojazdach o uszczelkach wykonanych z niekompatybilnego materiału polimerowego. Największe problemy pojawiają się w przypadku filtrów cząstek stałych i pyłów drobnocząsteczkowych, w których należałoby wprowadzić rozległe i kosztowne modyfikacje. Z tego powodu niektórzy producenci dostosowali już właściwości techniczne pojazdów, inni natomiast ograniczają gwarancje do mieszanek B5. Ze względu na właściwości higroskopijne, zdolność czyszczącą i niewielką stabilność przy magazynowaniu, mieszkanki o wysokiej procentowej zawartości mogą wymagać szczególnej uwagi pod względem rodzaju pojazdów, w jakim są stosowane i pod względem systemu dystrybucji wyrobu.

3.5

Komisja przedstawia przy pomocy przekonujących argumentów konieczność bardziej zdecydowanego wspierania rozwoju biopaliw. Patrząc realistycznie, nie uznaje za możliwe zastąpienia w przyszłości obecnej produkcji benzyny (w 2004 r. wynoszącej w skali światowej 1,2 miliarda ton) w całości biopaliwami (46 milionów ton w 2005 r., z których 3 w UE, jak pokazuje poniższa tabela), ale zamierza uzupełnić, w okresie nieco przekraczającym 13 lat, obecny rynek paliwa udziałem biopaliw wynoszącym przynajmniej 10 % dzięki przyjęciu dyrektywy i wyznaczeniu celów dla każdego państwa członkowskiego.

3.6

Wodór, który jest już stosowany, przynajmniej w fazie eksperymentalnej, jako nośnik energii przez niektórych producentów motoryzacyjnych, jest jeszcze głównie produkowany w procesie elektrolizy lub pozyskiwany z gazu ziemnego czy też innych paliw kopalnych. Jego użytkowanie nie spowodowałoby zatem żadnego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Pomimo ostatnich postępów w badaniach nad produkcją wodoru z biomasy, również przy pomocy biotechnologii lub ze źródeł odnawialnych, ewentualne rozpowszechnienie i sprzedaż pojazdów na wodór jest uwarunkowane znacznymi kosztami związanymi z zakupem ogniw paliwowych. By wodór stał się ekonomicznie realistyczną alternatywą energetyczną, muszą ulec obniżeniu koszty jego produkcji. W badaniach prowadzonych na uniwersytecie w New South Wales dąży się do osiągnięcia tego celu poprzez wykorzystanie specjalnych paneli słonecznych wykonanych z tlenków tytanu. Tytan jest często stosowany w dziedzinie pozyskiwania wodoru przy wykorzystaniu energii słonecznej, jako że posiada odpowiednie właściwości półprzewodnika i jest odporny na działanie wody: jednak w stanie naturalnym, jeżeli nie zostanie odpowiednio zmodyfikowany, nie jest jeszcze wystarczająco skuteczny.

4.1

Przedstawiając możliwe korzyści, Komisja unika ujawnienia problemów i negatywnych aspektów związanych z rozwojem biopaliw, chociaż czasami formułuje pewne ostrzeżenia. Komitet jest natomiast zdania, że należy dobrze i uważnie przeanalizować wniosek Komisji, by przy rozwiązywaniu danego problemu nie stworzyć jeszcze innych bardziej poważnych trudności lub by przy ukazywaniu aspektów pozytywnych nie pominąć również negatywnych. Osobliwy jest fakt, że w celu podkreślenia korzyści płynących z wniosku zakłada się nierealistyczny scenariusz, to znaczy osiągnięcie do 2020 r. 14-procentowego udziału rynkowego biopaliw! Korzyści w wypadku realizacji celu 10 % są obiektywnie rzecz biorąc skromniejsze.

4.2

Tak w dokumencie Komisji, jak i w załączonej ocenie oddziaływania nie są poruszane żadne znaczące kwestie problematyczne. Ogólnie mówiąc, należałoby na przykład zmodernizować i rozważyć usuwanie odpadów powstałych w trakcie produkcji biopaliw w świetle nowoczesnych systemów ogniw biopaliwowych oraz technologii elektronicznych związanych z produkcją.

4.3

Co się tyczy biodiesla, pojawiają się w szczególności następujące problemy:

4.4

W odniesieniu do bioetanolu pojawiają się z kolei następujące problemy:

Z drugiej strony istniejące korzyści to możliwość poszerzania cyklu upraw poprzez prowadzenie naprzemiennie upraw tradycyjnych służących produkcji żywności tak dla ludzi, jak i zwierząt oraz upraw specjalnych przeznaczonych do produkcji biomasy, z której będzie wytwarzana energia. Ważne, by rozwój takich upraw przebiegał ze szczególnym uwzględnieniem produkcji typowej dla danego regionu. Produkcja europejska podlega w każdym razie rozporządzeniom z zakresu ochrony gleby i stosowania nawozów sztucznych.

4.5

Biopaliwa wymagają odpowiednich upraw, rozwijanych na dużą skalę. Z tego względu wymagają one także poświęcenia innych upraw niezbędnych do zaspokojenia potrzeb najbiedniejszych krajów w zakresie produkcji żywności po jak najniższych kosztach. Możliwość zastosowania celulozy jako podstawy do produkcji biopaliw jest z pewnością interesująca, ale należy pamiętać, że produkcja ta wymaga chemicznej i fizycznej obróbki wstępnej (pewnego rodzaju eksplozji masy), by była ona reaktywna w procesie bioprzetwarzania. Należy ponadto podkreślić problem pozostałości i zużytych katalizatorów, które zwiększają trudności związane z usuwaniem odpadów na końcowym etapie takich procesów.

4.6

Jeżeli chodzi o zastosowanie na szeroką skalę, można by zastanowić się nad wykorzystaniem gliceryny jako paliwa, surowej, czystej bądź zmieszanej z innymi paliwami. Wśród trudności związanych z tą alternatywą należy jednak wymienić: koszt gliceryny w wypadku jej użycia w czystej formie, koszt przetwarzania w wypadku zastosowania surowej gliceryny, niewielką wartość kaloryczną i we wszystkich wypadkach potrzebę unieszkodliwienia substancji toksycznych tworzących się w trakcie spalania (głównie akroleiny znanej również jako aldehyd akrylowy).

4.7

Inne podejście mogłoby się opierać na modyfikacji genetycznej niektórych organizmów służących szczególnemu dostosowaniu pewnych upraw do procesu bioprzetwarzania dzięki wzrostowi poziomowi wydajności i — co za tym idzie — mniejszemu zużyciu energii w czasie produkcji. Inżynieria genetyczna mogłaby również zostać wykorzystana do modyfikacji organizmów zdolnych do ułatwienia zastosowania celulozy.

4.8

Z technicznego punktu widzenia pojawia się również kwestia wydajności surowców w produkcji biopaliw. Należy pamiętać, że na przykład z 1 tony buraka można uzyskać ok. 400 litrów bioetanolu (około 1 500 Mcal). Czy proporcje te są wystarczające dla ogólnie pozytywnego bilansu, zważywszy na możliwe zagrożenia i szkody dla środowiska wynikające z przyjęcia takiej formy energii?

4.9

Inna kwestia, której nie można lekceważyć, dotyczy procesów ekstrakcji i ich selektywności, a także procesów fermentacyjnych, które są stosunkowo kosztowne, jeżeli prowadzi się je z właściwą dbałością o jakość otrzymanego produktu końcowego. Z drugiej strony ewentualna obecność zanieczyszczeń w paliwie mogłaby spowodować szkody ekonomiczne w chwili jego użycia, które znacznie przewyższałyby korzyści z punktu widzenia drugorzędnych reakcji, jakości otrzymanego paliwa oraz cech wytworzonych odpadów i pozostałości.

4.10

Ze ściśle ekologicznego punktu widzenia należy następnie rozważyć zagrożenia wynikające z wylesiania (jak dzieje się w Malezji i Indonezji ze względu na produkcję oleju palmowego, w Malawi i Ugandzie ze względu na uprawę jatrofy na obszarach przeznaczonych pod produkcję żywności lub na szczególnie cennych obszarach lasów deszczowych) i magazynowania surowców. Trzeba będzie w uważny i przejrzysty sposób przeanalizować związane z tym kwestie biologiczne i biochemiczne.

4.11

Istnieje ponadto aspekt „etyczny”, który powinien zostać poddany dodatkowej ocenie, tzn. konkurencja między żywnością a paliwem. Cena surowców szlachetnych, takich jak zboże, kukurydza lub ryż w nieunikniony sposób rośnie z powodu coraz większego zapotrzebowania „destylatorni” biopaliw (raport FAO i Światowego Programu Żywnościowego 2007). Cena tortilli w Meksyku wzrosła o 60 %, powodując znaczne niepokoje i protesty. W Chinach wzrost ceny soi powoduje wzrost ceny mięsa (43 % od początku roku) oraz jajek (16 %). Ceny kukurydzy wzrosły o 40 %, a owsa o 20 %. W Indiach cena zboża wzrosła o 10 %, a pszenicy o 11 %. Zdaniem amerykańskiego Departamentu Rolnictwa również w Stanach Zjednoczonych nastąpi wzrost cen drobiu o 10 % i jajek o 21 %, podczas gdy mleko kosztować będzie o 14 % więcej. W przyszłości, jeżeli wartość zboża jako paliwa przekroczy jego wartość jako żywności, rynek zwróci się ku gospodarce energii. A cena żywności będzie rosnąć wraz z ceną ropy, zwiększając ryzyko braku żywności również w Europie.

4.12

Rozwój zakładów przemysłowych (w samych Stanach Zjednoczonych budowanych jest 79 fabryk, do których dochodzi 116 obecnie już działających) doprowadzi do gwałtownego wzrostu zużycia zboża, które Instytut Polityki na rzecz Ziemi (EPI — Earth Policy Institute) szacuje na ok. 139 mln ton, czyli dwa razy więcej od szacunków amerykańskiego Departamentu Rolnictwa. Jeżeli weźmiemy pod uwagę, że z każdej tony kukurydzy otrzymuje się 110 galonów etanolu (416,19 litra czyli nieco więcej od czterech pełnych baków dla samochodu typu SUV, czyli sportowo-użytkowego), to zagadnienie to nabiera istotnie niepokojącego wymiaru.

4.13

Komitet podkreślił ponadto w niedawnej opinii (2) potrzebę ochrony różnorodności biologicznej, w tym szczególnie lasów deszczowych, które nie tylko są siedliskiem fauny w przeciwnym wypadku skazanej nieuchronnie na wyginięcie, ale stanowią również jedyne i ostatnie płuco planety. Intensywne uprawy trzciny cukrowej w Brazylii oraz drzew palmowych w Malezji i Indonezji, gdzie każdego dnia poświęca się setki hektarów lasu na uprawy monokulturowe, powinny być zaprzestane.

4.14

Istnieje ponadto problem „etyki naukowej”. Planeta Ziemia to otwarty system nieuchronnie zmierzający do stanu równowagi, który będzie oznaczał jego koniec. Zadaniem nauki jest spowolnienie tej tendencji schyłkowej, a polityka powinna ułatwić związane z tym badania i działalność.

4.15

Należy jasno określić koszty: nie tylko koszty ekonomiczne, ale także koszty związane ze środowiskiem i zdrowiem. Potrzebne będą znaczne wysiłki, by jak najlepiej ocenić i przebadać tego typu konsekwencje.

4.16

Co się tyczy chemicznych procesów spalania przy użyciu cząsteczek innych niż węglowodory, należy uważnie przeanalizować możliwość tworzenia się i rozwoju wolnych rodników (jednej z głównych przyczyn chorób onkologicznych) ze względu na stres oksydatywny w trakcie procesów. Do dzisiaj bowiem nie posiadamy pewnych danych na temat ewentualnego zwiększenia się ilości wolnych rodników w wyniku produkcji biopaliw.

4.17

Fundamentalne znaczenie ma troska o glebę i jej ochrona. Glebę należy chronić, ponieważ ona chroni nas. Stopniowe zanikanie i pogarszanie się stanu warstw wodonośnych jest wywołane szaleńczą polityką eksploatacji i zubożania gruntów. Należałoby zapewnić płodozmian sprzyjający rewitalizacji gleby.

4.18

Co się tyczy bezpieczeństwa żywnościowego, na 33. sesji odbywającej się w Rzymie w dniach 7-10 maja 2007 r. właściwy komitet FAO poświęcił istotny rozdział temu zagadnieniu w punkcie 45, gdzie mówi: „Bioenergia oferuje jednocześnie możliwości i stwarza zagrożenia dla każdego z czterech wymiarów bezpieczeństwa żywnościowego: dostępności, dostępu, stabilności i wykorzystania. Na konsekwencje bioenergii dla bezpieczeństwa żywnościowego wpłyną skala i rodzaj systemu, które zostaną wzięte pod uwagę, struktura rynków energii i surowców oraz decyzje polityczne w obszarze rolnictwa, energii, środowiska i handlu. Gwałtownie następują zmiany technologiczne w dziedzinie bioenergii, stanowiąc dodatkowy istotny element niepewności w obszarze bezpieczeństwa żywnościowego”.

4.19

W tym samym sprawozdaniu FAO podkreśla, że „cena zboża ogromnie wzrosła w 2006 r., szczególnie cena pszenicy i kukurydzy, która w listopadzie osiągnęła poziom niespotykany od ostatnich dziesięciu lat. Niewielkie zbiory w głównych krajach zajmujących się ich produkcją wraz z szybko rosnącym zapotrzebowaniem na produkcję biopaliw to kluczowe czynniki wpływające na rynki zboża. Zmniejszenie podaży objęło również rynek ryżu”.

4.20

Ostatnio również Chiny podjęły kroki w celu zmniejszenia produkcji etanolu z kukurydzy, jak podaje „Asia Times Online” z dnia 21 grudnia 2006 r.„W Chinach w pierwszej kolejności chodzi o dostarczenie pożywienia 1,3 mld mieszkańców, a później, po osiągnięciu tego celu, wesprzemy produkcję biopaliw” — oświadczył Wang Xiaobing, szef Ministerstwa Rolnictwa.

4.21

We Włoszech 20 lipca 2007 r. dziennik „Repubblica” opublikował artykuł zatytułowany „Wojna między ekobenzyną a spaghetti”. Boom kukurydzy do produkcji biopaliw powoduje wzrost cen makaronu o 20 %. Cena pszenicy twardej, stanowiącej podstawowy składnik makaronów włoskich, wzrosła o ponad 30 %, ponieważ rolnicy rezygnują z jej uprawy, przechodząc na kukurydzę do produkcji bioetanolu. Buszel (27 kg) pszenicy na giełdzie w Chicago podrożał z 3,6404 USD z 3 kwietnia 2007 r. do 5,64 USD z 14 czerwca br. Włosi bardzo odczuwają te zmiany ceny, jako że są największymi konsumentami pszenicy na świecie, spożywając rocznie 28 kg na głowę mieszkańca, a także największymi jej producentami (3,2 milionów ton).

4.22

Innym lekceważonym do tej pory problemem jest zużycie wody w produkcji biopaliw. Niektóre najnowsze badania Międzynarodowego Instytutu Gospodarki Wodnej (IWMI — International Water Management Institute), opublikowane 10 maja 2007 r., wykazały, że na przykład na Sri Lance do wyprodukowania jednego litra etanolu potrzebnych jest 1 000-4 000 litrów wody w zależności od rodzaju rośliny i stosowanych technik produkcji. Szacuje się, że w Brazylii do wyprodukowania jednego litra etanolu potrzebnych jest 2 200 litrów wody, natomiast w Indiach, ze względu na brak możliwości skorzystania z obfitych deszczy, jak w Brazylii, i konieczności korzystania z irygacji, do wyprodukowania tej samej ilości etanolu koniecznych jest 3 500 litrów wody irygacyjnej! Dane te zostały potwierdzone przez międzynarodowy instytut z Delft „UNESCO-IHE Institute for Water Education”, który został założony w 2003 r. i współpracuje z lokalnym uniwersytetem, oraz przez ostatnie badania wydziału rolnictwa Uniwersytetu w Kolorado, który opracowuje specjalną odmianę kukurydzy wymagającą mniejszej ilości wody. Podane dane są również dostępne na stronie www.waterfootprint.org.

4.23

W Europie problem wody dotyczy w szczególności regionów południowych, które już od wielu lat cierpią na brak wody i które ze względu na wzrost temperatury i związaną z tym ewaporację, będą miały dalsze problemy, natomiast przynajmniej w tym momencie kwestia ta nie zdaje się dotyczyć regionów północnych.

4.24

Mario Marchionna z ENI na ostatnim kongresie zorganizowanym przez AIDIC (Włoskie Stowarzyszenie Inżynierii Chemicznej) ukazuje porównanie kosztu paliw kopalnych i biopaliw, przy takiej samej wartości energetycznej.

4.25

Komisja szacuje, że dla wyprodukowania w UE takiej ilości biopaliw, by osiągnąć 10-procentowy udział w rynku w 2020 r. konieczne byłoby wykorzystanie 18 mln hektarów ziem uprawnych, a w szczególności:

4.26

Komisja deklaruje, że wzrost wykorzystania biopaliw będzie mógł przynieść znaczne korzyści, zwłaszcza krajom rozwijającym się, które będą mogły zwiększyć produkcję przeznaczoną na eksport. Niemniej jednak rolnicy afrykańscy wyrażają obawy związane ze zwrotem z poczynionych dotychczas inwestycji. Dziennik „African Agriculture” opublikował w numerze z maja 2007 r. artykuł poświęcony jatrofie (jatrofa to krzew, z którego uzyskuje się nasiona oleiste toksyczne dla człowieka, służące do produkcji dość dobrej jakości biodiesla i niewymagające szczególnych zabiegów). W artykule zatytułowanym „Czy zainteresowanie jatrofą jest złudzeniem?” wyrażone są silne wątpliwości.

4.27

Afrykańskie stowarzyszenia ekologiczne również wypowiadają się na ten temat, jak donosi tygodnik „The East African Business” (jest to czasopismo publikowane w internecie przez największe wydawnictwo kenijskie Nation Media Group) w numerze z 7 maja 2007 r. W Ugandzie wylesianie nasila się o 2,2 % rocznie w porównaniu ze średnim rocznym postępem wylesiania na świecie wynoszącym 0,2 %, co oznacza, że przy tym tempie kraj może zostać całkowicie wylesiony do 2040 r. Dlatego powstała grupa aktywistów społeczeństwa obywatelskiego i utworzyła koalicję „Save Mabira” od nazwy lasu, który rząd ugandyjski zdecydował się przeznaczyć dla korporacji Sugar Corporation of Uganda Ltd., by miała więcej ziemi na uprawy trzciny cukrowej do produkcji bioetanolu. Jedna czwarta największych w kraju lasów dziewiczych, to znaczy 7 100 hektarów, zostanie poświęcona na wyprodukowanie kilku ton bioetanolu, być może przeznaczonego na paliwo dla przyjaznych dla środowiska autobusów europejskich!

4.28

Komisja nie mówi praktycznie nic na ten temat, deklarując jedynie mimochodem, że w jakiś sposób należy zwalczać zarówno wykorzystanie do produkcji biopaliw upraw przeznaczonych do produkcji żywności, jak i wykorzystanie ziem o wysokiej wartości przyrodniczej, uznając, że rozwiązanie powinna przynieść polityka w zakresie zniechęcających środków ekonomicznych. Prawdę powiedziawszy, w tym kontekście trudno jest dostrzec odwagę Komisji. Komitet wyraża głębokie zaniepokojenie z powodu zagrożeń ekologicznych związanych z mnożeniem się upraw GMO, które w wypadku wykorzystania do tych celów mogą się wydawać łatwiejsze do przyjęcia. Ryzyko rozpowszechnienia się GMO jest realne i jedynie po przeprowadzeniu wszystkich procedur naukowych służących zbadaniu związanego z nimi niebezpieczeństwa oraz przy zapewnieniu ochrony dla pozostałej różnorodności biologicznej w UE, możliwe będzie ocenienie stosowności ich wykorzystania.

4.29

Komitet uważa, że niezbędne jest pogłębienie współpracy z organami międzynarodowymi, które zajmują się zwalczaniem głodu na świecie, zwłaszcza z FAO i WFP (Międzynarodowym Programem Żywnościowym), i ubolewa, że przy opracowywaniu oceny oddziaływania Komisja postanowiła nie nawiązywać kontaktu z tymi agencjami międzynarodowymi, które pracują poważnie nad omawianym zagadnieniem, nie kryjąc wszelkich trudności i zagrożeń związanych z rozwojem biopaliw, a szczególnie ze zużyciem zasobów wodnych.

4.30

Komitet przyjmuje do wiadomości konkluzje z wiosennego posiedzenia Rady w dniach 8-9 marca 2007 r., gdzie dużo uwagi poświęcono europejskiej polityce energetycznej, której trzy główne cele brzmią następująco:

4.31

Ogólnie mówiąc, Rada Europejska popiera i przyjmuje propozycje Komisji w dziedzinie energii, a szczególnie w dziedzinie biopaliw, chociaż jej sposób ujęcia obowiązku 10-procentowego udziału rynkowego pozostawia wiele wątpliwości: „Wiążący charakter tego celu jest właściwy pod warunkiem, że zapewniona będzie trwałość produkcji, biopaliwa drugiej generacji staną się dostępne na rynku i że dyrektywa w sprawie jakości paliw zostanie odpowiednio zmieniona, aby zezwolić na właściwe poziomy mieszania”.

4.32

Ważne jest, by zrozumieć, w jaki sposób te ograniczenia wiążącego charakteru celu będą mogły faktycznie zostać wykorzystane przez państwa członkowskie. Obiektywnie rzecz biorąc szczególnie odniesienie do dostępności na rynku biopaliw drugiej generacji wydaje się w chwili obecnej problematyczne. Bardzo kosztowne jest przekształcenie obecnych zakładów przemysłowych, tych będących w zaawansowanym stadium budowy i tych planowanych na najbliższe lata, produkujących biopaliwa pierwszej generacji przy pomocy procesów bardzo różniących się od procesów potrzebnych do produkcji biopaliw drugiej generacji. To oznacza, że jeżeli nie zostanie zapewniona wspomniana dostępność biopaliw, decyzja Rady straci charakter wiążący. Jeżeli chodzi o zgodność z zasadami zrównoważonego rozwoju, to oprócz istniejących dyrektyw trzeba będzie wydać dodatkowe europejskie akty prawodawcze, by zapewnić, że produkcja biomasy będzie ściśle zgodna z określonymi wymogami i że produkcja do celów wytwarzania biopaliw nie będzie konkurowała z produkcją do celów wyżywienia ludzi i zwierząt. W odniesieniu do niezbędnych zmian w dyrektywie dotyczących jakości paliw, procedura jest dosyć złożona i powinny zająć się nimi organy normalizacyjne, szczególnie CEN, by przeanalizować problemy związane ze specyfikacją techniczną.

4.33

Co się tyczy biopaliw drugiej generacji, możliwe są już pewne rozwiązania dotyczące produkcji etanolu zarówno poprzez biologiczny proces fermentacji i destylacji, jak i poprzez termochemiczny proces gazyfikacji biomasy w celu uzyskania gazu syntezowego (H2 i CO), który w procesie fermentacji wytwarza etanol i generuje energię poprzez cykl skojarzony lub kogenerację. Pierwszy zakład produkcyjny o zdolności wytwórczej równej 180 000 ton rocznie będzie gotowy od tego roku w Porvoo w Finlandii, a następny został zaplanowany również w tym samym miejscu na koniec 2008 r. Jednak procesy te charakteryzują się bardzo niską wydajnością energetyczną, jeżeli wręcz nie ujemną, jak to się dzieje w niektórych przypadkach. Dlatego prowadzi się badania nad przeprowadzaniem ich drogą fotochemiczną, wykorzystując światło słoneczne jako źródło energii oraz odpowiednie katalizatory mogące wzmocnić jego właściwości. Możliwym rozwiązaniem, jeżeli chodzi o biopaliwa nowej generacji, jest biobutanol. Biobutanol charakteryzuje się niskim ciśnieniem pary i tolerancją na zanieczyszczenie wodą w mieszankach benzyny, co ułatwia wprowadzanie go do obecnych kanałów zaopatrzenia w benzynę i jej dystrybucji. Może być mieszany z benzyną w większym stężeniu niż istniejące biopaliwa, bez konieczności wprowadzania modyfikacji w pojazdach, a poza tym zapewnia wyższą oszczędność paliwa w stosunku do mieszanek benzyny i etanolu, zwiększając efektywność energetyczną i ograniczając zużycie na litr. Do produkcji biobutanolu można wykorzystać łańcuch produkcyjny i urządzenia służące do wytwarzania bioetanolu.

4.34

Siódmy program ramowy przeznaczył znaczne środki na rozwój tych technologii mających bardzo interesujące cechy i produkujących „czyste” biopaliwa, które:

EKES uważa, że Europa powinna przeznaczyć więcej zasobów finansowych na badania nad biopaliwami drugiej generacji.

5.1

Komitet popiera cele europejskiej polityki energetycznej, lecz podkreśla, że w celu ich realizacji konieczne jest znalezienie środków finansowych na inwestycje poprzez zaangażowanie europejskich instytucji finansowych.

5.2

Zdaniem Komitetu trzeba poświęcić szczególną uwagę badaniom w dziedzinie biopaliw, a zwłaszcza biopaliw drugiej generacji, bez pomijania jakkolwiek innych możliwości, takich jak rozwój pozyskiwania wodoru przy wykorzystaniu energii słonecznej czy przetwarzaniu biomasy.

5.3

Komitet zaleca w szczególności poszanowanie różnorodności biologicznej i wyłączne wykorzystanie do wytwarzania biopaliw upraw niezwiązanych z produkcją żywności, tak by wyeliminować ryzyko konkurencji między żywnością a paliwami, zważywszy, że miliony istot ludzkich nie mają jeszcze wystarczającej ilości pożywienia i umierają z głodu. Cytowane sprawozdanie FAO w swych konkluzjach stwierdza: „Fakt, że na świecie są jeszcze 854 miliony niedożywionych istot ludzkich, świadczy o niewystarczających postępach w realizacji celów światowego szczytu poświęconego problemom wyżywienia i milenijnych celów rozwoju. Podczas gdy wiele krajów, szczególnie w krajach Afryki leżących na południe od Sahary, wykazuje potencjał do zmniejszenia głodu wśród obywateli, możliwościom tym zagrażają wzrost cen żywności, ewentualne zmniejszenie podaży na rynkach zbożowych, konflikty, choroby i zmiany klimatu”. Amerykańscy uczeni Ford Runge i Benjamin Senauer z Uniwersytetu w Minnesocie ocenili na podstawie kształtowania się cen zboża do celów żywieniowych, że liczba osób cierpiących z głodu na świecie zamiast zmniejszyć się do 600 milionów w 2025 r., jak się tego spodziewano, podwoi się i osiągnie poziom 1 miliarda 200 milionów!

5.4

By osiągnąć cele w zakresie ochrony środowiska i zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych, optymalizacji zużycia energii oraz zastosowania alternatywnych źródeł energii, niezależności energetycznej i bezpieczeństwa dostaw, Komitet sugeruje specjalne traktowanie (zachęty podatkowe, administracyjne itp.) dla tych produktów, które bardziej od innych przyczyniają się do osiągnięcia tych celów.

5.5

Komitet uważa, że na obecnym etapie istniejące technologie wymagają zużycia dużej ilości energii, wody i ziemi (wydajność z jednego hektara jest taka, że w wypadku przeznaczenia jednej trzeciej całej powierzchni Włoch na uprawę rzepaku otrzymano by taką ilość biodiesla, która wystarczyłaby do zastąpienia jedynie 10 % całkowitego zużycia produktów naftowych w tym kraju i 40 % zużycia oleju napędowego).

5.6

Komitet jest zdania, że wnioskowi dotyczącemu nowej dyrektywy powinien towarzyszyć znaczący i szeroko zakrojony proces oceny ekonomicznej, ekologicznej i społecznej i że — przynajmniej na tym etapie — ten proces nie wydaje się zorganizowany w taki sposób, jakiego wymagałoby to zagadnienie.

5.7

By nie zniweczyć rezultatów walki z zanieczyszczeniem ważne jest, by wytwarzać biopaliwa, wykorzystując krajowe produkty rolne bez potrzeby transportu na duże odległości. Nie powinny być one przewożone pomiędzy różnymi krajami na długich dystansach, gdyż powoduje to zużycie paliw kopalnych. Problem odzyskiwania energii z odpadów rolno-spożywczych jest związany z wielkim ich rozproszeniem, co wymaga kosztownego przewożenia do centrów obróbki, a także z faktem, że zawierają dużo wody, co zwiększa ilości poddawane obróbce. Z tych powodów obróbka biomasy powinna być prowadzona raczej na miejscu.

5.8

Komitet uważa, że należy wspierać badania nad technologiami związanymi z ogniwami biopaliwowymi, tzn. ogniwami na paliwo biologiczne, wykorzystującymi biokatalizatory w celu przekształcania energii chemicznej w energię elektryczną. Proces ten, służący produkcji energii przy pomocy ogniw, pozwala na odzyskanie wszystkich elektronów zgromadzonych w procesie fotosyntezy przez roślinę, z której powstała biomasa (24 elektrony na każdą cząsteczkę glukozy utlenionej do CO2 i wody).

5.9

Komitet zgadza się z opinią Parlamentu Europejskiego, który w swej rezolucji w sprawie strategii na rzecz biomasy i biopaliw przyjętej w Strasburgu w dniu 14 grudnia 2006 r. podkreślił w motywach, że „ponad 20 % emisji gazów cieplarnianych pochodzi z sektora transportu, a sektor ten nie jest objęty mechanizmem handlu pozwoleniami na emisje”. W tym celu Komitet zaleca Komisji rozważenie możliwości objęcia sektora samochodowego systemem białych certyfikatów.

5.10

W tej samej rezolucji Parlament Europejski „zwraca się do Komisji z prośbą o wprowadzenie obowiązkowego i kompleksowego systemu certyfikacji umożliwiającego zrównoważoną produkcję biopaliw na wszystkich etapach, wraz z normami dla etapów uprawy i przetwarzania, jak również w zakresie emisji gazów cieplarnianych podczas całego cyklu życia, obowiązującego zarówno dla biopaliw wyprodukowanych w Unii Europejskiej, jak i do niej przywożonych” i „wzywa Komisję do wsparcia rozwoju i wykorzystania systemu globalnego monitoringu na rzecz środowiska i bezpieczeństwa (GMES) w celu monitorowania wykorzystania gruntów do produkcji bioetanolu, aby zapobiec niszczeniu lasów tropikalnych i innym negatywnym skutkom dla środowiska”. Komitet zgadza się z propozycjami Parlamentu Europejskiego i je popiera.

5.11

Komitet akcentuje, że w niektórych nowych państwach członkowskich park samochodowy jest szczególnie przestarzały i składa się z używanych, najmniej wydajnych pojazdów pochodzących z bogatych rynków. Dochód pro capita w tych krajach jest raczej niski, podobnie jak zresztą dochód dużych grup ludności w krajach o wyższym dochodzie pro capita. Oznacza to, że nierealistyczny jest pomysł wprowadzenia obowiązków i kosztów dla tych obywateli europejskich, dla których samochód jest być może niezbędnym narzędziem pracy.

5.12

Komitet uważa, że na tym etapie biopaliwa mogłyby z pewnością wspierać rynek paliw, ale nie stanowią strukturalnej odpowiedzi na jego potrzeby; w każdym ich produkcja powinna być ściśle monitorowana w celu uniknięcia zagrożeń ekologicznych i społecznych wskazanych w niniejszej opinii. Ze względu na problemy wskazane w tej opinii Komitet wzywa Komisję do ciągłego przeglądu celu 10 %, a także by była gotowa do przedstawienie propozycji zmiany tego celu, jeżeli nie będzie można rozwiązać tych problemów w zadowalający sposób zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.

16.2.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 44/44

1.1

Komitet wspiera inicjatywę Komisji Europejskiej mającą na celu dokonanie przeglądu strategii wspólnotowej na rzecz zmniejszenia emisji CO2 pochodzących z ruchu drogowego.

1.2

Propozycja Komisji Europejskiej, którą Rada zamierza potwierdzić, dotyczy ograniczenia do 2012 r. emisji CO2 pochodzących z samochodów osobowych do 130 g/km poprzez wprowadzenie udoskonaleń technologicznych do silników. Jeżeli będzie to możliwe z technicznego punktu widzenia, dalsze ograniczenie o 10 g/km należy przeprowadzić dzięki alternatywnym działaniom technologicznym i większemu wykorzystaniu biopaliw, tak by do 2012 r. osiągnąć cel globalny wynoszący 120 g/km.

1.3

Komitet uważa, że ta ambitna inicjatywa może się powieść jedynie wówczas, gdy będzie realizowana za pomocą wyważonych i zróżnicowanych działań, a także w ramach czasowych uwzględniających potrzebę dostosowania przez producentów wybranych rozwiązań technologicznych do wszystkich produkowanych modeli, co jest skomplikowane i pociąga za sobą niejednakowe koszty. Innymi słowy, polepszenie parametrów samochodów osobowych pod względem emisji CO2 powinno odpowiadać zdolności do przyjęcia takich rozwiązań zarówno przez producentów (z ekonomicznego i technologicznego punktu widzenia), jak i przez potencjalnych nabywców (pod względem siły nabywczej).

1.4

W tej perspektywie, o ile EKES podkreśla, że należałoby skłonić producentów do dalszego przyspieszenia działań na rzecz ograniczenia zużycia paliwa i zmniejszenia emisji, o tyle wskazuje również na konieczność dalszych wysiłków, by osiągnąć cel poprzez wprowadzenie przepisów, które byłyby jak najbardziej skuteczne ze społecznego, gospodarczego i ekologicznego punktu widzenia.

1.5

EKES zaleca zatem sporządzenie dokładnej i pogłębionej oceny oddziaływania, która ustalałaby koszty i korzyści wynikające z różnych możliwych rozwiązań, od prac nad technologią samochodów do innych możliwych instrumentów: dostosowania infrastruktur, paliw alternatywnych, zachęt podatkowych, informowania — z wykorzystaniem różnych form edukacji — o ekologicznym sposobie prowadzenia pojazdów (co jest niezbędne przede wszystkim w dużych obszarach miejskich (1)) oraz kształtowania popytu za pomocą opodatkowania ukierunkowanego na emisje CO2. EKES uważa również, że jeśli chodzi o przyszłe środki, należy zwrócić uwagę na wykorzystanie opon o niskich oporach toczenia, co według danych branżowych może zmniejszyć zużycie o 3-4 %. W tym samym kierunku zmierza propozycja Komisji, by wprowadzić systemy kontroli ciśnienia w oponach.

1.6

Inteligentne i przemyślane połączenie wszystkich dostępnych środków może umożliwić osiągnięcie celów zmniejszenia emisji CO2 bez opóźniania odnowy parku samochodowego, dzięki ograniczeniu i podziałowi obciążenia finansowego, tak by zapobiec pokrzywdzeniu potencjalnych nabywców nowych samochodów.

1.7

EKES ma ponadto nadzieję, że wybrany instrument legislacyjny okaże się możliwie najbardziej neutralny, jeżeli chodzi o konkurencję między producentami, i nie narzuci producentom wiążących ograniczeń podaży na rynku modeli, lecz ukierunkuje popyt ze strony nabywców na modele powodujące mniejsze emisje. Postulowane ograniczenie CO2 powinno zostać skorelowane z różnicami występującymi w zakresie gamy produktów, z wykorzystaniem parametrów uważanych za najbardziej znaczące i proporcjonalne do emisji CO2.

1.8

Pierwszorzędne znaczenie ma to, by wybrany parametr służył jako instrument ukierunkowujący konsumentów na takie typy pojazdów, które odpowiadają ich rzeczywistym potrzebom oraz pozwalają zapobiec zużyciu paliwa i emisjom niepotrzebnym z punktu widzenia ich obecnego sposobu użytkowania pojazdu.

1.9

W tym kontekście EKES wyraża również wątpliwości co do zamiaru Komisji, by legislacji dotyczącej zmniejszenia emisji CO2 poddać także lekkie pojazdy dostawcze. Pojazdy te służą bowiem do użytku profesjonalnego i są poddawane dokładnemu przeglądowi przez potencjalnych nabywców, gdyż zużycie paliwa, a zatem emisje CO2, znacznie wpływają na koszty prowadzenia działalności gospodarczej. Wobec tego pojazdy znajdujące się na rynku już obecnie zawierają najbardziej skuteczne rozwiązania, to znaczy wyposażone są prawie wyłącznie w silniki Diesla. W każdym razie przed podjęciem decyzji w tej sprawie EKES zaleca Komisji sporządzenie oceny oddziaływania opartej na niedostępnym obecnie zaktualizowanym zestawieniu dotyczącym emisji pochodzących z lekkich pojazdów dostawczych.

1.10

EKES uważa wreszcie, że państwa członkowskie powinny prowadzić działania w większej liczbie dziedzin, niż to przedstawiono wcześniej (drogi, inteligentne sygnalizatory regulacji ruchu drogowego itp.), przede wszystkim poprzez inicjatywy w zakresie zielonych zakupów w celu utworzenia własnego publicznego parku samochodowego oraz poprzez zaangażowanie zarówno w tworzenie sieci infrastrukturalnych umożliwiających dostęp do dystrybucji paliw o mniejszym wpływie na środowisko, takich jak gaz ziemny, jak i ułatwianie nabywania pojazdów napędzanych gazem ziemnym lub gazem ciekłym LPG, co EKES poruszał już w swych poprzednich opiniach (2).

2.1

W 1995 r. opracowana została wspólnotowa strategia zmniejszenia emisji CO2, zawierająca środki dotyczące zarówno oferty producentów samochodów, jak i popytu ze strony konsumentów.

2.2

Jeśli chodzi o podaż, to w 1998 r. europejscy producenci podpisali dobrowolną umowę, której celem było ograniczenie do 2008 r. średniej emisji CO2 z samochodów do 140 g/km. W następnym roku takie samo zobowiązanie, z terminem do 2009 r., podjęli producenci japońscy i koreańscy.

2.3

W zakresie popytu strategia Komisji Europejskiej przewidywała jednocześnie takie informowanie konsumentów w sprawie emisji CO2, by zachęcić ich do świadomych wyborów, a także odpowiednie stosowanie systemu podatków związanych z samochodami.

2.4

W praktyce ze strony producentów odnotowano istotną poprawę, która jednak sama w sobie nie wystarczy do osiągnięcia celów. Zabrakło bowiem dwóch pozostałych elementów, czyli informowania konsumentów i wpływu na ich zachowania oraz dostosowania systemu podatkowego. Przyznała to sama Komisja Europejska, stwierdzając w swym komunikacie, że zmniejszenie emisji CO2 jest głównie skutkiem udoskonalenia technologii w produkcji samochodów.

2.5

W istocie, średnia emisja CO2 z samochodów spadła w latach 1995-2005 ze 186 g/km do 161 g/km, czyli o ok. 13 %, a 30 % samochodów wprowadzonych na rynek w 2004 r. wydziela mniej niż 140 g/km.

2.6

Preferencje konsumentów w tym samym okresie ewoluowały w kierunku pojazdów większych i cięższych, o lepszych osiągach i wielofunkcyjnych, dlatego że są one postrzegane jako bezpieczniejsze albo też dlatego, że znaczna część ludności przeprowadza się poza centra miast. Z tego względu informacja o emisjach, czyli odpowiednie oznaczanie samochodów, miała niewielki wpływ na decyzje konsumentów.

2.7

Drugie narzędzie sterowania popytem, czyli system podatkowy zorientowany na zmniejszenie emisji CO2, nie uzyskał jeszcze wymiaru europejskiego (3), lecz był ograniczony do inicjatyw krajowych podjętych przez mniej niż połowę państw członkowskich z zastosowaniem środków, które niekiedy miały — paradoksalnie — negatywny wpływ na redukcję CO2. Przykładem może tu być zwiększenie podatku od silników Diesla, które ograniczyło proces ich rozpowszechniania zaobserwowany w ostatnich latach w wielu państwach członkowskich o większym odsetku pojazdów napędzanych dieslem.

2.8

Podsumowując, cele wyznaczone na lata 2008-2009 nie wydają się możliwe do osiągnięcia, czy to z powodu czynników zewnętrznych, które spowolniły proces ograniczania emisji zapoczątkowany dostosowaniem technologii motoryzacyjnych w związku z dobrowolnymi umowami, czy to ze względu na niewłaściwe użycie innych przewidzianych narzędzi. Skłoniło to Komisję do przeprowadzenia przeglądu strategii i opracowania komunikatu poddanego pod ocenę EKES-u. Zawiera on główne wytyczne, a przedstawienie szczegółowego wniosku legislacyjnego powinno nastąpić przed końcem pierwszej połowy 2008 r.

3.1

Komisja proponuje w komunikacie osiągnięcie do 2012 r. celu 120 g/km dzięki różnym działaniom UE i państw członkowskich.

3.2

W związku z tym Komisja zaproponuje do połowy 2008 r. ramy prawne w celu obowiązkowego zmniejszenia emisji CO2, tak aby osiągnąć średni poziom emisji 130 g/km dla nowych samochodów dzięki udoskonaleniom technologii wykorzystywanej w silnikach pojazdów.

3.3

Dalsze obniżenie emisji CO2 o 10 g/km — lub jego równoważnik, jeśli jest to technicznie możliwe — powinno nastąpić poprzez ulepszenia techniczne innego rodzaju oraz zwiększone wykorzystanie biopaliw. Zastosowane tu zostaną przede wszystkim następujące środki:

3.4

Komisja przyznaje, że ramy prawne wdrażające średnią docelową wartość dla nowych samochodów powinny być sformułowane w taki sposób, aby wartości te nie wpływały na konkurencyjność, ani na przestrzeganie zasady sprawiedliwości społecznej, były zrównoważone, zapewniały równe traktowanie wszystkich europejskich producentów z branży motoryzacyjnej i nie powodowały nieuzasadnionych zakłóceń konkurencji między nimi.

3.5

Komisja wzywa państwa członkowskie do dostosowania ich polityk w zakresie opodatkowania samochodów w taki sposób, aby wspierać nabywanie samochodów o obniżonym zużyciu paliwa w całej Unii Europejskiej oraz pomóc producentom dostosować się do opracowywanych ram prawnych dotyczących efektywności zużycia paliwa.

3.6

Zróżnicowanie podatków w odniesieniu do pełnej gamy samochodów znajdujących się w obrocie w celu skłonienia konsumentów do przestawienia się na samochody emitujące stosunkowo mniej CO2 byłoby — zgodnie z sugestią Komisji — skutecznym sposobem obniżenia kosztów ponoszonych przez producentów w związku z przestrzeganiem przepisów.

3.7

Wskazano również na rolę podatkowych środków zachęty, które byłyby skutecznym środkiem nakłaniającym do nabywania najbardziej ekologicznych klas lekkich pojazdów dostępnych na rynku. Nacisk położono również na wymóg skuteczniejszego informowania potencjalnych nabywców co do zużycia paliwa przez samochody (Komisja przyjmie w 2007 r. wniosek legislacyjny w sprawie zmiany dyrektywy 1999/94/WE dotyczącej oznaczania pojazdów).

3.8

Komisja potwierdza także potrzebę propagowania przez państwa członkowskie jazdy ekologicznej — mają temu służyć kampanie szkoleniowe oraz podnoszenie świadomości na temat sposobów jazdy pozwalających na ograniczenie zużycia paliwa.

3.9

Ponadto zachęca się producentów samochodów do przystąpienia w 2007 r. do dobrowolnego porozumienia w sprawie dobrych praktyk w zakresie reklamowania oraz wprowadzania do obrotu samochodów, w celu promowania wzorów zrównoważonej konsumpcji.

4.1

EKES zgadza się w pełni co do konieczności dokonania przeglądu wspólnotowej strategii na rzecz zmniejszenia emisji CO2 związanej z transportem drogowym, która stanowi ok. 20 % ogółu emisji.

4.2

Ponadto EKES zdaje sobie sprawę ze złożoności tego przeglądu, który powinien doprowadzić do zmniejszenia emisji CO2, nie osłabiając jednocześnie konkurencyjności sektora motoryzacyjnego, który działa na niezwykle konkurencyjnym rynku światowym.

4.3

Należy bowiem pamiętać, że w przemyśle samochodowym zatrudnienie — w samej tylko Europie — wynosi dwa miliony osób, a do tego trzeba doliczyć dziesięć milionów pracowników związanych z tym sektorem. Przemysł ten to 3,5 % europejskiego PKB, wartość eksportu wynosi 33,5 mld EUR netto i — co jest nie mniej ważne — podatki motoryzacyjne przynoszą państwom członkowskim 365 mld EUR rocznie.

4.4

Nieprzypadkowo w komunikacie CARS 21 (4) Komisja starała się nakreślić wytyczne dla polityki przemysłowej w sektorze motoryzacyjnym, który odgrywa istotną rolę w gospodarce europejskiej.

Komisja opracowała ten dokument w następstwie sprawozdania końcowego i zaleceń sformułowanych w grudniu 2005 r. przez grupę wysokiego szczebla CARS 21, w której skład, oprócz reprezentantów Komisji, wchodzili przedstawiciele przemysłu i głównych segmentów społeczeństwa obywatelskiego. W dokumencie tym zwraca się uwagę na fakt, że realizacja ambitnych celów w złożonych obszarach, do których zalicza się także zmniejszenie emisji CO2, bez zakłócania konkurencyjności przemysłu i zatrudnienia, wymaga całościowego podejścia, tak aby wkład wszystkich zainteresowanych podmiotów przyczyniał się do osiągnięcia wspólnego celu o charakterze użyteczności publicznej.

4.5

EKES przyłącza się do głosów zaniepokojenia możliwymi zbyt poważnymi skutkami kosztów przemysłowych decyzji, które mogłyby pociągnąć za sobą bezpośrednie lub pośrednie zagrożenie dla poziomu zatrudnienia w przemyśle motoryzacyjnym z powodu strategicznych decyzji o ewentualnych delokalizacjach zakładów przemysłowych poza obszar UE.

4.6

Uwzględniając powyższe przemyślenia, EKES zgadza się co do tego, że producenci samochodów powinni być skłaniani do przyspieszenia działań na rzecz ograniczenia zużycia paliwa i zmniejszenia emisji. Podkreśla jednak konieczność dalszych wysiłków zmierzających do wdrożenia przepisów dotyczących zmniejszenia emisji CO2, możliwie jak najskuteczniejszych ze społecznego, gospodarczego i ekologicznego punktu widzenia.

4.6.1

W związku z tym celem uzyskania optymalnych wyników przyszłych wspólnotowych przepisów w dziedzinie zmniejszenia emisji CO2 pochodzących z ruchu drogowego EKES zaleca następujące elementy:

4.6.2

Ponadto powyższe środki nie wpłynęłyby negatywnie na proces odnawiania parku samochodowego dzięki rozłożeniu obciążenia finansowego związanego ze zmniejszeniem poziomu emisji CO2. Przy tej okazji EKES stwierdza, że zgodnie z ECCP (6) potencjalne ograniczenie emisji CO2 dzięki jeździe ekologicznej wyniosłoby w Europie w okresie 2006-2010 50 mln ton, a z analizy dokonanej wspólnie przez organizację TNO i IEEP (7) (Institute for European Environmental Policy) wynika, że jazda ekologiczna jest środkiem nie tylko możliwym do zastosowania, ale także skutecznym i wymiernym.

4.6.3

Jednakże aby osiągnąć cel 120 g/km wyłącznie dzięki motoryzacyjnym udoskonaleniom technologicznym, średnia cena sprzedaży samochodu musiałaby wzrosnąć o ok. 3 600 EUR. Dodatkowo te same źródła (8) wskazują, że osiągnięcie poziomu 130 g/km oznaczałoby, że dodatkowe koszty dla nabywcy byłyby w każdym razie znaczące, ok. 2 500 euro.

4.6.4

Oczywiste jest, że tak duży wzrost cen spowolniłby jeszcze bardziej cykl wymiany parku samochodowego w Europie, który — jak przypomina Komisja — odnawiany jest średnio co 12 lat. Jeśli chodzi o skutki społeczne takiego wzrostu cen, oczywiste jest również, że ograniczyłyby one jeszcze bardziej możliwości nabycia samochodu przez mniej zamożne grupy społeczne.

4.7

Ponadto EKES nie może zgodzić się ze stanowiskiem Komisji, według którego dodatkowe środki technologiczne mogłyby przynieść zmniejszenie emisji CO2 rzędu 10 g/km, gdyż przyszły stopień rozpowszechnienia biopaliw nie jest jeszcze dokładnie określony i nie można zakładać, że ich udział w zmniejszeniu emisji osiągnie rzeczywiście oczekiwany poziom 5 g/km. W odniesieniu do tej kwestii EKES uważa, że niezbędne jest uruchomienie systemu środków poddających się precyzyjnej ocenie, jak np. w przypadku jazdy ekologicznej i infrastruktury.

5.1

W związku z powyższymi uwagami ogólnymi i w świetle prowadzonej obecnie debaty parlamentarnej EKES ma nadzieję, że przepisy, które zostaną opracowane, nie wpłyną negatywnie na dostępność nowych samochodów dla potencjalnych nabywców i będzie możliwe dalsze odnawianie parku samochodowego, a także będą zdolne w zdecydowany sposób skierować popyt na modele o niższej emisji CO2.

5.2

Ze względu na brak dokładnej i pogłębionej oceny oddziaływania, ukazującej koszty i korzyści związane z różnymi możliwymi rozwiązaniami, EKES zastrzega sobie prawo do wyrażenia swego stanowiska w sprawie korzystnych i realistycznych limitów zmniejszenia emisji CO2 w odrębnej opinii. Jednak już obecnie zaleca, by w przygotowywanych przepisach odpowiednio uwzględniono fakt, iż cykl produkcyjny w sektorze motoryzacyjnym jest niezwykle złożony i wymaga czasu na dostosowanie (lead time  (9)), który może wynieść nawet 7 lat.

5.3

Biorąc pod uwagę czas konieczny na ustanowienie przepisów w procesie współdecyzji, EKES ocenia, że ostateczny dokument zawierający obowiązujące normy nie będzie gotowy przed 2009 r. Ze sformułowanych wyżej uwag o normalnym cyklu przemysłowym w tym sektorze wynika, że najbliższy realistyczny termin to rok 2015, także dlatego, że zaczyna wtedy obowiązywać rozporządzenie Euro 6 dotyczące ograniczenia czynników zanieczyszczających, które — jak w wypadku CO2 — wymagają zmian konstrukcyjnych w samochodach osobowych.

5.4

Istnieje natomiast ryzyko, że osiągnięcie celu do 2012 r. będzie niemożliwe z technicznego punktu widzenia, a w każdym razie będzie ono pociągać za sobą zdecydowanie negatywne skutki dla konkurencyjności europejskiego przemysłu samochodowego i poziomu zatrudnienia w tym sektorze.

5.5

EKES opowiada się za przyjęciem instrumentu legislacyjnego, który byłby neutralny z punktu widzenia konkurencji między producentami. Chodzi o to, by nie nakładać wiążących dla producentów ograniczeń w zakresie oferty modeli na rynku samochodowym, lecz skierować popyt nabywców na modele o niższej emisji. Wymagane ograniczenia wydzielania CO2 powinny być skorelowane ze zróżnicowaniem kategorii pojazdów, z użyciem uznanych za najbardziej znaczące i proporcjonalne parametry emisji CO2.

5.6

W tej perspektywie należy pamiętać, że wybrany parametr powinien gwarantować, iż wkład w zmniejszenie emisji CO2 poszczególnych elementów i związany z tym nieunikniony wzrost cen pojazdów nie spowoduje ograniczenia dostępu do samochodu czyli, inaczej mówiąc, możliwości nabycia nowego samochodu, w zależności od siły nabywczej danego klienta.

5.6.1

Jednym z możliwych parametrów jest masa pojazdu (zgodnie z sugestią Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Samochodów — ACEA), bezpośrednio związana z poziomem emisji CO2. EKES przypomina, że w latach 1996-2005 masa pojazdów wzrosła o 32 kg, a związana z tym emisja CO2 — o 6,6 g/km. W japońskiej strategii dotyczącej zmniejszenia CO2 jako parametr odniesienia wykorzystana zostanie waga. W państwie tym w roku 2006 postanowiono, że celem do osiągnięcia do roku 2015 będzie 138 g/km. ACEA popiera taki parametr, gdyż przedstawia on krok w kierunku harmonizacji polityki w zakresie CO2 na szczeblu światowym.

5.6.2

Ponadto należy podkreślić, że przedmiotem dyskusji są obecnie inne parametry, których można by użyć w celu określania i różnicowania kategorii pojazdów. Należy szczególnie przywołać propozycję sprawozdawcy i posła do Parlamentu Europejskiego C. Daviesa, który wspomina o „odcisku stopy” (obszar zajmowany przez samochód w zależności od rozstawu osi i kół (10)).

5.6.3

EKES uważa z kolei, iż wprowadzenie jako parametru np. objętości pojazdu (chodzi o wymiary: długość x szerokość x wysokość) mogłoby być interesujące i odpowiednie oraz ewentualnie posłużyć do zachęcenia konsumentów do wyboru typu pojazdu w zależności od rzeczywistych potrzeb, tak by uniknąć zbędnej emisji CO2 spowodowanej dysproporcją między potrzebami użytkownika a objętością samochodu. Mówiąc inaczej, ten, komu potrzebny jest samochód typu SUV (Sport Utility Vehicle) mogący przewieźć więcej osób i więcej towarów, będzie skłonny zapłacić więcej, ponieważ rzeczywiście niezbędny jest mu taki pojazd, natomiast jeśli nie ma takich potrzeb, uzna za stosowniejsze dokonanie wyboru w niższej kategorii.

5.7

Jeśli chodzi o propozycję wspomnianego już sprawozdawcy Parlamentu Europejskiego p. Daviesa dotyczącą stworzenia mechanizmu CARS (Carbon Allowance Reduction System) dla określania kar lub kredytu w zależności od przekroczenia lub nieprzekroczenia ustalonych limitów, EKES uważa za niewykonalne wprowadzenie systemu wymiany przydziałów CO2 na rynku ograniczonym do sektora motoryzacyjnego.

Biorąc pod uwagę, że cele są ambitne, nierealistyczne wydaje się bowiem, by wielkości przydziałów do wymiany były wystarczające do funkcjonowania systemu.

5.7.1

EKES uważa natomiast za możliwe zastosowanie otwartego systemu handlu emisjami (tzn. takiego, który zezwala na wymianę z innymi sektorami). Jego zaletą jest zapewnienie całościowego zmniejszenia emisji CO2 na odpowiednio elastycznych warunkach, niemniej z jednoczesnym ustaleniem ograniczeń zakupów dla producentów samochodów. EKES popiera zatem system otwarty, którego następstwa gospodarcze należy określić i dostosować w świetle zmian, które zajdą na rynku emisji do roku 2015, podkreśla też konieczność uniknięcia następstw gospodarczych zagrażających dostępności pojazdów dla odbiorców finalnych.

5.8

W odniesieniu do fragmentu komunikatu, w którym proponuje się wdrożenie kodeksu etycznego dotyczącego wprowadzania do obrotu i reklamowania EKES zauważa, że niemal we wszystkich państwach członkowskich istnieją już porozumienia — w wielu przypadkach bardzo daleko idące — określające zasady postępowania w tej dziedzinie. Jednak zasadniczo EKES opowiada się za ujednoliceniem tych zasad, a zatem nie sprzeciwia się opracowaniu europejskiego kodeksu dobrych praktyk, jak to sugeruje Komisja producentom samochodów.

5.9

EKES stwierdza ponadto, że w swym komunikacie Komisja pragnie objąć legislacją dotyczącą zmniejszenia emisji CO2 także lekkie pojazdy dostawcze.

5.9.1

EKES-owi wydaje się, że lekkie pojazdy dostawcze (kategoria N1 oraz pochodne pojazdy do przewozu osób) nie wymagają takiej interwencji, gdyż przeznaczone są do użytku profesjonalnego, a zatem ich zużycie paliwa oraz emisje CO2 stanowią już, automatycznie, decydujący element w wyborze nabywcy, wpływający na koszty prowadzenia działalności gospodarczej. Wobec tego pojazdy znajdujące się na rynku już obecnie zawierają najbardziej skuteczne rozwiązania, to znaczy wyposażone są prawie wyłącznie w silniki Diesla.

5.9.2

Niemniej przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji w tej sprawie EKES zaleca Komisji sporządzenie oceny oddziaływania opartej na niedostępnym obecnie zaktualizowanym zestawieniu dotyczącym emisji pochodzących z lekkich pojazdów dostawczych.

5.9.3

Wyznaczanie celów w g/km pojazdom dostawczym bez dokładnej znajomości odpowiednich danych stwarza ponadto ryzyko ograniczenia zdolności transportowych poszczególnych pojazdów i może pociągać za sobą brak wydajności. Wymagałoby to albo wzrostu liczby pojazdów koniecznych do przetransportowania tej samej ilości towarów, albo zakupu pojazdu z wyższej kategorii i o większych rozmiarach, co zwiększyłoby całkowitą masę emisji.

5.10

EKES uważa ponadto za stosowne, by kwestia emisji CO2 pochodzących z samochodów osobowych i lekkich samochodów dostawczych została rozważona całościowo, z uwzględnieniem całego cyklu ich życia: od procesu produkcji, przez eksploatację, po wycofanie z eksploatacji. W świetle powyższych uwag EKES podkreśla również potrzebę koordynacji i uzyskania spójności między inicjatywami legislacyjnymi i regulacyjnymi związanymi z przemysłem samochodowym, wpływającymi na emisje CO2, tak by zapobiec sprzecznościom między inicjatywami dotyczącymi różnych dziedzin i opóźnieniu ich realizacji.

5.11

EKES uważa, że inicjatywy podejmowane w ramach przyszłych programów ramowych w dziedzinie badań powinny zostać wyraźnie i bezzwłocznie ukierunkowane przede wszystkim na projekty mające na celu znalezienie wykonalnych technicznie i zrównoważonych z ekonomicznego punktu widzenia rozwiązań w zakresie ograniczania globalnych emisji CO2 (a zatem dotyczących nie tylko transportu), z uwzględnieniem oddziaływania całego cyklu życia poszczególnych źródeł emisji. EKES jest przekonany, że projekty badawcze powinny działać w ramach szerokiego spektrum i określać krótko-, średnio- i długoterminowe rozwiązania, nie zaniedbując celu dotyczącego dostępności — zarówno dla producentów, jak i odbiorców finalnych — tak aby ułatwić odnowienie parku samochodowego w interesie zrównoważonej mobilności.

5.12

EKES uważa wreszcie, że państwa członkowskie powinny prowadzić działania w większej liczbie dziedzin niż to przedstawiono wcześniej (drogi, inteligentne sygnalizatory regulacji ruchu drogowego itp.), przede wszystkim poprzez inicjatywy w zakresie zielonych zakupów w celu utworzenia własnego publicznego parku samochodowego oraz poprzez zaangażowanie zarówno w tworzenie sieci infrastrukturalnych umożliwiających dostęp do dystrybucji paliw o mniejszym wpływie na środowisko, takich jak gaz ziemny, jak i ułatwianie nabywania pojazdów napędzanych gazem ziemnym lub gazem ciekłym LPG.

16.2.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 44/49

16.2.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 44/50

1.1

Komitet popiera wniosek dotyczący decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie selekcji i zezwoleń dotyczących systemów dostarczających satelitarne usługi komunikacji ruchomej (MSS) i zaleca jego bezzwłoczne przyjęcie i wprowadzenie w życie.

1.2

Komitet zdecydowanie popiera priorytetowy cel wymieniony w omawianym wniosku zgodnie z tym, co zostało określone w tytule I art. 1 akapit pierwszy, a mianowicie utworzenie pojedynczej i skoordynowanej na szczeblu Wspólnoty procedury w zakresie wyboru przez państwa członkowskie operatorów systemów satelitarnej komunikacji ruchomej i udzielania im zezwoleń.

1.3

EKES uważa, że istnieje potrzeba bezzwłocznego przyjęcia powyższej decyzji, zwłaszcza ze względu na:

1.4

Komitet podkreśla, że wdrażanie i wykorzystywanie systemów łączności satelitarnej stanowi, choćby z racji samej skali objętego nimi obszaru, bardzo ważną inicjatywę zapewniającą ekspansję europejskiego przemysłu produkcji kosmicznej oraz rozwój konkretnych zastosowań z dziedziny komunikacji; inicjatywa ta jest bezpośrednią kontynuacją strategii lizbońskiej w zakresie wspierania rozwoju zrównoważonego, w szczególności dzięki swemu bezpośredniemu wkładowi w tworzenie nowych miejsc pracy w kontekście zwiększonej konkurencyjności.

1.5

Komitet z satysfakcją odnotowuje, że Europa posiada w tym zakresie znaczącą infrastrukturę techniczną, co przemawia za przyjęciem omawianego wniosku. W istocie, trzech największych światowych operatorów systemów satelitarnych ma siedziby w Europie, a łączność satelitarna jest źródłem 40 % bieżących przychodów w europejskim sektorze kosmicznym.

1.6

Komitet wyraża zadowolenie z porozumienia osiągniętego przez Komisję w ramach propagowania omawianego wniosku, który — mimo że znajduje się nadal w fazie propozycji — cieszy się już poparciem wszystkich podmiotów, których opinii zasięgnięto w tej sprawie: przemysłu satelitarnego, operatorów sieci telekomunikacyjnych, Europejskiej Agencji Kosmicznej oraz organów regulacyjnych państw członkowskich.

1.7

Jednocześnie Komitet jest zdania, że ostateczna wersja omawianego wniosku godzi w sposób wyważony różne punkty widzenia przedstawione w trakcie konsultacji. Dotyczyły one w szczególności metod i kryteriów selekcji, konieczności większej elastyczności na szczeblu krajowym dotyczącej z jednej strony czasu koniecznego do uzyskania upoważnienia, a z drugiej strony okresu jego ważności, jak również ściślejszej koordynacji krajowych procedur udzielenia zezwoleń.

1.8

Komitet zaleca przyjęcie decyzji w proponowanej formie z uwzględnieniem faktu, że jeśli chodzi o stosowanie przepisów dotyczących selekcji i zezwoleń, celowe byłoby określenie przepisów chroniących indywidualne interesy obywateli oraz gwarantujących poszanowanie życia prywatnego użytkowników końcowych urządzeń systemów satelitarnej komunikacji ruchomej.

2.1

Opracowanie i wdrożenie ogólnoeuropejskiego systemu łączności satelitarnej stanowi nowatorską, alternatywną platformę techniczną dla różnorodnych ogólnoeuropejskich usług telekomunikacyjnych, nadawczych i multiemisji, niezależnych od lokalizacji użytkowników końcowych, oraz dla usług takich jak szybki dostęp do internetu/intranetu, przenośne usługi multimedialne, ochrona ludności, zarządzanie kryzysami niemającymi charakteru militarnego (klęski żywiołowe oraz kryzysy spowodowane działalnością człowieka), zapewnianie bezpieczeństwa i porządku publicznego, zarządzanie flotą, usługi medyczne na odległość itp.

2.2

System jest skonstruowany tak, by przyczynić się do rozwoju rynku wewnętrznego, poprawy konkurencyjności poprzez zwiększenie dostępności usług ogólnoeuropejskich oraz do wspierania efektywnego inwestowania, w szczególności poprzez wprowadzanie nowatorskich usług mających na celu zapewnienie łączności komunikacyjnej w oddalonych strefach naziemnych oraz w środowisku morskim.

2.3

Szczególnie w przypadku systemów ogólnoeuropejskich konieczne jest ustanowienie wspólnotowej procedury selekcji operatorów systemów satelitarnej komunikacji ruchomej oraz wprowadzenie przepisów dotyczących skoordynowanego udzielania zezwoleń na szczeblu krajowym wybranym operatorom. Harmonizacja kryteriów selekcji systemów satelitarnej komunikacji ruchomej umożliwia stosowanie w tym zakresie wspólnotowej polityki na szczeblu europejskim. Wybór przez państwa członkowskie różnych operatorów systemów komunikacji ruchomej wykorzystujących różnego rodzaju satelity mogłoby doprowadzić do skomplikowanych szkodliwych zakłóceń powodowanych interferencją, a nawet zagrozić prawidłowemu funkcjonowaniu całego systemu, gdyby danemu operatorowi przydzielono różne częstotliwości radiowe w zależności od państwa członkowskiego, na terenie którego prowadzi on działalność. Aby zapewnić, w świetle owych potencjalnych zagrożeń, spójne podejście państw członkowskich do kwestii udzielania zezwoleń, konieczne jest ustanowienie na szczeblu wspólnotowym przepisów w zakresie zsynchronizowanego przydziału częstotliwości i jednolitych warunków udzielania zezwoleń, bez uszczerbku dla szczegółowych warunków krajowych, zgodnych z prawem wspólnotowym.

2.4

Jako kluczowy element rynku wewnętrznego, łączność satelitarna wykracza poza granice państw i dlatego podlega raczej regulacjom międzynarodowym, szczególnie zważywszy na jej znaczący wkład w realizację określonych celów stawianych przez Unię Europejską w zakresie rozszerzenia strefy geograficznej objętej szerokopasmową siecią częstotliwości radiowej.

3.1

Przedstawiony na mocy art. 95 Traktatu wniosek stanowiłby ramy prawne w zakresie selekcji i udzielania zezwoleń dotyczących satelitarnych usług komunikacji ruchomej. Tego rodzaju selekcja musiałaby być prowadzona zgodnie z ogólnymi zasadami i według konkurencyjnej procedury selekcji opisanej we wniosku. Uczestniczyłaby w niej Komisja, z pomocą Komitetu ds. Łączności. Zezwolenia (prawa do użytkowania widma radiowego) dla wybranych operatorów przyznawane byłyby na poziomie krajowym, z zastrzeżeniem minimalnej liczby zharmonizowanych warunków określonych we wniosku.

4.1

Komisja proponuje, by we wdrażaniu decyzji uwzględnić następujące kwestie:

4.2

Komitet jest zdania, że procedura selekcji i udzielania zezwoleń dwóm lub trzem pierwszym operatorom systemów satelitarnej komunikacji ruchomej, którzy będą dostawcami ogólnoeuropejskich usług w paśmie częstotliwości 2 GHz, zakończy się na przełomie 2008 i 2009 r.