Mt bi gm2
- 1. l.dz.: 49/ŚKZ/13 Gliwice, 2013-04-09 Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej ul. Chałubińskiego 4/6 00-928 WARSZAWA dotyczy: projektów z dnia 2013-03-11 zmieniających rozporządzenia w sprawie znaków drogowych w zakresie znaków drogowych i w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków drogowych W związku z projektami rozporządzeń dotyczących oznakowania szlaków rowerowych przedstawiamy nasze uwagi. Początkowo oznakowanie szlaków – tras rowerowych na drogach publicznych odbywało się zgodnie z pismem Ministerstwa Transportu i Gospodarki Morskiej – Departamentu Ruchu Drogowego TD-4k-801-26/96 z dnia 3 marca 1996 roku, którego treść została uzgodniona z Zarządem Głównym Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Warszawie, a następnie jego treść została włączona do Rozporządzenia Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie znaków i sygnałów drogowych z dnia 31 lipca 2002 r. oraz do Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach z dnia 3 lipca 2003 r. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, które jako jedyne doprowadziło do ustanowienia znaków kategorii R znajduje się dopiero na ostatniej, dwudziestej drugiej pozycji rozdzielnika opiniodawców, chociaż jako jedyne na tej liście zrzesza fachowców, którzy zajmują się znakowaniem szlaków rowerowych, a pozostałe podmioty zatrudniają ich lub mają z nimi do czynienia sporadycznie lub nawet tylko przypadkiem. Jest zrozumiałe, że każdy, kto ma do czynienia z ruchem drogowym, a zwłaszcza z ruchem rowerowym, ma prawo wypowiadać się w przedmiotowej sprawie, ale decydujący głos powinni mieć fachowcy, którzy na co dzień muszą rozwiązywać problemy związane ze stosowaniem znaków kategorii R. Znaki kategorii R są nie tylko znakami drogowymi, ale z wyjątkiem niektórych miejskich szlaków rowerowych są również znakami szlaku turystycznego. Wstawienie ich do przepisów Prawa o Ruchu Drogowym miało ułatwić ich ochronę, a nie utrudnić ich właściwe stosowanie. Zgodnie z ponad stuletnimi doświadczeniami w tym zakresie znaki powinny być jak najbardziej odporne na wandalizm i dobrze widoczne z jak największej odległości. Obecne regulacje prawne utrudniają właściwe oznakowanie szlaków rowerowych, a proponowana nowelizacja rozporządzeń dotyczących znaków drogowych wprowadza głównie zmiany kosmetyczne forujące nową gamę znaków typu R-4, które nie ułatwią tej działalności. Jednym z nielicznych pozytywów nowych rozporządzeń jest formalne dopuszczenie stosowania znaków kategorii R przy drogach, które nie mają nawierzchni twardej.
- 2. 2 Wykreślenie z rozporządzeń znaków R-2 i R-2a oznaczających szlak rowerowy międzynarodowy uważamy za słuszne, ponieważ w Europie w przypadku szlaków międzynarodowych praktykowane jest umieszczanie logo trasy międzynarodowej obok symbolu krajowego szlaku dalekobieżnego, m.in. zgodnie z zaleceniami Europejskiej Federacji Cyklistów wdrożonymi już w kilku krajach Unii Europejskiej. W praktyce znaki szlaków międzynarodowych były często mylone ze znakami szlaków krajowych (lokalnych) w kolorze zielonym. W projektach rozporządzeń brak jest wzmianki o możliwości stosowania logo trasy międzynarodowej obok znaku typu R-4. Z uwagi na małe wymiary tego znaku nie jest możliwe wkomponowanie logo trasy EuroVelo w tło znaku R-4. Projekty rozporządzeń nie określają, co zrobić ze znajdującymi się w realizacji gotowymi projektami tras rowerowych, na których zastosowano znaki typu R-2, a których realizacja wynika z zawartych umów na dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej. Projekty nowych rozporządzeń traktują po macoszemu znaki typu R-1, skupiając się wyłącznie na znakach typu R-4. W naszym poprzednim piśmie l.dz. 73/ŚKZ/12 z dnia 2012-08-10 zwracaliśmy uwagę na dotkliwy brak znaków zapowiadających właściwe manewry na skrzyżowaniach o skomplikowanej geometrii, takie jak jazda na wprost, skręty pod skosem w przód i w tył, czy też konieczność pokonania dwóch zakrętów położonych blisko siebie i objazd wysepki poprzedzający skręt w lewo, proponując rozszerzenie gamy znaków typu R-1 o znaki od R-1c do R-1g, które w wykonanych przez nas projektach stanowią około 5 % wszystkich znaków i dobrze sprawdzają się w praktyce, tymczasem w projekcie zmian w omawianych rozporządzeniach „zapomniano” je umieścić. Tak samo zostały potraktowane liczne inne szczegóły dotyczące polecanych do stosowania przez PTTK znaków typu R-1 i R-3: − brak określenia kolorów, jakie mogą być stosowane na znakach typu R-1 (według stuletniej praktyki PTTK dobrze sprawdzają się tylko kolory czerwony, niebieski, zielony, żółty i czarny), − brak wzorów znaków zblokowanych na wspólnych odcinkach kilku szlaków i na ich rozwidleniach, − brak informacji, że szlaki jednego koloru nie mogą krzyżować się ze sobą, ani rozwidlać, − brak tabliczek ostrzegających przed dużymi pochyleniami i koniecznością prowadzenia roweru, − brak wzorów pojedynczych drogowskazów z różnymi kierunkami strzałek, drogowskazów kierujących do obiektów położonych w bok od szlaku, a także drogowskazów, które nie wymagają zatrzymania się przy nich rowerzystów, − brak informacji o zasadach stosowania znaków w wersji malowanej na pniach drzew i innych obiektach obok drogi, a także brak dopuszczalnych wariantów wzorów tych znaków (bez ograniczających ich widoczność czarnych obwódek), − brak informacji o możliwości i zasadach wykonywania znaków po lewej stronie drogi, − brak informacji o częstotliwości wykonywania znaków R-1. Autorzy nowej gamy wzorów znaków typu R-4 nie mogą się jednak zdecydować, czy są to znaki standardowo wykonanych szlaków dalekobieżnych, czy też wykonanych w innym standardzie szlaków lokalnych, stosując ich nazewnictwo niekompatybilne do dotychczasowego. Znakowi R-1 „szlak rowerowy lokalny” (dotychczas krajowy) przeciwstawiają znak R-4 „informacja o szlaku rowerowym”, tak jakby symbol znaku R-1 nie był sam w sobie informacją o szlaku. Znaki typu R-4 mają, a właściwie mogłyby mieć kilka zalet, ale mają też wady. Mimo starań autorów nowej gamy znaków różnice między nimi a dotychczasowymi znakami typów R-1 i R-3 są drugorzędne: − Oba typy znaków mają te same wymiary, wyjątkiem są niektóre drogowskazy, których chyba celowo nie przewidziano dla znaków typu R-3, chociaż taki postulat był przez nas zgłaszany. − Wśród znaków sygnalizujących zakręt szlaku znaki R-4b łatwiej zauważyć, niż znaki R-1b. − Brak jest możliwości zastosowania wśród znaków typu R-4 takiej gamy znaków, jaką zaproponowaliśmy dla znaków typu R-1. Ten problem ma rozwiązywać tabliczka R-4a umieszczona pod znakiem R-4, ale nie opracowano żadnych sensownych wariantów tej tabliczki. Wieszanie w takiej sytuacji dwóch znaków typu R-4, zamiast jednego znaku typu R-1 uważamy za wadę nowego systemu.
- 3. 3 − Wśród znaków typu R-4 brak jest znaku określającego początek i koniec szlaku. − Oba typy znaków różnią się tłem, przy czym kolor biały jest tradycyjnym kolorem tła znaków na szlakach turystycznych, a kolor pomarańczowy zastosowany na znakach typu R-4 był dotychczas stosowany wyłącznie dla oznaczania materiałów wybuchowych i niebezpiecznych. W projektach rozporządzeń brak jest uzasadnienia zastosowania innego koloru, niż kolor niebieski tła znaku szlaku rowerowego, popularny w Europie i sugerowany w standardach projektowych Trasy Rowerowej Polski Wschodniej. − Oba typy znaków mają lica wykonane z folii odblaskowej, przy czym na znakach typu R-4 ma być obligatoryjnie stosowana folia typu 2. W uzasadnieniu rozporządzeń tendencyjnie przemilczane jest, że znaki typu R-1 wykonywane są od 10 lat z folii odblaskowej typu 1, a starsze znaki na szlakach rowerowych należą do rzadkości. Poddajemy w wątpliwość celowość stosowania na znakach folii typu 2 tam, gdzie wszystkie inne znaki drogowe mają folię typu 1, czyli na zdecydowanej większości dróg, którymi prowadzą szlaki rowerowe. − Z uwagi na podatność znaków szlaków rowerowych na niszczenie ich przez wandali i ich cenę oraz wypracowaną przez PTTK tradycję powszechne jest stosowanie znaków typu R-1 w wersji malowanej, podczas gdy dla znaków typu R-4 w ogóle nie przewiduje się takiej możliwości, a proponowane wzory tych znaków skutecznie ograniczają możliwość ich malowania – trudno namalować na korze drzew małe elementy znaków lub wypisane na nich numery szlaków, a w przypadku zmiany kierunku trudno znaleźć pnie drzew o tak dużych rozmiarach. − Numery tras można było dotąd umieszczać bez ograniczeń na drogowskazach R-3, a system znaków typu R-4 oferuje wprowadzenie ich na każdy znak bez wyjątku. Problemem jest to, że brak jest ośrodków decyzyjnych, które by ustaliły jednolite zasady numeracji, a następnie kontrolowały ich nadawanie i stosowanie. Ten punkt rozporządzenia pozostanie w praktyce martwy do czasu uregulowania tej sprawy przez Ministerstwo w odrębnym rozporządzeniu. − Jedna z wersji znaków R-4 zawiera kolorowe prostokąty tak samo, jak znaki R-1, jednakże rozporządzenie nie określa, czy chodzi tu o swoiste przywłaszczenie sobie systemu stosowanego przez PTTK, czy też kolory te mają jakieś inne, nieokreślone bliżej znaczenie. Istotą znaków typu R-1 jest wyraźnie odcinanie się kolorowych elementów od białego tła, podczas gdy pomarańczowy kolor tła znaków R-4 powoduje, że kolorowe elementy zlewają się z nim. W naszym poprzednim piśmie l.dz. 73/ŚKZ/12 z dnia 2012-08-10 zwracaliśmy uwagę na to, że rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych zabrania umieszczania znaków kategorii R pod znakami zakazu, zapominając o podaniu wyłączeń związanych z dopuszczeniem lub nakazaniem ruchu rowerowego. Projekt rozporządzenia utrzymuje zakaz stosowania znaków kategorii R pod wszystkimi znakami zakazu i nakazu. Naszym zdaniem powinno być zalecane ich podwieszanie pod takimi znakami jak znaki nakazu C-13, kompilacje znaków C-13 i C-16 oraz wszystkie znaki z tabliczką T-22. Brak możliwości prawnych umieszczenia znaków kategorii R pod wymienionymi wyżej znakami powoduje obecnie dezorientację rowerzystów korzystających z tak oznakowanych szlaków. Montowanie znaków kategorii R o małych wymiarach 200 x 200 mm pod istniejącymi znakami nie powinno powodować konieczności podwyższania istniejących znaków i słupków, zwłaszcza że projekty rozporządzeń dopuszczają montowanie ich na wysokości 1,0 m. Podwyższanie istniejących znaków ma uzasadnienie tylko w przypadku słupków zlokalizowanych na chodnikach, gdzie niezbędne jest zachowanie skrajni pieszego i rowerzysty. W razie potrzeby projektanci szlaków powinni mieć możliwość umieszczania znaków kategorii R przy drogach publicznych o nawierzchni twardej po lewej stronie drogi, jeżeli są lepiej widoczne, niż w przypadku znaków zaprojektowanych po stronie prawej, a w szczególności, jeżeli unika się w ten sposób stawiania nowych słupków. Z doświadczeń zmierzających do zapewnienia znakom kategorii R odporności na wandalizm i dobrej widoczności wynika, że poza terenami zabudowanymi lepiej sprawdzają się znaki malowane na pniach drzew, w razie braku takiej możliwości znaki na słupach drewnianych, a w terenie zabudowanym znaki umieszczane na istniejących słupach oświetleniowych
- 4. 4 i teletechnicznych, nawet jeżeli ich odległość od krawędzi drogi jest większa, niż w przypadku innych znaków drogowych. Nowelizacja rozporządzeń nie podejmuje tego tematu. Minęły dwa lata od czasu nowelizacji Prawa o Ruchu Drogowym pod kątem ułatwień dla ruchu rowerowego. Projektowane dopiero teraz rozporządzenia miały doprowadzić do ich zgodności z wymienioną ustawą. Zamiast tego otrzymaliśmy do konsultacji kosmetyczne i niezbyt przemyślane zmiany dotyczące znaków kategorii R i niewielką nowelizację również nie do końca przemyślanych zasad stosowania znaków A-24 „rowerzyści”. W projekcie zawarta jest niecodzienna propozycją stosowania wersji malowanej tych znaków na jezdni, podczas gdy w innych krajach stosowane są w tej sytuacji znaki „rower” (P-23) uzupełnione dwoma grotami strzałek, których wzór nie został określony. Nie określono też wzorów znaków poziomych śluz rowerowych ani zasad ich stosowania wraz ze stosownymi rysunkami. Zdumiewa ocena skutków regulacji i zawarta w nich wiara, że sugerowana przez Wasze Ministerstwo zamiana wzorów znaków R-1 na znaki R-4 może spowodować rozwój turystyki rowerowej, jeżeli równocześnie nie zostaną spełnione inne, znacznie ważniejsze warunki, aby cała infrastruktura rowerowa odpowiadała standardom oczekiwanym przez rowerzystów. Ocena zawiera nieprawdziwe informacje, że szlaki rowerowe wykonywane są na koszt organizacji turystycznych, ponieważ głównym źródłem finansowania są uzyskane przez nie dotacje. W wielu przypadkach szlaki wykonywane są bezpośrednio przez samorządy lub związki gmin, jedynie przy wsparciu merytorycznym organizacji turystycznych. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, które jest największą z organizacji turystycznych, praktycznie w ogóle nie posiada środków finansowych na znakowanie szlaków rowerowych. Forowanie w rozporządzeniach droższych znaków typu R-4 i bardziej podatnych na akty wandalizmu może jedynie pogorszyć sytuację finansową społecznych administratorów szlaków rowerowych. Zwracamy tez uwagę, że zasady stosowania znaków kategorii R wymagają opracowania spójnej instrukcji znakowania szlaków rowerowych, która nie może być rozbieżna z rozporządzeniami o znakach drogowych. Instrukcja znakowania powinna też być oparta o ustawę Prawo Szlaku, której opracowanie jest postulowane przez środowisko turystyczne, a której zarysy nie zostały dotąd jednoznacznie określone. Bez określenia precyzyjnych zasad dysponowania i nadzoru nad stosowaniem znaków kategorii R, tworzenie szlaków nadal będzie obarczone w dużym stopniu dowolnością w rękach niedoświadczonych przypadkowych organizatorów szlaków, projektantów i wykonawców. Zasady stosowania znaków kategorii R powinny nawiązywać do standardów infrastruktury rowerowej, których opracowania Wasze Ministerstwo zaniechało, a które powinny dość precyzyjnie określać, kiedy można zastosować znaki typu R-4, a kiedy znaki typu R-1 i R-3. Z uwagi na duży zakres proponowanych przez nas zmian i uzupełnień w projektowanych rozporządzeniach uważamy, że po ich przeredagowaniu powinny zostać poddane ponownym konsultacjom społecznym. Sugerujemy też, że z uwagi na liczne kontrowersje związane z tym tematem wskazane byłoby prowadzenie takich konsultacji na bieżąco w trybie roboczym, a nie dopiero po umieszczeniu projektu na stronie internetowej Ministerstwa. Z naszej strony wyrażamy gotowość podjęcia się takiej współpracy. Z poważaniem SEKRETARZ KLUBU PREZES KLUBU Piotr Rościszewski Jan Rychlik Załącznik: uwagi szczegółowe x 1 Kopie: ZG PTTK w Warszawie x 1 a.a. x 1