Gastvrijheid - Hospitality - 5
English below. Zie hier afleveringen 1, 2, 3 en 4
Gastvrijheid en wederkerigheid
Wederkerigheid heeft te maken met tweerichtingsverkeer. Dat er in een relatie een zekere balans is. Vaak is dat niet zo. In hulpverlenings en ontwikkelingswerk is vaak per definitie sprake van een ongelijke verhouding: donor - begunstigde, hulpverlener - ontvanger. De één heeft een probleem, de ander wil graag onderdeel zijn van de oplossing (maar blijkt soms ook onderdeel van het probleem te zijn...).
Gastvrijheid heeft iets absoluuts waarbij beslist geen sprake is van wederkerigheid. Soms is dit zelfs onderdeel van de definitie: "zonder iets terug te verwachten". Anders kom je te snel in die contractuele, zakelijke gastvrijheid, de commercie. Met afgesproken prijzen. Of gastvrijheid waarbij familievetes ontstaan als iemand vergeten is een ander familielid uit te nodigen die hem wel had uitgenodigd.
En toch is er een een ander verhaal dat groter is: bij echte gastvrijheid is juist altijd sprake van wederkerigheid. De gast, die in mijn leven komt en bij mij aan tafel zit, verrijkt altijd mijn leven. Dat kan heel concreet. Het gebeurt ons vaak dat gasten zelf ook een (deel van de) maaltijd meebrengen. Dan hebben we overvloed - en genieten we dubbel.
Maar ook als de gast niets meebrengt - en bij gastvrijheid hoeft dat ook belist niet! - dan toch is er wederkerigheid. Een gast brengt altijd iets mee. Een verhaal, een anecdote een paar woorden in een andere taal, een glimlach, een stukje medemenselijkheid. Mijn leven is rijker geworden door het de interactie met deze ander.
Een gast brengt altijd iets mee
Soms gaat het nog veel verder. Dan blijkt de gast ineens de gastheer of de gastvrouw en ik de gast. Hij neemt mij mee in zijn verhaal. Zij neemt het initiatief en gaat eten opscheppen of meehelpen koken. De rollen wisselen en ik heb niet meer de controle. Als er al ongelijkheid was, dan is die omgedraaid.
Dit gebeurde veel bij Jezus. Hij at vaak bij mensen. Dan was Hij gast. En dan, zomaar opeens, nam Hij het brood, brak het, en deelde het uit. De gast werd gastheer. Hij leefde vaak van de geef, maar deelde dan weer brood uit aan vijfduizend mensen. Hij nodigde zichzelf uit, bijvoorbeeld in het verhaal van Zacheüs - en tijdens zo'n feestmaal nam Hij de leiding en bleek de gastheer, die zegenend aanwezig was.
In de christelijke theologie van de eerste eeuwen werd al vroeg gezegd: in de gast die zich bij jou aandient, kun je Christus tegenkomen. Dit komt uit een verhaal dat Jezus vertelde, waarbij Hij zegt: "voorzover je dit (de hongerigen voeden, de naakten kleden, en zo nog meer) gedaan hebt aan één van de minste broeders, heb je het aan mij gedaan". De vroege kerk zag hierin een sterke reden voor gastvrijheid: laat mensen bij je binnen - je zou daarin weleens iets van Christus zelf kunnen tegenkomen.
En als dat zo is, dan treedt bij gastvrijheid - ook vandaag - nog steeds een rolwisseling op. Als de gast - als beelddrager van God, als "één van deze geringsten" - iets van Christus kan laten zien, dan zegent de gast mij, in plaats van andersom. Dan wordt hij ook gastheer - en komt het er voor mij op aan om ook een goede gast te kunnen zijn. Dit staat haaks op een vorm van gastvrijheid die neerbuigend is en mensen klein houdt. En dan komen we uit bij het belang van respect - de volgende keer.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
See also previous articles 1, 2, 3 en 4
Hospitality and reciprocity
Reciprocity relates to two-way traffic. A relation with a certain balance. Often that is not the case. In health, therapeutic, aid and development situations, the relation is often unequal by definition: donor - beneficiary, helper - receiver. One has a problem, the other wants to be part of a solution (but sometimes turns out to be part of the problem...)
Hospitality has something absolute, where reciprocity is out of the question. Sometimes, this is even included in the definition: "without regard for reciprocity". Otherwise, one easily gets into the contractual, commercial hospitality. With agreed upon prices. Or the kind of hospitality, where family feuds originate in the fact that someone did not reciprocate an invitation.
And yet there is another, bigger story: real hospitality always has reciprocity. The guest who enters into my life, sits at my table, always enriches my life. This can be very concrete. It often happens to us that guests also bring (part of) a meal when they come to eat with us. In that case we have abundance and enjoy wholeheartedly.
But even if the guest does not bring something - and for hospitality this is never compulsory! - even then there is reciprocity. A guest always brings something along. A story, an anecdote, a few words in another language, a smile, some compassion or shared humanity. My life has been enriched through the interaction with this other.
a guest always brings something along
But sometimes, it goes even further. The guest turns out to be host - and I become the guest. He takes me along in his story. She takes the initiative and serves or prepares the food. Roles have changed and I am no longer in control. If there was ever inequality, it has turned upside down.
This happened a lot in the life of Jesus. He did eat a lot with people. He was the guest. But all of a sudden, He would take the bread, break it and share it. Guest became host. He often lived from donations, but then He shared bread for five-thousand persons. He invited himself. for example in the Zaccheus story - and during the feast, He would take the lead, turned out to be the real host and blessed all those present.
Christian theology from the first centuries often emphasized that in the guest who turns up, one could encounter Christ. This is based on a story that Jesus told, where He says: "whatever you did (like feeding the hungry and clothing the naked) unto one of the least of My brethren, you did unto Me". The early church saw this as a strong incentive for hospitality: let people in - you might encounter something of Christ himself...
And when that happens, role exchange takes place. When the guest - as image bearer of God, as "one of the least of these" - can show something of Christ, then the guest blesses me, instead of the other way around. He also becomes host - and it becomes my responsibility to also be a good guest. This is quite different from the condescending type of hospitality that keeps people dependent in a low position - and this brings us to the importance of respect - next time.