17.6.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 151/1

1.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny zgadza się z celem zielonej księgi, którym jest rozwinięcie jednolitego rynku detalicznych usług finansowych poprzez określenie i usunięcie wszystkich sztucznych i instrumentalnych barier uniemożliwiających obywatelom europejskim czerpanie bezpośrednich i pełnych korzyści z usług finansowych pod względem kosztów i jakości podaży. Komitet uważa, że zielona księga jedynie częściowo omawia sytuację usług i produktów finansowych, pomijając temat dystrybucji, która jest czynnikiem decydującym o konkurencyjności.

1.2

Komitet podziela i docenia zamiar Komisji, by pobudzać podaż nowatorskich produktów wysokiej jakości, wspierając swobodny przepływ produktów bankowych i ubezpieczeniowych, na których niekorzyść działają obecnie krajowe ograniczenia prawne lub podatkowe zmniejszające takie możliwości.

1.3

Ogólną zasadą, jaka przyświeca Zielonej księdze w sprawie detalicznych usług finansowych na jednolitym rynku, jest zwiększenie dobrobytu konsumentów. Usługi te i korzystanie z nich są coraz bardziej powszechne, a zatem inicjatywy w tej dziedzinie są podejmowane dla dobra ogólnego. Dalsza integracja detalicznych usług finansowych może pociągnąć za sobą obniżenie kosztów dzięki rozwojowi konkurencji. Klienci odniosą korzyści, jeżeli europejski system finansowy zdoła utrzymać swą konkurencyjność zarówno w Unii, jak i poza nią.

1.4

Chociaż Komitet zgadza się z przesłanką, że należy ograniczyć fragmentację rynku detalicznego, to podkreśla, że ogólnie rzecz ujmując, rynki detaliczne są w nieunikniony sposób bardziej podzielone niż rynki hurtowe.

1.5

Komitet odnotowuje, że rynek zwraca się ku innym wzorcom. Rynek światowy tworzą transgraniczne procesy konsolidacji. Międzynarodowe przedsiębiorstwa bankowe i ubezpieczeniowe realizują swój strategiczny plan przejęć poprzez zwiększenie mobilności podaży. Jednakże procesy konsolidacji transgranicznej mają lub mogą mieć bardzo negatywne konsekwencje dla zatrudnienia. W następstwie tych ewentualnych przejęć zapowiadają się cięcia dziesiątków tysięcy miejsc pracy, chociaż w praktyce cięcia te nie zawsze dochodzą do skutku. Komitet wskazał już to ryzyko, proponując odpowiednie środki służące zmierzeniu się z tą alarmującą sytuacją społeczną poprzez programy kształcenia i podnoszenia kwalifikacji zawodowych oraz poprzez społeczne środki osłonowe (1), które są zresztą uwzględnione w wielu układach zbiorowych europejskiego sektora bankowego.

1.6

Zdaniem Komitetu sprawą zasadniczej wagi jest potrzeba podjęcia wszelkich inicjatyw mogących zwiększyć kompetencje i świadomość konsumentów. Udzielanie pełnych i kluczowych informacji jest konieczne dla ich ochrony, oczywiście przy stałym uwzględnieniu faktu, że produktów i usług finansowych nie można porównać do innych produktów i usług. Bardziej niż dużej ilości informacji konsumenci potrzebują informacji wysokiej jakości.

1.7

Komitet uważa, że konieczne jest rozróżnienie informowania od doradztwa. Informowanie wynika z obowiązku, który należy spełnić wobec konsumenta, przy czym informacje muszą być dostosowane do profilu kompetencji i ryzyka danego klienta, którego należy ostrzec o ewentualnych problemach, na które może się natknąć, natomiast doradztwo to profesjonalne usługi świadczone na prośbę klienta, mogące obarczyć odpowiedzialnością również doradcę. Dyrektywa RIF określa zakres informacji i doradztwa, a także operacje prowadzące do konfliktu interesów.

1.8

Zdaniem Komitetu konieczne jest zajęcie się tym problemem poprzez jasne przepisy w tej dziedzinie, zwalczając praktyki mogące doprowadzić do konfliktów interesu, stosowanie zachęt oraz systemów nagród dla sprzedawców, zapożyczonych od dystrybucji handlowej i wiązanych z dążeniem do sprzedaży konkretnych produktów. Komitet zaleca zapoczątkowanie swoistego dialogu między przedsiębiorstwami, konsumentami i pracownikami tego sektora, który mógłby stanowić pierwszy krok na drodze do zaspokojenia najważniejszej potrzeby konsumentów, którą jest zaufanie do przedsiębiorstw bankowych i ubezpieczeniowych pod względem przejrzystości ich postępowania.

1.9

Komitet zaleca przedsiębiorstwom bankowym i ubezpieczeniowym opracowanie konkretnych szkoleń zawodowych dla swych pracowników. Lepsza ochrona konsumentów jest możliwa dzięki wyższym kompetencjom pracowników. Nie naruszając niezależności stron, projekty te mogłyby zostać omówione w ramach dialogu społecznego między Uni-Europa Finance, europejską federacją związków zawodowych z tego sektora, i europejskimi organizacjami reprezentującymi banki i ubezpieczenia.

1.10

Komitet przyjmuje do wiadomości fakt, że Komisja jest bardziej niż w przeszłości przychylnie nastawiona do przyjęcia systemu opcjonalnego, tzw. „28. systemu”. Oprócz opcjonalnego systemu europejskiego korzystne byłoby również przyjęcie europejskiego kodeksu etycznego, który zostałby opracowany niezależnie przez podmioty z branży, a także omówiony i uzgodniony z właściwymi służbami Komisji i stowarzyszeniami reprezentującymi użytkowników i pracowników sektora, i który dotyczyłby konkretnie relacji między przedsiębiorstwem a klientem w zakresie usług finansowych.

1.11

Komitet podziela obawy dotyczące przejrzystości warunków bankowych. Asymetria cen i trudności z ich porównaniem wynikają często z różnic w cenach i formułach taryfowych, lecz nierzadko brakuje także informacji na temat stosownych opłat.

1.12

Komitet popiera komisarz ds. ochrony konsumentów, Meglenę Kunewę, która wyznaczyła sobie trzy główne cele, jeżeli chodzi o strategię na rzecz konsumentów na lata 2007-2013:

W najbliższym czasie EKES wyda specjalną opinię w tej sprawie. W maju 2007 r. Komisja Europejska przedstawiła Radzie wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie konsumentów i kredytu.

1.13

Komitet zgadza się ze stwierdzeniem, że mobilność klientów jest istotnym czynnikiem rozwoju sektora usług finansowych zarówno pod względem jakości, jak i skuteczności. Niemniej jednak Komitet uważa, że nie należy wyznaczać sobie zbyt optymistycznych celów w odniesieniu do mobilności konsumentów w tym sektorze.

1.14

W sektorze finansowym relacje oparte na zaufaniu są niezwykle ważne, gdyż większość produktów ma specyficzny charakter i wiąże się z długoterminowymi zobowiązaniami ze strony sprzedawcy i nabywcy. Istnieje wiele przyczyn mogących wyjaśnić, dlaczego konsumentom większą trudność sprawia nawiązanie relacji opartych na zaufaniu z pośrednikami, którzy nie są obecni bezpośrednio w ich kraju.

1.15

Usługi finansowe są oceniane na podstawie ich opisu w broszurach informacyjnych i na podstawie warunków umownych: nie można zatem bagatelizować problemu językowego i kulturowego. W związku z tym Komitet uważa, że nałożenie na pośredników obowiązku sporządzania broszur informacyjnych i warunków umownych we wszystkich językach Unii nie byłoby ani realistyczne, ani słuszne. Zatem problem bariery językowej nie może zostać rozwiązany w perspektywie średnioterminowej i będzie nadal w znacznym stopniu hamować transgraniczną mobilność konsumentów.

1.16

Komitet zgadza się, że należy uważnie przeanalizować zasadność ograniczeń mobilności konsumentów, na przykład w postaci wysokich opłat za zamknięcie rachunku, braku przejrzystych informacji czy struktury umowy o świadczenie usług finansowych nadmiernie ukierunkowanej na utrudnienie zmiany produktu lub dostawcy, jak to ma miejsce w niektórych krajach. Jednakże Komitet podkreśla również, że istnieją ograniczenia technologiczne, normatywne, podatkowe i prawne, które często jest trudno przezwyciężyć, by stworzyć warunki umożliwiające mobilność konsumentów w stopniu wskazanym przez Komisję. Istnieje ponadto niebezpieczeństwo, że uproszczenie przepisów w sprawie usług finansowych doprowadzi do obniżenia poziomu ochrony konsumenta. Zniesienie barier nie może prowadzić ani do podrożenia produktu, ani do osłabienia obowiązujących przepisów z zakresu ochrony konsumentów.

1.17

Ze względu na trudności z ujednoliceniem ram gwarantujących ochronę, powstałe na przykład w trakcie przeglądu dyrektywy w sprawie kredytu konsumenckiego, konsumenci mogą odnieść wrażenie, że poziom oferowanej ochrony jest w znacznym stopniu uzależniony od państwa, w którym nabywa się daną usługę.

1.18

Komitet uważa, że jedynie konsumenci posiadający odpowiednią wiedzę na temat finansów mogą właściwie zrozumieć, jak skomplikowane może być zaspokojenie potrzeb finansowych i w związku z tym docenić wartość dodaną kompetentnego i niezależnego doradztwa finansowego. Konieczne byłoby także specjalne wyjaśnienie skierowane do użytkowników, którzy nie potrafią (w wystarczającym stopniu) obchodzić się z nowymi technologiami.

1.19

Komitet uważa, że niezbędne jest zmniejszenie dystansu między przedsiębiorstwami finansowymi a klientami i że jeżeli niektórym państwom demokratycznym o gospodarce rynkowej udało się ustanowić pewne minimalne prawa konsumentów, takie jak prawo mieszkańców cieszących się nieposzlakowaną opinią do posiadania rachunku bankowego, rozumiane jako prawo obywatelskie, to po zharmonizowaniu z ustawodawstwem i praktyką poszczególnych krajów te dobre rozwiązania mogłyby stać się wspólnym dziedzictwem Unii (2).

1.20

W ramach prac nad niniejszą opinią Komitet uznał za stosowne przeprowadzenie wysłuchania organizacji przedsiębiorstw, konsumentów i pracowników. W opinii podsumowano stanowiska przyjęte przez te organizacje. Komitet podziela uzasadnione obawy konsumentów dotyczące konieczności poprawy warunków do faktycznego otwarcia jednolitego rynku na detaliczną działalność finansową i usunięcia utrudniających to sztucznych barier. Zasługą zielonej księgi jest to, że zapoczątkowała istotną debatę. Z drugiej strony należy zwrócić należytą uwagę na obiektywne spostrzeżenia przedstawiane przez przedsiębiorstwa oraz postulaty pracowników, tak by umożliwić ogólne ulepszenie współpracy między różnymi podmiotami gospodarczymi i społecznymi; a zatem przed podjęciem jakichkolwiek postanowień Komitet uznaje za konieczne otwarcie specjalnego forum dyskusyjnego między wspomnianymi przedstawicielami różnych interesów, które należy ze sobą pogodzić.

2.1

W zielonej księdze Komisja definiuje politykę, którą zamierza prowadzić w dziedzinie detalicznych usług finansowych określanych przez nią jako „rachunki bieżące, kredyty konsumpcyjne, produkty hipoteczne, oszczędnościowe, emerytalne, inwestycyjne i ubezpieczeniowe, udostępniane konsumentom detalicznym, w tym inwestorom indywidualnym”.

2.2

Pragnąc umożliwić obywatelom UE czerpanie korzyści z jednolitego rynku, a także biorąc pod uwagę wciąż istniejące przeszkody i słaby rozwój działalności transgranicznej, Komisja wskazuje, że utrudnienia w dostępie do rynku spowodowane są różnicami regulacyjnymi i podatkowymi oraz fragmentacją rynku.

2.3

Komisja ma na celu obniżenie cen również tych usług, opierając się na siłach rynkowych i konkurencji oraz angażując się na rzecz przyjęcia odpowiednich inicjatyw w wypadku nieprzestrzegania prawodawstwa wspólnotowego. W zielonej księdze Komisja mówi o możliwości przyjęcia również środków legislacyjnych, jeżeli okaże się to konieczne.

2.4

Komisja zamierza pobudzać podaż nowatorskich produktów wysokiej jakości, wspierając swobodny przepływ wielu produktów bankowych i ubezpieczeniowych, na których niekorzyść działają obecnie krajowe ograniczenia normatywne lub podatkowe zmniejszające takie możliwości.

2.5

Co się tyczy ram prawnych, Komisja rozpoczyna ponownie debatę na temat „28 systemu”, jak się wydaje, pozbywając się wcześniejszych wątpliwości.

3.1

W niniejszej opinii Komitet nie zamierza udzielić odpowiedzi na poszczególne pytania zawarte w zielonej księdze, lecz rozważyć całościowo najbardziej istotne kwestie w niej poruszone.

3.2

Komitet podkreśla, że należy dokonać rozróżnienia między produktami a usługami finansowymi. Produkty kupujemy i stajemy się ich „właścicielami” (np. papierów wartościowych, funduszy, ubezpieczeń), a ryzyko ponosi kupujący. W wypadku usług bankowych zostajemy ich użytkownikami, a nie właścicielami (np. kredytów konsumpcyjnych, mieszkaniowych, bankowych itp.), a ryzyko ponosi sprzedawca usług. Komitet uważa, że zielona księga jedynie częściowo omawia sytuację usług i produktów finansowych, pomijając temat dystrybucji, która jest czynnikiem decydującym o konkurencyjności. Charakter różnych kanałów dystrybucji i typów ofert sprawia, że wywierają one głęboki wpływ zarówno na ceny (np. oferty ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu użytkowania pojazdu samochodowego, sprzedawane drogą telefoniczną czy za pośrednictwem internetu), jak i na wiarygodność i kompetencję uprawnionych podmiotów (przedsiębiorstw finansowych, dużych domów towarowych, maklerów, urzędów pocztowych). Zdaniem Komitetu konieczne jest również rozszerzenie analizy na kanały dystrybucji inne niż tradycyjne oraz na powiązania między produktami a systemami dystrybucji.

3.2.1

Segmenty: by przeprowadzić analizę konsumenckiego wymiaru usług finansowych, konieczne jest podzielenie usług na segmenty, a następnie rozważenie punktów sprzedaży detalicznej — systemu dystrybucji — za pośrednictwem których konsument może skorzystać z tych różnorodnych usług, a także poziomu konkurencji w systemie detalicznym. Osobiste usługi finansowe dzielą się w naturalny sposób na trzy grupy: bankowość detaliczną, ubezpieczenia osobiste oraz produkty oszczędnościowe i inwestycyjne.

3.2.2.1

Klienci zazwyczaj korzystają ze wszystkich detalicznych usług bankowych za pośrednictwem pracowników banku w jego oddziałach, po uprzednim ustaleniu ich tożsamości i stwierdzeniu, że działają w dobrej wierze. W większości krajów działa wiele konkurujących ze sobą banków. Jeżeli bank zagraniczny pragnie wejść na rynek krajowy, bardziej praktyczny jest przejęcie istniejącego już banku niż tworzenie nowej sieci, co byłoby czasochłonne i doprowadziłoby do jeszcze większej konkurencji (zakup Abbey National przez Santander oraz ABN Amro przez Fortis, RBOS i Santander itp.). W rzeczywistości możliwości wyboru przez konsumentów zależą od konkurencyjności rynków krajowych, gdyż klienci muszą wybrać jeden z banków na rynku krajowym.

3.2.2.2

Bankowość internetowa jest obecnie na etapie rozwoju, lecz z dużym prawdopodobieństwem pozostanie ograniczona do rynku krajowego, gdyż marka musi być znana i wzbudzać zaufanie konsumentów, a bank musi polegać na przepisach krajowych w celu ustalenia tożsamości i dobrej wiary swych klientów.

3.2.2.3

Bankowość internetowa i telefoniczna zapewnia całodobowy dostęp do usług bankowych, co stanowi olbrzymi postęp w porównaniu z czasami, kiedy dostęp był zależny od godzin otwarcia banku.

3.2.2.4

O ile konkurencja między bankami o klientów korzystających z pełnego pakietu usług z konieczności ogranicza się do banków świadczących pełny zakres usług, to staranne selekcjonowanie klientów (cherry picking), zwłaszcza w odniesieniu do kart kredytowych, jest bardzo powszechnie stosowane przez takie banki jak American Express czy MBNA. Te usługi świadczone są przez kanały sprzedaży bezpośredniej i są dostępne na całym obszarze UE. Klientom kart kredytowych oferuje się następnie dostęp do bankomatów i zwiększenie kredytu konsumenckiego. W ten sposób klienci mogą czerpać korzyści z konkurencji między bankami krajowymi i międzynarodowymi. Jednocześnie jednak można się obawiać, że w konsekwencji wzrośnie jeszcze bardziej zadłużenie osób prywatnych.

3.2.2.5

Banki detaliczne nie ograniczają się do oferowania usług detalicznych. Stosując strategię określaną często jako „bancassurance”, oferują obecnie całą gamę detalicznych produktów i usług finansowych, a ich oddziały i ewidencja związanych z nimi klientów zapewniają im olbrzymie możliwości dystrybuowania tych produktów i usług. Banki zazwyczaj oznaczają swoją marką większość lub wszystkie produkty i usługi finansowe oferowane swym klientom, lecz te markowe produkty niekoniecznie mają najlepszą cenę lub wartość.

3.2.3.1

Możliwości wyboru ubezpieczenia osobistego przez konsumentów są zależne od siły i zasięgu niezależnego systemu dystrybucyjnego oferowanego przez pośredników, takich jak maklerzy i niezależni doradcy finansowi. Tradycyjna rola pośrednika polega na udzielaniu jak najlepszej porady stosownie do sytuacji danego klienta. Pośrednik bierze pod uwagę zarówno wartość, jak i cenę.

3.2.3.2

Podobnie jak w sektorze bankowym, przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe prowadzące sprzedaż bezpośrednią również starannie selekcjonują klientów, wybierając tych, którzy należą do kategorii niskiego ryzyka.

3.2.3.3

Wyzwaniem dla działalności przedsiębiorstw prowadzących sprzedaż bezpośrednią oraz roli pośrednika stają się teraz strony internetowe przedstawiające porównanie konkurencyjnych produktów, zwłaszcza ubezpieczeń pojazdów. Dezintermediacja wiąże się z położeniem nacisku na cenę, a wszystkie produkty redukuje do kategorii towaru.

3.2.3.4

By konsumenci mieli jak najlepszy wybór, jeżeli chodzi o ubezpieczenia osobiste, w tym ubezpieczenia samochodu, musi istnieć alternatywa dla dystrybucji ubezpieczeń bankowych, co wymaga braku ograniczeń antykonkurencyjnych dla rozwoju sieci niezależnych pośredników lub dystrybucji przez internet.

3.2.4.1

Produkty oszczędnościowe i inwestycyjne są bardzo istotnym segmentem działalności dla banków. Jest to również segment, który oferuje najszerszą gamę konkurencyjnych produktów i najbardziej rozwinięty system niezależnych pośredników. Uwagi na temat ubezpieczeń osobistych w punkcie 3.1.3.4. powyżej odnoszą się również do możliwości dokonania wyboru przez konsumentów w tym segmencie. Przepisy wymagają, by pracownicy banków doradzający konsumentom w sprawie produktów oszczędnościowych i inwestycyjnych w ramach udzielanych porad wyjaśniali, że jako pracownicy banku mogą sprzedawać jedynie markowe produkty banku, które mogą nie mieć najniższej ceny czy być najbardziej opłacalne.

3.2.4.2

Konsumenci na pewno chętnie skorzystają ze sponsorowanych przez rząd programów oszczędnościowych w swym własnym kraju. Przedsiębiorstwa międzynarodowe dostarczą konkurencyjnych produktów w ramach tych programów, w których wolumen jest atrakcyjny i w których istnieją kanały dystrybucji.

3.2.4.3

Kredyty hipoteczne są produktem niezbędnym dla konsumentów. Najbardziej rozwinięte rynki krajowe cechują się obecnością wielu podmiotów udzielających kredytu hipotecznego oprócz banków i bardzo zaawansowanej sieci niezależnych doradców wspieranych przez intensywny marketing bezpośredni. Konkurencja stworzyła bardzo pomysłowy rynek o niezmiernie szerokiej gamie oferowanych produktów, na którym klienci często zmieniają dostawcę kredytu hipotecznego, gdy warunki kredytu ulegają zmianie. Przy tak szerokich możliwościach wyboru klientom potrzebna jest jak najlepsza pomoc ze strony doradców.

3.2.4.4

Emerytury osobiste, inwestycje zbiorowe, papiery wartościowe i instrumenty pochodne to również złożone produkty, które wymagają jak najlepszego doradztwa w oparciu o dogłębne zrozumienie sytuacji klienta. Klient musi mieć zatem możliwość skorzystania z pomocy kompetentnych doradców i pośredników, którzy — z kolei — muszą mieć dostęp do szerokiego spektrum produktów. Jak wspomniano powyżej, doradcy zatrudnieni przez banki muszą szczególnie dbać o udzielenie jak najlepszej porady.

3.2.5

Zielona księga kładzie nacisk na umożliwienie klientom czerpania korzyści z jednolitego rynku w zakresie detalicznych usług finansowych. Główną kwestią jest podział między bankami detalicznymi a resztą sektora. Banki mają niepodważalną pozycję w bankowości detalicznej, co oznacza, że posiadają wyjątkową siłę rynkową, gdyż wszyscy użytkownicy usług bankowych są już ich klientami. Charakter porad udzielanych przez pracowników banków ma kluczowe znaczenie dla działania rynku, ponieważ w dziedzinie ubezpieczeń osobistych oraz produktów oszczędnościowych i inwestycyjnych istnieją alternatywne produkty i alternatywne systemy dystrybucji, na które klienci powinni zwrócić uwagę, jeżeli mają mieć dostęp do wszystkiego, co rynek może zaoferować.

3.2.6

Zatem obecność sieci wysoko wykwalifikowanych niezależnych pośredników i powstanie w internecie kanałów dystrybucji towarów mają kluczowe znaczenie dla funkcjonowania rynku.

3.3.1

Podczas wysłuchania zorganizowanego przez Komitet podkreślono niektóre istotne aspekty problemowe, które stowarzyszenia reprezentujące konsumentów, przedsiębiorców i pracowników uwzględniły już zresztą w swych dokumentach przesłanych do Komisji.

3.3.2

Debata uwidoczniła poglądy zbieżne z celami zaproponowanymi przez Komisję oraz praktyczne trudności dotyczące niektórych zagadnień. Zielona księga nie wyjaśnia, w jaki sposób można przezwyciężyć ograniczenia prawne i podatkowe (takie jak przepisy w zakresie prania brudnych pieniędzy i finansowania działalności terrorystycznej, które pociągają za sobą konieczność osobistej identyfikacji klienta (know your customer) w celu otworzenia rachunku bankowego lub przeprowadzenia określonych transakcji finansowych). Pomija również bariery dla pełnej integracji rynków i podkreśla, jako negatywne zjawisko, fragmentację rynków detalicznych, opowiadając się nieomal za dalszymi procesami konsolidacji rynku krajowego i — przede wszystkim — ponadkrajowego.

3.3.3

Podmioty z branży uważają, że zapotrzebowanie na mobilność jest przeceniane i postulują, by uważnie i wnikliwie sprawdzić faktyczny popyt na rynku, uznając, że środki w zakresie europejskiego systemu płatności musiały przyczynić się do zmniejszenia zainteresowania konsumentów mobilnością. Wniosek o zmianę całego systemu numeracji europejskich rachunków bankowych, tak by ułatwić przeniesienie numeru osobistego, wydaje się być przesadny, gdyż korzyści byłyby niewspółmierne do olbrzymich kosztów, które musiałyby obciążyć wszystkich konsumentów.

3.3.4

Ujawniła się również konieczność oceny wszystkich stosownych środków służących lepszej regulacji sektora. Sektor bankowy domaga się ograniczenia obowiązkowych środków, tak by umożliwić rynkowi spontaniczne reagowanie na popyt i wprowadzić odpowiednią równowagę na coraz bardziej wyspecjalizowanym i ostrożnym rynku.

3.3.5

W sektorze ubezpieczeń — w jeszcze większym stopniu niż w sektorze bankowym — popyt w segmencie detalicznym jest ukierunkowany na rynek krajowy, a stopień satysfakcji klientów jest na takim poziomie (83 %), że nic nie pozwala przypuszczać, by nastąpiła zmiana strukturalna popytu. Z drugiej strony, pojawiły się obawy związane z faktem, że przestają obowiązywać postanowienia istotne dla przedsiębiorstw ubezpieczeniowych, zwłaszcza w zakresie reasekuracji, takie jak rozporządzenie 358/2003. Zaniepokojenie budzi również decyzja Komisji o nieprzedłużeniu w 2010 r. rozporządzenia dotyczącego wyłączeń grupowych, przez co zniknie gwarantowana w nim jasność prawna. Ubezpieczyciele mogą, kierując się ostrożnością, zrezygnować wówczas z pozytywnej współpracy, którą zapewnia obecnie rozporządzenie, co pozbawi zarówno ich samych, jak i konsumentów faktycznych korzyści wynikających z tej współpracy, takich jak mobilność konsumentów, porównywalność produktów, podleganie ubezpieczeniu oraz otwarcie rynków dla MŚP i nowych przedsiębiorstw.

3.3.6

Co się tyczy przedstawicieli pracowników sektora finansowego, stwierdzili oni, że zielona księga w ogóle nie porusza roli pracowników, i zaakcentowali potrzebę zintensyfikowania specjalnych szkoleń, które mogą zaspokoić rosnące zapotrzebowanie na informacje i wyjaśnienia dotyczące różnych proponowanych wariantów inwestycyjnych, a także zwrócili uwagę na szczególnie agresywne praktyki handlowe oraz systemy nagród i ocen związane z osiąganiem wyników, które w wielu wypadkach doprowadziły do sprzedaży nieodpowiednich produktów, niedostosowanych do rzeczywistych potrzeb konsumentów. Aspekt ten uwypuklono wraz ze spostrzeżeniami dotyczącymi niedawnego kryzysu finansowego oraz z problemami wynikającymi z braku skutecznego, znaczącego i zintegrowanego nadzoru rynkowego — który wiąże się z coraz bardziej istotną rolą funduszy zabezpieczających (hedge fund) i funduszy kapitału prywatnego (private equity) — a także z potrzeby uważnego monitorowania postępowania agencji ratingowych, którym emitenci często zlecają wycenę ich papierów wartościowych, co wywołuje oczywisty konflikt interesów.

3.3.7

Wreszcie przedstawiciele konsumentów wnioskowali o środki zmierzające do radykalnego ograniczenia obciążeń i trudności hamujących mobilność krajowych i transgranicznych rachunków bankowych, o uważne i odpowiedzialne doradztwo, o pełne i zrozumiałe informacje i o wspólne przepisy w różnych krajach, lecz wyrazili nieufność w stosunku do jednego systemu opcjonalnego (tzw. „28 systemu”) i do harmonizacji obowiązujących przepisów, które — jak wiadomo — stanowią podstawę zróżnicowanej ochrony w obrębie UE.

3.3.8

Wszyscy uczestnicy wysłuchania podkreślili potrzebę pogłębienia współpracy między konsumentami a instytucjami finansowymi, przyznając, że pracownicy wnoszą swój własny specyficzny i praktyczny wkład w ulepszenie kontaktów i zmniejszenie dystansu.

3.3.9

Komitet uważa, że uwagi poczynione w czasie wysłuchania były bardzo istotne i zgadza się z przedstawionymi spostrzeżeniami, które świadczą o pilnej potrzebie, by po opublikowaniu wyników konsultacji publicznej otworzono forum dialogu skupiające wiele zainteresowanych stron w celu znalezienia odpowiedniej równowagi między różnymi organami, a także wyraża swoją gotowość do pełnienia roli koordynującej i stymulującej ten rodzaj dialogu.

3.4.1

Ogólną zasadą, jaka przyświeca Zielonej księdze w sprawie detalicznych usług finansowych na jednolitym rynku, jest zwiększenie dobrobytu konsumentów. Ze względu na to, że w życiu codziennym konsumentów zdarzają się liczne okazje ku temu, by korzystać z usług finansowych, ulepszenie sektora detalicznych usług finansowych może nabrać dużego znaczenia w dążeniu do osiągnięcia ogólnego celu.

3.4.2

Unia Europejska stworzyła ramy prawne i ramy nadzoru, które — przyczyniając się do rzetelności pośredników finansowych i wspierając swobodne świadczenie usług — były istotnym krokiem na drodze do promowania konkurencji w sektorze finansowym.

3.4.3

Ponadto wprowadzenie wspólnej waluty oraz wyniki planu działania w zakresie usług finansowych w znacznym stopniu przyczyniły się do rozwoju jednolitego rynku na szczeblu klientów instytucjonalnych i hurtowych.

3.4.4

Natomiast rynek detaliczny pozostaje zdaniem Komisji jeszcze bardzo podzielony, co prowadzi do:

3.4.5

Chociaż Komitet zgadza się z przesłanką, że należy zmniejszyć fragmentację rynku detalicznego, to podkreśla, iż ogólnie rzecz ujmując, rynki detaliczne są w nieunikniony sposób bardziej podzielone od rynków hurtowych, z oczywistych przyczyn związanych z fragmentacją i niejednorodnością popytu, na który są ukierunkowane, i że w związku z tym nie można ich oceniać przy zastosowaniu tych samych kryteriów, jak w odniesieniu do rynków hurtowych.

3.4.6

Komitet odnotowuje, że rynek zwraca się ku innym wzorcom. Rynek światowy tworzą transgraniczne procesy konsolidacji. Międzynarodowe przedsiębiorstwa bankowe i ubezpieczeniowe realizują swój strategiczny plan przejęć poprzez zwiększenie mobilności podaży. Wymiar europejski staje się dla niektórych dużych grup wymiarem krajowym i nie troszczą się one o możliwość zaoferowania swych produktów i usług, działając z innego państwa członkowskiego, lecz raczej o zwiększenie wolumenu i możliwości poprzez bezpośrednie wejście na poszczególne rynki krajowe, zdobywając je od wewnątrz. Fakt ten ilustruje niedawna ostra konkurencja mająca na celu przejęcie dużego banku holenderskiego.

3.4.7

Niemniej jednak procesy konsolidacji transgranicznej mają bądź mogą mieć bardzo negatywne konsekwencje dla zatrudnienia. W następstwie tych ewentualnych przejęć zapowiada się cięcia dziesiątków tysięcy miejsc pracy, chociaż w praktyce nie zawsze są one przeprowadzane. Komitet wskazał już to ryzyko, proponując odpowiednie środki służące zaradzeniu tej alarmującej sytuacji społecznej poprzez programy kształcenia i podnoszenia kwalifikacji zawodowych oraz poprzez społeczne środki osłonowe (6), które są zresztą uwzględnione w wielu układach zbiorowych europejskiego sektora bankowego. Dokonuje się oszczędności kosztów, lecz nie widać znacznych korzyści dla konsumentów, gdyż przedsiębiorstwa zazwyczaj opierają swój system cenowy na rynku lokalnym, a wejście nowych podmiotów na rynek nie przynosi natychmiastowych korzyści.

3.4.8

Potencjalny zysk ekonomiczny z rozwoju jednolitego rynku jest z samej istoty rzeczy niższy od korzyści, jakie może przynieść bezpośrednie wejście na rynek krajowy zarówno pod względem ekonomii skali, jak pozycji. Ten fakt oznacza, że ewentualne korzyści dla przedsiębiorstw są uznawane za marginalne i mało znaczące. Ta informacja powinna stanowić podstawę praktycznej analizy działań, jakie należy podjąć.

3.4.9

Komitet popiera oczywiście cel usunięcia wszystkich instrumentalnych i sztucznych utrudnień dla jednolitego rynku i z tego względu wnosi o każdy możliwy środek odpowiedni do osiągnięcia tego celu, lecz podkreśla również, że podejmowane działania muszą być skutecznie ukierunkowane i że stosunek kosztów do korzyści musi być jasny i oczywisty.

4.1

Zdaniem Komitetu sprawą zasadniczej wagi jest potrzeba podjęcia wszelkich inicjatyw mogących zwiększyć kompetencje i świadomość konsumentów, by umożliwić im podejmowanie odpowiedzialnych decyzji. Udzielanie pełnych i kluczowych informacji ma podstawowe znaczenie dla ich ochrony, oczywiście przy stałym uwzględnieniu faktu, że produktów i usług finansowych nie można porównać do innych produktów i usług.

4.2

Komitet uważa, że konieczne jest rozróżnienie informowania od doradztwa. Informowanie wynika z obowiązku, który należy spełnić wobec konsumenta, przy czym informacje muszą być dostosowane do profilu kompetencji i ryzyka klienta, którego należy ostrzec o ewentualnych problemach, na które może się natknąć, natomiast doradztwo to profesjonalne usługi świadczone na prośbę klienta, mogące obarczyć odpowiedzialnością również doradcę. Różnica między nimi nie zawsze jest odpowiednio rozumiana. W niektórych krajach — na przykład w Wielkiej Brytanii — takie usługi świadczą niezależni profesjonaliści, a w innych pracownicy instytucji finansowych, którzy mogą znaleźć się w sytuacji jawnego konfliktu interesów, pragnąc z jednej strony spełnić wymóg sprzedaży produktów finansowych, związanej być może z bonusami i systemami nagród, a z drugiej strony wymóg ochrony klienta, który zdaje się na ich profesjonalne umiejętności.

4.3

Zdaniem Komitetu konieczne jest zajęcie się tym problemem poprzez jasne przepisy w tej dziedzinie, zwalczając praktyki mogące doprowadzić do konfliktów interesu, zachęcanie do sprzedaży produktów oraz stosowanie zachęt i systemów nagród dla sprzedawców, zapożyczonych od dystrybucji handlowej i powiązanych z dążeniem do sprzedaży konkretnych produktów. Komitet zaleca zapoczątkowanie swoistego dialogu między przedsiębiorstwami, konsumentami i pracownikami tego sektora, który mógłby stanowić pierwszy krok na drodze do zaspokojenia najważniejszej potrzeby konsumentów, którą jest zaufanie do przedsiębiorstw bankowych i ubezpieczeniowych pod względem przejrzystości ich postępowania.

4.4

By informowanie konsumentów było rzeczywiście skuteczne, należy wziąć pod uwagę różnorodność kulturową, a wraz z nią fakt, że nie istnieje jedna recepta, którą można by uznać za najlepszą, to znaczy, że obowiązki w zakresie informowania muszą być dostosowane do specyfiki krajowej. Mógłby to być na przykład minimalny system wspólnej ochrony europejskiej, jaki zamierza zaproponować Komisja. Należy ponadto wziąć pod uwagę fakt, że dyrektywa RIF do usług inwestycyjnych zalicza doradztwo. Staje się ono zatem działalnością o zastrzeżonym charakterze. Dyrektywa RIF gwarantuje inwestorowi bardzo wysoki poziom ochrony w zakresie usług doradczych: doradca jest zobowiązany uzyskać wszystkie informacje konieczne do ocenienia stosowności przedstawianych zaleceń. Konieczne jest takie określenie doradztwa, by możliwe było jego wyraźne odróżnienie od udzielania ogólnych porad poprzez sieci dystrybucji, a także wyjaśnienie zakresu zastosowania bardziej rygorystycznych wymogów.

4.5

Pośrednicy mają obowiązek przyjąć wszelkie rozsądne środki służące rozpoznaniu konfliktów interesów i postępowaniu w ich wypadku w taki sposób, by nie wpłynęły one negatywnie na interesy klientów. Jeżeli przyjęte środki postępowania w wypadku takiego konfliktu nie są wystarczające, by zapewnić — z odpowiednią pewnością — że ryzyko zaszkodzenia interesom klientów zostało wyeliminowane, to pośrednicy informują jasno klientów — przed podjęciem działań w ich imieniu — o ogólnym charakterze i źródłach konfliktów interesu. Ogólnie rzecz ujmując, pośrednicy zostają zobowiązani do jak najlepszego służenia interesom klientów.

4.6

Komitet zaleca przedsiębiorstwom bankowym i ubezpieczeniowym opracowanie konkretnych szkoleń zawodowych dla pracowników banków i ubezpieczeń, na których spoczywa zadanie promowania oraz sprzedaży usług i produktów finansowych. Kontakt między instytucjami finansowymi i konsumentami następuje za pośrednictwem pracowników, którym należy stworzyć warunki do gruntownego zapoznania się z cechami produktów i usług finansowych, tak by mogli skutecznie doradzać klientom. Przypadek Cypru, który opiera się na modelu brytyjskim i przewiduje obowiązek określenia profilu ryzyka klienta oraz dostarczenia pełnych i prawdziwych informacji, dowiódł swej skuteczności. Poziom zadowolenia klientów jest tam bardzo wysoki. Lepsza ochrona konsumentów jest możliwa dzięki wyższym kompetencjom pracowników. Nie naruszając niezależności stron w dialogu społecznym, Komisja powinna promować w ramach dialogu społecznego na szczeblu sektorowym — na przykład poprzez wspólny projekt między europejskimi stowarzyszeniami bankowymi i ubezpieczeniowymi a europejską federacją związków zawodowych w tym sektorze Uni-Europa Finance — konkretny program poświęcony rozwojowi szkoleń dla pracowników zatrudnionych przy sprzedaży usług i produktów finansowych.

4.7

Coraz bardziej rozpowszechnia się sprzedaż identycznych produktów finansowych przy mnożeniu różnych form ich „opakowania”. Klientów czasami zachęca się do nabywania produktów i usług, które nie są szczególnie dostosowane do ich rzeczywistych potrzeb, a ryzyko nadmiernego zadłużenia, szczególnie w odniesieniu do kredytu konsumenckiego, nastręcza coraz bardziej poważnych problemów rodzinom, a także wyspecjalizowanym firmom. W Stanach Zjednoczonych rosnące znaczenie aspektu finansowego gospodarki doprowadziło do kryzysu kredytów hipotecznych subprime, czyli kredytów o podwyższonym ryzyku. Jest to swego rodzaju gigantyczny łańcuszek Św. Antoniego, w który zaangażowały się nie tylko specjalistyczne instytuty, lecz również wielcy inwestorzy, którzy zapisali się bez zastrzeżeń na papiery wartościowe o wysokiej stopie zwrotu i wysokim stopniu ryzyka na miliardy dolarów. Kryzys ten dotknął wszystkie rynki finansowe i uwidocznił ograniczenia systemów nadzoru, które są dosyć luźne, tak jak wypadku Wielkiej Brytanii, i wymagają przeglądu oraz wzmocnienia trzeciego poziomu procesu Lamfalussy'ego, dotyczącego koordynacji między krajowymi organami regulacyjnymi. W Europie oddziaływanie na rynek finansowy było umiarkowane, chociaż niektóre kraje stosujące podobne praktyki bankowe, na przykład stałe refinansowanie kredytów hipotecznych, zaczynają mieć poważne trudności z powodu rosnących stóp oprocentowania. Największy problem wywołał spadek wartości dolara, wskutek czego euro osiągnęło rekordową wartość, zagrażając umiarkowanie pozytywnej fazie koniunkturalnej w Europie (zob. opinię ECO/202, sprawozdawca: Olivier Derruine).

4.8

Komitet przyjmuje do wiadomości fakt, że Komisja jest bardziej niż w przeszłości przychylnie nastawiona do przyjęcia systemu opcjonalnego, tzw. „28 systemu”. W związku z tym odsyła do spostrzeżeń ujętych już w opinii na temat Białej księgi w sprawie polityki w dziedzinie usług finansowych na lata 2005-2010 (7).

4.9

Oprócz opcjonalnego systemu europejskiego, korzystne byłoby przyjęcie europejskiego kodeksu etycznego, który zostałby opracowany niezależnie przez podmioty z branży, a także omówiony i uzgodniony z właściwymi służbami Komisji i stowarzyszeniami reprezentującymi użytkowników i pracowników sektora, i który dotyczyłby konkretnie relacji między przedsiębiorstwem a klientem w dziedzinie usług finansowych, wychodząc poza to, co ewentualnie przewidują analizowane obecnie dyrektywy.

4.10

18 lipca 2007 r., w czasie swego wystąpienia na zaproszenie sekcji INT EKES-u, komisarz ds. ochrony konsumentów Meglena Kunewa oznajmiła, że wyznaczyła sobie trzy główne cele, jeżeli chodzi o strategię polityczną na rzecz konsumentów na lata 2007-2013:

By zrealizować te cele, w maju 2007 r. Komisja Europejska zaproponowała Radzie dyrektywę w sprawie konsumentów i kredytu, na którą uzyskano zgodę polityczną.

4.10.1

Wniosek dotyczący dyrektywy określa kryteria służące dostarczeniu pełnych, zrozumiałych i porównywalnych informacji na temat ofert kredytowych, całkowicie ujednolicony schemat obliczania całkowitej rocznej stopy procentowej oraz jednolity europejski formularz zawierający informacje udzielane przed zawarciem umowy, nowe prawo konsumentów do rezygnacji z umowy kredytowej w ciągu 14 dni oraz możliwość wcześniejszej spłaty kredytu.

4.10.2

Komisarz podkreśliła ponadto swój zamiar, by rozwinąć „zdolność konsumentów do zrozumienia mechanizmów finansowych”. Jest to przede wszystkim kwestia informacji, lecz innym elementem wymagającym rozwinięcia jest szkolenie konsumentów na tematy finansowe, które powinno stanowić uzupełnienie obowiązków w zakresie informowania, a nie je zastępować.

4.10.3

Komitet zdecydowanie popiera cele komisarz Kunewy i przygotowuje opinię oceniającą meritum jej propozycji.

5.1

Celem operacyjnym zielonej księgi jest zmniejszenie segmentacji detalicznego rynku finansowego poprzez usunięcie utrudnień prawnych i gospodarczych ograniczających mobilność klientów. W związku z tym można stwierdzić, że po stworzeniu już warunków do mobilności podaży Unia Europejska pragnie zrealizować plan do końca, wspierając mobilność popytu.

5.2

Stworzenie potrzebnych do tego przepisów prawnych jest kosztowne samo w sobie i ze względu na dostosowania, jakie muszą przeprowadzić różne zainteresowane strony, zwłaszcza pośrednicy. Komitet podziela zamiar, by zapoczątkować inicjatywy jedynie tam, gdzie mogą one przynieść obywatelom znaczne korzyści i gdzie istnieje duże prawdopodobieństwo ich powodzenia. Na uznanie zasługuje również chęć monitorowania skutków przyjętych inicjatyw, tak by sprawdzić, czy wyniki odpowiadają oczekiwaniom, nie wahając się wycofać z działań, które okazują się niezadowalające. Niemniej jednak należy podkreślić, że problem polega na tym, iż koszty nieodpowiednich inicjatyw, z których należałoby się wycofać, mogą być również bardzo wysokie, a doświadczenie uczy, że mogłyby one obciążyć konsumentów, pogłębiając — a nie zmniejszając — ich trudności.

5.3

W związku z tym Komitet podkreśla, że podobny proces zmiany stanu początkowego, oceny oddziaływania i ewentualnego powrotu do stanu początkowego może pozostać w wielu sytuacjach deklaracją zamierzeń, a nie faktycznie możliwym do realizacji planem działań. W sektorze finansowym fundamentalną rolę w ustalaniu dynamiki handlowej i konkurencyjnej odgrywają w rzeczywistości modele kulturowe, relacje oparte na zaufaniu oraz zgromadzone doświadczenie. Większość działań wpływa również na te elementy, trwale je modyfikując, co uniemożliwia powrót do stanu początkowego poprzez zwykłe wycofanie się z działań, które nie przeszły z pozytywnym wynikiem oceny oddziaływania. Z tego względu Komitet pragnąłby, by Komisja nie podchodziła zbyt optymistycznie do możliwości powrotu do początkowych warunków po stwierdzeniu, że podjęte działania nie przyniosły odpowiednich wyników.

6.1

Zielona księga stwierdza, że w perspektywie średnioterminowej fragmentacja detalicznego rynku finansowego nie ulegnie zasadniczej zmianie, jeżeli nie poczyni się wysiłków na rzecz zmniejszenia ograniczeń hamujących mobilność konsumentów, takich jak niejednorodność otoczenia prawnego i ochrony konsumentów, różniące się od siebie systemy podatkowe, rozczłonkowanie i niezgodność infrastruktur operacyjnych, na których oparte są usługi finansowe.

6.2

Komitet zgadza się z opinią, że mobilność klientów jest istotnym czynnikiem rozwoju sektora usług finansowych zarówno pod względem jakości, jak i skuteczności. Komitet uważa niemniej, że nie można wyznaczać sobie zbyt optymistycznych celów, jeżeli chodzi o transgraniczny dostęp do usług finansowych.

6.3

Mobilność konsumentów może być rozumiana zarówno w znaczeniu geograficznym (nabywanie produktu w miejscu oddalonym od miejsca zamieszkania), jak i pod względem relacji (możliwość łatwej zmiany usługodawcy). Chociaż te dwa rodzaje mobilności dają się rozdzielić pojęciowo, to są ze sobą ściśle powiązane.

6.4

W porównaniu z sektorem towarów konsumpcyjnych sektor usług może zaoferować — przynajmniej potencjalnie — większą mobilność geograficzną, zważywszy na brak ograniczeń związanych z aspektem materialnym nabywanego towaru. Na przykład zakup samochodu osobowego za granicą nastręcza poważnych problemów związanych z transportem, które nie występują w sytuacji, gdy przedmiot transakcji jest usługą „niematerialną” poruszającą się po „autostradach telematycznych”, a nie asfaltowych.

6.5

W sektorze usług mobilność relacyjną hamuje natomiast fakt, że zakwalifikowanie ich jako produktu „niematerialnego” często utrudnia pełną ocenę i zrozumienie, wskutek czego szczególnej wagi nabierają relacje oparte na zaufaniu między sprzedawcą a nabywcą. W sektorze finansowym relacje oparte na zaufaniu są ogromnie istotne, zważywszy, że większość produktów ma specyficzny charakter i wiąże się z długoterminowymi zobowiązaniami między sprzedawcą a nabywcą. Istnieje wiele przyczyn mogących wyjaśnić, dlaczego dla konsumentów trudniejsze jest nawiązanie kontaktów opartych na zaufaniu z pośrednikami, którzy nie są bezpośrednio obecni w ich kraju.

6.6

Inny aspekt, którego nie można bagatelizować, dotyczy środka postrzegania produktu przez konsumenta. W wypadku materialnych towarów produkt jest postrzegany poprzez aparat zmysłowy, który nie podlega oczywiście barierom językowym czy kulturowym. Natomiast usług finansowych nie można zobaczyć lub dotknąć, lecz postrzega się je na podstawie opisu zawartego w broszurach informacyjnych i na podstawie warunków umownych: nie można zatem bagatelizować problemu językowego i kulturowego. Konsumenci mogą istotnie nabyć usługi za granicą, jeżeli znają dobrze język i główne praktyki finansowe kraju pośrednika. By pokonać tę przeszkodę, można by zastanowić się nad narzuceniem swego rodzaju wielojęzyczności w przygotowywaniu informacji i umów. W tym względzie Komitet uważa, że nakładanie na pośredników obowiązku sporządzania broszur informacyjnych i warunków umownych we wszystkich językach Unii nie byłoby ani realistyczne, ani słuszne. Nie jest prawdopodobne, by koszty takich inicjatyw, które mają złożony charakter ze względu na stały rozwój produktów, zostały zrekompensowane dzięki zwiększeniu wolumenu. Zielona księga stwierdza w istocie, że w perspektywie średnioterminowej nie można oczekiwać większej mobilności transgranicznej konsumentów w sektorze usług finansowych. Zatem problem bariery językowej nie może zostać rozwiązany w perspektywie średnioterminowej i będzie nadal w znacznym stopniu hamować transgraniczny dostęp do detalicznych usług finansowych.

6.7

Komisja powierzyła grupie wysokiego szczebla ocenę obecnej sytuacji w zakresie mobilności konsumentów w odniesieniu do rachunków bankowych. Dnia 30 maja 2007 r. opublikowano interesujące sprawozdanie, w którym ujawniły się w wielu miejscach istotne rozbieżności. Stowarzyszenia konsumentów uważają, że mobilność to prawdziwy problem, natomiast eksperci z sektora bankowego są odmiennego zdania. Niektórzy oznajmiają, że klienci są bardzo zadowoleni i że nie odczuwają żadnej potrzeby ułatwienia im mobilności, natomiast inni są zdania, że te statystyki należy traktować z wielką ostrożnością, gdyż zadowolenie zależy od poziomu oczekiwań i że istotne jest umożliwienie konsumentom zmiany banku bez przeszkód, co umożliwiłoby nawet zadowolonym konsumentom zmianę banku w wypadku znalezienia lepszych ofert na rynku.

6.8

Z jednej strony sektor bankowy podkreśla, że konsument jest zasadniczo ukierunkowany na rynek krajowy, a z drugiej strony stowarzyszenia konsumentów skarżą się na brak konkurencji transgranicznej spowodowany przeszkodami utrudniającymi zmianę rachunku, brakiem przejrzystości i porównywalności ofert, do czego dochodzi również niewielkie zaufanie konsumentów do przedsiębiorstw zagranicznych.

6.9

Sprawozdanie sporządzone przez ekspertów analizuje obecne trudności z otworzeniem rachunku bankowego, takie jak ograniczenia prawne i regulacyjne, do których zdaniem banków należy obowiązek identyfikacji osobistej wynikający z prawa przeciwdziałającego praniu brudnych pieniędzy, a zdaniem konsumentów — niewielka przejrzystość informacji na temat ofert i potrzebnej dokumentacji. Konsumenci uważają, że niezbędne byłoby obecnie uznanie prawa do otworzenia podstawowego rachunku bieżącego, tak jak w wypadku ustawodawstwa niektórych państw członkowskich, zważywszy na niemożność udziału w życiu gospodarczym i społecznym bez jego posiadania. W tym względzie banki podkreśliły swobodę umów jako podstawową zasadę gospodarki rynkowej, którą gwarantuje wiele konstytucji.

6.10

Nie chcąc podejmować debaty na temat konstytucji, Komitet uważa, że konieczne jest zmniejszenie dystansu między przedsiębiorstwami finansowymi a klientami i że jeżeli niektórym państwom demokratycznym o gospodarce rynkowej udało się ustanowić pewne minimalne prawa konsumentów i obywateli, takie jak prawo mieszkańców cieszących się nieposzlakowaną opinią do posiadania rachunku bankowego, rozumiane jako prawo obywatelskie, to po zharmonizowaniu tych dobrych rozwiązań z ustawodawstwem i praktyką w poszczególnych krajach, mogłyby one stać się wspólnym dziedzictwem Unii, która w przeszłości często wykorzystywała pozytywne doświadczenia ustawodawstwa lokalnego, rozpowszechniając je we wszystkich pozostałych państwach członkowskich. W poprzedniej opinii Komitet wyraził życzenie, by to prawo dostępu zostało rozpowszechnione (8).

7.1

Komisja uważa, że promowanie warunków umożliwiających większą mobilność konsumentów może ułatwić osiągnięcie podwójnego pozytywnego efektu: zaoferowanie większego wyboru mogącego zaspokoić o wiele bardziej różnorodne potrzeby po konkurencyjnych cenach.

7.2

Z tego względu w trakcie realizacji są inicjatywy w dziedzinie bankowości detalicznej, w których rozważa się zwłaszcza zwiększenie możliwości przenoszenia rachunków bankowych. Analizuje się również możliwość zaproponowania dyrektywy mającej na celu zwiększenie możliwości przeniesienia praw do dodatkowych świadczeń emerytalnych.

7.2.1

Komitet uważa, że możliwości przeniesienia rachunku bieżącego nie można mylić z jednym europejskim numerem rachunku bankowego. Przyjęcie takiego numeru pociągnęłoby za sobą kolosalne, całkowicie nieuzasadnione wydatki, które w ostatecznym rozrachunku obciążyłyby konsumentów. Możliwość przeniesienia powinna się odnosić do całości operacji związanych z rachunkiem bankowym, takich jak zlecenia stałe, polecenia zapłaty i rachunki papierów wartościowych, a z pewnością nie do utrzymania numeru. Wprowadzenie na szczeblu europejskim SEPA opiera się na obecnych numerach identyfikacyjnych IBAN i CIN, które należy zachować w niezmienionej formie. Przedsiębiorstwa bankowe powinny zapewnić jak największą współpracę na rzecz umożliwienia mobilności rachunków bankowych i przenoszenia związanych z nimi relacji, być może poprzez kodeksy postępowania lub porozumienia międzybankowe, tak jak dzieje się już w niektórych krajach.

7.3

Komitet zgadza się, że należy uważnie przeanalizować zasadność barier utrudniających mobilność konsumentów, takich jak opłaty za zamknięcie rachunku, niewielką przejrzystość informacji czy charakter umów o usługi finansowe nadmiernie ukierunkowanych na ograniczanie zmiany produktu lub dostawcy. Niemniej Komitet podkreśla również, że istnieją ograniczenia technologiczne, normatywne, prawne i podatkowe, które jest często trudno przezwyciężyć, by stworzyć warunki umożliwiające mobilność konsumentów w stopniu wskazanym przez Komisję. Kolejną trudność stwarza współistnienie z euro różnych innych walut. Wiele państw członkowskich nie należy jeszcze do strefy euro, co jest dodatkowym problemem, oprócz tych, które wymieniono powyżej.

7.4

Przede wszystkim wysiłki na rzecz stworzenia jednolitych warunków w sektorze usług finansowych utrudniają również przeszkody stworzone przez władze krajowe pragnące — co jest samo z siebie uzasadnione — dać konsumentom jak najlepsze gwarancje. Komisja wyraża zamiar uniknięcia takich ograniczeń wyboru, które nie są wyraźnie uzasadnione. Jednakże Komitet jest zdania, że podejmując temat ujednolicenia systemu ochrony konsumentów, należy postępować ostrożnie, gdyż państwa członkowskie nie są tak jednorodne pod względem kulturowym i społecznym, by na szczeblu centralnym usprawiedliwić podejście w dużym stopniu właściwe interwencjonizmowi państwowemu.

8.1

Wymiana operacji i usług finansowych jest możliwa, gdy między kontrahentami istnieje silne zaufanie. Komisja podkreśla, że europejscy konsumenci z pewnym zaniepokojeniem i podejrzliwością podchodzą do ochrony i gwarancji, które mogą im zaoferować operacje transgraniczne. Mobilność konsumentów zostanie urzeczywistniona w pełni tylko wówczas, gdy będą oni istotnie przekonani, iż ochrona ich interesów nie zależy ani od miejsca, w którym nabywają usługi, ani od kanału dystrybucyjnego je świadczącego.

8.2

Komisja uważa, że osiągnięcie tego celu wymaga podjęcia następujących tematów: ochrony interesu konsumentów, stworzenia jasnych i pewnych ram prawnych, zapewnienia dostępu do odpowiedniego pozasądowego systemu rozstrzygania sporów, wspierania rzetelności pośredników finansowych.

8.3

Kwestia ochrony interesu konsumentów jest delikatna, gdyż — jak już wcześniej podkreślano — nie jest łatwo stworzyć ramy prawne dostosowane do wymogów i potrzeb wszystkich państw członkowskich: trudność ze zharmonizowaniem ram ochrony, jaka powstała na przykład w trakcie procesu przeglądu dyrektywy w sprawie kredytu konsumenckiego, może dać konsumentom wrażenie, że poziom oferowanej ochrony jest w znacznym stopniu uzależniony od państwa, w którym nabywa się usługę.

8.4

Co się tyczy pewności ram prawnych, które regulują stosunki umowne, konwencja rzymska z 1980 r. stanowi, że to zasadniczo strony określają prawo właściwe dla umowy. Rozpatruje się obecnie zmianę tej zasady, tak by stosowane było ustawodawstwo kraju zamieszkania konsumenta, gdy sprzedawca prowadzi w nim działalność handlową. Aczkolwiek nie jest pewne, że zastosowanie ustawodawstwa kraju zamieszkania konsumenta będzie działać stymulująco na ofertę produktów finansowych w innych państwach członkowskich.

8.5

Jasne zdefiniowanie tej zasady może niewątpliwie zwiększyć pewność prawną konsumentów, chociaż jedynie w części pokrywa się ona z koncepcją mobilności konsumentów przywołaną przez zieloną księgę. Komisja uważa w istocie, że należy skupić się również na mobilności transgranicznej konsumentów, gdyż mobilność transgraniczna pośredników finansowych nie jest wystarczająca: nowa zasada przyczyniłaby się do ustalenia ogólnej i jednoznacznej reguły w sytuacji, gdy pośrednik oferuje usługi konsumentom z innych państw, lecz nie w sytuacji, gdy konsumenci poszukują aktywnie dostawców usług w innych państwach.

9.1

Zielona księga słusznie odnotowuje, że konsumenci często wyrażają zaniepokojenie faktem, iż zbyt szeroki wybór produktów finansowych może wprowadzić ich w błąd, utrudniając wybranie alternatywy najbardziej dostosowanej do ich potrzeb. W rzeczywistości jedynie dobrze poinformowani konsumenci o wysokiej kulturze finansowej mogą naprawdę wykorzystać możliwość większej mobilności międzynarodowej na jednolitym rynku.

9.2

Zielona księga podkreśla, że kultura finansowa konsumentów jest na ogół niska i w znaczny sposób utrudnia podejmowanie słusznych decyzji finansowych. Co więcej, panuje powszechna opinia, że dostępne informacje finansowe mają skrajny charakter: są albo zbyt banalne, albo zbyt skomplikowane.

9.3

Problemy te można by przynajmniej po części przezwyciężyć, jeżeli konsumenci mogliby skorzystać z niezależnych usług doradczych, które pomogłyby im podjąć jak najlepszą decyzję. Rozwiązanie to zostało już wypróbowane na Cyprze i w Wielkiej Brytanii, a dyrektywa RIF obejmie nim także inne państwa członkowskie, przy czym usługi te nie będą obowiązkowe, lecz będą stanowić alternatywę dla usług oferowanych bezpośrednio przez pośredników. Obecnie w wielu wypadkach konsumenci szukają wsparcia w zakresie doradztwa u dostawcy usług finansowych: skłaniają ich do tego prawdopodobnie relacje oparte na zaufaniu, których istnienie zakłada świadczenie usługi finansowej, lub fakt, że doradztwo ze strony sprzedawcy nie pociąga za sobą widocznych kosztów. Należy być niemniej świadomym, że zależna usługa doradcza może być uwarunkowana ukrytym konfliktem interesów, który utrudnia konsumentowi jej pełne wykorzystanie.

9.4

Komitet uważa, że jedynie konsumenci posiadający odpowiednią kulturę finansową właściwie rozumieją, jak bardzo skomplikowane może być zaspokojenie potrzeb finansowych i w związku z tym są w stanie docenić wartość dodaną kompetentnego i niezależnego doradztwa finansowego, a zatem konieczne jest propagowanie kultury finansowej i zwiększenie u oszczędzających poczucia odpowiedzialności za podejmowane decyzje. Eksperci mówią już o „analfabetyzmie finansowym”. Dlatego wiele ludzi traci orientację w tych sprawach i nie jest w stanie samodzielnie podejmować decyzji dotyczących zabezpieczenia finansowego, czego skutkiem mogą być straty ekonomiczne. Szkoła mogłaby pomóc młodemu pokoleniu w nabyciu pewnych podstawowych kompetencji finansowych pozwalających podejmować świadome decyzje w sprawie przyszłych inwestycji, co nie umniejsza oczywiście odpowiedzialności podmiotów działających na rynkach finansowych.

9.5

Przedmiotem szczególnej uwagi powinny być reklamy, zwłaszcza te rozpowszechniane w internecie. Zbyt często istnieją duże rozbieżności między faktycznymi cechami produktów finansowych a obietnicami zysku, których jedynym celem jest nakłonienie konsumentów do inwestycji w konkretne produkty finansowe. Należy niemniej stwierdzić, że takie przypadki rzadko dotyczą tradycyjnych pośredników, takich jak banki i przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe, które zwracają dużą uwagę na relacje z klientem, a ponadto podlegają surowym przepisom i kontrolom. Nowi konkurenci nie zawsze działają w pewnych ramach prawnych i nie zawsze podlegają znaczącym systemom kontroli. Wszystkie te czynniki osłabiają pozycję konsumenta.

17.6.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 151/11

1.1

EKES popiera wniosek przewidujący uchylenie dyrektywy 84/539/EWG w sprawie sprzętu elektromedycznego stosowanego w weterynarii. Analizowana dyrektywa właściwie już dawno została zastąpiona innymi obowiązującymi przepisami wspólnotowymi i nie wydaje się konieczna ani na rynku wewnętrznym, ani w handlu z krajami trzecimi.

1.2

EKES przyjmuje do wiadomości, że po szerokiej konsultacji decyzja o uchyleniu dyrektywy 84/539/EWG uzyskała poparcie państw członkowskich i branży przemysłowej.

1.3

EKES zwraca się do Komisji o przeprowadzenie kontroli zapewniającej uchylenie odpowiednich przepisów na szczeblu krajowym, tak by nie stanowiły one nowych barier technicznych i nie zniweczyły oczekiwanych korzyści.

2.1

W komunikacie z 16 marca 2005 r. [COM(2005) 97 wersja ostateczna] wskazała na konieczność uproszczenia krajowego i europejskiego prawodawstwa w przypadkach, gdy pozwoli to na poprawę konkurencyjności przedsiębiorstw i zniesienie zbędnych kosztów.

2.2

Takie podejście zostało ugruntowane w 2006 r. w dokumencie roboczym zatytułowanym „Pierwsze sprawozdanie z realizacji strategii uproszczenia otoczenia regulacyjnego” [COM(2006) 690 wersja ostateczna.], w którym wskazano na inicjatywy potencjalnie przyczyniające się do uproszczenia zaplanowane na lata 2006-2009. Wśród 43 wybranych inicjatyw wymieniono również dyrektywę 84/539/EWG w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do sprzętu elektromedycznego stosowanego w weterynarii.

2.3

Komisja IMCO Parlamentu Europejskiego, która już przeanalizowała ten temat, zdecydowała się poprzeć decyzję Komisji, bez żadnych ograniczeń.

3.1

Konsultacja z zainteresowanymi stronami (branża przemysłowa i państwa członkowskie) doprowadziła do wniosku, że analizowana dyrektywa 84/539/EWG nie jest już praktycznie stosowana, ponieważ cele tejże dyrektywy i niezbędne gwarancje w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa zostały osiągnięte przy pomocy obowiązujących przepisów wspólnotowych, takich jak dyrektywa 93/42/EWG dotycząca wyrobów medycznych (stosowanych u ludzi) oraz dyrektywa w sprawie maszyn i dyrektywa odnosząca się do kompatybilności elektromagnetycznej.

3.2

Komisja przyjęła do wiadomości, że przepisy te nie wydają się już konieczne ani na rynku wewnętrznym, ani w handlu z krajami trzecimi. Stosując zasadę „symetrii form” proponuje uchylenie dyrektywy 84/539/EWG od 31 grudnia 2008 r. Po tej dacie również znak zgodności umieszczony w załączniku III nie będzie dłużej stosowany.

3.3

Ponadto Komisja zwraca się do państw członkowskich o przyjęcie do 31 grudnia 2008 r. wszelkich przepisów niezbędnych do wykonania omawianej dyrektywy.

4.1

EKES popiera wniosek o uchylenie dyrektywy 84/539/EWG, zgadzając się z jego uzasadnieniem.

4.2

EKES stwierdza, że w wersji bułgarskiej, duńskiej, włoskiej, rumuńskiej i szwedzkiej tytuł wniosku dotyczącego dyrektywy zawiera słowo „w medycynie”, które powinno zostać usunięte z tekstu.

4.3

EKES zwraca się do Komisji o przeprowadzenie niezbędnych kontroli, tak by korzyści płynące z tej decyzji w odniesieniu do sprzętu elektromedycznego stosowanego w weterynarii nie zostały zniweczone przez nowe przepisy, które na szczeblu krajowym stanowiłyby nieuzasadnione bariery handlowe.

17.6.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 151/12

17.6.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 151/12

17.6.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 151/13

1.1

Poważne choroby zakaźne zwierząt stanowią rosnące zagrożenie dla ludzi i zwierząt. UE powinna zintensyfikować wysiłki zmierzające do zapobiegania tym chorobom, ich kontroli i zwalczania. EKES popiera strategię zaproponowaną przez Komisję i docenia znaczenie przeprowadzonych przez nią gruntownych prac przygotowawczych. W odniesieniu do krajów rozwijających się starania te powinny jednak być jeszcze większe. Jednym z priorytetów powinno być opracowanie wskaźników, jako że mają one fundamentalne znaczenie.

1.2

Należy założyć, że regulacje UE będą stanowić przykład dla innych partnerów handlowych, i Wspólnota Europejska powinna w dłuższej perspektywie dążyć do członkostwa w Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (OIE — Office International des Epizooties). Komisja powinna działać na rzecz jasnego rozumienia nowego prawodawstwa UE w krajach trzecich oraz — w ramach zaproponowanej strategii eksportu — wykorzystywać wiedzę fachową i zasoby państw członkowskich przy rozwiązywaniu sytuacji kryzysowych.

1.3

Kontrola weterynaryjna na granicach powinna opierać się na całościowej ocenie konkretnego ryzyka i stosować także kontrole wyrywkowe, przede wszystkim na terenach przygranicznych, w celu odstraszenia od nielegalnego handlu.

1.4

Niezależnie od uwzględniania wymogów sprawnego funkcjonowania rynku wewnętrznego powinna istnieć możliwość podziału na strefy i obszary na podstawie zharmonizowanych kryteriów oraz wymogów dotyczących testów lub kwarantanny, zgodnie z przepisami kodeksu OIE.

1.5

Zarządzanie jest istotnym czynnikiem w zwalczaniu chorób zakaźnych i w dziedzinie ochrony zwierząt. Należy wspierać jego rozwój poprzez wymagania w zakresie szkolenia i doradztwa.

1.6

W celu zminimalizowania ryzyka rozprzestrzeniania się infekcji powinno się rozważyć wprowadzenie ograniczeń przewozu żywych zwierząt.

1.7

Powinno się utrzymać Fundusz Weterynaryjny i finansową odpowiedzialność UE. Aby nie doszło do zakłócenia konkurencji, należy wprowadzić stałe, zharmonizowane ramy określające współfinansowanie krajowe. W opracowywanie systemu finansowania oraz jego stosowanie przez Komitet Doradczy ds. Zdrowia Zwierząt trzeba zaangażować zainteresowane strony.

1.8

Mając m. in. na względzie akceptację ze strony społeczeństwa należy w ramach zwalczania chorób zakaźnych zwierząt stosować szczepienia, jeżeli w ten sposób można zapobiec likwidacji zdrowych zwierząt lub ją ograniczyć. Jak stwierdza Komisja, decyzja o szczepieniu powinna jednak zapadać z uwzględnieniem szeregu określonych kryteriów oraz konkretnej sytuacji.

1.9

Transfer wiedzy jest kluczowym czynnikiem pozwalającym wykorzystać wyniki badań do celów produkcji, doradztwa i kontroli. Proponowany przez Komisję plan działania na rzecz badań powinien w równym stopniu uwzględniać działania zapobiegawcze.

2.1

Wspólnotowa polityka w zakresie zdrowia zwierząt ujęta jest w ponad 300 dyrektywach, których większość powstała w latach 1988-1995 w związku z konkretnymi przypadkami chorób zakaźnych zwierząt. Wprawdzie poważne choroby zwierzęce występują obecnie rzadziej, pojawiły się jednak nowe wyzwania: pryszczyca, choroba niebieskiego języka i grypa ptaków stanowią nowe, istotne zagrożenia, którym trzeba stawić czoło. Ponadto znacznie nasiliło się przemieszczanie żywych zwierząt, a przez to wzrosło ryzyko rozprzestrzenienia się chorób.

2.2

Nauka, technologie oraz istniejące ramy instytucjonalne umożliwiły opracowanie nowej, bardziej racjonalnej i ambitnej strategii w zakresie zdrowia zwierząt. Realizacja tej strategii przewidywana jest na okres 2007-2013, a jej motto ma brzmieć „Lepiej zapobiegać niż leczyć”. Celem strategii jest zapewnienie wysokiego poziomu zdrowia publicznego i bezpieczeństwa żywności, minimalizacja występowania chorób, zapewnienie swobodnego przepływu towarów oraz profilaktyka obejmująca zwierzęta hodowlane. Strategia obejmuje wyznaczenie priorytetów interwencji UE, wspólne ramy prawne w zakresie zdrowia zwierząt, zapobieganie, nadzór i gotowość w sytuacjach kryzysowych oraz włączenie nauki, innowacji i badań. Konkretne działania będą opracowywane na zasadzie partnerskiej współpracy w ramach Komitetu Doradczego ds. Zdrowia Zwierząt, w skład którego mają wejść przedstawiciele producentów, konsumentów i rządów. Będzie on doradzał w sprawie odpowiednich i właściwych standardów dotyczących ochrony zwierząt, optymalnego kształtu działań itp.

2.3

Priorytety obejmują kategoryzację ryzyka biologicznego i chemicznego oraz związaną z tym strategię oceny ryzyka i zarządzania ryzykiem. Ma zostać ustalony „dopuszczalny poziom ryzyka” oraz jasny podział odpowiedzialności za dane działania. Ponadto kategoryzacja będzie stanowiła podstawę do ustalenia zapotrzebowania na zasoby oraz podziału kompetencji i kosztów.

2.4

Ramy prawne regulujące kwestie związane ze zdrowiem zwierząt powinny być opracowane jako zbiór przepisów określających wysokie standardy i wspólne zasady. Prawodawstwo unijne już teraz w znacznym stopniu opiera się na zaleceniach i standardach kodeksu OIE i respektuje zobowiązania UE w ramach porozumienia WTO w sprawie stosowania środków sanitarnych i fitosanitarnych (porozumienie SPS). Komisja jest jednak zdania, że UE powinna jeszcze bardziej zbliżyć się do tych standardów. Jeżeli jednak istnieje odpowiednie uzasadnienie naukowe, UE może w określonych przypadkach wprowadzać lub utrzymywać środki sanitarne lub fitosanitarne zapewniające wyższy stopień ochrony sanitarnej lub fitosanitarnej. Komisja będzie podejmować starania, by standardy UE zostały przyjęte w ramach kodeksu OIE. Co do przywozu strategia przewiduje poprawę komunikacji w zakresie wymagań wobec partnerów handlowych UE oraz wzmocnienie zdolności negocjacyjnych UE w kwestiach związanych z wywozem.

2.5

W ramach zapobiegania zagrożeniom związanym ze zdrowiem zwierząt, nadzoru i gotowości w sytuacjach kryzysowych przewidziane są: środki bezpieczeństwa w gospodarstwach, identyfikacja elektroniczna oraz połączenie różnych elementów systemu identyfikowalności w odniesieniu do żywych zwierząt. Dąży się do poprawy bezpieczeństwa biologicznego na granicach. Wspólnota ma także udzielać określonym krajom rozwijającym się fachowej pomocy w zwalczaniu egzotycznych chorób zwierzęcych. Sytuacje kryzysowe mają być opanowywane niezwłocznie i skutecznie, co wymaga między innymi ustalenia priorytetów nadzoru, określenia wskaźników, zbierania danych, tworzenia sieci współpracy zainteresowanych stron, analizy ryzyka oraz informowania społeczeństwa, w tym także szkolenia osób, których takie sytuacje mogą dotyczyć.

2.6

Wspieraniu nauki, innowacji i badań mają służyć sieci współpracy, w których uczestniczyć będą europejskie agencje oraz instytucje krajowe. Komisja zamierza opracować plan działania, który ma zbadać niedoskonałości w zakresie obowiązujących narzędzi służących do nadzoru, diagnozowania, szczepienia i leczenia oraz zapewnić odpowiednie finansowanie, korzystając ze środków partnerstw publiczno-prywatnych. Przewiduje się ponadto wsparcie dla działalności badawczej w krajach trzecich poprzez współpracę międzynarodową obejmującą głównie choroby egzotyczne o istotnym znaczeniu lub choroby odzwierzęce, które mają poważne następstwa dla tych krajów.

3.1

Poważne choroby zakaźne zwierząt stanowią rosnące zagrożenie dla ludzi i zwierząt na całym świecie. Wynika to z ciągłego wzrostu liczby ludności, stale rosnącej produkcji zwierzęcej, rosnącej wymiany handlowej i ogólnie rozwijających się powiązań międzynarodowych, a także ze zmian klimatu, które powodują zmiany w geograficznym rozprzestrzenianiu się chorób. W ten sposób choroby odzwierzęce i inne choroby rozprzestrzeniają się lub występują na nowo i nadal istnieje ryzyko wybuchu pandemii, jak choćby w związku z grypą ptaków. Dlatego UE powinna przykładać większą wagę do zapobiegania i zwalczania, zarówno wewnątrz Wspólnoty, jak i na skalę międzynarodową — w tym ostatnim przypadku także w krajach rozwijających się.

3.2

Jako przedstawiciel zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego EKES uważa za niezbędne realizowanie w tej dziedzinie najbardziej odpowiedniej strategii, mającej na celu zapobieganie poważnym skutkom gospodarczym i społecznym. Wyraża gotowość aktywnego uczestniczenia w tych działaniach w takim zakresie, w jakim to będzie możliwe. Komitet docenia znaczenie gruntownych prac przygotowawczych przeprowadzonych przez Komisję i w najwyższym stopniu popiera zaproponowaną strategię, która znajduje szeroką akceptację w zainteresowanych kręgach. Podejście partnerskie jest niezbędne do osiągnięcia dobrych i trwałych rezultatów w zakresie zdrowia zwierząt w przypadkach, gdy odpowiedzialność z konieczności rozkłada się na kilka podmiotów. Zdaniem Komitetu można rozważyć zastosowanie tego modelu także w innych dziedzinach, w których wydaje się wskazane włączenie do współpracy części społeczeństwa obywatelskiego.

3.3

Główne elementy strategii, jak cele, wizja, ocena ryzyka jako główne narzędzia, celowe wspieranie komunikacji w sprawach ogólnych i związanych z ryzykiem oraz zwiększona koncentracja na kontrolach granicznych to decydujące działania zapobiegające wybuchowi i rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych zwierząt. Niezwykle ważna jest komunikacja z konkretnymi grupami docelowymi, zwłaszcza w sytuacjach kryzysowych. Niewłaściwe wyobrażenia pociągają bowiem za sobą skutki dotykające producentów i organów kontroli oraz mogą mieć także konsekwencje polityczne, gdyż na ich podstawie dochodzi do bojkotu produktów i podejmowania nieuzasadnionych lub zbyt daleko idących środków. Należy więc zapobiegać takim sytuacjom, jak np. niekorzystne zjawiska na rynku spowodowane nieuzasadnioną niepewnością co do mięsa szczepionych zwierząt.

3.4

Wypełnienie odpowiednich postanowień UE wymaga jednak dotrzymywania przez instytucje unijne i państwa członkowskie podjętych przez nie same decyzji oraz ustalonych terminów przedkładania, przyjmowania i wdrażania konkretnych przepisów, co jak dotąd nie zawsze było regułą.

4.1

Ustalenie priorytetów interwencji UE ma decydujące znaczenie dla strategii opartej na ocenie ryzyka, która przede wszystkim uwzględnia zagrożenie, jakie dane choroby stwarzają dla zdrowia ludzi oraz skutki gospodarcze, jakie mogą im towarzyszyć. Z punktu widzenia partnerstwa, istotnym wyzwaniem będzie tu zdefiniowanie „dopuszczalnego poziomu ryzyka”, jako że zadanie to wymaga wysokiego stopnia wiedzy fachowej i naukowej. Przyjęcie zasady przezorności w przypadku nowych, niewystarczająco udokumentowanych zagrożeń, jest ważne i konieczne, aby móc niezwłocznie reagować. Równie ważne jest jednak ustalenie strategii zakończenia interwencji, gdy zagrożenie minie lub gdy uzasadni to nowy stan wiedzy naukowej.

4.2

Wskaźniki stosowane przy mierzeniu, ocenie i ustalaniu priorytetów muszą być jasne, zrozumiałe, dające się zastosować oraz mierzalne. Biorąc pod uwagę ich fundamentalne znaczenie w tym procesie, powinny także powstać możliwie jak najszybciej. Dlatego też ich opracowanie przy udziale nawiązanych partnerstw powinno być jednym z pierwszych priorytetów. Proste i wiarygodne wskaźniki realizacji ułatwią ponadto pomiar postępów w osiąganiu celów strategii.

4.3

EKES bez zastrzeżeń popiera proponowane jednolite ramy regulacyjne w postaci bardziej przejrzystego zbioru przepisów, w których ujęte będą wspólne zasady i wymogi. W związku z rosnącym znaczeniem UE jest ponadto wskazane, by dążyć do zgodności z obowiązującymi standardami międzynarodowymi oraz by tak dalece, jak to możliwe, brać udział w kształtowaniu przyszłych przepisów OIE, także w połączeniu ze stosowaniem zasady przezorności. Komisja zwróciła uwagę, że WE powinna w dłuższej perspektywie dążyć do członkostwa w OIE, ponieważ przyczyniłoby się to do poprawy spójności ze standardami, wytycznymi i innymi postanowieniami przyjętymi przez OIE. Należy zakładać, że przepisy unijne staną się przykładem dla innych partnerów handlowych, co przyczyniłoby się do podniesienia poziomu ochrony zdrowia. Ponadto można w ten sposób uniknąć nieadekwatnych ograniczeń międzynarodowej konkurencji. Jednocześnie UE powinna wspierać w tej kwestii niektóre kraje rozwijające się i przekazywać zainteresowanym krajom trzecim jasny obraz nowych unijnych przepisów prawnych.

4.4

W wyniku rozszerzenia UE oraz rynku wewnętrznego zwiększyło się ryzyko rozprzestrzenienia chorób zwierzęcych na większe obszary. Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) już kilka lat temu ostrzegała przed wzrostem zagrożeń związanych z przewozem zwierząt na dalekie odległości, nowymi drogami transportu do krajów trzecich, intensywniejszymi kontaktami z krajami o nieustabilizowanej sytuacji oraz postępującą koncentracją pogłowia zwierząt w konkretnych rejonach UE. Z komunikatu wynika, że Komisja chce doprowadzić do równowagi w zakresie przemieszczania zwierząt, która będzie uwzględniała z jednej strony swobodę przemieszczania zwierząt, z drugiej zaś ryzyko wprowadzenia chorób i ich rozprzestrzeniania się oraz dobrostan zwierząt podczas transportu. Biorąc pod uwagę ryzyko rozprzestrzeniania się infekcji oraz kwestię ochrony zwierząt, EKES uważa za wskazane ograniczenie przewozu żywych zwierząt.

4.5

Kwestia finansowania to podstawowy element w prawodawstwie UE. Ważne jest zachowanie wspólnej odpowiedzialności w zakresie finansowania polityki weterynaryjnej. Oznacza to, że należy utrzymać Fundusz Weterynaryjny oraz finansową odpowiedzialność UE. Muszą istnieć zachęty do niezwłocznego zgłaszania podejrzanych przypadków oraz do niezwłocznego stwierdzania wybuchu choroby; nie może dochodzić do opóźnień powodowanych niepewnością co do rekompensaty kosztów bezpośrednich i pośrednich. Planowany model kosztów, efektywny i oparty na odpowiedzialności, rodzi wiele pytań. Można go będzie ocenić dopiero wtedy, gdy przedstawione zostaną konkretne propozycje m. in. harmonijnego modelu finansowania.

4.6

Aby nie doszło do zakłócenia konkurencji, należy kontynuować współfinansowanie krajowe, potrzebne są też ustalone, zharmonizowane ramy określające współfinansowanie ze strony producentów. Przy podziale kosztów na jednolitych zasadach w państwach członkowskich, należy ustalić zarówno koszty, jak i podział odpowiedzialności oraz ich wzajemny stosunek. Kwestiami do rozważenia są także włączenie zainteresowanych stron poprzez konsultacje lub wspólne decyzje oraz wykorzystanie zasobów do celów zapobiegania chorobom i ich zwalczania. Producenci będą musieli — tak jak dotychczas — ponosić różnorakie koszty związane z zapobieganiem chorobom i ich zwalczaniem, dlatego powinno się włączyć ich m. in. w kwestie planowania finansów przez Komitet Doradczy ds. Zdrowia Zwierząt.

4.7

Propozycja zastosowania „środków pozalegislacyjnych” obejmuje m. in. wprowadzanie środków zapobiegania chorobom, form wspólnego ponoszenia odpowiedzialności oraz mechanizmów ubezpieczeniowych, które już same w sobie powinny stanowić motywację do lepszego zarządzania ryzykiem i ograniczania skutków gospodarczych. EKES uznaje, że konieczne jest rozważenie powyższych kwestii, jednak nie wypowie się na temat tej propozycji, gdyż nie dysponuje dostatecznymi informacjami.

4.8

Możliwość regionalizacji ma duże znaczenie dla zwalczania chorób, chociaż jedną z kluczowych kwestii w zakresie zdrowia zwierząt jest oczywiście także funkcjonujący rynek wewnętrzny. Powinna zatem istnieć możliwość, że jedno lub kilka państw członkowskich zwalczy ognisko choroby i otrzyma w związku z tym specjalny status. Należy przy tym opierać się na zharmonizowanych kryteriach i wymogach odnośnie do testów lub kwarantanny, zgodnie z przepisami kodeksu OIE dotyczącymi podziału na strefy i obszary. Warunkiem powinna tu być także naukowa zasadność ograniczeń oraz ich proporcjonalność w stosunku do zagrożenia chorobą w danym przypadku.

4.9

Nagłe sytuacje kryzysowe związane z wywozem były dotychczas rozwiązywane pomiędzy danym państwem członkowskim a państwem trzecim. Problemy te wymagają szybkich i skutecznych działań, dlatego też powinna w dalszym ciągu istnieć możliwość ich rozwiązywania drogą indywidualnych negocjacji. Proponowane przez Komisję regionalne zespoły UE ds. dostępu do rynku, których członkowie będą pochodzili z Komisji, ambasad państw członkowskich oraz organizacji krajowych, mogą przyczynić się do wzmocnienia roli UE przy negocjowaniu warunków wywozu. Nawet jeżeli Komisja, m. in. w ramach proponowanej strategii eksportu, jest w stanie zwiększyć zrozumienie unijnej polityki, przez co w praktyce będzie mniej przypadków wątpliwych, to ze szczegółowego planu działania powinno jednak wynikać, że będzie ona wykorzystywać wiedzę fachową i zasoby państw członkowskich.

4.10

Wszystkie doświadczenia pokazują, że zarządzanie jest jednym z najważniejszych czynników zwalczania chorób i ochrony zwierząt oraz że podejmowane w przyszłości inicjatywy muszą zawierać wymogi dotyczące szkolenia i doradztwa. Podstawowe zasady bezpieczeństwa biologicznego w gospodarstwach, w tym konieczność wprowadzenia nowych urządzeń produkcyjnych, powinny być ustalone w formie przepisów prawnych, przy czym z przepisów tych musi także jasno wynikać, jakich skutków odnośnie do rekompensat można spodziewać się w przypadku wybuchu choroby. Podstawę stosowania dodatkowych kryteriów i uszczegółowionych przepisów powinny jednak stanowić wytyczne dotyczące poszczególnych rodzajów produkcji oraz kampania informacyjna kształtowana wspólnie przez właściwe władze i producentów. Należy także zwrócić się w sposób bardziej ukierunkowany do hodowców hobbystów, aby zwiększyć wśród nich zrozumienie dla konieczności działań ochronnych. Powinni oni ponadto podlegać rejestracji oraz wymogom w zakresie przemieszczania zwierząt i dostępu do nich.

4.11

W kontekście utworzenia przez państwa członkowskie skutecznego systemu kontroli weterynaryjnej na granicach powinno się dokonać kompleksowej oceny konkretnego ryzyka przedostania się choroby oraz jego skutków. W ramach tego systemu powinno się także na szeroką skalę stosować kontrole wyrywkowe na obszarach przygranicznych, aby odstraszyć od nielegalnego handlu. Celowe byłoby także zadbanie o lepszą koordynację działań służb weterynaryjnych i urzędów celnych oraz elastyczniejsze funkcjonowanie systemu kontroli granicznych tak, by bardziej uwzględniał on aktualne ryzyko i szybciej reagował na nowe zagrożenia.

4.12

Mając m. in. na względzie akceptację ze strony społeczeństwa należy w ramach zwalczania chorób zwierząt stosować szczepienia, jeżeli w ten sposób można zapobiec likwidacji zdrowych zwierząt lub ją ograniczyć. Komisja stwierdza jednak, że decyzja o szczepieniu powinna zapadać w odniesieniu do konkretnej sytuacji oraz na podstawie uznanych zasad i czynników, takich jak dostępność i skuteczność szczepionek, zatwierdzone testy, międzynarodowe wytyczne i możliwe utrudnienia w handlu, efektywność pod względem kosztów, możliwe ryzyko związane z użyciem szczepionek. Istnieje ponadto potrzeba dalszych prac badawczo-rozwojowych w tym zakresie.

4.13

Nauka, innowacje i badania są kluczowe dla osiągnięcia celów strategii. Zakłada się przy tym, że wyniki badań będą mogły być wykorzystane do celów produkcji, doradztwa i kontroli, dlatego też strategia powinna być silniej ukierunkowana na możliwości transferu wiedzy. To samo tyczy się zaproponowanego przez Komisję planu działania na rzecz badań.

17.6.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 151/16

1.1

Komitet wyraża zadowolenie z faktu, że Komisja postanowiła uregulować dostęp do zawodu przewoźnika drogowego w drodze rozporządzenia, co pozwoli uniknąć rozbieżności podczas transpozycji przepisów przez państwa członkowskie. Przyjęcie rozporządzenia spowoduje uchylenie dyrektywy 96/26/WE.

1.2

EKES z zadowoleniem przyjmuje przedmiotowy wniosek, ponieważ harmonizuje on zasady dostępu do rynku przewozów drogowych osób i towarów, przyczyniając się w ten sposób do realizacji celów strategii lizbońskiej dzięki jaśniejszym, prostszym i umożliwiającym lepszą kontrolę przepisom, co zaowocuje bardziej uczciwymi warunkami konkurencji w tym sektorze.

1.3

Nowe rozporządzenie, które modernizuje zasady dostępu do zawodu przewoźnika drogowego poprzez wprowadzenie rejestrów elektronicznych, stanowi element „Programu działań na rzecz zmniejszenia obciążeń administracyjnych”.

1.4

W rozporządzeniu określona została funkcja „zarządzającego transportem”, to jest osoby, która faktycznie i na stałe kieruje przedsiębiorstwem, od której wymaga się wyższego poziomu wyszkolenia, a jej powiązania z przedsiębiorstwem podlegają bardziej rygorystycznemu nadzorowi. EKES pragnie, aby położyć kres praktykom „handlu zaświadczeniami” w przypadku przedsiębiorstw kierowanych przez osobę fizyczną bez świadectwa kwalifikacji zawodowych.

1.5

Zdaniem Komitetu, rozporządzenie powinno koniecznie zawierać wykaz kategorii, rodzajów i wagi popełnianych naruszeń, a także liczbę kolejnych naruszeń, powyżej której powtarzające się drobne naruszenia obciążają nieposzlakowaną opinię zarządzającego, jeżeli zostały popełnione w ramach wykonywania przewozów, które zarządzający nadzoruje.

1.6

W związku z wymienionym w art. 5 lit. c) proponowanego rozporządzenia wymogiem posiadania bazy eksploatacyjnej, EKES zwraca się o jej precyzyjniejsze scharakteryzowanie w wypadku małych i średnich przedsiębiorstw.

1.7

Komitet zwraca uwagę na obowiązek posiadania przez wystarczającej liczby miejsc parkingowych dla pojazdów, co miałoby poświadczać, że przedsiębiorstwo prowadzi stałą działalność w danym państwie. Jednakże wymóg ten może być bardzo trudny do spełnienia, w szczególności dla małych i średnich przedsiębiorstw. Komitet nalega, aby władze lokalne udostępniły wystarczającą liczbę miejsc parkingowych lub aby przedsiębiorstwa te współpracowały ze sobą w zakresie zarządzania wspólnymi parkingami.

1.8

Zdaniem EKES-u należałoby opracować system na rzecz osób prowadzących samodzielną działalność gospodarczą, pozwalający im na potwierdzenie swojej zdolności finansowej bez konieczności uciekania się do gwarancji bankowej, gdyż takie rozwiązanie jest równoznaczne z wysokimi kosztami dla przedsiębiorstw, które nie mają obowiązku prowadzenia uproszczonej księgowości w danym państwie.

1.9

Komitet wyraża aprobatę dla obowiązkowego szkolenia w wymiarze 140 godzin, które miałoby poprzedzać egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe, a także dla faktu, że państwa członkowskie mają udzielać akredytacji ośrodkom szkoleniowym, co zaowocuje podniesieniem poziomu wyszkolenia zarządzających.

1.10

EKES zdecydowanie wnioskuje, aby Komisja ustanowiła wspólny system kar obowiązujący we wszystkich państwach członkowskich w przypadku naruszenia przepisów rozporządzenia.

1.11

EKES przyjął z zadowoleniem utworzenie wzajemnie połączonych krajowych rejestrów elektronicznych zawierających dane na temat przedsiębiorstw z sektora przewozów drogowych, gdyż powinno to poprawić współpracę administracyjną i skuteczność nadzoru nad przedsiębiorstwami prowadzącymi działalność w różnych państwach członkowskich.

2.1

Celem analizowanego wniosku dotyczącego rozporządzenia jest modernizacja przepisów regulujących dostęp do zawodu przewoźnika drogowego, aby zapewnić bardziej jednolite i skuteczniejsze stosowanie wymogów dotyczących dostępu do zawodu dzięki określeniu minimalnych warunków związanych z nieposzlakowaną opinią, zdolnością finansową i kwalifikacjami zawodowymi.

2.2

Dostęp do zawodu przewoźnika jest obecnie regulowany dyrektywą Rady 96/26/WE z dnia 29 kwietnia 1996 r., która ustanawia minimalne warunki dotyczące nieposzlakowanej opinii, zdolności finansowej i kwalifikacji zawodowych, które przedsiębiorstwa muszą spełnić, aby uzyskać zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego, to jest przewoźnika międzynarodowego lub krajowego transportu towarów i osób. Wymienione warunki stanowią jedyne wspólne wymogi nałożone na przedsiębiorstwa, które chcą uzyskać zezwolenie na prowadzenie działalności na całym wspólnotowym rynku przewozów drogowych. Dyrektywa wprowadza ponadto wzajemne uznawanie niektórych dokumentów wymaganych do uzyskania zezwoleń.

2.3

Jednakże stosowanie dyrektywy różni się zdecydowanie w zależności od państwa członkowskiego. Rozbieżności w stosowaniu prowadzą do zakłóceń na wewnętrznym rynku przewozów drogowych, co szkodzi uczciwej konkurencji. Z tego też powodu proponowana zmiana ma postać rozporządzenia.

2.4

Najistotniejsze zmiany wprowadzone w rozporządzeniu są następujące:

2.4.1

W przypadku osób, które użyczają swoich kwalifikacji przedsiębiorstwom rozporządzenie wprowadza pojęcie „zarządzającego transportem”, które oznacza osoby zarządzające faktycznie i na stałe działalnością przewozową przedsiębiorstw z sektora transportu drogowego. Osoby te powinny zostać wyraźnie określone i wskazane właściwym władzom. W ten sposób powiązania zarządzającego transportem z przedsiębiorstwem podlegałyby bardziej rygorystycznemu nadzorowi. Aby uzyskać zaświadczenie o kwalifikacjach zawodowych, należy odbyć obowiązkowe szkolenie w wymiarze 140 godzin przed złożeniem egzaminu, do którego muszą podejść wszyscy kandydaci do pełnienia funkcji zarządzającego transportem. Również ośrodki szkoleniowe i ośrodki egzaminacyjne będą musiały uzyskać akredytację.

2.4.2

Rozporządzenie przewiduje, że państwo członkowskie prowadzenia działalności powinno dopilnować, aby przedsiębiorstwo stale spełniało warunki przewidziane w rozporządzeniu. Dlatego też wprowadzony został wymóg, aby przedsiębiorstwa prowadziły stałą i faktyczną działalność w tym państwie.

2.4.3

Utworzone zostały nowe porównywalne wskaźniki finansowe do pomiaru zdolności finansowej przedsiębiorstwa. Zostały one określone na podstawie rocznych sprawozdań według wzoru, dzięki któremu przedsiębiorstwo może sprostać krótkoterminowym zobowiązaniom. Odrzucona została obecna metoda opierająca się na kapitale i rezerwach. Ponadto przedsiębiorstwa, które sobie tego życzą, powinny mieć możliwość wykazania zdolności finansowej za pomocą gwarancji bankowej.

2.4.4

Władze będą miały obowiązek upewnić się, że wymogi związane z nieposzlakowaną opinią, zdolnością finansową i kwalifikacjami zawodowymi są spełniane, a w przypadku ich niedopełnienia powinny skierować do przewoźnika upomnienie, a jeżeli ten nie ureguluje sytuacji, nałożyć na niego kary administracyjne obejmujące przedział od odebrania zezwolenia na wykonywanie przewozów do odebrania zezwolenia zarządzającemu transportem.

2.4.5

Aby ułatwić przedsiębiorstwom korzystanie ze swobody prowadzenia działalności, państwo członkowskie prowadzenia działalności powinno uznawać za wystarczający dowód zaświadczenia wystawiane według jednolitego wzoru określonego przepisami rozporządzenia.

2.4.6

Celem rozporządzenia jest ustanowienie lepiej zorganizowanej współpracy administracyjnej między państwami członkowskimi, co poprawiłoby skuteczność nadzorowania przedsiębiorstw prowadzących działalność w kilku państwach. W tym celu utworzone zostaną wzajemnie połączone rejestry elektroniczne, które ułatwią wymianę informacji między państwami członkowskimi. Aby zapewnić skuteczną wymianę informacji, przewiduje się wyznaczenie krajowych punktów kontaktowych i sprecyzowanie niektórych wspólnych procedur pod względem terminu i charakteru minimalnych informacji do przekazania.

2.4.7

Komisja będzie uprawniona do sporządzenia wykazu kategorii, rodzajów i wagi naruszeń przepisów powodujących utratę wymaganej nieposzlakowanej opinii przez przewoźników drogowych, do dostosowania do postępu technicznego załącznika dotyczącego wiedzy, którą należy uwzględnić przy uznawaniu przez państwa członkowskie kwalifikacji zawodowych, a także załącznika dotyczącego wzoru świadectwa kwalifikacji zawodowych, oraz do sporządzenia wykazu najpoważniejszych naruszeń, które powodują zawieszenie lub odebranie zezwolenia na wykonywanie zawodu lub stwierdzenie niezdolności do jego wykonywania. Środki te muszą zostać przyjęte w ramach procedury regulacyjnej połączonej z kontrolą przewidzianej w art. 5a decyzji 1999/468/WE.

3.1

Wniosek dotyczący rozporządzenia przyczyni się do realizacji celów strategii lizbońskiej w zakresie, w jakim stworzy uczciwsze warunki konkurencji w sektorze przewozów drogowych i wprowadzi większą przejrzystość wobec klientów przewozów drogowych. Ze względu na zasadniczą rolę, jaką odgrywa transport drogowy w systemie produkcji i dystrybucji przemysłowej, a także w mobilności osób, wzmocnieniu ulegnie konkurencyjność Unii.

3.2

EKES wyraża zadowolenie z faktu, że Komisja wypełniła zobowiązanie, które podjęła w ramach programu „Lepsze stanowienie prawa”. Dotyczyło ono aktualizacji i uproszczenia dorobku wspólnotowego w taki sposób, aby stosowanie uregulowań było lepiej zharmonizowane, skuteczniejsze i efektywniejsze, a także łatwiejsze do kontrolowania.

3.3

Poprzez wprowadzenie rejestrów elektronicznych nowe rozporządzenie jest zgodne z filozofią „Programu działań na rzecz zmniejszenia obciążeń administracyjnych w Unii Europejskiej”.

3.4

Komitet z zainteresowaniem przyjął fakt, że Komisja opowiedziała się za uregulowaniem dostępu do zawodu przewoźnika drogowego nie w formie dyrektywy, lecz rozporządzenia, co oznacza, że jego treść będzie bezpośrednio stosowana przez państwa członkowskie, które nie będą posiadały zbyt dużego marginesu uznaniowości.

3.5

Nowe przepisy ustanawiają jednolitą i ogólną koncepcję „zawodu przewoźnika drogowego”, która obejmuje jednocześnie zawód przewoźnika drogowego osób, jak i zawód przewoźnika drogowego towarów.

3.6

Dostęp do zawodu skupi się wokół nowej funkcji „zarządzającego transportem”. Termin ten obejmuje osoby, które dotychczas były uprawnione do zarządzania przedsiębiorstwem i użyczały zatwierdzonemu przedsiębiorstwu swoich kwalifikacji, natomiast nowe przepisy wprowadziły bardziej rygorystyczny nadzór nad powiązaniami zarządzającego transportem z przedsiębiorstwem.

3.7

Wydaje się, że należy usunąć niektóre niespójności dotyczące osoby zarządzającego transportem pod względem przedmiotu jego działalności i możliwości użyczania przez zarządzającego jego świadectwa kwalifikacji kilku przedsiębiorstwom jednocześnie, aby uniknąć aktualnych praktyk nielegalnego handlu zaświadczeniami. Z myślą o przyszłości korzystne byłoby większe wsparcie w zakresie szkoleń dla osób prowadzących samodzielną działalność gospodarczą w celu dopuszczenia ich do wykonywania zawodu, co zaowocuje poprawą kwalifikacji i większą samodzielnością w zarządzaniu.

3.8

EKES uważa, że w ramach rozporządzenia Komisja powinna sporządzić i ujednolicić wykaz kategorii, rodzajów i wagi naruszeń, a także liczbę naruszeń, powyżej której powtarzające się drobne naruszenia powodują utratę nieposzlakowanej opinii przez zarządzającego, a w konsekwencji przez jego przedsiębiorstwo.

3.9

EKES uważa za słuszne wprowadzenie wymogu obowiązkowego uczestnictwa w kursie przed przystąpieniem do egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe, co pozwoli zapewnić wyższy poziom wyszkolenia kandydatów. Komitet popiera również obowiązkową akredytację ośrodków szkoleniowych.

4.1

EKES pozytywnie ocenia ustanowienie funkcji „zarządzającego transportem”. Termin ten obejmuje osoby, które dotychczas udostępniały swoje kwalifikacje przedsiębiorstwom posiadającym zezwolenie na prowadzenie działalności przewozowej.

4.2

Komitet zwraca się do Komisji, aby sprecyzowała, czy istnieje tylko jedno „zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego”, czy też chodzi po prostu o definicję użytą w rozporządzeniu, na podstawie której będą wydawane dwa odrębne zezwolenia na przewóz osób i przewóz towarów.

4.3

Istotne jest, aby rozporządzenie było stosowane jednocześnie w odniesieniu do wszystkich przedsiębiorstw prowadzących działalność we Wspólnocie w sektorze przewozów drogowych i do wszystkich przedsiębiorstw, które taką działalność chcą prowadzić.

4.4

Komitet zwraca uwagę na wykluczenie z zakresu stosowania rozporządzenia (aspekt ten należał wcześniej do kompetencji państwa) przedsiębiorstw, które wykonują wyłącznie niektóre rodzaje przewozu drogowego osób w celach niekomercyjnych, ich główna działalność nie obejmuje przewozów drogowych osób, a używane pojazdy prowadzą pracownicy takich przedsiębiorstw. W istocie znajomość uregulowań w dziedzinie transportu drogowego i organizacji związanych z nim usług jest niezbędna do prawidłowego prowadzenia tej działalności.

4.5

W rozporządzeniu należałoby uwzględnić nowy wymóg — oprócz już istniejących — w kwestii wykonywania zawodu przewoźnika drogowego. Chodzi o to, aby przedsiębiorstwa prowadziły faktyczną i stałą działalność w jednym z państw członkowskich, aby uniknąć „przedsiębiorstw działających na zasadzie skrzynki pocztowej”.

4.6

Niezgodny z celem harmonizacji wydaje się fakt, że rozporządzenie nie zabrania państwom członkowskim nakładania dodatkowych wymogów do spełnienia przez przedsiębiorstwa, które chcą uzyskać zezwolenie na prowadzenie działalności w sektorze przewozów drogowych, w zakresie warunków dotyczących wymogu nieposzlakowanej opinii, które reguluje art. 6 proponowanego rozporządzenia.

4.7

EKES domaga się, aby Komisja wyjaśniła, w jaki sposób zarządzający transportem powinien faktycznie i na stałe kierować działalnością przewozową przedsiębiorstwa, jeżeli w tym samym czasie jest upoważniony do kierowania nawet czterema przedsiębiorstwami dysponującymi flotą liczącą łącznie nie więcej niż dwanaście pojazdów. Nie wydaje się, aby z takim przepisem można było łatwo zakończyć obecną praktykę nielegalnego handlu zaświadczeniami.

4.8

EKES uważa, że najodpowiedniejsze byłoby uwzględnienie w rozporządzeniu wykazu kategorii, rodzajów i wagi naruszeń, a także liczby naruszeń, powyżej której powtarzające się drobne naruszenia prowadziłyby do utraty przez zarządzającego transportem wymaganej nieposzlakowanej opinii. Nie należy odkładać uregulowania tych aspektów na późniejszy termin.

4.9

EKES pochwala fakt, że przedsiębiorstwo musi prowadzić stałą i faktyczną działalność na terytorium państwa członkowskiego, które wydaje mu zezwolenie na prowadzenie działalności, zgodnie z art. 5 lit. a), który stanowi, że przedsiębiorstwo musi posiadać siedzibę w tym państwie członkowskim wraz z lokalami, w których przechowuje dokumenty przedsiębiorstwa. Niemniej jednak Komitet zwraca uwagę na obowiązek posiadania w tym samym państwie członkowskim bazy eksploatacyjnej z dostateczną liczbą miejsc postojowych dla pojazdów, jako że miejsca te stanowią szczególnie kosztowny wymóg dla małych i średnich przedsiębiorstw. Problem miejsc parkingowych należy rozwiązać dzięki interwencji władz lokalnych, które powinny pomóc w uzyskaniu odpowiedniej liczby miejsc parkingowych, lub dzięki współpracy między tymi przedsiębiorstwami w zakresie zarządzania wspólnymi parkingami.

4.10

EKES dostrzega pewną sprzeczność w fakcie, że rozporządzenie przewiduje z jednej strony, że państwa członkowskie określają warunki posiadania nieposzlakowanej opinii przez przedsiębiorstwo, a z drugiej strony uznają, że przedsiębiorstwo spełnia te warunki, jeżeli sprostało szeregowi wymogów określonych w tym rozporządzeniu.

4.11

EKES nie jest w stanie zrozumieć, dlaczego warunek dotyczący zdolności finansowej polega na tym, że przedsiębiorstwo stale musi wypełniać faktyczne i potencjalne zobowiązania w trakcie rocznego okresu rozliczeniowego. Zdaniem Komitetu wcześniejszy wymóg dotyczący kapitału i rezerw był trafniejszy. Obecnie przewiduje się, że wymóg ten będzie obejmował wszystkie aktywa obrotowe. Również zgodnie z tym wymogiem quick ratio nie powinien być mniejszy niż 80 % na dzień 31 grudnia.

4.12

Zdaniem EKES-u należałoby opracować system na rzecz osób prowadzących samodzielną działalność gospodarczą, pozwalający im na potwierdzenie swojej zdolności finansowej bez konieczności uciekania się do gwarancji bankowej, gdyż takie rozwiązanie jest równoznaczne z wysokimi kosztami dla przedsiębiorstw, które nie mają obowiązku prowadzenia uproszczonej księgowości w danym państwie.

4.13

W każdym razie wymóg posiadania zdolności finansowej został ustanowiony po to, aby przedsiębiorstwa dopuszczone do prowadzenia działalności oferowały pewną gwarancję na rynku, natomiast nie chodzi w nim o to, aby zapewnić pokrycie dostawcom i wierzycielom, gdyż wypaczałoby to pojęcie ryzyka związanego z działalnością każdego przedsiębiorcy.

4.14

EKES popiera nowy przepis przewidujący obowiązkowe szkolenie w wymiarze 140 godzin przed przystąpieniem do egzaminu upoważniającego do wykonywania zawodu, a także akredytowanie placówek szkoleniowych przez państwa członkowskie, gdyż przyczyni się to do podniesienia poziomu wyszkolenia podmiotów prowadzących działalność w tym sektorze.

4.15

Zdaniem EKES-u częstotliwość, z jaką właściwe władze sprawdzają co pięć lat (zgodnie z wcześniejszym przepisem: co najmniej co pięć lat), czy przedsiębiorstwa wciąż spełniają wymogi niezbędne do wykonywania zawodu, jest zbyt mała. Popiera jednak rozwiązanie, aby w przedsiębiorstwach uznanych za obarczone ryzykiem oprócz zwykłych kontroli przeprowadzać kontrole dodatkowe.

4.16

Jeżeli zostanie stwierdzone ryzyko, że przedsiębiorstwo nie będzie dłużej spełniać warunków prowadzenia działalności, należałoby wyznaczyć termin na uregulowanie sytuacji w ramach ogólnego okresu sześciomiesięcznego (zamiast rocznego, jak to było wcześniej).

4.17

Komitet z satysfakcją odniósł się do utworzenia przez każde państwo członkowskie krajowego rejestru elektronicznego przedsiębiorstw działających w sektorze przewozów drogowych. Z zadowoleniem przyjął również fakt, że zostaną podjęte wszelkie konieczne środki, aby rejestry te zostały wzajemnie powiązane na szczeblu Wspólnoty najpóźniej 31 grudnia 2010 r. oraz że zostanie uregulowana współpraca administracyjna między państwami członkowskimi. Komitet popiera również uregulowanie ochrony danych osobowych, które są rejestrowane lub mają być przekazywane osobom trzecim.

4.18

Słuszna zdaniem Komitetu jest decyzja o ustanowieniu systemu uznawania dyplomów osób, które zdobyły niezbędne kwalifikacje przed datą wejścia w życie rozporządzenia.

4.19

Należy ustanowić wspólny system kar obowiązujący we wszystkich państwach członkowskich w przypadku naruszenia przepisów rozporządzenia. Przewidziane kary powinny być skuteczne, proporcjonalne i zniechęcające.

4.20

Komitet uważa, że co dwa lata Komisja powinna sporządzać sprawozdanie na temat wykonywania zawodu przewoźnika drogowego dla Parlamentu i Rady na podstawie sprawozdań krajowych.

17.6.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 151/20

1.1

Żegluga bliskiego zasięgu może odgrywać wiodącą rolę w dalszym rozwoju współmodalności i łańcuchów logistycznych. W tym zakresie należy uwzględnić wszystkie gałęzie transportu. Żegluga bliskiego zasięgu mogłaby być wykorzystywana w ramach współmodalności głównie na dłuższych dystansach.

1.2

Komitet potwierdza swoje pełne poparcie dla środków zmierzających do dalszego rozwoju i propagowania żeglugi morskiej bliskiego zasięgu. Komitet ma jednak pytania i komentarze dotyczące faktycznego wdrażania tych środków.

1.3

W związku z tym należałoby doprecyzować definicję autostrad morskich. Komitet uważa, że nazwą tą należy objąć nie tylko nowe subsydiowane usługi żeglugowe, ale także wszystkie wydajne usługi żeglugi bliskiego zasięgu. Komitet wyraża zadowolenie, że Komisja zaproponowała doprecyzowanie definicji autostrady morskiej w dokumencie roboczym w sprawie autostrad morskich dołączonym do komunikatu z 18 października 2007 r. zatytułowanego „Agenda UE w sprawie transportu towarowego”. Szczególnie pozytywne jest to, że definicja obejmuje również istniejące już usługi (1).

1.4

Koncentracja załadunków w ograniczonej liczbie wybranych portów będzie miała negatywny wpływ na wydajność świadczenia usług i niewątpliwie doprowadzi do zatorów w tych portach i ich otoczeniu (2). Nie sprzyja to zrównoważonemu rozwojowi transportu.

1.5

W koncepcji autostrad morskich priorytetem powinien być rozwój dodatkowej przepustowości portów i poprawa połączeń z lądem za pomocą innych gałęzi transportu. Na tym powinny koncentrować się środki wsparcia. Będzie to jednocześnie wsparciem polityki współmodalności.

1.6

Środki wsparcia dla autostrad morskich powinny być kierowane także na infrastrukturę, a zwłaszcza na rozbudowę portów i połączeń z lądem, bez uszczerbku dla istniejących środków wsparcia na usługi, koszty operacyjne i promocję.

1.7

Unikanie zakłócenia konkurencji jest czułym punktem, do którego ze względu na specyficzną strukturę rynku usług żeglugi bliskiego zasięgu należy podchodzić z największą ostrożnością. Celem powinno być przesunięcie towarów przewożonych transportem drogowym do transportu morskiego. Celem nie może być przesunięcie towarów przewożonych transportem morskim do innego przewoźnika morskiego.

1.8

Komisja chce zastosować normy jakości jako jedno z kryteriów oceny projektów autostrad morskich. W zależności od specyfiki usług kryteria te mogą obejmować: częstotliwość, zgodność dostaw z procesem produkcji, niezawodność, współmodalność usług zgodnie z definicją Komisji, a zatem także usług poszczególnych rodzajów danej gałęzi transportu w stosunku do siebie, połączenia z lądem, wydajne porty i węzły przeładunkowe, logistykę elektroniczną, optymalne procedury administracyjne itp.

1.9

W śródokresowym przeglądzie programu promocji żeglugi bliskiego zasięgu Komisja stwierdza, że rozpatrywana będzie możliwość przyznawania „znaków jakości” autostradom morskim. Jak już stwierdzono w opinii w sprawie logistyki, zdaniem Komitetu nie może to przysparzać sektorowi dodatkowych nakładów pracy administracyjnej ani niepotrzebnych kosztów.

1.10

Uproszczenie i ograniczenie procedur administracyjnych również stanowi priorytet dla żeglugi bliskiego zasięgu. Formalności celne w wypadku morskiego transportu towarów wewnątrzunijnych nie powinny być bardziej skomplikowane niż w transporcie drogowym. Uproszczona procedura celna musi zostać gruntownie dostosowana, a za podstawowe jej elementy należy przyjąć towar i przewoźnika.

1.11

Należy usprawnić inne „wąskie gardła” w łańcuchach logistycznych. Komitet w pełni popiera prace dotyczące likwidacji „wąskich gardeł” rozpoczęte przez Komisję w związku z komunikatem w sprawie logistyki transportu towarowego.

1.12

Zarówno w żegludze bliskiego zasięgu, jak i w usługach logistycznych potrzebny jest wysoko wykwalifikowany personel. W związku z tym należy zwrócić większą uwagę na rekrutację, kształcenie i szkolenia.

1.13

Z przesunięciem transportu z dróg na morze wiąże się znacząca korzyść zarówno dla środowiska, jak i dla społeczeństwa. Należy zachęcać do dalszej poprawy emisji spalin przez statki. Komitet wyraża nadzieję, że przyjęte zostaną w tym zakresie umowy międzynarodowe.

2.1

W 2004 r. rozwój autostrad morskich w Europie uznano za jeden z 30 priorytetowych projektów w zakresie rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej. Art. 12 a) decyzji nr 884/2004/WE (3) w sprawie wytycznych dotyczących rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej zawiera podstawowe informacje dotyczące autostrad morskich. Konkretnie, ustalono, że transeuropejska sieć autostrad morskich ma na celu skoncentrowanie przepływu przewozów towarowych na trasach morskich o odpowiedniej logistyce, w taki sposób, aby poprawić istniejące połączenia morskie, które są niezawodne, regularne i częste w transporcie towarów, lub stworzyć nowe połączenia, aby ograniczyć zatory lub poprawić obsługę państw i regionów peryferyjnych i wyspiarskich. Autostrady morskie nie powinny wykluczać możliwości kombinowanych przewozów osób i towarów, pod warunkiem, że dominować będzie transport towarów.

2.2

Można zwrócić się o fundusze TEN, jeżeli koszty autostrad morskich dotyczą wyposażeń i infrastruktury. Koszty operacyjne i koszty usług mogą otrzymywać wsparcie w ramach programu Marco Polo (4).

2.3

Projekty europejskiej sieci autostrad morskich będące przedmiotem wspólnego zainteresowania są przedstawiane przez co najmniej dwa państwa członkowskie. Obejmują wyposażenie i infrastrukturę w przynajmniej dwóch portach położonych w dwóch różnych państwach członkowskich. Zgłoszone projekty będą, ogólnie rzecz biorąc, realizowane w formie partnerstw publiczno-prywatnych na podstawie przetargów publicznych organizowanych wspólnie przez zainteresowane państwa członkowskie i skierowanych do konsorcjów, w skład których wchodzą co najmniej towarzystwa żeglugowe i porty.

2.4

W decyzji 884/2004/WE (Załącznik II) wymienia się następujące autostrady morskie jako projekty o znaczeniu wspólnotowym, ustalone zgodnie z artykułem 12 a):

2.5

Komisja będzie oceniać projekty w oparciu o kryteria wymienione w art. 12 a wytycznych dotyczących transeuropejskiej sieci transportowej, których punkty kluczowe to:

2.6

Przepisy wykonawcze dotyczące zaproszenia do składania projektów dotyczących utworzenia autostrad morskich zostały ustalone w vademecum Komisji z 28 lutego 2005 r.

2.7

Dotychczas ogłoszono przetarg na następujące projekty autostrad morskich:

Inne projekty omawia się i analizuje w różnych specjalnych grupach zadaniowych — „task forces”.

2.8

W połowie 2006 r. ukazał się również śródokresowy przegląd programu promocji żeglugi bliskiego zasięgu (7).

2.9

We wrześniu 2007 r. Komisja Europejska mianowała także Luisa Valente de Oliveirę z Portugalii na stanowisko koordynatora ds. autostrad morskich.

2.10

W październiku 2007 r. w ramach agendy transportu towarowego Komisja Europejska opublikowała dokument roboczy „Autostrady Morskie” (8).

3.1

Komitet wielokrotnie już okazywał swoje poparcie dla środków skierowanych na rozwój żeglugi bliskiego zasięgu, która dysponuje znacznym potencjałem i stanowi dobrą alternatywę dla innych, mniej przyjaznych środowisku gałęzi transportu. Żegluga bliskiego zasięgu może bowiem przyczynić się do zmniejszenia zatorów na drogach, liczby wypadków, poziomu hałasu i zanieczyszczenia powietrza (9). Ponadto żegluga bliskiego zasięgu dobrze wpisuje się w ramy współmodalności i łańcuchów logistycznych i stwarza możliwość lepszego dostępu do wysp i obszarów peryferyjnych.

3.2

Inicjatywa dotycząca autostrad morskich zasługuje zatem na pełne poparcie. Niemniej, jak stwierdzono w opinii wspomnianej w przypisie 8, pojęcie autostrad morskich wciąż jeszcze wymaga sformułowania pewnych pytań i komentarzy, które rozpatrywane będą poniżej.

4.1

Istnieje uzasadnione zamieszanie wokół idei autostrad morskich. Już obecnie świadczy się w praktyce liczne wydajne i dobrej jakości usługi transportu morskiego na krótkie odległości, oferując dobre usługi multimodalne i dzięki temu zmniejsza się zatory na drogach i obsługuje regiony peryferyjne i wyspiarskie.

4.2

Tak jak stwierdzono w śródokresowym przeglądzie programu promocji żeglugi bliskiego zasięgu, jest to gałąź transportu, która ma lepsze warunki, by nadążać za szybkim rozwojem transportu drogowego (10). W latach 1995–2004 w żegludze bliskiego zasięgu UE odnotowano wzrost pracy przewozowej w tonokilometrach o 32 %, wobec wzrostu w transporcie drogowym o 35 %. Udział żeglugi bliskiego zasięgu w transporcie w UE 25 państw wynosi 39 %, wobec 44 % udziału transportu drogowego. W UE 15 państw udział żeglugi bliskiego zasięgu wynosił 42 % wobec 44 % udziału transportu drogowego.

4.3

Owe dobre wyniki żeglugi bliskiego zasięgu w dużej mierze wynikają z dużych inwestycji armatorów w statki i przez wiele podmiotów w intermodalne systemy logistyczne, z poprawy wydajności i sprzedaży usług logistycznych, pracy krajowych punktów kontaktowych ds. żeglugi bliskiego zasięgu w zakresie wąskich gardeł, praktycznego działania centrów promocji żeglugi przybrzeżnej i współpracy pomiędzy tą branżą a instytucjami europejskimi.

4.4

Nie można dążyć do podważania tego sukcesu, nie uznając istniejących usług opartych na inicjatywie sektora prywatnego za autostrady morskie i zastrzegając tę nazwę wyłącznie dla usług subsydiowanych. Komitet wyraża zadowolenie, że Komisja doprecyzowała definicję autostrady morskiej w dokumencie roboczym z 18 października 2007 r. załączonym do komunikatu w sprawie agendy UE w sprawie transportu towarowego, wydanego tego samego dnia. Szczególnie pozytywne jest to, że definicja obejmuje również istniejące już usługi (11).

5.1

Istnieje zasadnicza różnica pomiędzy autostradą służącą do transportu drogą a służącą do transportu morzem. Przewóz samochodem ciężarowym autostradą przebiega pomiędzy dwoma punktami po jak najprostszej drodze. W przewozie morzem jednakże, ładunki pochodzące z szerokiego obszaru wewnątrz lądu lub tam wysyłane są w praktyce przewożone poprzez różne konkurujące ze sobą porty. Najbardziej konkurencyjne i najwydajniejsze z portów w określonej specjalizacji uwzględnione zostaną w różnych planach żeglugi przedsiębiorstw żeglugowych.

5.2

Koncentracja ładunków w ograniczonej liczbie wybranych portów będzie miała jednak negatywny wpływ na wydajność świadczenia usług (12) i niewątpliwie doprowadzi do zatorów w tych portach, i ich otoczeniu. Nie sprzyja to zrównoważonemu rozwojowi transportu.

5.3

Ponadto włączenie określonych portów do autostrad morskich i wykluczenie innych tej samej rangi doprowadziłoby do zakłócenia konkurencji w podaży usług portowych. Wybór portu musi pozostać wolny, tak aby także inne porty, dzięki stałemu poprawianiu swojej wydajności, mogły rozwinąć się do poziomu portów autostrad morskich.

6.1

Żegluga bliskiego zasięgu może odgrywać wiodącą rolę w dalszym rozwoju współmodalności i łańcuchów logistycznych, w szczególności na dłuższe dystanse. Jak stwierdzono w opinii w sprawie logistyki transportu towarowego, Komitet uważa, że należy przy tym uwzględnić wszystkie gałęzie transportu (13). Porty pełnić tu będą podstawową funkcję multimodalnych „hubów”. W związku z tym opracowywane są rozmaite projekty (14).

6.2

Należy usprawnić „wąskie gardła” w łańcuchach logistycznych. W Komisji prowadzi się już badania w sprawie „wąskich gardeł” w logistyce towarów, w których uwagę zwraca się zarówno na przeszkody w zakresie administracji, jak i infrastruktury lub natury operacyjnej.

6.3

Zarówno w żegludze bliskiego zasięgu, jak i w usługach logistycznych potrzebny jest wysoko wykwalifikowany personel. Komitet przypomina zalecenie zawarte w opinii w sprawie logistyki transportu towarowego, że należy zwrócić większą uwagę na rekrutację, kształcenie i szkolenia.

7.1

Znane są już aktualne problemy dotyczące zatorów w wielu portach europejskich. Podkreśla to tylko potrzebę udostępnienia większej liczbie portów tej samej rangi możliwości dalszego rozwoju jako portów żeglugi bliskiego zasięgu.

7.2

Rozwój i rozbudowa portów i połączeń z lądem są utrudniane i niejednokrotnie napotykają na znaczne opóźnienia lub przeszkody ze względu na ograniczenia i interpretacje istniejącego prawodawstwa i wymogów środowiskowych. W związku z tym w rocznym raporcie ESPO 2006/2007 jest mowa o okresach od dwóch do 11 lat (15).

7.3

Tak jak już wielokrotnie wspominali przedstawiciele branży w procesie konsultacji dotyczącym nowej europejskiej polityki portowej i zielonej księgi w sprawie przyszłej polityki morskiej, na problem ten trzeba pilnie zwrócić należną uwagę (16). Komitet stwierdza, że w komunikacie w sprawie europejskiej polityki portowej z 18 października 2007 r. Komisja rozważa to zagadnienie z należną uwagą (17).

7.4

Dlatego też oczywistym jest w tym kontekście, że środki wsparcia dla autostrad morskich powinny być także kierowane na infrastrukturę, a zwłaszcza na rozbudowę portów i połączeń z lądem. Podejście to jest również w pełni zgodne z koncepcją „współmodalności” przedstawioną przez Komisję w przeglądzie białej księgi w sprawie europejskiej polityki transportowej (18) i w komunikacie Komisji w sprawie logistyki transportu towarowego (19).

7.5

Oczywiście nie może to stanąć na przeszkodzie dalszemu kierowaniu istniejących środków wsparcia na usługi, koszty operacyjne i promocję.

8.1

Jak stwierdzono w ostatnim podpunkcie punktu 2.5, sama Komisja twierdzi, że pomoc publiczna nie może zakłócać konkurencji z istniejącymi usługami. Należy w związku z tym uważnie przeanalizować wpływ subsydiowanych autostrad morskich, m.in. biorąc pod uwagę interes ogólny, pod kątem tego, czy mogą tam wystąpić zakłócenia konkurencji.

8.2

Nie jest to jednak proste. Żegluga bliskiego zasięgu obsługuje obszary lądu otaczające porty, do których zawijają jej statki. Jak wspomniano w punkcie 5.1, obszary te mogą być na tyle rozległe, że obsługiwać je mogą także inne porty.

8.3

Co za tym idzie, analizując rynek, którego to dotyczy, nie można koncentrować się na konkretnym porcie, ale należy rozpatrywać cały rynek ładunków po to, aby zapobiegać przesunięciu ładunków od jednej firmy żeglugowej bliskiego zasięgu do drugiej, czy też do innego portu.

8.4

Tak jak wspomniano w trzecim podpunkcie punktu 2.5, w nowych projektach dotyczących autostrad morskich należy wykazać ich wykonalność i wiarygodność. Także tutaj należy zatroszczyć się o to, aby uniknąć zakłócania konkurencji.

8.5

Dlatego też zasadnicze znaczenie ma przejrzystość w przyznawaniu projektom wsparcia. Jednocześnie trzeba będzie podejmować natychmiastowe działania korygujące, jeśli okaże się, że ładunki są sztucznie przesuwane pomiędzy operatorami żeglugi przybrzeżnej lub portami.

8.6

Celem wsparcia dla autostrad morskich jest doprowadzenie do przejścia od transportu drogowego do transportu morskiego. Premia ECO zaproponowana we Włoszech (20), zgodnie z którą przewoźnicy drogowi otrzymują dotacje o ile wprowadzą w życie ten pomysł, stanowi pozytywny przykład dobrze ukierunkowanej pomocy niezakłócającej konkurencji.

9.1

Jak wspomniano w punkcie 2.5, Komisja będzie stosować normy jakości jako jedno z kryteriów oceny projektów autostrad morskich. W zależności od specyfiki usług kryteria te mogą obejmować: częstotliwość, zgodność dostaw z procesem produkcji, niezawodność, współmodalność usług zgodnie z definicją Komisji, a zatem także usług poszczególnych rodzajów danej gałęzi transportu w stosunku do siebie, połączenia z lądem, wydajne porty i węzły przeładunkowe, logistykę elektroniczną, optymalne procedury administracyjne itp.

9.2

W śródokresowym przeglądzie programu promocji żeglugi bliskiego zasięgu (21) Komisja stwierdza, że rozpatrywana będzie możliwość przyznawania „znaków jakości” autostradom morskim. Jak stwierdzono w opinii w sprawie logistyki, zdaniem Komitetu nie może to przysparzać sektorowi dodatkowych nakładów pracy administracyjnej ani niepotrzebnych kosztów (22).

10.1

Zarówno we wspominanej powyżej zielonej księdze w sprawie przyszłej unijnej polityki morskiej, jak i w śródokresowym przeglądzie białej księgi w sprawie zrównoważonego transportu, Komisja odnosi się do „wspólnej europejskiej przestrzeni morskiej” tj. europejskiej przestrzeni morskiej bez granic, jak później nazwała ją Komisja. Celem jest najwidoczniej uproszczenie procedur administracyjnych stosowanych w żegludze bliskiego zasięgu, tak by były one zgodne z procedurami stosowanymi w transporcie lądowym.

10.2

Komitet wyraził swoje stanowisko w sprawie wspólnej europejskiej przestrzeni morskiej zarówno w opinii w sprawie wyżej wspomnianej zielonej księgi, jak i w opinii w sprawie wspólnotowej polityki portowej (23):

„EKES rozumie, że idea »wspólnej europejskiej przestrzeni morskiej«, teraz także pod nową nazwą, wymienioną w punkcie 10.1, odnosi się wyłącznie do wirtualnej przestrzeni morskiej, w której nastąpi uproszczenie formalności administracyjnych i celnych dla wewnątrz-unijnych usług morskich, co zapewni im system podobny do tego, który obowiązuje dla transportu samochodowego i kolejowego oraz żeglugi śródlądowej w ramach rynku wewnętrznego. Po przedstawieniu przez Komisję wyjaśnień stwierdzających to jasno w komunikacie Komitet może poprzeć tę koncepcję pod warunkiem, że będzie się ona wiązać z poszanowaniem na wodach międzynarodowych (pełnym morzu) konwencji UNCLOS i IMO, w tym »swobody nawigacji« i »prawa nieszkodliwego przepływu« w wyłącznej strefie ekonomicznej (EEZ).”

10.3

Zarówno przedstawiciele przemysłu morskiego (FPM), jak i krajowe punkty kontaktowe promocji żeglugi bliskiego zasięgu, niejednokrotnie zwracały się o uproszczenie procedur celnych. W związku z tym Komisja już w 2002 r. opublikowała dokument roboczy, w celu zachęcenia do wykorzystywania w żegludze bliskiego zasięgu uproszczonej procedury celnej (24).

10.4

Wdrożenie tego dokumentu nie rozwiązało jednak wszystkich problemów. Podstawowe problemy polegają na tym, że trzeba uzyskać status żeglugi regularnej (zatwierdzone połączenie), który jest bezpośrednio związany zarówno z danym statkiem, jak i z danym przedsiębiorstwem (przewoźnikiem). Jeżeli konieczne jest korzystanie z innego statku, należy to ponownie zgłosić. Jeżeli statek z towarami pochodzącymi z UE zawinie podczas swego rejsu do nieunijnego portu, traci prawo stosowania procedury uproszczonej wobec wszystkich towarów pochodzących z UE (statek skażony).

10.5

Rozwiązaniem powinno być wydawanie pozwolenia na procedurę uproszczoną danemu przedsiębiorstwu (przewoźnikowi) na dany towar. Można by wówczas w każdej sytuacji obejmować towary/ładunki wewnątrzunijne procedurą uproszczoną, która powinna być taka sama, jak w transporcie drogowym.

10.6

Należy przyjrzeć się odpowiedzialności w transporcie multimodalnym; omawia się to w ramach UNCITRAL. Komitet zaleca szybkie zawarcie umowy.

10.7

Komitet podkreśla, że środki bezpieczeństwa nie mogą stawiać transportu morskiego w niekorzystnym położeniu w stosunku do transportu drogowego.

11.1

Żegluga morska w dalszym ciągu pozostaje najbardziej przyjazną środowisku gałęzią transportu. Za wyjątkiem związków siarki (SOx), wyniki żeglugi morskiej w zakresie emisji zanieczyszczeń w przeliczeniu na tonokilometr (lub tonomilę) są lepsze niż w pozostałych gałęziach transportu. Należy niemniej podjąć środki w celu stałej poprawy tych wyników. W związku z tym w Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO) toczy się procedura mająca na celu zmianę konwencji MARPOL VI. Procedura ta zasługuje na pełne poparcie, o ile pragniemy znaleźć globalne rozwiązania.

11.2

Podczas prowadzonych w IMO rozmów zwrócona zostanie uwaga na możliwość rozszerzenia stref SECAS (25), w których stosowany byłby niższy dopuszczalny poziom emisji spalin. Szczególnie dotknąć to może żeglugi bliskiego zasięgu, jako że operuje ona faktycznie w strefach przybrzeżnych, a jej statki często zawijają do portów. Należy w związku z tym zwrócić szczególną uwagę na to, aby uniknąć wylania dziecka (propagowania żeglugi bliskiego zasięgu) z kąpielą.

11.3

Także odnośnie do emisji dwutlenku węgla na tonokilometr lub tonomilę można stwierdzić, że żegluga zajmuje całkiem dobrą pozycję. Niezależne źródła (26) szacują, że żegluga odpowiedzialna jest jedynie za 1,75 do 2 % globalnych emisji gazów cieplarnianych. Także w tym zakresie podejmowane są środki w celu stałej poprawy ekologicznych wyników żeglugi morskiej.

11.4

Komitet zaleca badania i rozwój jak również wsparcie finansowe w zakresie ograniczenia emisji spalin przez statki, w tym poprawy jakości paliw.

11.5

Poza problemami związanymi z emisją gazów należy jednak też poświęcić uwagę kontrolom w zakresie zanieczyszczenia środowiska morskiego przez coraz intensywniejszą żeglugę bliskiego zasięgu.

11.6

Głównym celem autostrad morskich jest przesunięcie przewozu towarów z dróg na morze. Przyniesie to pozytywne skutki zarówno dla środowiska naturalnego, jak i w takich bezpośrednio dotyczących społeczeństwa kwestiach, jak zatory na drogach, zanieczyszczenie hałasem czy wypadki drogowe. Podczas starań, aby utrzymać stały postęp w zakresie ograniczania emisji spalin przez statki, należy również nie zapominać o tej kwestii.

17.6.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 151/25

1.1

EKES popiera wniosek Komisji, ponieważ przyczyni się on do pobudzenia innowacji i konkurencyjności, zwiększy konkurencję na rynku telekomunikacji i zapewni konsumentom szersze możliwości wyboru.

2.1

Zgodnie z dyrektywą Rady 87/372/EWG z 25 czerwca 1987 r. (1), uzupełnioną zaleceniem Rady 87/371/EWG z 25 czerwca 1987 r. (2) oraz rezolucją Rady z 14 grudnia 1990 r. (3), pasma częstotliwości 890-915 MHz i 935-960 MHz (znane jako pasmo 900 MHz) zostały zarezerwowane i miały być zajęte przez publiczną usługę paneuropejskiej komórkowej cyfrowej łączności ruchomej, świadczonej w każdym z państw członkowskich zgodnie ze wspólną specyfikacją.

2.2

Rozwój rynku doprowadził do ogólnego poparcia dla wycofania rezerwacji pasma 900 MHz dla GSM, by móc wprowadzić na tych częstotliwościach różne nowe technologie cyfrowe zapewniające innowacyjne usługi.

2.3

Decyzja nr 676/2002/WE (4) Parlamentu Europejskiego i Rady z 7 marca 2002 r. w sprawie ram regulacyjnych dotyczących polityki spektrum radiowego we Wspólnocie Europejskiej ustanowiła ramy prawne w celu zapewnienia zharmonizowanych warunków w odniesieniu do dostępności i efektywnego wykorzystania pasma radiowego, wraz z obowiązkiem wdrożenia polityki wspólnotowej w takich obszarach jak komunikacja, transport, media radiowo-telewizyjne oraz badania naukowe i technologiczne.

EKES popiera wniosek dotyczący tej decyzji (5), mając na uwadze, iż zagwarantuje on racjonalne, sprawiedliwe, skuteczne i oszczędne wykorzystanie częstotliwości w wypadku wszystkich usług radiokomunikacji.

2.4

Cele wspomnianej decyzji są następujące:

2.5

Decyzja umożliwia Komisji przedsięwzięcie technicznych środków wykonawczych celem zagwarantowania zharmonizowanych warunków dostępności i efektywnego wykorzystania pasma widma radiowego. Stąd też, tam gdzie harmonizacja jest niezbędna w celu zachowania pewności prawnej i polityki wspólnotowej, Komisja udziela mandatu CEPT do wypracowania na szczeblu europejskim kryteriów technicznych w oparciu o to, jakie środki harmonizacji pasm widma mogą zostać opracowane i przyjęte przez Komitet ds. Widma Radiowego.

3.1

W celu zniesienia rezerwacji pasma 900 MHz dla GSM w państwach członkowskich UE, wprowadzonego Dyrektywą Rady 87/372/EWG z 25 czerwca 1987 r. w sprawie pasm częstotliwości, które mają zostać zarezerwowane dla skoordynowanego wprowadzenia publicznej paneuropejskiej komórkowej cyfrowej naziemnej łączności ruchomej we Wspólnocie, dyrektywa ta powinna zostać uchylona poprzez przyjęcie przez Parlament Europejski i Radę odpowiedniej dyrektywy.

3.2

Jest to niezbędne w celu zapewnienia powodzenia inicjatywy „i2010 — Europejskie społeczeństwo informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia” (7), jak również osiągnięcia większej konkurencji dzięki wykorzystaniu pasma 900 MHz przez inne technologie, pozostawiając użytkownikom możliwie dużą swobodę wyboru usług i technologii.

3.3

Zgodnie z postanowieniami decyzji nr 676/2002/WE Komisja udzieliła Europejskiej Konferencji Administracji Pocztowych i Telekomunikacyjnych (CEPT) mandatu do wypracowania mniej restrykcyjnych warunków technicznych. Na mocy mandatu wypracowano warunki w oparciu o zasadę, że pasmo 900 MHz może współistnieć i jest w pełni kompatybilne z systemami GMS i UMTS. W przyszłości można by udzielić dalszych mandatów w celu zademonstrowania zgodności innych technologii z systemem GSM, zapewniając dzięki temu szersze otwarcie tego pasma.

4.1

Komitet z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji dotyczący dyrektywy i uważa, że jest on właściwy z prawnego punktu widzenia. Wniosek stanowi część popieranego przez EKES w jego opiniach procesu uaktualniania i upraszczania wspólnotowego dorobku prawnego.

4.1.1

Rozległe orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości stanowi, iż wiążące akty prawa instytucjonalnego mogą zostać zmienione lub uchylone jedynie poprzez kolejne akty tego samego rodzaju. Dlatego też potrzeba przyjęcia konkretnej dyrektywy w celu uchylenia dyrektywy 87/372/EWG jest w pełni uzasadniona.

4.2

Kontekst prawny wniosku wydaje się uzasadniać jego przyjęcie na wielu płaszczyznach.

4.3

Rozwój rynków telekomunikacyjnych przemawia za wprowadzeniem nowych technologii cyfrowych, które mogłyby korzystać z pasma 900 MHz wspólnie z systemem GSM oraz przynosić korzyści z powszechnego wykorzystania usług łączności głosowej, transmisji danych i usług multimedialnych po niższych kosztach na obszarach wiejskich lub słabo zaludnionych.

4.4

Komitet z zadowoleniem przyjmuje fakt, że technologia ta nie pociągnie za sobą wysokich kosztów ekologicznych, jako że będzie funkcjonować przy pomocy mniejszej liczby stacji bazowych.

4.5

Te nowe technologie, jak system UMTS, doprowadziły do wyłonienia się ogólnoeuropejskiego rynku związanych z nimi usług.

4.6

Na wzmiankę zasługuje również staranność wykazana przez Komisję: wnioskowi towarzyszą inne kroki, jak np. plany opracowania środków harmonizacji technicznej w celu zapewnienia dalszego korzystania z pasma 900 MHz przez usługi GSM, a także wykorzystanie procedur komitologii na mocy decyzji o paśmie radiowym, by szybko reagować na postęp technologiczny i wprowadzić nowe ujednolicone przepisy na szczeblu UE.

4.7

Zarówno niezbędne uchylenie wspomnianej wyżej dyrektywy, jak i wprowadzenie w przyszłości nowych warunków działania dla pasma radiowego w państwach członkowskich, są zgodne z zasadą pomocniczości, gdyż ograniczają się do konkretnego celu, jakim jest zagwarantowanie satysfakcjonującego wykorzystania pasma 900 MHz, nie naruszając ani kompetencji państwa w zakresie podejmowania decyzji odnośnie do korzystania z tego pasma przez inne, dodatkowe usługi, ani kompetencji państw członkowskich do udzielania prawa do korzystania z pasma.

4.8

Kroki zaproponowane bądź planowane przez Komisję mają takie samo zastosowanie do wszystkich technologii i usług w paśmie widmowym, co pozwala na bardziej elastyczne i skuteczne jego wykorzystanie.

4.9

Zarządzanie pasmem musi kierować się ogólną zasadą neutralności technologicznej, wraz z neutralnością usług, elastycznością i przejrzystością, zapewnieniem różnorodności kulturowej i językowej, wolności wypowiedzi i pluralizmu w mediach, a także odzwierciedlać techniczne, społeczne, kulturowe i polityczne potrzeby wszystkich państw członkowskich.

4.10

EKES jest zdania, że efektywne korzystanie z pasma radiowego ma zasadnicze znaczenie dla zagwarantowania dostępu do różnych potencjalnych usługodawców i w konsekwencji stanowi kluczowy czynnik wzrostu, wydajności i rozwoju przemysłu europejskiego w zgodzie ze strategią lizbońską, oferując jednocześnie szerszy wybór konsumentom.

4.11

Wniosek Komisji mógłby się okazać korzystny dla obywateli europejskich m.in. dzięki zmniejszeniu przeszkód we wprowadzaniu zaawansowanych technologii ruchomej łączności bezprzewodowej i przezwyciężeniu spowodowanych czynnikami geograficznymi różnic w dostępie do technologii cyfrowych, propagowaniu spójności społecznej i terytorialnej, podnoszeniu jakości świadczonych usług i obniżaniu ich ceny, zmniejszaniu liczby niezbędnych stacji bazowych dzięki częstszemu korzystaniu z niższych częstotliwości (co będzie korzystne dla środowiska naturalnego) oraz zapewnianiu nieustannej ochrony zdrowia przed promieniowaniem elektromagnetycznym.

4.12

EKES sądzi jednak, że kroki przewidziane przez Komisję na szczeblu wspólnotowym mogłyby zostać uzupełnione poprzez wprowadzenie szeregu środków o różnym charakterze i zasięgu.

4.12.1

Po pierwsze, z szeroko pojętego prawnego punktu widzenia, po przyjęciu proponowanych przepisów należałoby zapewnić środki budżetowe zgodnie z postanowieniami zawartymi w komunikacie Komisji COM (2006) 129, aby ułatwić, tam gdzie jest to właściwe, stworzenie niezbędnej infrastruktury w państwach członkowskich nieposiadających odpowiedniej sieci stacji bazowych. Nie można jednak stracić przy tym z oczu kwestii ekologicznych, tak by podjęte kroki nie pociągnęły za sobą kosztów środowiskowych.

4.12.2

Po drugie, obowiązujące obecnie przepisy wspólnotowe dotyczące zamówień publicznych i koncesji muszą zostać dostosowane w taki sposób, aby wszelkie koncesje przyznawane przez państwa członkowskie na korzystanie z pasma radiowego spełniały wymogi przejrzystości, niedyskryminacji i służyły ochronie interesu ogółu.

4.12.3

Po trzecie, decyzje podejmowane w ramach procedury komitologii, uzupełniające prawne aspekty ogólnoeuropejskiego systemu pasma radiowego, muszą zawierać konkretne postanowienia w celu zagwarantowania, iż obowiązujące prawo wspólnotowe w zakresie dostępności elektronicznej będzie miało zastosowanie we wszystkich dziedzinach. W celu właściwego wykorzystania postępu w dziedzinie technologii cyfrowych podejmowane decyzje muszą uwzględniać pełne korzystanie z praw przez osoby niepełnosprawne, osoby starsze oraz osoby niezbyt obeznane z technologią cyfrową bądź w ogóle jej nie znające, zgodnie z treścią komunikatu Komisji COM(2007) 694.

4.12.4

W tym celu można by opracować szereg zachęt, których rodzaj określony zostałby w odpowiednim czasie, skierowanych do sektora telekomunikacji i do władz państw członkowskich, szczególnie na szczeblu regionalnym i lokalnym, i mających na celu zapewnienie powszechnego dostępu obywateli do wszystkich nowinek technologicznych.

4.13

Całkiem prawdopodobne jest, że nowe warunki techniczne nie pociągną za sobą dodatkowych, zbędnych obciążeń finansowych bądź administracyjnych na szczeblu wspólnotowym, krajowym lub regionalnym.

17.6.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 151/27

1.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny pozytywnie ocenia inicjatywę Komisji Europejskiej zmierzającą do sporządzenia Europejskiej karty praw odbiorców energii.

1.2

Zdaniem Komitetu karta jest pierwszym krokiem na drodze do wzmocnienia i faktycznego wykonywania praw odbiorców, których — jak słusznie podkreśla Komisja — nie gwarantują same mechanizmy rynkowe.

1.3

Komitet uważa, że należy w miarę możliwości unikać wydawania niewiążących aktów prawnych. Zgadzając się z rezolucją Parlamentu Europejskiego, Komitet jest zdania, że konieczna jest wiążąca forma prawna, by zagwarantować prawa odbiorców i że środki tzw. „miękkiego prawa” nie realizują w pełni wyznaczonych celów. W wypadku praw pasażerów Komisja uznała za konieczne wydać rozporządzenie (WE) nr 261/2004 z 11 lutego, a zatem nie jest zbyt jasne, dlaczego prawa odbiorców energii zostały powierzone dokumentowi, który nie ma wiążącego charakteru.

1.4

Komitet zaleca Komisji bezzwłoczne rozważenie — oprócz proponowanych zmian do dyrektyw, które obecnie są w trakcie zatwierdzania — przekształcenia karty w rozporządzenie dotyczące praw europejskich odbiorców energii.

1.5

Komitet uważa, że prawa ustanowione przez dyrektywy powinny się stosować do wszystkich odbiorców końcowych, w tym szczególnie do osób prywatnych oraz do małych i średnich przedsiębiorstw. Dyrektywa w sprawie energii elektrycznej 2003/54 pozostawia państwom członkowskim decyzję o zagwarantowaniu małym przedsiębiorstwom (poniżej 50 pracowników, o całkowitym budżecie nieprzekraczającym 10 mln euro) usługi powszechnej, to znaczy prawa do dostarczania energii elektrycznej o określonej jakości, po rozsądnych, łatwych do porównania i przejrzystych cenach.

1.6

Komitet uważa, że te różnice w traktowaniu są absolutnie nieuzasadnione i że prawo do usługi powszechnej powinno zostać przyznane przynajmniej małym i średnim przedsiębiorstwom na całym obszarze Unii. By osiągnąć ten cel, jednocześnie biorąc pod uwagę, że trzeci pakiet energetyczny, rozważany obecnie przez Komitet, zmienia dyrektywę w sprawie energii elektrycznej 2003/54, Komitet zdecydowanie zaleca Komisji odpowiednią zmianę art. 2 lub włączenie odbiorców innych niż gospodarstwa domowe do adresatów karty praw.

1.7

Zdaniem Komitetu przez „odbiorcę” należy rozumieć odbiorcę końcowego, czyli klienta przedsiębiorstwa dostarczającego energię elektryczną. Zmiana terminologii między komunikatem w sprawie „Europejskiej polityki energetycznej”, który mówi właśnie o karcie praw klienta, a omawianym wnioskiem dotyczącym karty praw odbiorców energii, wywołuje niepewność i niezrozumienie. Na uwagę zasługuje również znaczenie gwarancji stałych dostaw energii wystarczającej do prowadzenia działalności produkcyjnej dla małych i średnich przedsiębiorstw, zakładów prowadzących działalność handlową, zwłaszcza w regionach konwergencji i spójności.

1.8

Gwarancja powszechnej usługi, obejmująca również małe i średnie przedsiębiorstwa, wywiązywanie się z obowiązków świadczenia usługi publicznej, ochrona grup społecznych w trudnej sytuacji ekonomicznej zagrożonych „ubóstwem energetycznym”, spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna, swoboda zawierania umów, prawo do informacji, do krótkiego czasu oczekiwania na podłączenie, do przejrzystych umów, rozsądnych i przejrzystych cen, które można porównać między różnymi dostawcami, gwarancja stałych dostaw i wiedza na temat wykorzystywanych źródeł energii to dobra o ogromnym znaczeniu; Komisja słusznie podkreśliła, że rynek pozostawiony sam sobie nie może dać wyrazu takiemu poziomowi „świadomości społecznej, ekologicznej i gospodarczej”. Komitet zdecydowanie popiera wszystkie inicjatywy, które zmierzają w tym kierunku w prosty i skuteczny sposób, i apeluje do Komisji o wykorzystanie wszystkich najbardziej stosownych instrumentów.

1.9

Komitet zaleca, by w zakresie trzeciego pakietu energetycznego, poza trzema już przewidzianymi zmianami, rozważyć stosowność wprowadzenia kolejnych zmian do załącznika A do dyrektywy w sprawie energii elektrycznej.

1.10

Od 2001 r. Komitet proponował przekształcenie Grupy Europejskich Organów Regulacyjnych ds.Energii Elektrycznej i Gazu (ERGEG) w agencję. Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja wprowadziła już ten wniosek w życie w ramach „trzeciego pakietu energetycznego” i życzy sobie, by do zadań przyszłej agencji należało również monitorowanie prawidłowego wykonywania praw odbiorców, szczególnie ochrony odbiorców znajdujących się w trudnej sytuacji. Komitet popiera zaangażowanie stowarzyszeń konsumentów, małych i średnich przedsiębiorstw, przemysłu sektorowego i organizacji związkowych w promowanie współpracy i wspólnej odpowiedzialności, tak jak dzieje się już w sekorze transportu. Europejski okrągły stół służący podejmowaniu decyzji drogą porozumień i negocjacji, przyznający agencji uprawnienia do działania i regulowania stosunków między producentami a odbiorcami końcowymi, może znacznie pomóc w osiągnięciu tych celów. Krajowe organy regulacyjne powinny nadzorować rynki zgodnie ze swymi kompetencjami.

1.11

Komitet docenia propozycje Komisji zawarte w załączniku do komunikatu, które wzmocnią prawa odbiorców, o ile zostaną skutecznie zrealizowane. Podkreśla zwłaszcza, że należy faktycznie zagwarantować prawa do usługi publicznej i powszechnej, określając dostawcę z „urzędu”, który w razie kryzysu w dostawie energii elektrycznej mógłby zastąpić zaufanego dostawcę.

1.12

Równe zasady dla jednolitego rynku, jeżeli chodzi o umowy: przejrzystość, zasady wykonania, przejrzyste i niekosztowne rozstrzyganie sporów oraz odszkodowania powinny być jednakowe, tak by wesprzeć mobilność transgraniczną konsumentów i otworzyć rynek europejski również na odbiorców końcowych.

1.13

Rozsądne, przejrzyste i porównywalne ceny. Zrozumiałe i kompletne rachunki zawierające informacje przydatne dla konsumentów na temat źródeł energii wykorzystywanych do produkcji energii elektrycznej, emisji CO2 i innych gazów cieplarnianych, sugestie dotyczące oszczędności energii zgodne z polityką wspólnotową.

1.14

Swoboda wyboru dostawcy oraz jego zmiany w krótkim czasie i bez ponoszenia kosztów, a także nałożenie limitu na minimalny czas trwania umów to prawa związane z pełnym urzeczywistnieniem rynku.

1.15

Informacje. Prawdziwe, pełne i zrozumiałe informacje na temat warunków dostępu, korzystania, taryf i cen oraz ich zmian.

1.16

Jeżeli chodzi o reklamacje, należy zdecydowanie opowiedzieć się za pozasądowym rozstrzyganiem sporów, zgodnie z zaleceniami Komisji 98/257 i 2001/310.

1.17

Należy wzmocnić i faktycznie realizować prawo do reprezentacji poprzez stowarzyszenia konsumentów. Okrągły stół służący podejmowaniu decyzji drogą porozumień i negocjacji, otwarty przy tworzącej się obecnie agencji mógłby być miejscem spotkań wszystkich zainteresowanych stron oraz miejscem poszukiwania najbardziej odpowiednich rozwiązań w celu faktycznego wykonywania praw konsumentów.

1.18

Ubóstwo energetyczne oznacza wykluczenie z godziwego życia. Należy ujednolicić definicję konsumenta znajdującego się w trudnym położeniu i środki przyjęte na jego rzecz, unikając przerwy w dostawie dzięki gwarancji minimalnych dostaw, a także nieodpłatnej dystrybucji energii. Konieczne jest nieustanne przestrzeganie zasady odpowiedzialności.

1.19

Należy skutecznie przeciwdziałać nieuczciwym praktykom handlowym, uaktualniając postanowienia zawarte w załączniku 1 do dyrektywy 2005/29/WE z 11 maja 2005 r. Inne nieuczciwe praktyki można zidentyfikować poprzez rozporządzenie, a nie zmiany dyrektywy.

1.20

Komitet proponuje, by oprócz dziewięciu tematów przywołanych przez Komisję, wziąć pod uwagę zagadnienia wynikające z niektórych kart praw już podpisanych przez przedsiębiorstwa dostarczające energię i stowarzyszenia konsumentów, tak jak miało to miejsce na przykład w niektórych państwach członkowskich: prawo konsumenta do poszanowania jego czasu, do udziału, reprezentacji, jakości, bezpieczeństwa, najlepszej i najbardziej dostosowanej do profilu konsumenta taryfy, do odszkodowania oraz do szybkiej i skutecznej procedury pojednawczej.

2.1

Już wcześniej w komunikatach z 10 stycznia 2007 r. (1), (2) Komisja zapowiedziała zamiar wydania karty praw „odbiorców” przedsiębiorstw dostarczających gaz i energię elektryczną, przyjęty przez Radę obradującą 8-9 marca, która apelowała o „lepszą ochronę odbiorców, np. poprzez opracowanie karty odbiorców energii”.

2.2

Przyznając, że same mechanizmy rynkowe nie mogą zagwarantować poszanowania interesów konsumentów, Komisja podkreśla, że istniejące dyrektywy przewidują już obowiązki świadczenia usługi publicznej i gwarantują prawa konsumentom; zapowiadany jest nadzór nad realizacją i „rzeczywistym” poszanowaniem praw konsumentów na szczeblu krajowym, a także ich wzmocnienie i rozszerzenie.

2.3

Dokończenie procesu liberalizacji europejskiego rynku energii elektrycznej i gazu z 1 lipca 2007 r. to stosowna okazja, by zapoczątkować odpowiednią kampanię informacyjną na temat korzyści, jakie mogą wyniknąć z możliwości wybrania dostawcy przy zachowaniu tych samych praw, adresowaną do obywateli i angażującą organizacje konsumentów.

2.4

Energia ma kluczowe znaczenie dla wszystkich europejskich obywateli. Ulepszenie ochrony i wzmocnienie interesów konsumentów, podobnie jak interesów przedsiębiorstw, jest zasadniczym warunkiem wstępnym stworzenia dobrze działającego rynku wewnętrznego.

2.5

Obowiązujące prawodawstwo europejskie przewiduje już wywiązywanie się z obowiązków świadczenia usługi publicznej, które stanowią konieczny warunek prawodawstwa w zakresie energii. Pierwszoplanowe znaczenie rozwoju zrównoważonego, ochrona środowiska, konsumentów i grup społecznych w najbardziej niekorzystnym położeniu, czyli obowiązki świadczenia usługi publicznej stanowią konieczne uzupełnienie konkurencji. „Prawidłowo wytyczone cele usług powszechnych oraz obowiązków użyteczności publicznej w zakresie dostaw energii muszą pozostać w centrum uwagi, jeśli chodzi o proces otwarcia rynku”.

2.6

Unia Europejska powinna poczynić postępy w walce z „ubóstwem energetycznym”. Rosnące ceny paliw na rynkach międzynarodowych wpływają na ceny energii, stwarzając coraz więcej problemów dla najsłabszych grup europejskiego społeczeństwa. Państwa członkowskie nie zajęły się tą kwestią w wystarczający sposób i jedynie pięć z nich dysponuje taryfami dla odbiorców znajdujących się w trudnym położeniu ekonomicznym. Przyszła karta powinna wskazać odpowiednie sposoby ochrony konsumentów znajdujących się w najbardziej niekorzystnej sytuacji.

2.7

Główne cele. Przywołuje się ponownie cztery cele zaproponowane już przez Komisję (3):

2.8

Przyszła Europejska karta praw odbiorców energii nie będzie wiążącym dokumentem prawnym. Powinna ona obejmować:

2.9

Określono dziewięć nowych podstawowych punktów, które będą stanowić temat karty:

2.10

Zgodnie z zasadą „współdopowiedzialności” wszystkie zainteresowane strony: Wspólnota, państwa członkowskie, przemysł energetyczny, przedstawiciele wszystkich partnerów społecznych i stowarzyszeń konsumentów, powinny przyczynić się do powodzenia polityki energetycznej na rzecz obywateli.

2.11

W załączniku, w odniesieniu do każdego podstawowego punktu, określono przepisy obecnie obowiązujące oraz inicjatywy, które mogłaby podjąć Komisja i państwa członkowskie, lub które mogłyby zostać zrealizowane poprzez porozumienia między zainteresowanymi stronami czy też na podstawie kodeksów samoregulacji.

3.1

Komitet powinien rozważyć ramy prawne, adresatów karty, skuteczność i proporcjonalność wniosku Komisji, jak też stosowność innych możliwych instrumentów, rolę agencji i krajowych organów regulacyjnych, dalsze propozycje lub inicjatywy o charakterze ogólnym bądź szczegółowym.

3.2

Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, w art. 38 na temat ochrony konsumentów. stanowi, że: „Zapewnia się wysoki poziom ochrony konsumentów w politykach Unii”. Artykuł ten nawiązuje do art. 153 traktatu, który przydziela Wspólnocie zadanie zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumentów, a także wspierania ich prawa do informacji i organizacji na rzecz ochrony ich interesów. Ponadto przy określaniu oraz realizacji innych kierunków polityki lub działań wspólnotowych należy wziąć pod uwagę wymogi ochrony konsumentów.

3.2.1

Traktat z Amsterdamu, który zmienia brzmienie starego artykułu 129a traktatów, nadając mu brzmienie obecnego artykułu 153, zdecydowanie ustanawia kompetencje Unii w dziedzinie ochrony konsumentów (4).

3.2.2

Komitet ocenia pozytywnie decyzję Komisji o wzmocnieniu praw konsumentów i o zebraniu w jednej karcie praw odbiorców zarówno środków przewidywanych obecnie przez prawodawstwo wspólnotowe (5), jak i propozycji przyszłych inicjatyw podejmowanych na różnych szczeblach.

3.2.2.1

Podkreśla niemniej, że różne formy ochrony odbiorców przyjęte w poszczególnych państwach członkowskich nie pozwalają obecnie uznać postanowień obowiązujących dyrektyw za ugruntowane i powszechnie uznawane prawa. Istnieje ryzyko, że deklarowany charakter niewiążący karty, która łączy obligatoryjność w niektórych sprawach z wariantami samoregulacji i „perswazji moralnej” państw członkowskich oraz dostawców, może powodować zamęt.

3.2.2.2

W rezolucji Parlamentu Europejskiego z 4 września 2007 r. w sprawie instytucjonalnych i prawnych skutków stosowania instrumentów tzw. „miękkiego prawa” („soft law”) w motywie X stwierdza się: „(...) w dziedzinach, w których Wspólnota dysponuje uprawnieniami legislacyjnymi, ale brakuje wystarczającej woli politycznej, aby wprowadzić akt prawodawczy, w przypadku stosowania instrumentów prawnych prawa miękkiego istnieje niebezpieczeństwo omijania właściwych organów legislacyjnych, nieposzanowania zasad demokracji i praworządności zgodnie z art. 6 traktatu UE, a także zasady pomocniczości i proporcjonalności stosownie do art. 5 traktatu WE oraz przekraczania przez Komisję jej kompetencji”.

3.2.2.3

W punkcie 1 rezolucji przedstawionej przez posła do PE Manuela Medinę Ortegę (6) Parlament stwierdza, że „w kontekście wspólnotowym, prawo miękkie zbyt często stanowi dwuznaczny i nieskuteczny instrument, który może mieć szkodliwy wpływ na prawodawstwo Wspólnoty i na równowagę instytucjonalną i powinno być ostrożnie stosowane, nawet jeśli jego zastosowanie jest przewidziane w traktacie”, a w punkcie 8 stwierdza bardziej szczegółowo, że: „wzywa Komisję, aby przed zaproponowaniem jakichkolwiek środków obejmujących instrumenty prawa miękkiego poddała pod szczególną rozwagę skutki prawa miękkiego dla konsumentów i ich ewentualnych środków odwoławczych”.

3.2.3

Komitet proponuje, by dokonać rozróżnienia między „prawami” egzekwowalnymi a innymi formami ochrony, odróżniając wyraźnie w przyszłej karcie obecne prawa od innych propozycji inicjatyw, które zostaną lub mogą zostać podjęte na wszystkich szczeblach i które są uznawane za pożądane, lecz niewiążące.

3.2.3.1

Komitet zastanawia się, czy w świetle zdobytych dotychczas doświadczeń — które sama Komisja określa jako niezadowalające — oraz w świetle uprawnień nadanych Komisji przez traktaty, nie należy raczej pomyśleć o niewielu nowych i jasnych przepisach w celu zwiększenia ochrony odbiorców, zwłaszcza tych znajdujących się w najbardziej niekorzystnej sytuacji. Zasada pomocniczości omówiona w art. 5 traktatu, tyle razy błędnie przywoływana w celu przeciwdziałania inicjatywom wspólnotowym, w tym wypadku powinna pomóc w podjęciu decyzji sprzyjających konsumentom, ze względu na brak skutecznych przepisów krajowych.

3.3

Komitet podkreśla niepewność odnośnych ram prawnych, jeżeli chodzi o określenie adresatów karty i powiązanych praw w zakresie różnych europejskich przepisów. Komunikat pt. „Europejska polityka energetyczna” (7) stwierdza, że: „Komisja opracuje Kartę Odbiorcy Energii”.

3.3.1

Dyrektywa 2003/54/WE z 26 czerwca 2003 r. w art. 2 ust. 7 definiuje „odbiorców” jako odbiorców hurtowych i odbiorców końcowych energii elektrycznej, „odbiorców końcowych” jako odbiorców kupujących energię elektryczną na własny użytek, „odbiorców będących gospodarstwami domowymi” jako odbiorców, którzy kupują energię elektryczną na potrzeby własnego gospodarstwa domowego oraz „odbiorców innych niż gospodarstwa domowe”, którzy kupują energię elektryczną nieprzeznaczoną na potrzeby własnego gospodarstwa domowego, w tym producentów i odbiorców hurtowych.

3.3.2

Dyrektywa 2005/29/WE z 11 maja 2005 r. dotycząca nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym, przywoływana przez Komisję jako źródło prawne będące punktem odniesienia dla części karty dotyczącej prawa odbiorcy do uczciwych i przejrzystych relacji ze swoim dostawcą, w art. 2a definiuje konsumenta jako „każdą osobę fizyczną, która w ramach praktyk handlowych objętych niniejszą dyrektywą działa w celu niezwiązanym z jej działalnością handlową, gospodarczą, rzemieślniczą lub wolnym zawodem”.

3.3.3

Komitet uważa, że prawa uznane przez dyrektywy powinny stosować się do wszystkich odbiorców końcowych, a szczególnie do osób prywatnych oraz do małych i średnich przedsiębiorstw. Dyrektywa w sprawie energii elektrycznej pozostawia państwom członkowskim decyzję o zagwarantowaniu małym przedsiębiorstwom (poniżej 50 pracowników, o całkowitym budżecie nieprzekraczającym 10 mln euro) usługi powszechnej, to znaczy prawa do dostaw energii elektrycznej o określonej jakości, po rozsądnych, łatwych do porównania i przejrzystych cenach.

3.3.4

Komitet uważa, że ta różnica w traktowaniu jest absolutnie nieuzasadniona i że prawo do usługi powszechnej powinno zostać przyznane przynajmniej małym i średnim przedsiębiorstwom na całym obszarze Unii. By osiągnąć ten cel, jednocześnie biorąc pod uwagę, że trzeci pakiet energetyczny, rozważany obecnie przez Komitet, zmienia dyrektywę w sprawie energii elektrycznej 2003/54, Komitet zdecydowanie zaleca Komisji odpowiednią zmianę art. 2 lub włączenie odbiorców innych niż gospodarstwa domowe do adresatów karty praw.

3.3.5

Zdaniem Komitetu przez „odbiorcę” należy rozumieć odbiorcę końcowego, czyli klienta przedsiębiorstwa dostarczającego energię elektryczną. Zmiana terminologii między komunikatem w sprawie „Europejskiej polityki energetycznej”, który mówi właśnie o karcie praw klienta, a omawianym wnioskiem dotyczącym karty praw odbiorców energii, wywołuje niepewność i niezrozumienie. Na uwagę zasługuje również znaczenie gwarancji stałych dostaw energii wystarczającej do prowadzenia działalności produkcyjnej dla małych i średnich przedsiębiorstw prowadzących działalność handlową, zwłaszcza w regionach konwergencji i spójności.

3.4

Komitet uważa, że propozycja wydania karty praw odbiorców energii elektrycznej ma duże znaczenie ze względu na wpływ, jaki może wywrzeć na opinię publiczną, otwierając debatę bezpośrednio po faktycznym otworzeniu rynku wewnętrznego i podnosząc świadomość użytkowników rynku energetycznego. Jednakże ten instrument wydaje się być słaby, gdyż — w odróżnieniu od dziedziny transportu, w której karta praw pasażerów zawiera wyraźne odniesienia do praw i równie wyraźne odniesienia do należnych odszkodowań — we wniosku Komisji karta nie ma wiążącego charakteru, chyba że są to części zawarte już w poprzednich dyrektywach. Byłoby to raczej kompendium, a nie wzmocnienie praw. Oczekiwania wywołane przez deklaracje komisarza Piebalgsa i komisarz Kunevy z okazji przedstawienia omawianego dokumentu mogą pozostać niespełnione.

3.4.1

„Odbiorcy w UE oczekują, że opracujemy wspólną europejską strategię wobec problemów w zakresie energii i zmian klimatu” — stwierdził Andris Piebalgs, komisarz ds. energii. „Oczekują nie tylko zrównoważonych, bezpiecznych i konkurencyjnych dostaw energii, ale także tego, że UE zapewni ochronę praw odbiorców w sytuacji otwarcia rynków energii elektrycznej zapewniającego im szerszy wybór. Tu właśnie z pomocą przychodzi Europejska Karta Praw Odbiorców”.

3.4.2

„Otwarcie tych rynków jest zarówno wyzwaniem, jak i szansą dla odbiorców europejskich” — powiedziała komisarz ds. ochrony konsumentów Meglena Kunewa. „Tylko jeśli uda nam się stworzyć wydajny i przejrzysty rynek, na którym prawa odbiorców podlegają pełnej ochronie, a dobrze poinformowani odbiorcy korzystają z dostępnych ofert w oparciu o posiadaną wiedzę, będziemy mogli stwierdzić, że osiągnęliśmy nasz cel”.

3.4.3

Zgadzając się z rezolucją Parlamentu Europejskiego, Komitet jest zdania, że konieczna jest wiążąca forma prawna, by zagwarantować prawa obywateli i że środki miękkiego prawa nie realizują w pełni wyznaczonych celów. W wypadku praw pasażerów Komisja uznała za konieczne wydać rozporządzenie (WE) nr 261/2004 z dnia 11 lutego, a zatem nie jest zbyt jasne, dlaczego prawa odbiorców energii zostały powierzone dokumentowi, który nie ma wiążącego charakteru. Wydana zostaje karta, gdyż obecnie ustanowione prawa nie są w rzeczywistości przestrzegane, oprócz pewnych chlubnych wyjątków brakuje krajowych przepisów transponujących, Komisja ma uprawnienia i obowiązek działania, lecz woli instrument niewiążący, chociaż jest świadoma, że rynek sam w sobie nie jest w stanie udzielić odpowiednich i wystarczających odpowiedzi.

3.4.4

Do refleksji powinno skłonić sprawozdanie Komisji dotyczące wykonania rozporządzenia w sprawie praw pasażerów, w którym stwierdza się: „Po ponad dwóch latach stosowania rozporządzenia [(WE) nr 261/2004] (8)widoczne są postępy, jednak konieczna jest dalsza znacząca poprawa, jeśli osiągnięty ma zostać cel bardziej spójnego stosowania reguł przez linie lotnicze i bardziej konsekwentnego ich egzekwowanie przez państwa członkowskie. W przeciwieństwie do sytuacji w przeszłości, obecnie pasażerowie pozostawieni w porcie lotniczym mają określone prawa, ale zbyt często i tak znajdują się na słabszej pozycji niż linie lotnicze.” Jest oczywiste, że pomimo wiążących zobowiązań przedsiębiorstwa lotnicze nie stosują się do postanowień dyrektywy. Dlaczego przedsiębiorstwa dostarczające gaz i energię elektryczną miałyby postępować inaczej, mając do czynienia z niewiążącą kartą?

3.4.5

Opierając się na wcześniejszych doświadczeniach w tym sektorze oraz w innych sektorach życia gospodarczego, Komitet uważa za stosowne zalecić przyjęcie środków prawnych, które gwarantowałyby w pełni prawa konsumentów. Proporcjonalność wniosku opiera się na zgodności z wytyczonymi celami i na potrzebie wydania odpowiednich aktów prawnych. W tym wypadku, chociaż Komisja posiada uprawnienia do działania za pośrednictwem aktów regulacyjnych, woli ona inne podejście. Komitet uważa, że z obiektywnego punktu widzenia wybór instrumentu jest nieodpowiedni do osiągnięcia zapowiedzianych celów. Karta może być jedynie pierwszym krokiem, lecz zaangażowanie europejskiego prawodawcy powinno zmierzać w kierunku faktycznego wzmocnienia praw.

3.4.6

Gwarancja usługi powszechnej obejmująca również małe i średnie przedsiębiorstwa, wywiązywanie się z obowiązków świadczenia usługi publicznej, ochrona grup społecznych znajdujących się w trudnej sytuacji ekonomicznej zagrożonych „ubóstwem energetycznym”, spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna, swoboda zawierania umów, prawo do informacji, do krótkiego czasu oczekiwania na podłączenie, do przejrzystych umów, rozsądnych i przejrzystych cen, które można porównać między różnymi dostawcami, gwarancja stałych dostaw i wiedza na temat wykorzystywanych źródeł energii to dobra o ogromnym znaczeniu; Komisja słusznie podkreśliła, że rynek pozostawiony sam sobie nie może dać wyrazu takiemu poziomowi „świadomości” społecznej, ekologicznej i gospodarczej. Komitet zdecydowanie popiera wszystkie inicjatywy, które zmierzają w tym kierunku w prosty i skuteczny sposób, i apeluje do Komisji o wykorzystanie wszystkich najbardziej stosownych instrumentów.

3.5

Komitet przyjmuje z zadowoleniem zawarty w trzecim pakiecie energetycznym wniosek dotyczący rozporządzenia ustanawiającego Agencję ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (9). W swej opinii z 17 października 2001 r. w sprawie drugiego pakietu energetycznego (10) Komitet przedstawił następującą sugestię: „wzywa Komisję do rozważenia w przyszłości możliwości przekształcenia tej rady (ERGEG) — w oparciu o doświadczenia z jej funkcjonowania — w agencję europejską lub podobną instytucję, która miałaby kompetencje w zakresie międzynarodowego przesyłu energii elektrycznej i gazu ziemnego”. Komitet wyraża satysfakcję z faktu, że tak wcześnie zaproponował utworzenie agencji.

3.5.1

W komunikacie Komisji „Perspektywy rynku wewnętrznego energii elektrycznej i gazu” (11) zapowiada się wzmocnienie dyrektyw, które dotyczą uprawnień krajowego organu regulacyjnego. W pkt 2.2.1 Komisja wyraża opinię, że „[…] organy regulacyjne powinny posiadać szerokie uprawnienia ex-ante w następujących dziedzinach […] vii} ochrona konsumentów, w tym kontrola cen płaconych przez odbiorców końcowych”. Niestety w dokumentach należących do trzeciego pakietu energetycznego nie ma śladu po takim „wzmocnieniu”! Wzmocnione zostają faktycznie niektóre uprawnienia organów regulacyjnych w nowym rozdziale VIIa nowej dyrektywy w sprawie energii, a do organu regulacyjnego apeluje się o „[…] zapewnienie […] wysokich standardów usług powszechnych i użyteczności publicznej w odniesieniu do energii elektrycznej (i gazu), ochrony słabych odbiorców oraz skuteczności środków ochrony odbiorcy, o których mowa w załączniku A”, lecz zadania te zostały już powierzone prawie wszystkim organom regulacyjnym.

3.5.2

W nowej dyrektywie w sprawie energii Komisja proponuje również zmianę do załącznika A, do którego dodano trzy ustępy: jeden dotyczy prawa dostępu do danych dotyczących zużycia, drugi — prawa do informacji na temat miesięcznego zużycia oraz kosztów, a trzeci — prawa do zmiany dostawcy o każdej porze roku. Komitet docenia tę propozycję, lecz zastanawia się, dlaczego Komisja — mając możliwość opracowania bardziej znaczących inicjatyw — nie wykorzystała głównego instrumentu przeglądu dyrektywy w celu wzmocnienia — tak jak tego pragnie — praw odbiorców?

3.5.2.1

Propozycja Komisji dotycząca zmiany art. 3 poprzez dodanie nowego punktu 10, który niektóre części rozporządzenia poddaje procedurze komitologii, mogłaby być odpowiednim instrumentem służącym do wzmocnienia praw odbiorców, gdyż decyzje podejmowane przez komitety w sprawach im przydzielonym wchodzą bezzwłocznie w życie. Komitet zaleca instytucjom europejskim przyjęcie tego elementu propozycji Komisji.

3.5.2.2

Oprócz istniejących praw (trudnych do egzekwowania) załącznik do komunikatu „W kierunku Europejskiej karty praw odbiorców energii” mówi również o możliwości ustanowienia nowych praw w przyszłości. Zawarcie tych propozycji w załączniku A byłoby pierwszym krokiem do nadania im wiążącego charakteru, a następnie przygotowałoby grunt pod wydanie konkretnego rozporządzenia w sprawie ochrony praw odbiorców końcowych.

3.5.3

Komitet uważa, że do przyszłych zadań agencji europejskiej powinien należeć również nadzór nad przestrzeganiem praw odbiorców. Należy w związku z tym zapewnić zaangażowanie stowarzyszeń konsumentów, małych i średnich przedsiębiorstw, sektora przemysłowego, a także organizacji związkowych w celu promowania współpracy i współodpowiedzialności, podobnie jak uczyniono już w sektorze transportu. Innymi słowy, chodzi o europejski okrągły stół służący podejmowaniu decyzji drogą porozumień i negocjacji, przyznający agencji uprawnienia do działania i regulowania stosunków między producentami a odbiorcami końcowymi.

3.5.3.1

W strukturze instytucjonalnej agencja powinna będzie mieć wiążące uprawnienia w zakresie swych kompetencji. W jej skład wchodzić będą przedstawiciele krajowych organów regulacyjnych, wspomagać ją będą komitety techniczne, przy udziale wszystkich krajowych organów regulacyjnych. Komitet życzyłby sobie, by do jej kompetencji należała również ochrona konsumentów, z wykorzystaniem konsultacji prowadzonych w ramach okrągłego stołu służącego podejmowaniu decyzji drogą negocjacji i porozumień. Pozwoliłoby to działać bardziej skutecznie na rzecz osiągnięcia celów zaproponowanych przez Komisję w karcie praw. Już od 2001 r. Komitet podkreślał „potrzebę sprawienia, by organy te działały w bardziej przejrzysty i demokratyczny sposób, włączając w proces decyzyjny różne podmioty zaangażowane na rynkach energii elektrycznej i gazu ziemnego (konsumentów, pracowników i przedsiębiorstwa)” (12).

3.5.3.2

Ze swej strony krajowe organy regulacyjne będą mogły aktywnie współpracować nad opracowaniem powszechnej strategii ochrony i będą miały większy wpływ na stosowanie przepisów prawodawczych.

4.1

W swej opinii w sprawie dyrektywy dotyczącej energii z 2001 r. (13) Komitet wyraził uznanie dla faktu, że Komisja uważa osiągnięcie celów usługi publicznej za jeden z podstawowych warunków wstępnych i że powinno się ono wiązać z przyjęciem takich przepisów, które gwarantowałyby wysoki poziom ochrony odbiorców, wraz ze szczególnymi postanowieniami na rzecz osób znajdujących się w najtrudniejszym położeniu, na przykład wraz ze środkami społecznymi umożliwiającymi określonym grupom dostawę energii po uczciwej cenie. Niestety doświadczenie w tej dziedzinie nie było pozytywne.

4.2

„Od czasu otwarcia rynku transgraniczna wymiana energii elektrycznej w Europie wykazywała nieznaczną tendencję zwyżkową. Jednakże średnio tylko 10 % energii zużywanej w UE przekracza granice państw członkowskich” (14).

4.3

„Awarie, które miały miejsce we Włoszech w 2003 r. i w UCTE (15) w 2006 r. pokazały, jak wiele mogą kosztować zakłócenia w pracy ogólnoeuropejskiej sieci. Dlatego ważne jest, aby wzrostowi handlu towarzyszyło bardziej skoordynowane zarządzanie siecią oraz rozwój nowej infrastruktury, modernizacja istniejących i budowa nowych linii oraz inwestycje w inne elementy sieci […]. Rynek europejski jest coraz bardziej zregionalizowany. Wynika to z fizycznych możliwości systemów przesyłowych. Podział na regiony w zmienionych wytycznych dotyczących zarządzania ograniczeniami przesyłowymi oraz regionalne inicjatywy podejmowane przez ERGEG usankcjonowały podejście regionalne” (16).

4.4

Odbiorcy końcowi są szczególnie zainteresowani gwarantowaną dostawą energii. Coraz większa rola regionów w dziedzinie energii powinna przynieść korzyści dla dystrybucji i dla nawiązywaniu ściślejszych kontaktów, zwłaszcza między regionami transgranicznymi, w których powinien nastąpić znaczny wzrost ruchu i przepływu, zmniejszając ryzyko ograniczeń przesyłowych.

4.5

Środki ochrony odbiorcy końcowego powinny przewidywać prawo do informacji okresowych na temat ilości zakupionej energii, jej pochodzenia geograficznego i źródła, emisji gazów cieplarnianych na kWh oraz wspólnotowych i pozaeuropejskich umów o współpracy. Wiadomo na przykład, że kraje, które zdecydowały się nie korzystać z energii jądrowej, kupują energię produkowaną w elektrowniach jądrowych. Informacje te powinny zostać przekazane odbiorcy, który może podjąć decyzję o zmianie dostawcy, jeżeli nie odpowiada mu koszyk energetyczny przedsiębiorstwa dostarczającego energię, podczas gdy obecnie nie zna on z pewnością decyzji dotyczących produkcji.

4.6

Podłączenie. Gwarancja usługi powszechnej, ciągłość dostaw, pewny termin podłączenia użytkowników to wszystko prawa, które obecnie istnieją, ale są z trudem przestrzegane. Należy zapewnić wyłonienie „dostawcy z urzędu”, który gwarantowałby świadczenie usługi w wypadku niemożności jej świadczenia przez dostawcę.

4.7

Umowa. Przejrzystość, zasady wykonania, obowiązki, odszkodowanie, uczciwość, brak klauzul uciążliwych lub nieuczciwych, jasne i niekosztowne rozstrzyganie sporów to prawa już teoretycznie uznawane, które każde państwo członkowskie powinno było ująć w przepisach krajowych transponujących dyrektywy. Rzeczywistość jest jednak zupełnie inna. Komisja zawarła w trzecim pakiecie zmiany do załącznika A, które zwiększają obowiązki przedsiębiorstw, lecz istnieje ryzyko, że pozostaną one martwą literą, gdyż nie towarzyszy im skuteczny system kar ani na szczeblu europejskim, ani tym bardziej na szczeblu krajowym, oprócz pewnych rzadkich wyjątków. To w tym zakresie potrzebne są szczególnie wspólne przepisy w całej Unii, które byłyby gwarantowane jedynie przez taki instrument jak rozporządzenie, tak jak w wypadku praw pasażerów.

4.8

Ceny, taryfy i monitorowanie. Potrzebne są przejrzystość, racjonalność, porównywalność, zróżnicowanie metod płatniczych, rozpowszechnienie inteligentnych liczników oraz jasne i zrozumiałe faktury, zgodne z faktycznym zużyciem energii. Zdaniem Komitetu bardzo istotne jest to, by na rachunkach za energię były jasno wskazane składniki kosztu produkcji energii (zakup paliwa, dystrybucja, konserwacja, amortyzacja, podatki i akcyzy, pracownicy, koszty ogólne), źródła (kopalne, wodne, odnawialne, jądrowe, cykl skojarzony), emisje CO2, poczynione oszczędności energii oraz porównanie z poprzednim zużyciem i ze średnią zużycia innych odbiorców o tym samym profilu. Poprzez ten instrument informacyjny odbiorcę nakłania się do rozważenia potrzeby postępowania w sposób, który przynosi oszczędności energii. Rachunek jest sposobem komunikacji (powinien być wystawiany co miesiąc zgodnie z ostatnią propozycją Komisji) między przedsiębiorstwem dostarczającym energii a odbiorcą, który może zawierać szereg „pozytywnych” przekazów promujących europejską politykę.

4.9

Swobodny wybór dostawcy. Powinna być możliwa bezpłatna zmiana dostawcy o każdej porze roku, nie umniejszająca posiadanych praw. Należy zagwarantować możliwość przeprowadzenia zmiany w ustalonych granicach czasowych. Czasami zawierane są umowy o minimalnym czasie trwania. Komitet uważa, że w wypadku przyjęcia takiej klauzuli należy przewidzieć górną granicę minimalnego czasu trwania umów, tak by nie zniweczyć możliwości skorzystania z prawa do wyboru dostawcy, wprowadzając przesadnie długi okres minimalny i wysokie kary.

4.10

Informacje. Potrzebne są prawdziwe, kompletne i zrozumiałe informacje na temat warunków dostępu, użytkowania, taryf, cen i ich zmian. Należy rozpowszechniać informacje na temat praw odbiorców, jeśli chodzi o koszty usługi publicznej i sposoby gwarantowania usługi powszechnej, a szczególnie dotyczące jakości i ciągłości dostaw energii elektrycznej lub gazu, odszkodowania za brak poszanowania takich praw, a także sposobów dostępu do form bezpłatnego rozstrzygania sporów lub po bardzo niskich kosztach, tak by wszyscy mogli korzystać z tego samego prawa. Każdy dostawca powinien przekazywać wykaz operatorów działających w regionie raz w roku lub w wypadku pojawienia się nowego dostawcy. Dostawcy powinni informować swych klientów również o środkach finansowych, podatkowych i normatywnych mających na celu wsparcie inicjatyw zmierzających do poprawy efektywności energetycznej i przedstawiać konkretne sugestie w celu poczynienia oszczędności w użyciu energii elektrycznej i gazu.

4.11

Reklamacje. W 1998 r. komisarz Bonino podjęła bardzo aktywne starania na rzecz praw odbiorców, a Komisja wydała zalecenie (17) w sprawie organów pozasądowego rozstrzygania sporów konsumenckich, które w 2001 r. (18) zostało następnie uzupełnione o inne zalecenie w celu rozszerzenia jego zakresu. Jeżeli chodzi o prawa odbiorców energii, reklamacje powinny być wstępnie ukierunkowane na pozasądowe rozstrzyganie sporów, co może zapewnić skuteczną ochronę odbiorcy, po bardzo niskich kosztach i w krótkim czasie, pod warunkiem, że zagwarantowana zostanie bezstronność organu, skuteczność procedury, jawność i przejrzystość. Zasięg postępowania spornego w sprawie dostaw energii byłby niewspółmierny z czasem i kosztem sporu sądowego.

4.12

Reprezentacje. Chociaż prawo do reprezentacji stowarzyszeń konsumenckich jest uznawane przez europejskie prawodawstwo, to jest ono z trudem realizowane. Brak wspólnotowych ram prawnych dotyczących działań zbiorowych, a także transgranicznych usług lub transgranicznej działalności gospodarczej, dodatkowo ogranicza prawo do wnoszenia do sądów powództwa o zaprzestanie szkodliwych praktyk. Utworzenie agencji europejskiej może być okazją do urzeczywistnienia tego prawa i stworzenia możliwości ustanowienia stałego okrągłego stołu służącego podejmowaniu decyzji na drodze negocjacji i porozumień między wszystkimi zainteresowanymi stronami, jak dzieje się na przykład w zakresie stosowania dyrektywy w sprawie maszyn w sektorze transportu przy udziale przedstawicieli partnerów społecznych i konsumentów powołanych do współpracy z organami wspólnotowymi przy analizowaniu propozycji. Na tej samej zasadzie w państwach członkowskich należy powołać stały okrągły stół, z którym prowadziłby konsultacje krajowy organ regulacyjny.

4.13

Działania społeczne. Komitet jest bardzo czuły na problemy ubóstwa energetycznego; jego zdaniem należy wykluczyć przerwę w dostawie energii w wypadku zwłoki w zapłacie. W swojej niedawnej opinii Komitet stwierdza (19): „Europejska polityka energetyczna powinna być realizowana w taki sposób, by mogły jej podołać wszystkie warstwy społeczne, nie powinna różnicować warunków w zakresie dostępu do usług oferowanych przez przedsiębiorstwa dostarczające energię”. Komitet nie jest przychylnie nastawiony do bezpłatnych dostaw energii, gdyż nie prowadzą one do dobrych wzorców zachowania w zakresie jej oszczędności, lecz uważa, że problemem powinien się zająć ogólny system podatkowy. Umowa o usługę publiczną powinna obejmować dostawę części zapasów energii elektrycznej i gazu w cenie kosztów, tak by zaspokoić zapotrzebowanie odbiorców znajdujących się w najtrudniejszym położeniu, którym energia ta powinna być dostarczona w wystarczającej ilości i w cenie, której mogą podołać. Należy zawsze przestrzegać zasady odpowiedzialności. W każdym razie definicja odbiorcy znajdującego się w trudnym położeniu i środki przyjmowane na jego rzecz powinny być jednakowe na całym obszarze Unii, tak by nikogo nie dyskryminować i uniknąć w ten sposób również zakłóceń konkurencji.

4.14

Nieuczciwe praktyki handlowe. Odbiorca jest objęty ochroną przed oszukańczymi praktykami handlowymi polegającymi na dostarczaniu fałszywych informacji, pomijaniu istotnych informacji koniecznych do podjęcia świadomej decyzji, tworzeniu przeszkód i stosowaniu nieuzasadnionych opłat w wypadku zmiany dostawcy, tak by zniechęcić odbiorcę. Komitet uważa, że należy wzmocnić prawo odbiorców do ochrony przed takimi praktykami. Dyrektywa 2005/29/WE z 11 maja 2005 r. w art. 5 ust. 5 przywołuje w istocie załącznik 1, zawierający wykaz tych praktyk, które w każdym wypadku są uznawane za nieuczciwe, lecz dodaje również, że taki wykaz będzie mógł zostać zmieniony jedynie poprzez przegląd dyrektywy. Ze względu na to, że czas przeznaczony na aktualizację tego wykazu wydaje się być nieproporcjonalnie długi, rozporządzenie, które powinno zawierać środki ochrony odbiorców energii, może być odpowiednim miejscem ujęcia konkretnych praw odbiorców energii do ochrony przed nieuczciwymi praktykami handlowymi.

5.1

Komitet zaleca Komisji rozważenie niektórych kart praw odbiorców, które zostały podpisane w państwach członkowskich między organizacjami konsumentów a dostawcami energii i w których prawa przyznane odbiorcom są bardziej znaczące od tych planowanych w karcie. Na przykład we Włoszech, między organizacją konsumentów ADOC a hurtownikiem rynku energii elektrycznej La220 s.p.a., od lat zaangażowanym w kwestię odpowiedzialności społecznej, podpisano kartę praw odbiorców, które wychodzą poza propozycje Komisji. Na przykład karta ta bierze pod uwagę prawo konsumenta do poszanowania jego czasu, prawo do udziału, reprezentacji, jakości, bezpieczeństwa, najlepszej taryfy, odszkodowania i szybkiej oraz skutecznej procedury pojednawczej. Stałe porównanie zapewniają półroczne oceny dotyczące stosowania karty, która jest wiążąca dla przedsiębiorstwa, gdyż została ujęta w stosunku umownym z jego klientami.

5.2

Jeżeli chodzi o rozstrzyganie sporów, niektóre krajowe organy regulacyjne ustanowiły system zobowiązań, kontroli i kar w celu regulowania ciągłości dostaw energii (20). W wypadku nagłej zmiany napięcia, krótkich przerw czy awarii w dostawie energii elektrycznej ma się bez wątpienia do czynienia z niewywiązaniem się ze zobowiązań wynikających z umowy o zaopatrzeniu i w takim wypadku dostawca musi wynagrodzić wyrządzoną szkodę, jeżeli nie udowodni, że nie ponosi winy za przerwę w dostawie (21).

17.6.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 151/35

17.6.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 151/35

17.6.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 151/36

1.1

EKES zaleca państwom członkowskim wyłonienie wspólnotowych priorytetów spośród działań ogólnie opisanych w białej księdze oraz w przedstawionym w niej planie działania. Należy tego dokonać zgodnie z postanowieniami traktatu lizbońskiego, który ma wejść w życie w 2009 r., ponieważ w art. 149 Traktatu skoncentrowano się głównie na roli sportu w odniesieniu do edukacji i młodzieży.

1.2

Przyszłość Europy zależy od zdrowia i wydajności jej obywateli. EKES wyraża głębokie zaniepokojenie tym, że dotykające całą ludność choroby powodowane nadwagą i siedzącym trybem życia stały się problemem również wśród ludzi młodych.

1.3

EKES zaleca, aby podczas planowania nowych programów wspierających sport, który wpływa pozytywnie na zdrowie, uwzględniano zarówno wymiar wspólnotowy, jak i wielodyscyplinarny. Wspólne podejście szeregu departamentów na szczeblu Wspólnoty mogłoby pozytywnie wpłynąć na fragmentaryczne środki wdrażane przez struktury rządowe na szczeblu krajowym.

1.4

EKES chciałby zwrócić uwagę na znaczenie wprowadzania takich rozwiązań, które są nie tylko niezbędne, lecz również zgodne z zasadą pomocniczości. EKES wzywa Komisję, aby nadal odgrywała silną rolę w pobudzaniu do podejmowania koniecznych prac w tej dziedzinie oraz ich koordynowaniu.

1.5

Liczbę godzin obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego w szkołach podstawowych i średnich należy zwiększyć do przynajmniej trzech tygodniowo. Komitet zaleca, aby w ramach szkolnictwa wyższego również stworzono możliwości uprawiania sportu, a uczestniczenie w zajęciach wychowania fizycznego było obowiązkowym elementem programów nauczania. Zarówno w szkołach podstawowych, jak i średnich oraz w szkołach wyższych należy tak kształtować zajęcia wychowania fizycznego, by wszystkie dzieci i wszyscy młodzi ludzie — także niepełnosprawni — mogli w nich uczestniczyć. Można to osiągnąć, organizując zajęcia indywidualne lub wspólne dla wszystkich. Ponadto należy zwracać uwagę na warunki, w jakich odbywają się szkolne zajęcia wychowania fizycznego, a zwłaszcza na stan pryszniców i łazienek do dyspozycji uczniów po zajęciach, które często są odrażające i nie zachęcają młodzieży do aktywności fizycznej.

1.6

Należy zachęcać partnerów społecznych na wszystkich szczeblach, aby propagowali zdrowy tryb życia. Trzeba stworzyć zachęty dla pracodawców, aby wprowadzali w swoich przedsiębiorstwach środki służące promocji zdrowia, do których należą także programy na rzecz aktywności fizycznej.

1.7

EKES sugeruje utworzenie grupy roboczej zajmującej się tym tematem, aby przeanalizować doświadczenia państw członkowskich i rozważyć dostępne możliwości, w tym także modele rozwiązań służących integracji osób niepełnosprawnych.

1.8

EKES jest zdania, że użyteczne byłoby przeprowadzenie kampanii informacyjnych dotyczących nowych możliwości ubiegania się o środki finansowe, zważywszy że oferta dla sportu zawarta w dotychczasowych programach była ograniczona. EKES zaleca włączenie inicjatyw na rzecz zwiększenia świadomości do kompleksowej, zintegrowanej strategii. Działania informacyjne nie powinny być skierowane wyłącznie do młodych ludzi; ich podstawę powinno stanowić przekonanie, że sport może przynieść korzyści wszystkim grupom wiekowym, w tym także osobom niepełnosprawnym.

1.9

EKES zaleca ustanowienie w ramach funduszy strukturalnych oddzielnej koperty finansowej, która mogłaby zostać wykorzystana na odpowiednie obiekty sportowe, rekreacyjne, wielofunkcyjne i służące danej społeczności. Zwraca jednak uwagę na fakt, że władze lokalne i regionalne często skłaniają się raczej do budowy wielkich obiektów sportowych zamiast dążyć do budowy boisk i innych obiektów służących aktywności sportowej danej społeczności. Z tego względu z funduszy strukturalnych należy wspierać przede wszystkim tworzenie tego rodzaju infrastruktury.

1.10

EKES z zadowoleniem przyjmuje propozycję ponownego powołania do życia Forum Sportu, zważywszy że może ono służyć jako cenna platforma dialogu pomiędzy wszystkimi kluczowymi zainteresowanymi stronami oraz przyczynić się do opracowania konkretnych rozwiązań na rzecz zapewnienia ulepszeń w zakresie uprawniania sportu.

1.11

EKES bardzo chętnie uczestniczyłby w Forum Sportu jako obserwator, umożliwiając w ten sposób bezpośredni wpływ poglądów społeczeństwa obywatelskiego.

1.12

EKES zaleca, by zakres działania grupy roboczej ds. finansowania sportu został poszerzony tak, by objęły one analizę podatków krajowych związanych ze sportem oraz przepisów dotyczących zabezpieczenia społecznego, jak również gromadzenie wzorcowych rozwiązań.

1.13

EKES sądzi, że istnieje potrzeba zwalczenia przestępczości w obszarach otaczających miejsca, gdzie rozgrywają się ważne międzynarodowe wydarzenia sportowe, zwłaszcza jeśli chodzi o ochronę kobiet i dzieci.

1.14

Zdaniem EKES-u prezesi lub dyrektorzy wykonawczy organizacji sportowych, które korzystają bezpośrednio lub pośrednio z finansowania wspólnotowego, których drużyny i sportowcy profesjonalni biorą udział w zawodach oraz których roczny budżet przekracza 5 (pięć) mln euro, powinni — podobnie jak wymaga się tego od osób sprawujących funkcje publiczne lub polityczne — co roku składać dokumenty potwierdzające pochodzenie ich dochodów i majątku.

1.15

Dialog społeczny powinien zostać poszerzony, by objął swym zasięgiem siłownie i organizacje nienastawione na zysk, jak też zawodowych sportowców oraz następujące grupy zawodowe: nauczycieli wychowania fizycznego i trenerów, naukowców zajmujących się sportem, lekarzy sportowych, fizjoterapeutów, masażystów itd. Powinno się także uwzględnić te grupy, które jako trenerzy, menedżerzy, organizatorzy, agenci, promotorzy, sprzedawcy itp. uzyskują dzięki sportowi znaczne dochody. Należy zachęcić państwa członkowskie do działań mających na celu zapewnienie, by dialog społeczny we wszystkich dziedzinach sportu miał miejsce także na szczeblu krajowym.

2.1

Sport wiąże się z różnymi aspektami życia społeczeństwa: edukacją, kulturą, działalnością gospodarczą i wolną konkurencją, swobodnym przepływem osób i towarów, prawami człowieka i ochroną zdrowia. Oprócz jego znaczenia gospodarczego jest oczywiście jeszcze wiele innych powodów, dla których sport jest tak ważny dla społeczeństwa.

2.2

W ciągu ostatnich kilku dziesięcioleci kluby sportowe przeszły znaczące przemiany: mają w coraz mniejszym stopniu charakter krajowy i amatorski, a wiele z nich prowadzi działalność jako przedsiębiorstwa i tym samym podlega zasadom jednolitego rynku.

2.3

UE nie posiada jeszcze bezpośrednich kompetencji prawnych w dziedzinie sportu. Skutki prawne w odniesieniu do sportu wynikają z europejskiego prawodawstwa wtórnego (np. orzecznictwa) lub z bezpośredniego zastosowania prawodawstwa pierwotnego, które dotyczy także sportu.

2.4

Przed opublikowaniem omawianej białej księgi nie istniała unijna strategia na rzecz sportu, choć zagadnienie to było od zawsze uwzględniane w różnorodnych obszarach polityki europejskiej. Odniesienie do sportu znalazło się w traktacie amsterdamskim z 1997 r., a następnie w raporcie helsińskim na temat sportu z 1999 r., w którym Komisja Europejska przedstawiła środki służące wzmocnieniu roli społecznej i edukacyjnej sportu. We wszystkich tych dokumentach podkreślono wartość społeczną i edukacyjną sportu.

2.5

W deklaracji nicejskiej z 2000 r. również poruszono zagadnienie sportu, a na konferencji międzyrządowej w 2004 r. postanowiono włączyć je do traktatu UE.

2.6

Parlament Europejski również przyjął dwa sprawozdania dotyczące kwestii związanych ze sportem (1); ponadto niezależnie od Komisji przygotowano ważny dokument w sprawie sportu w Europie, Independent European Sport Review  (2) (Niezależny przegląd europejskiego sportu), w którego pierwszej części omówiono ogólne kwestie dotyczące sportu europejskiego, natomiast drugą część poświęcono analizie sportu na przykładzie europejskiej piłki nożnej.

2.7

W traktacie lizbońskim, który ma zostać przyjęty w 2009 r., poświęcono sportowi oddzielny ustęp, w wyniku czego znalazł się on wreszcie wśród obszarów wchodzących w zakres kompetencji UE.

2.8

Sporządzenie białej księgi poprzedziły długotrwałe konsultacje z organami rządowymi, organizacjami pozarządowymi i zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim w poszczególnych państwach członkowskich, komitetami olimpijskimi i decydentami, a także konferencje i nieformalne spotkania ministerialne. Jednocześnie przeprowadzono też kilkumiesięczne konsultacje internetowe, w ramach których uzyskano 777 odpowiedzi. Dyrekcje generalne UE zorganizowały szereg spotkań w celu wypracowania porozumienia w sprawie tych aspektów każdego obszaru polityki, które są związane ze sportem. W Białej księdze na temat sportu zawarto szeroko zakrojone inicjatywy zarówno dla sportu amatorskiego, jak i zawodowego, a jednocześnie uznano, że sport pozostaje kwestią wchodzącą w zakres kompetencji państw członkowskich.

2.9

Analiza wyników konsultacji pokazała, że kluczowe zagadnienia dotyczące sportu koncentrują się wokół trzech głównych obszarów. Są to:

2.10

Ponadto określono sześć dodatkowych odrębnych problemów, które dotyczą dość zróżnicowanych kwestii, takich jak:

2.11

W wyniku tych analiz Komisja uznała, że Unia Europejska musi w większym stopniu wziąć pod uwagę szczególne cechy sportu oraz sprostać rozpoznanym wyzwaniom. Stało się jasne, że w ramach istniejących już oraz planowanych unijnych programów i środków trzeba przypisać większe znaczenia sportowi; konieczne będą również decyzje, jak można wykorzystać finansowanie UE do wspierania przedsięwzięć związanych ze sportem. Uznano również, że na szczeblu UE należy zacieśnić dialog i współpracę polityczną w sprawie sportu.

3.1

Głównym celem sformułowanym w białej księdze „jest określenie strategicznych wytycznych dla roli sportu w Europie, zachęcenie do dyskusji nad konkretnymi problemami, zwiększenie zauważalności sportu w unijnym procesie politycznym oraz zwiększenie świadomości społeczeństwa odnośnie do potrzeb i szczególnych cech sektora. Inicjatywa ta ma na celu przedstawienie ważnych zagadnień, takich jak zastosowanie unijnego prawodawstwa w dziedzinie sportu. Dąży ona również do ustalenia dalszych działań związanych ze sportem na szczeblu europejskim” (3).

3.2

Biała księga obejmuje pięćdziesiąt trzy konkretne działania oraz omówienie pozytywnej roli sportu w wielu dziedzinach życia społeczeństwa. Lista planowanych działań, nazwana planem działania „Pierre de Coubertin”, znajduje się w załączniku do białej księgi. W planie tym można wyróżnić dwa główne cele:

4.1

Szczegółowe uwagi EKES-u przedstawione są w punktach, których kolejność odpowiada strukturze białej księgi.

4.2

EKES w pełni zgadza się z analizą ważnej i pozytywnej roli sportu w życiu społeczeństwa.

4.3

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja uczyni wpływającą pozytywnie na zdrowie aktywność fizyczną podstawowym elementem działań związanych ze sportem, w związku z czym popiera wytyczne w sprawie aktywności fizycznej, a także koncepcję ustanowienia sieci wpływającej pozytywnie na zdrowie aktywności fizycznej (HEPA). Dowiedziono naukowo, że siedzący i nieaktywny tryb życia zwiększa ryzyko wystąpienia otyłości oraz szeregu przewlekłych chorób. Koszt leczenia takich chorób oraz koszt utraconych godzin pracy to duże obciążenie dla gospodarki i budżetu. Taniej jest przeznaczyć pieniądze na zapobieganie w formie aktywności fizycznej. Rozbudowując ofertę sportową dostosowaną do wieku i płci zainteresowanych oraz rozwijając ofertę sportową dla osób na emeryturze, można skutecznie zapobiegać wypadkom, a co za tym idzie, zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia konieczności opieki. Aby tak się stało, będzie musiała nastąpić także zmiana nastawienia w społeczeństwie.

4.4

EKES podziela pogląd, że współpraca międzysektorowa ma duże znaczenie oraz że w istniejących programach wspólnotowych (w zakresie badań i rozwoju, zdrowia publicznego, młodzieży, obywatelstwa i uczenia się przez całe życie) należy od chwili obecnej uwzględniać zagadnienie sportu.

4.5

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w białej księdze omówiono potrzebę koordynacji środków służących walce z dopingiem, i jest zdania, że państwa członkowskie powinny koordynować swoje działania na rzecz zwalczania dopingu z działaniami istniejących organizacji międzynarodowych, zwłaszcza aby uniknąć nakładania się tych działań i móc wydajniej spożytkować dostępne środki. Obecnie walka z dopingiem jest niewystarczająca i nie odstrasza młodzieży od stosowania środków dopingujących. EKES zachęca do przeprowadzenia w tym celu badania stanu legislacji krajowych oraz analizy prawnoporównawczej deficytów i luk.

4.6

EKES zwraca uwagę na fakt, że funkcjonowanie rejestrów ustanowionych w celu zapobiegania dopingowi budzi wątpliwości w odniesieniu do ochrony danych osobowych przewidzianej w prawodawstwie wspólnotowym.

4.7

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w białej księdze omówiono możliwość wsparcia sportu i aktywności fizycznej w ramach istniejących programów wspólnotowych dotyczących kształcenia i szkolenia (Comenius, Leonardo, Erasmus, Grundtvig, EQF i ECVET).

4.8

EKES z zadowoleniem przyjmuje badania nad szkoleniem młodych sportowców. Komitet zaleca przeprowadzenie badań nad odpowiedzialnością klubów sportowych wobec młodych sportowców wysokiej klasy za zapewnienie im na zakończenie ich kontraktów szkolenia zawodowego oraz pomocy w podjęciu aktywnego życia zawodowego.

4.9

EKES podkreśla, że systemy szkoleniowe dla utalentowanych młodych sportowców powinny być otwarte dla wszystkich i umożliwiać swobodny przepływ siły roboczej. Jednakże kwestia zawodników szkolonych lokalnie wymaga dokładnej analizy z uwagi na fakt, że kluby odgrywają kluczową rolę w odkrywaniu i szkoleniu młodych talentów, w co inwestują znaczne środki, pełniąc tym samym pożyteczną dla społeczeństwa funkcję. Trzeba zachęcać kluby do kontynuowania tej działalności.

4.10

EKES z zadowoleniem stwierdza, że znaczną część białej księgi poświęcono organizacjom sportowym nienastawionym na zysk, wolontariatowi i sportowi na poziomie najbliższym obywatelom, zważywszy że duża część sportu europejskiego realizowana jest właśnie w ten sposób.

4.11

Jednocześnie EKES chciałby podkreślić, że z uwagi na znaczną różnorodność tradycji w tym obszarze sytuacja organizacji nienastawionych na zysk przedstawia się różnie w poszczególnych krajach, jeśli wziąć pod uwagę finansowanie, działalność gospodarczą i wsparcie rządowe lub samorządowe. EKES wyraża nadzieję, że w ramach planowanego badania na ten temat dokonana zostanie analiza tych różnic.

4.12

EKES z zadowoleniem przyjmuje uznanie faktu, że unijne środki i programy mogą przyczynić się do lepszego wykorzystania potencjału sportu jako narzędzia wzmacniającego integrację społeczną w celu wspierania bliskiej współpracy pomiędzy grupami wykluczonymi społecznie i będącymi w niekorzystnej sytuacji a ogółem społeczeństwa.

4.13

W białej księdze omówiono też zagadnienie sportu dla osób niepełnosprawnych. EKES z zadowoleniem stwierdza, że w dokumencie tym zawarto kwestię zapewnienia dostępności obiektów i szkoleń dla pracowników i wolontariuszy pomagających osobom niepełnosprawnym.

4.14

EKES z zadowoleniem stwierdza, że w białej księdze wspomniano o coraz większym udziale kobiet w sporcie i ich coraz aktywniejszej roli w tej dziedzinie, a także o wspieraniu równości kobiet i mężczyzn. Uprawianie sportu przez kobiety może mieć pozytywny wpływ na sport rodzin i dzieci i tym samym przynosić znacznie większe korzyści społeczne.

4.15

EKES z zadowoleniem przyjmuje koncepcję współpracy z istniejącymi organizacjami krajowymi i międzynarodowymi, służącej zapobieganiu przemocy w obiektach sportowych, i uznaje, że tego rodzaju współpraca jest konieczna, aby uniknąć nakładania się wysiłków i móc wydajniej spożytkować dostępne środki.

4.16

EKES zauważa, że współpraca pomiędzy państwami członkowskimi UE nad zapobieganiem przemocy podczas wydarzeń sportowych przebiega obecnie w kontekście współpracy dotyczącej spraw wewnętrznych w ramach grupy roboczej ds. współpracy policji (PCWP).

4.17

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w białej księdze uznano wpływ sportu na gospodarkę i jego potencjał do tworzenia miejsc pracy, wyraża jednak ubolewanie, że nie omówiono możliwości udostępnienia w przyszłości istniejących środków finansowych UE na obiekty sportowe, rekreacyjne, wielofunkcyjne i służące danej społeczności, które spełniają określone kryteria.

4.18

EKES jest zdania, że dla celów podejmowania decyzji bardzo pomocne byłoby ustanowienie na szczeblu UE systemu znormalizowanych statystyk dotyczących sportu.

4.19

EKES zwraca również uwagę, że istnieją różnice między krajowymi strukturami sportowymi i systemami statystycznymi oraz że wiele korzyści gospodarczych wynikających ze sportu jest wyrażanych przy pomocy wskaźników, których nie można łatwo zmierzyć (np. skrócenie okresu zwolnienia chorobowego i zmniejszenie wydatków na leki bądź wzmocnienie spójności społecznej).

4.20

EKES jest zdania, że sondaże Eurobarometru stanowią przydatne narzędzie, a także z zadowoleniem przyjmuje planowane badanie dotyczące powiązań między sektorem sportu a procesem lizbońskim oraz wymianę doświadczeń w zakresie ważnych wydarzeń sportowych.

4.21

Z uwagi na różnorodność europejskich struktur sportowych, o której mowa powyżej, EKES z zadowoleniem przyjmuje pomysł przeprowadzenia przez Komisję badania na temat finansowania sportu w państwach członkowskich oraz związanych z tym ulg czy zachęt podatkowych.

4.22

EKES jest zdania, że związek między specyfiką sportu a prawodawstwem europejskim ma zasadnicze znaczenie oraz że w przypadku organizacji sportowych istnieje konieczność wyjaśnienia tej kwestii.

4.23

EKES jest zdania, że należy kontynuować prace w kierunku stworzenia bardziej odpowiedniego rozwiązania. W perspektywie długoterminowej stosowanie orzecznictwa nie zapewni wystarczającej pewności prawnej dla podmiotów działających w sektorze sportu.

4.24

Konieczność dostosowania do siebie zasad i interesów organizacji sportowych oraz prawodawstwa europejskiego wiąże się z szeregiem innych zagadnień, takich jak planowana ocena wpływu dotycząca agentów zawodników sportowych, planowany dialog na temat systemów przyznawania licencji klubom oraz łączna sprzedaż praw do transmisji wydarzeń sportowych. EKES popiera te propozycje.

4.25

EKES podziela opinię, że należy zapewnić ochronę nieletnich zaangażowanych w sport, i z zadowoleniem przyjmuje działania przedstawione w białej księdze: monitorowanie wdrażania dyrektywy w sprawie ochrony pracy osób młodych, zlecenie przeprowadzenia badania dotyczącego pracy dzieci oraz informowanie państw członkowskich o obowiązujących przepisach.

4.26

EKES w pełni popiera wszelkie wysiłki służące walce z przestępczością związaną ze sportem (korupcja, pranie pieniędzy) i mające na celu opracowanie europejskich strategii w tej dziedzinie.

4.27

EKES podziela opinię o konieczności istnienia stabilnych systemów licencyjnych dla zawodowych klubów w UE, co zapewni przejrzystość ich funkcjonowania.

4.28

EKES przywiązuje duże znaczenie do stosowania mechanizmów solidarności przy podziale zysków ze sprzedaży praw medialnych, co umożliwi wsparcie sportu amatorskiego.

4.29

Jeśli chodzi o szereg działań wspomnianych w niniejszej opinii, EKES z zadowoleniem przyjmuje dalszy dialog i porozumienia zarówno pomiędzy Komisją, państwami członkowskimi i organizacjami pozarządowymi, jak i pomiędzy instytucjami europejskimi.

4.30

EKES zdecydowanie opowiada się za utworzeniem europejskich komitetów dialogu społecznego (4), których zadaniem będzie zapewnienie, by dialog taki usprawniał funkcjonowanie jednolitego europejskiego rynku pracy w sektorze sportu. Dialog społeczny na szczeblu europejskim powinien obejmować nie tylko pracodawców (kluby) i pracowników (sportowcy, trenerzy i personel pomocniczy), ale także producentów sprzętu sportowego oraz międzynarodowe organizacje działające w różnych dziedzinach sportu.

4.31

Fundusze emerytalne dla sportowców, prawa reklamowe i prawa do wizerunku, higiena pracy, kwestie lokalnie przeszkolonych zawodników i umów o pracę oraz wspieranie podejmowania pracy po zakończeniu kariery sportowej to tematy, które można by poruszyć w ramach europejskiego dialogu społecznego.

17.6.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 151/41

1.1

Kształcenie było zawsze uważane za element zasadniczy dla rozwoju osobistego, a także za czynnik rozwoju społeczeństw. W zglobalizowanym i wysoce konkurencyjnym świecie nabiera ono jeszcze większego znaczenia dla przyszłości społeczeństw oraz jednostek, ze względu na złożoność wymaganej dziś wiedzy i umiejętności.

1.2

EKES uważa, że głównym celem edukacji nadal jest kształcenie obywateli wolnych, krytycznych, samodzielnych, zdolnych do przyczyniania się do rozwoju swojego społeczeństwa, posiadających umiejętności na poziomie niezbędnym do sprostania nowym wyzwaniom, a także świadomych, że są oni częścią dziedzictwa kulturowego i dzielą te same wartości oraz że zamieszkiwany przez nich świat nie kończy się na nich i musi być zachowany dla przyszłych pokoleń. Edukacja powinna także przyczyniać się do wzrostu niezależności jednostek.

1.3

W tym kontekście nauczyciele odgrywają kluczową rolę w realizacji tego celu, ponieważ to w ich gestii leży przekazywanie wiedzy, a także komunikowanie się z dziećmi i młodzieżą w społeczeństwie, w którym struktura rodziny szybko się przekształciła i przyjęła nowe formy.

1.4

EKES popiera komunikat Komisji skierowany do Rady i Parlamentu Europejskiego dotyczący sposobów poprawy jakości kształcenia i szkolenia nauczycieli oraz ogólnie zgadza się z przedstawionym w nim podejściem.

1.5

Jednakże EKES uważa, że mimo swoich ograniczonych kompetencji w tej dziedzinie Komisja mogłaby pójść nieco dalej i zająć się w komunikacie innymi zagadnieniami, które ze względu na ich dzisiejsze znaczenie zasługują na szczególną uwagę.

1.6

Przede wszystkim chodzi o następujące kwestie: jakie nowe strategie nauczania w kontekście zmian globalnych można i powinno się opracować, w jaki sposób radzić sobie z nowymi wyzwaniami wynikającymi z przekształcenia struktur rodzinnych i nowych form organizacji rodziny, jak doprowadzić do włączenia kształcenia ustawicznego nauczycieli do koncepcji uczenia się przez całe życie, jak uatrakcyjnić zawód nauczyciela dla młodych ludzi, przede wszystkim m.in. w zakresie wynagrodzeń i innych świadczeń socjalnych?

1.7

Podobnie jak stwierdza Komisja w swoim komunikacie, EKES jest również głęboko przekonany, że w coraz bardziej złożonym i wymagającym społeczeństwie konieczne jest traktowanie zawodu nauczyciela jako kluczowego elementu promowania edukacji wysokiej jakości, zdolnej do dostosowania się do wymogów naszych czasów, w związku z czym poprawa jakości kształcenia i szkolenia nauczycieli, a także zapewnienie odpowiednich warunków wynagrodzenia i kariery stają się kwestiami zasadniczymi dla osiągnięcia tego celu.

2.1

Komunikat określa jakość kształcenia i szkolenia nauczycieli jako kluczowy czynnik gwarantujący jakość edukacji oraz poprawę wyników szkolnych młodzieży. Wymieniono w nim szereg kroków, które można podjąć w tej dziedzinie oraz opisano, w jaki sposób Komisja może wspierać te prace.

2.2

Zdaniem Komisji propozycje te będą łącznie służyły zapewnieniu koordynacji, spójności oraz odpowiednich środków w zakresie wstępnego kształcenia i rozwoju zawodowego nauczycieli; zagwarantowaniu, że wszyscy nauczyciele posiadają wiedzę, podejście i umiejętności pedagogiczne konieczne do skutecznego wykonywania swojego zawodu; wspieranie profesjonalizacji nauczania; propagowanie kultury refleksji nad praktyką pedagogiczną oraz badań w dziedzinie nauczania, a także promowanie statusu i uznania dla zawodu nauczyciela.

2.3

Jeżeli działania te zostałyby urzeczywistnione, przyczyniłyby się one do poprawy jakości edukacji w wymiarze ogólnym oraz do osiągnięcia przez państwa członkowskie na szczeblu krajowym celów lizbońskich w dziedzinie spójności społecznej, konkurencyjności i wzrostu gospodarczego.

3.1

Zawód nauczyciela zmieniał się w ciągu ostatnich lat nie tylko pod względem swojego charakteru, lecz także swoich funkcji, co było wynikiem zmian społecznych oraz nowych oczekiwań stawianych szkole. Z nauczyciela „przekazującego wiadomości”, od którego wymagano niekwestionowanej wiedzy, zawód ten bardzo szybko przekształcił się w „nauczyciela-wychowawcę”, który zachęca do zdobywania wiedzy i potrafi nadać strukturę wiadomościom uzyskanym przez uczniów z innych źródeł, często bardziej aktualnych niż te, które posiadają sami nauczyciele.

3.1.1

Szczególnie wiadomości uzyskane za pomocą internetu i nowych technologii komunikacyjno-informacyjnych, dostępnych dziś dla większości młodych ludzi, którzy korzystają z nich i przyswajają je sobie bez odpowiedniej refleksji, stwarzają problemy, z którymi należy uporać się na poziomie kształcenia wstępnego lub kształcenia ustawicznego, tak aby nauczyciele potrafili włączyć je jako nowe wiadomości do toku nauczania młodzieży.

3.2

Szkoła sama w sobie uległa demokratyzacji i stała się bardziej różnorodna, co jest odbiciem społeczeństwa, które także jest bardziej zróżnicowane, bardziej wymagające i bardziej złożone. Wskutek tego procesu demokracja, równość i różnorodność stały się w dzisiejszej szkole zasadniczymi pojęciami, które stanowią warunek istnienia szkoły integracyjnej, obejmującej również niepełnosprawne dzieci i młodzież. W tym kontekście nauczyciele stoją przed koniecznością udzielania odpowiedzi coraz bardziej zindywidualizowanych i dostosowanych do potrzeb.

3.3

Zjawiska imigracji, dyskryminacji społecznej, ubóstwa, przemocy wśród młodzieży, przede wszystkim w miastach, a także wzrost niepewności zatrudnienia oraz długoterminowe bezrobocie „wtargnęły” do szkół i sprawiły, że zawód nauczyciela stał się bardziej złożony i trudniejszy, a także w większym stopniu niestabilny i niepewny. Nauczyciel w wielu przypadkach nie zna ani nie posiada środków niezbędnych do sprostania tym nowym zjawiskom.

3.4

Podobnie nowe formy organizacji rodziny wynikające ze wzrostu liczby kobiet pracujących, zwiększenia się liczby rodzin niepełnych i innych form organizacji wspólnego życia wymagają nowych umiejętności ze strony nauczycieli, przede wszystkim właściwej reakcji na wybrane przez każdą rodzinę sposoby traktowania odpowiedzialności rodzicielskiej.

3.5

Wstępne kształcenie nauczycieli nie odpowiadało lub nie zawsze właściwie odpowiadało tym zmianom. Z jednej strony przez dłuższy czas kładziono nacisk na kształcenie o charakterze zbyt akademickim, z drugiej jednak powstała forma kształcenia często nadmiernie ukierunkowana na treści pedagogiczno-dydaktyczne, przy czym ograniczono przekazywanie wiedzy naukowej z różnych dziedzin we wstępnym kształceniu nauczycieli. Należy przywrócić równowagę między tymi dwoma kierunkami kształcenia nauczycieli.

3.6

W istocie wstępne kształcenie nauczycieli musi w sposób wyważony łączyć wiedzę naukową i pedagogiczną, ponieważ wyważenie to jest cechą charakterystyczną zawodu nauczyciela. Musi jednak także obejmować elementy psychosocjologiczne, a nawet antropologiczne, umożliwiające nabycie wiedzy i umiejętności w zakresie nauczania w wielokulturowych środowiskach, z podkreśleniem znaczenia stosunków międzykulturowych, gdzie konieczne jest rozwiązywanie trudnych i konfliktowych sytuacji. Musi ono także przekazywać przyszłym nauczycielom umiejętność słuchania młodych ludzi, aby zaangażować ich w poszukiwanie najlepszych rozwiązań. W związku z tym zasadnicze znaczenie ma uwzględnienie praw, które przyznaje dzieciom i młodzieży artykuł 12 Konwencji praw dziecka ONZ, zgodnie z którym mają one prawo do nauki, wypoczynku i czasu wolnego, dobrego traktowania oraz wpływu na własne życie.

3.7

EKES zgadza się z poglądem wyrażonym przez Komisję, że żadne kształcenie wstępne nie może zapewnić niezbędnej wiedzy i umiejętności na cały okres kariery zawodowej, uważa jednak, że im dłuższe i bardziej specjalistyczne jest kształcenie wstępne, tym nauczyciel ma większą wolę kontynuowania swojej edukacji. Fakt ten nie był dotąd w wystarczającym stopniu uwzględniany w polityce kształcenia nauczycieli.

3.8

Z drugiej strony kształcenie wstępne nauczycieli musi obejmować cele szersze niż tylko wiedzę na temat przedmiotu i metod nauczania. W jego ramach powinno się szerzyć przekonanie, że nauczyciel jest profesjonalistą zdolnym do refleksji, oceny kontekstów, w których prowadzi swoje działania, budowania odpowiednich strategii i oceny ich wyników. Należy przekazywać pogląd, że edukacja może i musi być instrumentem spójności społecznej, rozwoju społeczno-gospodarczego oraz kształcenia aktywnych i zaangażowanych obywateli, szanujących różnorodność kulturową i środowiskową, a nawet obywateli tworzących lepszy świat. W istocie nauczyciele są prawdziwymi ogniwami spójności społecznej.

3.9

Kształcenie ustawiczne powinno wypływać nie tylko z indywidualnych potrzeb nauczyciela jako profesjonalisty, który dostrzega własne ograniczenia w zakresie swojej wiedzy i umiejętności oraz zachodzące zmiany społeczne i technologiczne, a także wspólne potrzeby szkoły jako wspólnoty, która jest częścią większej społeczności, do której należą także inne podmioty.

3.10

W wielu krajach kształcenie ustawiczne odbywa się od niedawna i należy do niego zachęcać jako do niezbędnego elementu rozwoju zawodu nauczyciela. Kształcenie ustawiczne jest jednym z obowiązków zawodowych nauczyciela i jest uznawane za niezbędne do wykonywania tego zawodu. Dlatego też należy zapewnić właściwy czas, przestrzeń i zasoby do jego urzeczywistniania.

3.11

Kształcenie ustawiczne nauczycieli w zakresie przedmiotów zawodowych i technologicznych powinno być powiązane z rozwojem technologii. Powinno ono umożliwiać tworzenie partnerstw z przedsiębiorstwami w celu zapoznania nauczycieli z najnowszymi osiągnięciami techniki i aktualizowania ich wiedzy.

3.12

Jednym z najpoważniejszych błędów polityki kształcenia nadal jest przekonanie, że może ona zostać ujednolicona w określonej dziedzinie. Jest pewne, że nie można ani nie powinno się zaniedbywać tego aspektu, jednak w rzeczywistości polityka musi odpowiadać potrzebom społeczności, której częścią jest szkoła, oraz być zgodna z wizją nauczania samej szkoły. Tylko wtedy możliwa będzie odpowiedź na wyzwania związane ze zmianami społeczno-gospodarczymi w każdym kraju lub regionie oraz uwzględnienie nowych problemów życia w społeczeństwie.

3.13

Warunki dostępu do zawodu oraz rozwoju kariery, konkretne wsparcie podczas wykonywania zawodu, wynagrodzenie zgodne z wartością społeczną zawodu i uznanie społeczne dla wykonywanej funkcji to przykładowe czynniki, które obok kształcenia nauczycieli przyciągają do tego uważanego za trudny i wyczerpujący zawodu osoby najlepiej się do niego nadające, a tym samym przyczyniają się do poprawy edukacji, stawiając jej wyższe wymagania i zapewniając jej wyższą jakość.

4.1

W komunikacie Komisji podkreślono fakt, że kształcenie i szkolenie nauczycieli jest ściśle związane z innymi obszarami polityki, takimi jak Europejski Pakt na rzecz Młodzieży (1), polityka dotycząca innowacji, badań, przedsiębiorczości (2), wielojęzyczności (3) oraz uznawania kwalifikacji zawodowych (4).

4.2

EKES ogólnie zgadza się, że te obszary polityki mogą być powiązane z omawianym tematem, lecz uważa, że należy podkreślić inne aspekty, które należy uwzględnić w ramach każdego kształcenia nauczycieli — wstępnego lub ustawicznego:

4.2.1

Realizacja celów milenijnych, stanowiących zobowiązanie podjęte przez wszystkich członków UE w ramach ONZ wymaga wysoko wykwalifikowanych nauczycieli, dlatego też ich kształcenie musi być częścią wspólnej strategii.

4.2.2

Cele lizbońskie, w których podkreślono znaczenie wiedzy, a tym samym edukacji, opierają się na założeniu, że ludzie są głównym zasobem Europy. Zwiększenie świadomości młodych ludzi w zakresie rozwoju zrównoważonego i społecznej gospodarki rynkowej to zadanie, które wypływa ze strategii lizbońskiej i które musi stać się częścią kształcenia młodzieży.

4.2.3

Kwestia płci jest ważna nie tylko dlatego, że większość nauczycieli to kobiety, lecz także dlatego, że jest ona kluczowa we wspólnej polityce europejskiej na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego i spójności społecznej.

4.2.4

Ogólne kształcenie młodzieży obejmuje wszystkie aspekty: fizyczny, intelektualny, kreatywny, innowacyjny, aktywny oraz użyteczności społecznej. Zapewnianie ogólnego kształcenia dzieci i młodzieży wymaga zdolności poznawczych, przygotowania dydaktyczno-pedagogicznego i umiejętności pracy w zespole, co można osiągnąć tylko poprzez wymagające kształcenie wstępne oraz odpowiednie kształcenie ustawiczne.

4.3

W komunikacie przedstawiono w zarysie profil nauczyciela w Unii Europejskiej, podkreślając trzy zasadnicze aspekty: płeć, wiek i wynagrodzenie, lecz nie badając głębiej relacji, jakie mogą między nimi zaistnieć.

4.3.1

O ile we wszystkich sektorach nauczania kobiety zawsze stanowią większość, to ich liczba jest odwrotnie proporcjonalna do znaczenia danej funkcji w wymiarze społecznym lub w zakresie wynagrodzenia w każdym z sektorów. Tak więc udział kobiet w kadrze nauczycielskiej zmniejsza się na poszczególnych etapach nauczania — od edukacji przedszkolnej do kształcenia wyższego.

4.3.2

Zawód nauczyciela jest dziś mniej ceniony i konkuruje z bardziej atrakcyjnymi ścieżkami kariery dla absolwentów o równorzędnych kwalifikacjach, co spowodowało, że przyciąga on mniej młodszych osób. Należy zauważyć, że wymagania wobec tego zawodu wzrosły, zarówno pod względem kształcenia wstępnego, jak i odpowiedzialności społecznej, jednak nie odpowiada temu poprawa warunków pracy, rozwoju kariery i wynagrodzenia.

4.3.2.1

Szczególnie dotknięte skutkami tej konkurencji są nauki ścisłe oraz dyscypliny naukowe z zakresu komunikacji i informacji, co przekłada się na ogólny brak nauczycieli tych przedmiotów.

4.3.3

EKES zwraca uwagę na fakt, że niektóre twierdzenia zawarte w komunikacie nie opierają się na głębszej analizie, co stwarza ryzyko, że bardziej złożone sytuacje pozostaną niezbadane. Gdy na przykład porównuje się płace nauczycieli ze średnią pensją krajową, konieczne jest uwzględnienie ich wagi w relacji do PKB, relacji między płacą a długością stażu zawodowego oraz porównania z innymi zawodami, które wymagają takiego samego wykształcenia akademickiego.

4.3.4

W Europie kadra nauczycielska wyraźnie się dziś starzeje i w związku z bardzo wysokim udziałem nauczycieli w wieku 50–64 lat można obawiać się, czy zostanie ona zastąpiona. Europa powinna przeprowadzić analizę perspektywiczną przyszłych konsekwencji zmian struktury wiekowej.

4.3.5

Dlatego też należy pilnie uatrakcyjnić zawód nauczyciela dla młodych ludzi, co wiąże się oczywiście z większymi inwestycjami, a także — co być może jest jeszcze ważniejsze –z przewidywaniem zmian w sferze społecznej i kulturowej prowadzących do przewartościowania roli nauczycieli w społeczeństwie.

4.4

W komunikacie Komisji sformułowano pewne parametry w dziedzinie polityki edukacyjnej, które mogłyby doprowadzić do poprawy kształcenia i szkolenia nauczycieli, w szczególności jeśli chodzi o uczenie się przez całe życie, wymagane umiejętności, rozważania na temat praktyki pedagogicznej i badań, kwalifikacje, kształcenie nauczycieli w ramach szkolnictwa wyższego oraz nauczanie w społeczeństwie.

4.4.1

EKES zgadza się z uwagami Komisji, lecz uważa, że nie mogą one być rozpatrywane bez odpowiedniej struktury i kontekstu, którego dotyczą. Wszystkie te uwagi są oczywiście ważne, lecz wymagają ze strony społeczeństwa innego spojrzenia na rolę nauczyciela w obecnym kontekście dezaktualizowania się wiedzy oraz technik i sposobów dostępu do niej.

5.1

Zawód nauczyciela musi zyskać większe uznanie w oczach społeczeństwa ze względu na jego szczególne znaczenie dla realizacji celów wyznaczonych przez strategię lizbońską, a także przypisane mu zadanie kształtowania najcenniejszego kapitału Unii Europejskiej — zasobów ludzkich.

5.2

Nowe uznanie dla tego zawodu wymaga rewaloryzacji wynagrodzeń, nadania nowej wartości pracy w grupie i kształceniu ustawicznemu, a także poprawy warunków dostępu i rozwoju kariery, warunków pracy oraz konkretnego wsparcia dla potrzebujących go sektorów i środowisk, tak aby przyciągnąć do tego zawodu entuzjastycznie nastawionych i kompetentnych młodych ludzi.

5.2.1

Takiemu przewartościowaniu powinno towarzyszyć sporządzenie planu określającego kompetencje, których oczekuje się od nauczycieli w zakresie wiedzy akademickiej, jak i socjologicznego zrozumienia uczniów, a także metod pedagogicznych.

5.3

Mimo że edukacja nie należy do wyłącznych kompetencji Unii Europejskiej, instrumentami wspomagającymi państwa członkowskie w rozwijaniu aktywnej polityki na rzecz osiągnięcia tego celu mogą być: wzmocnienie otwartej koordynacji, zbieranie i dalsze przekazywanie informacji, wymiana sprawdzonych rozwiązań i opracowanie konkretnych programów ukierunkowanych na zwiększenie uznania dla zawodu nauczyciela.

5.4

Pogląd, że kształcenie jest działalnością, która wymaga znacznej odpowiedzialności, zobowiązuje do opracowania strategii, które mogłyby wspierać młodszych nauczycieli na początku ich kariery, poprzez pomoc ze strony nauczycieli o większym doświadczeniu, którzy ze względu na (fizyczne lub psychiczne) zmęczenie zawodem również nie powinni być zobowiązani do wykonywania tych samych zadań aż do osiągnięcia wieku emerytalnego.

5.5

Wielodyscyplinarne zespoły pedagogiczne, które mogą być koordynowane przez nauczycieli, są dziś zasadniczym elementem dowolnego projektu edukacyjnego uwzględniającego nową rzeczywistość społeczną (struktura i organizacja rodziny, czas i organizacja pracy, długoterminowe bezrobocie, imigracja, w szczególności problemy wynikające z nieznajomości języka i kultury kraju goszczącego) lub określone stałe sytuacje (dzieci i młodzież ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi z powodu niepełnosprawności, walka z seksizmem oraz poszanowanie równości płci). W tym kontekście kształcenie wstępne powinno obejmować odpowiednie zwiększanie świadomości w zakresie tych kwestii. Ponadto należy kształcić nauczycieli wyspecjalizowanych w nauczaniu dzieci i młodzieży ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi, także poprzez oferowanie studiów magisterskich czy doktoranckich w tej dziedzinie.

5.6

Innym zjawiskiem społecznym, które szerzy się w szkołach, jest przemoc wśród młodzieży, do której należy podejść z perspektywy wielodyscyplinarnej, aby zrozumieć ten problem, występujący przede wszystkim w środowisku miejskim.

5.7

Z drugiej strony konieczne jest inwestowanie w personel pomocniczy w celu wspierania szkoły w wypełnianiu jej zadań edukacyjnych, które wykraczają poza specyfikę nauczania.

5.8

Kształcenie wstępne musi uwzględniać wszystkie te założenia i musi z tego względu mieć wysoką jakość zarówno pod względem naukowym, jak i pedagogiczno-dydaktycznym, czy też pod względem nowych umiejętności, takich jak zdolność do pracy w zespole, zdolność do komunikowania się z innymi podmiotami społecznymi (w szczególności z rodzinami) czy zdolność do pobudzania w innych pragnienia uczenia się. Powinno ono obejmować metody prowadzenia zajęć i sterowania dynamiką grupy pozwalające na zapobieganie konfliktom drzemiącym w społeczeństwie i rozładowywanie ich.

5.9

Z tego względu EKES zaleca, aby zawód nauczyciela traktowano jako zawód, który wiąże się z przedłużonym kształceniem wstępnym, wysokim poziomem wymagań oraz lepszą znajomością relacji między szkołą a społeczeństwem, ze środowiskiem pracy włącznie.

5.10

Kształcenie ustawiczne należy uznać za integralną część rozwoju kariery nauczyciela, dlatego też poszczególne państwa powinny opracować programy wdrażające system dostosowany do potrzeb nauczycieli i szkół.

5.11

Aby kształcenie ustawiczne odnosiło powodzenie i skutecznie spełniało swoje cele, wymaga ono aktywnego zaangażowania nauczycieli już od etapu opracowywania koncepcji i planowania do etapu realizacji, a także musi koncentrować się przede wszystkim na szkołach i opierać się na konkretnych celach projektu edukacyjnego każdej z nich.

5.12

Podmioty społeczno-gospodarcze, a w szczególności organizacje związkowe reprezentujące nauczycieli, muszą być uznawane za pełnoprawnych partnerów podczas określania celów oraz dokonywania oceny systemów kształcenia wstępnego i ustawicznego nauczycieli.

5.13

Kształcenie ustawiczne mogłoby obejmować uczestnictwo rodziców i wychowawców, aby mogli oni zostać zaangażowani w szkolny program nauczania, różne aspekty nauczania ich dzieci i wychowanków, a tym samym w kształcenie dzieci poza środowiskiem rodzinnym.

5.14

Kształcenie ustawiczne powinno także służyć jako pole do dyskusji w ramach zawodu, dlatego też pożądane byłoby uwzględnienie w nim innych podmiotów uczestniczących w procesie edukacyjnym oraz możliwości zaangażowania różnych szkół w bardziej kompleksowym procesie.

5.15

Programy europejskie powinny zachęcać do wymiany doświadczeń i informacji między szkołami z różnych krajów, lecz znajdujących się w podobnej sytuacji. Na przykład wymiana doświadczeń między szkołami z krajów przyjmujących imigrantów oraz krajów ich pochodzenia byłaby dobrym środkiem służącym zrozumieniu trudności dzieci i młodzieży z tej grupy oraz odnajdowaniu strategii, które mogłyby przezwyciężyć oczywiste trudności.

5.16

Ponadto w ramach strategii lizbońskiej można wspierać — zwłaszcza poprzez urlopy naukowe — mobilność nauczycieli w krajach Unii, która jest wektorem (lub motorem) wykorzystania doświadczeń i innowacji na rzecz ulepszania uczenia się przez całe życie.

5.17

Wreszcie, należy określić odpowiednie i uznawane we wszystkich krajach Unii wskaźniki edukacyjne, aby oceniać dotychczasowe osiągnięcia i wspierać systemy edukacyjne w dążeniu do wspólnego celu poprawy kwalifikacji i spójności społecznej.

17.6.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 151/45

1.1

EKES zgadza się z potrzebą przygotowania prawdziwie europejskiej przekrojowej strategii na rzecz młodzieży i jest gotów wnieść wkład do tego procesu za pomocą dostępnych mu środków, takich jak bezpośredni kontakt z organizacjami obywatelskimi i zwrócenie uwagi instytucji UE na problemy i rozwiązania na najniższym szczeblu społeczeństwa.

1.2

EKES uważa, że proces tworzenia udanej i trwałej przekrojowej strategii na rzecz dzieci i młodzieży powinien otrzymywać wsparcie ze strony stałej struktury w ramach Komisji (koordynującej prace zaangażowanych w nią różnych dyrekcji generalnych) lub grupy międzyinstytucjonalnej, a także powinien opierać się na ustanowieniu mechanizmu monitorowania z wyraźnymi celami i terminami.

1.3

EKES jest zdania, że zwiększanie stopy zatrudnienia w UE należy zacząć, przed podjęciem wszelkich działań na rzecz mobilizowania starszych pracowników, od zrobienia wszystkiego, by doprowadzić do powszechnego zatrudnienia wśród ludzi młodych, ponieważ miałoby to znacznie bardziej długofalowe konsekwencje socjologiczne (niezależność, wymiar społeczny, stopa urodzeń, rodzina itp.) oraz ekonomiczne, w zakresie wzrostu, finansowania wydatków socjalnych, konsumpcji, oszczędności, inwestycji (budownictwo itp.). Komitet wzywa państwa członkowskie i instytucje europejskie do podjęcia kroków niezbędnych do zmniejszenia bezrobocia wśród młodzieży w Europie, głównie poprzez szybsze i skuteczniejsze wdrażanie Europejskiego Paktu na rzecz Młodzieży oraz krajowych programów reform poszczególnych państw członkowskich w ramach strategii lizbońskiej.

1.4

EKES wzywa do poświęcenia większej uwagi sytuacji osób młodych na obszarach wiejskich oraz na ubogich obszarach miejskich. EKES wzywa państwa członkowskie do podjęcia wyzwania likwidacji ubóstwa dzieci i wnosi o dodatkowe środki mające na celu zwiększenie udziału niepełnosprawnych młodych ludzi w społeczeństwie na równych warunkach.

1.5

EKES zaleca, aby Komisja kontynuowała swoje działania na rzecz uznawania pracy młodych wolontariuszy poprzez kontakty z organizacjami pracodawców, organizacjami pracowników, przedstawicielami formalnego systemu kształcenia oraz odpowiednimi organizacjami pozarządowymi.

1.6

EKES powtarza swoje główne uwagi w sprawie działalności wolontariackiej młodzieży, a przede wszystkim twierdzi, że:

1.7

Komitet odradza przyjęcie rozwiązania polegającego na integracji na rynku pracy poprzez nietrwałe i niedające perspektyw formy zatrudnienia — brak stabilności, coraz mniej pewne godziny pracy i umowy o pracę. Nie należy już zalecać odwoływania się do tych form, gdyż ich skutki zaobserwowano wśród coraz to młodszych pokoleń z różnych grup społecznych. Niepewność zatrudnienia, jako rozwiązanie pośrednie w okresie od zakończeniu studiów do rozpoczęcia aktywnego życia zawodowego, opóźnia postępy zawodowe i podjęcie trwałych zobowiązań w życiu społecznym i rodzinnym, jak na to niestety wskazują badania i obserwacje przeprowadzone przez Fundację Dublińską, MOP oraz Europejskie Obserwatorium Zatrudnienia.

1.8

EKES popiera rozwój zorganizowanego dialogu między decydentami a młodzieżą. Taki dialog powinien przyczyniać się do rozwoju europejskiej przekrojowej strategii na rzecz młodzieży, zaproponowanej przez Komisję w komunikacie. EKES przyjmuje z zadowoleniem propozycję Komisji dotyczącą sporządzania co trzy lata sprawozdania UE w sprawie młodzieży i zaleca, aby w jego przygotowywanie zaangażowani byli młodzi obywatele, a w szczególności krajowe rady młodzieży.

1.9

EKES popiera rozwój silnego partnerstwa między UE a młodzieżą w formie deklaracji podpisanej przez instytucje europejskie i ich partnera reprezentującego młodzież — Europejskie Forum Młodzieży.

2.1

EKES już od ponad dziesięciu lat zajmuje się zagadnieniem młodzieży. Niedawno przygotowane opinie są nadal aktualne i powinny zostać w tym miejscu, przynajmniej częściowo, przytoczone (1).

2.2

W dniu 5 września 2007 r. Komisja Europejska przyjęła komunikat w sprawie działań na rzecz pełnego udziału młodych ludzi w edukacji, zatrudnieniu i społeczeństwie, przygotowany wspólnie przez DG ds. Edukacji i Kultury oraz DG ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Równości Szans. W opracowaniu tego komunikatu brały również udział inne dyrekcje generalne. W komunikacie poruszono takie zagadnienia jak kształcenie młodzieży, zatrudnienie, zdrowie i obywatelstwo oraz podjęto próbę zastosowania wobec nich podejścia przekrojowego. Towarzyszą mu dwa dokumenty robocze służb Komisji — jeden w sprawie działalności wolontariackiej, a drugi w sprawie zatrudnienia młodzieży.

2.3

Komunikat zawiera reakcję na niektóre z interesujących wniosków raportu Investing in youth: an empowerment strategy („Inwestowanie w młodych ludzi: strategia zwiększania odpowiedzialności młodzieży”), opublikowanego w kwietniu 2007 r. przez Biuro Doradców ds. Polityki Europejskiej (BEPA).

2.4

EKES ogólnie podziela podejście przyjęte przez Komisję Europejską zarówno jeśli chodzi o sposób przygotowania, jak i treść omawianego komunikatu. Komitet zauważa z satysfakcją, że większa liczba dyrekcji generalnych zaangażowała się w jego sporządzenie.

2.5

EKES jest jednak zaniepokojony kwestią wdrażania planów utworzenia takiej przekrojowej strategii na rzecz młodzieży. Komisja nie przedstawiła zaleceń co do sposobów osiągnięcia tego celu. Jak wynika ze wstępnej reakcji Rady, w chwili obecnej żadne z państw członkowskich nie ma planów w tym zakresie.

3.1

Niniejszy rozdział dotyczy prawie wyłącznie kształcenia formalnego, choć kształcenie nieformalne także ma ogromne znaczenie dla powodzenia procesu uczenia się przez całe życie i dostarcza niezbędnych umiejętności i kompetencji, uzupełniając pracę systemów oświaty. Trzeba je zatem także uwzględnić.

3.2

EKES ogólnie zgadza się z propozycjami dotyczącymi poprawy jakości kształcenia, jako że są one zgodne z aktualnymi strategiami i dokumentami.

3.3

EKES zgadza się również, iż należy opracować elementy przeznaczone dla młodzieży w ramach inicjatywy Europass, które uzupełniałyby Youthpass, ponieważ ta ostatnia inicjatywa skupia się wyłącznie na działalności młodych ludzi w ramach programu „Młodzież w działaniu”. Zakres działań młodzieży, który należy uwzględnić, jest jednak znacznie szerszy.

3.4

EKES zaleca, aby Komisja kontynuowała swoje działania na rzecz uznawania pracy młodych wolontariuszy poprzez kontakty z organizacjami pracodawców, organizacjami pracowników, przedstawicielami formalnego systemu kształcenia oraz odpowiednimi organizacjami pozarządowymi.

3.5

Młodzi ludzie, którzy przedwcześnie kończą naukę szkolną, powinni mieć możliwość wzięcia udziału w nieformalnych programach szkoleniowych, które przygotowałyby ich do dorosłego życia oraz skutecznego uczestnictwa w rynku pracy jako pracownicy lub przedsiębiorcy.

4.1

EKES podkreśla, że bezrobocie wśród młodzieży w Europie jest zagrożeniem dla przyszłości Europy i wzywa państwa członkowskie oraz instytucje europejskie do podjęcia niezbędnych kroków na rzecz poprawy tej sytuacji. Kroki te powinny przede wszystkim opierać się na szybszym i skuteczniejszym wdrażaniu Europejskiego Paktu na rzecz Młodzieży, w czym wiele państw członkowskich ma znaczne zaległości. Europejski Pakt na rzecz Młodzieży jest obecnie raczej deklaracją niż rzeczywistym programem prac.

4.2

W poprzedniej opinii (2) EKES wezwał do uwzględnienia następujących celów zawartych w krajowych programach reform poszczególnych państw członkowskich w ramach strategii lizbońskiej:

4.3

EKES przyjął niedawno opinię rozpoznawczą w sprawie modelu elastycznego rynku pracy i bezpieczeństwa socjalnego (flexicurity) (3), która może stanowić dobrą podstawę do przyszłych prac nad tym zagadnieniem. Komitet zauważa w niej między innymi, że „w wielu państwach członkowskich ludzie młodzi mają przed sobą perspektywę niepewnego rynku pracy cechującego się wysokim bezrobociem, zawieraniem umów na czas określony, niewydolnością systemów zabezpieczenia społecznego oraz zatrudnianiem na stanowiskach poniżej ich kwalifikacji”.

4.4

Brak stabilizacji społecznej, który do tej pory można było uznawać za nieodłączny i charakterystyczny element okresu życia zwanego młodością, coraz bardziej nasila się jednak wśród młodzieży, tak w Europie, jak i na świecie. Doświadcza ona niepewnej sytuacji zawodowej i trudności finansowych, o czym można się przekonać przeglądając ostatnie sprawozdania Międzynarodowej Organizacji Pracy. Starsze pokolenia powinny zastanowić się nad perspektywami, jakie przygotowały swoim następcom.

4.5

EKES wzywał już do promowania przedsiębiorczości młodych osób poprzez oferowanie wsparcia finansowego i technicznego oraz minimalizację biurokracji związanej z przejmowaniem, przenoszeniem i zakładaniem przedsiębiorstw. Dlatego też EKES jest zainteresowany proponowanym projektem pilotażowym dotyczącym promowania mobilności młodych przedsiębiorców.

4.6

Jeżeli chodzi o inicjatywę Komisji w zakresie praktyk, EKES zgadza się, że należy wprowadzić pewien rodzaj europejskich ram jakości dla praktyk i przedstawić je firmom, aby zobowiązały się one do przestrzegania zasad dotyczących zawierania przejrzystych umów z młodymi ludźmi. Obecnie w wielu przypadkach młodzi ludzie odbywający praktyki są wykorzystywani jako tania siła robocza, co pozbawia ich możliwości uczenia się i przygotowywania do przyszłej działalności zawodowej.

4.7

Zgodnie z propozycją Komisji, która zachęca państwa członkowskie do korzystania z polityk krajowych i funduszy UE w celu wspierania przechodzenia młodych ludzi od kształcenia do zatrudnienia, EKES wzywa państwa członkowskie do ograniczenia obciążeń administracyjnych związanych z wnioskowaniem o finansowanie z funduszy UE, ponieważ obciążenia te zmniejszają szanse młodzieżowych organizacji pozarządowych opartych na wolontariacie, które starają się o ten typ finansowania. Finansowanie wstępne projektów organizacji pozarządowych mogłoby również pomóc w zwiększeniu szans powodzenia ich projektów.

5.1

EKES wzywa do poświęcenia większej uwagi sytuacji osób młodych na obszarach wiejskich oraz na ubogich obszarach miejskich. Na wielu obszarach wiejskich i ubogich obszarach miejskich młodzież nie ma dostępu do kształcenia wysokiej jakości, szkoleń, mobilności, służby zdrowia, obiektów rekreacyjnych, możliwości zatrudnienia oraz szans uczestniczenia w społeczeństwie obywatelskim.

5.2

EKES wzywa państwa członkowskie do podjęcia wyzwania polegającego na likwidacji ubóstwa dzieci i młodzieży, które ma na nie poważny wpływ w wielu aspektach, takich jak zdrowie, kształcenie, a nawet przyszłe „szanse życiowe” dzieci na wyjście z pułapki ubóstwa.

5.3

Komunikat nie wspomina o istotnym związku między zakresem i poziomem struktur opieki dziennej nad dziećmi a przyszłymi wynikami szkolnymi i udanym życiem zawodowym. EKES zaleca, by zgodnie z celami strategii lizbońskiej podkreślono znaczenie struktur opieki dziennej nad dziećmi dla przygotowania do nauki w szkole i do samodzielnego życia oraz to, że są one doskonałym narzędziem ułatwiającym integrację społeczną i pozwalającym na nadrobienie zaległości.

5.4

EKES wzywa do podjęcia dodatkowych środków, tak by dzieci i młodzież o szczególnych potrzebach, znajdujące się w szczególnie trudnej sytuacji lub dotknięte niepełnosprawnością, mogły lepiej uczestniczyć w społeczeństwie na równych warunkach — równe uczestnictwo w działaniach w ramach programu „Młodzież”; równy dostęp do informacji w zakresie polityki i projektów dotyczących młodzieży oraz środków podnoszenia świadomości.

5.5

Komitet ogólnie zgadza się z analizą Komisji Europejskiej dotyczącą kwestii płci. EKES wyraża jednak ubolewanie, że w komunikacie nie poczyniono żadnych nowych propozycji walki ze stereotypami związanymi z płcią.

5.6

EKES wzywał już Komisję do podjęcia działań skupiających się na zdrowiu dzieci i młodzieży, a w szczególności na zrównoważonym stylu życia:

5.7

W rozumieniu niedawno opracowanych opinii Komitetu w sprawie „solidarności między pokoleniami” (4) solidarność z młodzieżą powinna zostać włączona do przekrojowych strategii horyzontalnych, jednak w duchu współpracy i solidarności z innymi grupami wiekowymi społeczeństwa obywatelskiego: wczesnego dzieciństwa, wieku dojrzałego oraz starszego.

5.8

Dlatego też EKES przyjmuje z zadowoleniem zatwierdzenie przez Komisję nowej strategii w zakresie zdrowia.

6.1

EKES wspiera aktywny udział młodych ludzi poprzez swoje opinie oraz poprzez udostępnienie swojej siedziby podczas Europejskiego Tygodnia Młodzieży w 2007 r.

6.2

W poprzedniej opinii Komitet podkreślił znaczenia aktywnego uczestnictwa oraz autonomii młodych ludzi w społeczeństwie jako całości. Dlatego też EKES zaleca:

6.3

EKES pragnąłby, aby fragment komunikatu dotyczący działalności wolontariackiej młodzieży (punkt 5.2) był bardziej zdecydowany i mniej ogólnikowy. Komitet wyraża ubolewanie, że żadne z jego zaleceń przedstawionych w opinii rozpoznawczej (5) nie zostało uwzględnione w komunikacie.

6.4

Dlatego też EKES powtarza swoje główne uwagi w tej kwestii:

6.5

EKES popiera rozwój silnego partnerstwa między UE a młodzieżą w formie deklaracji, która ma zostać podpisana pod koniec tego roku przez instytucje europejskie i ich partnera reprezentującego młodzież — Europejskie Forum Młodzieży. Komitet zauważa z zadowoleniem, że Europejskie Forum Młodzieży „chętnie przeanalizuje z partnerami odpowiednie środki i instrumenty, aby zapewnić wysłuchanie i uwzględnienie opinii młodych ludzi, w szczególności tych, którzy mają mniejsze szanse, jako część tego procesu” (6).

6.6

EKES popiera ponadto rozwój zorganizowanego dialogu między decydentami a młodymi ludźmi. Taki dialog powinien przyczyniać się do rozwoju europejskiej przekrojowej strategii na rzecz młodzieży, zaproponowanej przez Komisję w komunikacie. W tym celu EKES proponuje zwołanie spotkania w ramach dialogu, na którym reprezentowane byłyby wszystkie zainteresowane dyrekcje generalne, Rada i Parlament Europejski oraz młodzi obywatele, w celu sporządzenia wspólnego planu zajmowania się tematyką młodzieży w sposób przekrojowy. EKES uważa, że taka wspólna „mapa drogowa” mogłaby być konkretnym krokiem w kierunku odpowiedzi na postulaty młodzieży i młodych przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego zgłoszone z okazji Europejskiego Szczytu Młodzieży, który odbył się w Rzymie w marcu 2007 r.

6.7

W ramach dialogu zorganizowanego z młodymi ludźmi powinno się także odpowiednio wykorzystywać istniejące środki, a mianowicie imprezy dla młodzieży organizowane przez poszczególne prezydencje UE oraz europejskie tygodnie młodzieży. Jednakże wydarzenia te powinny służyć dyskusjom na temat postępów europejskiej przekrojowej strategii na rzecz młodzieży, z którymi powiązać należy pisemną informację o rezultatach tych działań. Pisanie nowych deklaracji nie jest konieczne, nie powinno się ponownie odkrywać Ameryki.

6.8

Komitet przyjmuje z zadowoleniem propozycję Komisji dotyczącą sporządzania co trzy lata sprawozdania UE w sprawie młodzieży. Sprawozdanie takie powinno być powiązane z przekrojową strategią na rzecz młodzieży i jej celami, a także zawierać dobrze określone wskaźniki sukcesu lub porażki. Podczas sporządzania takiego sprawozdania należy zapewnić udział młodych obywateli, a w szczególności krajowych rad młodzieży.

17.6.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 151/50

1.1

Komitet z zadowoleniem przyjmuje wniosek w sprawie rozporządzenia rozszerzającego przepisy rozporządzenia (WE) nr 883/2004 i rozporządzenia (WE) nr […] na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi przepisami wyłącznie ze względu na ich obywatelstwo, gdyż stanowi to postęp w zakresie równego traktowania obywateli Unii i obywateli państw trzecich przebywających legalnie na jej terytorium.

1.2

Komitet wyraża nadzieję, że uwzględnione zostaną następujące uwagi, będące streszczeniem odpowiedniego rozdziału niniejszej opinii:

1.2.1

Rozporządzenie nr 859/2003 oraz rozporządzenie nr 1408/71 wraz z rozporządzeniem wykonawczym nie powinny w żadnym wypadku pozostać w mocy.

1.2.2

Tekst, który ma zastąpić rozporządzenie nr 859/2003 nie powinien zawierać załącznika z przepisami szczegółowymi umożliwiającymi odstępstwa od stosowania rozporządzenia nr 883/2004.

1.2.3

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny, będący rzecznikiem zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego Unii Europejskiej, powinien być proszony o wydanie opinii we wszystkich przypadkach przygotowywania przepisów tego rodzaju.

2.1

W kwietniu 1991 r. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny w opinii z inicjatywy własnej w sprawie statusu pracowników pochodzących z państw trzecich (1) wyraził swe poparcie dla równego traktowania, w dziedzinie praw socjalnych, obywateli Wspólnoty i obywateli państw trzecich.

2.2

W październiku 1999 r. Rada Europejska na posiedzeniu w Tampere opowiedziała się za sprawiedliwym traktowaniem obywateli państw trzecich przebywających legalnie w państwach członkowskich, przyznając im prawa i nakładając na nich obowiązki podobne do tych, jakie mają obywatele Unii. Wśród tych praw znajduje się oczywiście prawo do swobodnego przemieszczania się — ze skutkami wynikającymi z takiej mobilności w dziedzinie społeczno-zawodowej.

2.3

Art. 63 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską stanowi, iż Rada, po wejściu w życie traktatu amsterdamskiego, ustali „środki określające prawa i warunki, na których obywatele państw trzecich przebywający legalnie w jednym państwie członkowskim mogą przebywać w innych państwach członkowskich” (2). Środki te dotyczą prawa pobytu tych osób i ich prawa do mobilności.

2.4

W maju 2003 r. opublikowane zostało rozporządzenie (WE) nr 859/2003 (3) rozszerzające przepisy rozporządzenia nr 1408/71 i rozporządzenia nr 574/72 na obywateli państw trzecich, nieobjętych jeszcze tymi przepisami wyłącznie ze względu na ich obywatelstwo (4). W ten sposób spełniono wymóg zawarty w art. 63 TWE oraz poszerzono zakres rozporządzeń dotyczących zabezpieczenia społecznego o obywateli państw trzecich, członków ich rodzin i osób pozostałych przy życiu po śmierci obywateli Unii, którzy będąc obywatelami państw trzecich, przebywają legalnie na terytorium UE.

2.5

W 2004 r., z chwilą przyjęcia rozporządzenia nr 883/2004 dotyczącego koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, ustalono, że rozporządzenie nr 1408/71 zostanie uchylone w momencie przyjęcia i opublikowania rozporządzenia wykonawczego do wyżej wymienionego rozporządzenia. Gdyby nie został przyjęty wniosek w sprawie rozporządzenia, którego dotyczy niniejsza opinia, obywatele państw trzecich przebywający legalnie na terytorium Unii podlegaliby nadal przepisom rozporządzenia nr 1408/71, nie mogliby skorzystać z uproszczeń i ulepszeń wprowadzonych w rozporządzeniu nr 883/2004, a ponadto powstałaby paradoksalna sytuacja, w której współistniałyby dwa rozporządzenia dotyczące zabezpieczenia społecznego, z których jedno stosowałoby się tylko do obywateli państw trzecich.

3.1

Omawiany wniosek w sprawie rozporządzenia składa się z trzech artykułów i, prawdopodobnie — analogicznie do poprzedniego rozporządzenia — z załącznika, który nie jest dołączony do wniosku. Treść artykułów jest niemalże identyczna w porównaniu z rozporządzeniem, które ma zostać zastąpione.

3.2

Artykuł pierwszy określa zakres stosowania: przepisy mają zastosowanie do obywateli państw trzecich, jak również do członków ich rodzin i osób pozostałych przy życiu po ich śmierci, pod warunkiem że zamieszkują oni legalnie na terytorium państwa członkowskiego i nie stosuje się do nich przepisów rozporządzenia nr 883/2004.

3.3

Art. 2 zawiera te same odstępstwa, co obowiązujące obecnie rozporządzenie nr 859/2003, które odnoszą się do praw sprzed 1 czerwca 2003 r., czyli sprzed wejścia w życie obowiązującego obecnie rozporządzenia.

3.4

Art. 3 ustala datę wejścia w życie rozporządzenia oraz stanowi o uchyleniu z tą datą rozporządzenia nr 859/2003.

4.1

Komitet z zadowoleniem przyjmuje wniosek w sprawie rozporządzenia i ponownie wyraża swe bezwarunkowe poparcie dla rozszerzenia stosowania zasady równego traktowania obywateli państw członkowskich UE i obywateli państw trzecich w dziedzinie praw socjalnych. Wyraża przekonanie, że równe traktowanie ułatwi stopniową integrację imigrantów z państw trzecich w państwach członkowskich Unii.

4.2

Komitet wyraża zadowolenie z faktu, że przygotowując wniosek w sprawie rozporządzenia rozszerzającego przepisy rozporządzenia (WE) nr 883/2004 i związanego z nim rozporządzenia wykonawczego na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi przepisami wyłącznie ze względu na ich obywatelstwo, Rada wystąpiła z wnioskiem o opracowanie opinii w tej sprawie. W tym kontekście trudno jest zrozumieć, dlaczego w trakcie prac nad rozporządzeniem nr 859/2003 nie został przedstawiony wniosek o opinię, a Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny nie mógł się wypowiedzieć na tak istotny temat.

4.3

Niezależnie od zagadnień, co do których zasięganie opinii Komitetu jest obowiązkowe, stosowne wydaje się, by jego stanowisko było uwzględniane we wszystkich dyskusjach na tematy społeczne, zwłaszcza wtedy, gdy dotyczą one stosowania przepisów dotyczących świadczeń społecznych w ramach systemu zabezpieczeń społecznych.

4.4

W jednym z motywów rozporządzenia nr 859/2003 podkreślono, zgodnie z art. 3 protokołu w sprawie stanowiska Wielkiej Brytanii i Irlandii dołączonego do Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, wyrażoną przez oba kraje wolę uczestniczenia w przyjęciu i stosowaniu tegoż rozporządzenia.

4.5

Wniosek w sprawie rozporządzenia, które ma zastąpić rozporządzenie nr 859/2003, nie zawiera na razie żadnego motywu z takim stwierdzeniem, wobec czego uznać należy, że oba te państwa nie wyraziły dotąd swego stanowiska. W związku z tym Komitet oczekuje, że będą one stosowały nowe rozporządzenie, tak aby uniknąć sytuacji, o której była już mowa w punkcie 2.5 niniejszej opinii, tzn. sytuacji, w której rozporządzenie nr 1408/71 pozostaje w mocy tylko w jednym lub dwóch państwach członkowskich i jest stosowane tylko do obywateli państw trzecich.

4.6

Do obecnego rozporządzenia nr 859/2003 dołączony jest załącznik zawierający odstępstwa w stosowaniu tego rozporządzenia w dwóch państwach członkowskich, w odniesieniu do konkretnych świadczeń. Wniosek przedstawiony Komitetowi nie zawiera takiego załącznika. Może to oznaczać, że żadne z państw członkowskich nie wystąpiło o uwzględnienie odstępstw, lub że państwa członkowskie jeszcze nie zajęły w tej sprawie stanowiska.

4.7

Niezależnie od tego, jaka jest przyczyna braku wspomnianego załącznika, Komitet, zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym przeszło piętnaście lat temu w opinii z inicjatywy własnej w sprawie statusu pracowników pochodzących z państw trzecich (5), ponownie wzywa do równego traktowania obywateli państw Unii i obywateli państw trzecich w dziedzinie praw socjalnych. Dlatego też pragnie, by nowe rozporządzenie nie zawierało żadnego załącznika.