More Related Content
What's hot (20)
Mongol helnii torol uge sudlal б.явуухулан хар ус нуурын шагшуурга Mongol helnii tosoo uge sudlal уншиж ойлгоод задлал хийх эх Алдаагүй цэвэр бичүүлж сургах технологи монгол хэлний найруулгын төрөл Altantuya Viewers also liked (8)
Авиазүйн ухааны судлах зүйл Монгол үгийн бүтэц: Бүтээвэрзүй, түүний судлах зүйл Монгол хэлний үг бүтэх ёс, үг бүтэх аргууд Similar to Lecture 6. (20)
МОНГОЛ ХЭЛНИЙ НЭРЗҮЙ СУДЛАЛ (шинэчилсэн нь) Random 110510220432-phpapp01 (1) 3.1.-Монгол-хүний-нэр.pdf Mongol helnii hoch neriin sudalgaa Монгол хэлний үгийн сангийн судалгааны тухай дагаврын аргаар нэр үг бүтэх Mongol angli helnii temdeg uge More from Ge Go (20)
Монгол хэлний найруулгазүй Монгол үгийн бүтэц, Бүтээвэрзүй, түүний судлах зүйл Хэлзүй, түүний үндсэн ойлголт Гийгүүлэгч авиалбар, түүний бүрэлдэхүүн, ангилал Utga zohioliin helnii tuhai Lecture 6.
- 1. Лекцийн агуулга:
1. Жинхэнэ нэр гэж юу вэ? Түүний
шинж
2. Жинхэнэ нэрийг ухагдахууны
багтаамжаар нь ангилах нь
3. Жинхэнэ нэр бүтэх ѐс (бие даан
судлах)
- 2. Жинхэнэ нэр
Бодит ертөнцийн хүн, амьтан,
юмс
үзэгдэл,
хийсвэр
ухагдахууныг
шууд
нэрлэн
тэмдэглэж, тоо, тийн ялгал,
хамаатуулах нөхцөлөөр хувилан,
өгүүлбэрт
ихэвчлэн
өгүүлэгдэхүүн, тусагдахуун гишүүний
үүрэг гүйцэтгэдэг төгс хувилах
нэрсийг жинхэнэ нэр гэнэ.
- 4. Жинхэнэ нэрийн шинж
1. ЖН-ийг ухагдахууны багтаамжаар нь
ерийн нэр, оноосон нэр гэж ангилна.
2. ЖН-ийг нэрлэн тэмдэглэж байгаа юмтай
нь харьцах үгийн сангийн утгаар нь бодит
нэр, хийсвэр нэр гэж ангилдаг.
3. МХ-ий
ЖН
нь
тоо,
тийн
ялгал,
хамаатуулах гэсэн хэлзүйн 3 айтай.
4. МХ-ий ЖН-ийг энэтхэг европын зарим
хэлтэй харьцуулахад хүйсийн ай байхгүй.
5. ОЦМХ-ий ЖН нь тодотгогч болон
өгүүлэхүүнтэйгээ тоо, хүйсээр зохицохгүй.
- 5. Жинхэнэ нэрийн шинж
6. МХ-ий бүх ЖН хэлзүйн зүй тогтлоор нөгөө ЖНийнхээ өмнө үндсээрээ тохиолдож тодотгол болох
боломжтой. Гэвч үүнийг учирзүй тогтол буюу
хэрэглээ хязгаарлана.
7. МХ-ий бүх ЖН нөгөө ЖН-тэйгээ харьяала-хын тийн
ялгалаар холбогдож харьяалахын тодотгол
тодотгуулагчийн харьцаа үүсгэнэ. ЖН нь арынхаа
үйл үгтэй харьяалахаас бусад тийн ялгалаар
холбогдоно.
9. Өмнөө тодотгол авсан ЖН нь хэлэхийн явцад
хэлзүйн хэлбэр. үүргээ тодотгогч үгэндээ үлдээж
хэмнэгдэх боломжтой.
10. МХ-ий ЖН өгүүлбэрт ихэвчлэн тусагдахуун ба
өгүүлэгдэхүүн гишүүний үүрэг гүйцэтгэнэ.
- 7. Ерийн нэр гэж юу вэ?
Бодит ертөнций хүн амьтан юмс
үзэгдлийг аймаг, төрөл зүйлээр нь
ерөнхийлж нэрлэсэн харьцангуй өргөн
ухагдахуунтай жинхэнэ нэрийг ерийн
нэр (common noun) гэнэ.
Ухагдахууны
багтаамжаараа
шаталсан шинжтэй байж болно.
Жишээ нь: амьтан-араатан-арслан
ургамал-мод-улиас
- 8. Оноосон нэр гэж юу вэ?
Нэг төрлийн хүн, амьтан, юмс
үзэгдлийн дотроос аль нэгийг нь
онцлон ялгахын тулд тусгайлан
өгсөн нэрийг оноосон нэр(proper
noun) гэнэ.
Оноосон
нэрийг
тусгайлан
судалдаг ухааныг “Оноосон нэрзүй”
буюу ономастика гэдэг.
- 10. Ашиглах материал
• Ц.Өнөрбаян, Орчин цагийн монгол хэлний үгзүй, Уб.,
1994, 2004
• Ш.Лувсанвандан, Орчин цагийн монгол хэл, Бээжин,
1961
• Ш.Лувсанвандан, Орчин цагийн монгол хэлний бүтэц,
үг нөхцөл хоѐр нь, Уб., 1968, 1999
• Ц.Өнөрбаян, Б.Пүрэв-Очир, Монгол хэлний хэлзүйн
онол –практикийн зарим асуудал Уб., 1999
• П.Бямбасан, Орчин цагийн монгол хэлний үгийн бүтэц,
нэр үгсийн аймаг, Уб., 1975
• Д.Төмөртогоо, Монгол хэлшинжлэлд нэрийн тийн
ялгалыг ангилсан нь, ХЗС VIII боть, 1-12 дэвтэр, Уб.,
1970
• Л.Болд, Монгол хэлний дагавар, Уб., 1986
- 11. Ашиглах материал
• Ч.Алтанзагас, Монгол хэлний тийн ялгалын тогтолцо,
хамтрахын тийн ялгал, Докторын диссертаци, 1997
• М.Н.Орловская, Имена существительные и
прилагательные в современном монгольском языке,
М., 1961
• МУИС, УбДС, Орчин цагийн монгол хэл, Уб.,
• Ц.Өнөрбаян, Б.Пүрэв-Очир, Хэлзүйн задлал хийцгээе,
хэлний бодлого бодоцгооѐ. (товхимол),УБ., 1997
• МУИС, Монгол хэл, соѐлын сургууль,Монгол хэл, уран
зохиолын сорил, УБ., 2000, 2001
• МУИС, Монгол хэлний сурах бичиг, УБ.,1998,
• Д.Төмөртогоо, Хэл шинжлэлийн нэр томъѐоны
хураангуй толь, Уб., 2004
• http:// Кhelzasag.mn/ вейб сайт
