13. cagdas konu anlatimi

ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ
KONU ANLATIMI

Soğuk Savaş Dönemi
 II. Dünya Savaşı’ndan sona ABD ile SSCB arasında Küba
Krizine kadar sürekli bu olaydan SSCB’nin dağılmasına
kadar dönem dönem görülen gerginlik ve sınırlı çatışmaya
Soğuk Savaş denir. ( Soğuk
 Savaş özellikle siyasi, psikolojik, ekonomik, bilimsel ve
teknoloji alanlarında görülmüştür.)
Not:
 "Soğuk Savaş" deyimi ilk kez 1947 yılında ABD'li Bernard
Baruch tarafından kullanılmıştır.

 II. Dünya Savaşı’ndan Sonra Dünya Siyasetini Şekillendiren
Gelişmeler
 Bu dönemde uluslararası siyaseti şekillendiren dört önemli gelişme
yaşanmıştır:
 Geleneksel güç dengesinin merkezi ve en önemli öğesi olan
Avrupa'nın ve Avrupa devletlerinin savaşta büyük bir tahribatla
çıkması
 Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği'nin savaştan sonra
süper güç haline gelmiş olmaları,
 Nükleer silahların geliştirilmesi,
 Dünyanın çeşitli bölgelerindeki sömürgeci devletlere karşı ulusal
bağımsızlık hareketlerinin başlaması,

Berlin Buhranı
 II. Dünya Savaşı'ndan sonra, Almanya'nın tümünde
yapıldığı gibi Berlin şehri de dört işgal bölgesine ayrılmıştı
 ABD, İngiltere ve Fransa kendi işgal bölgelerinde Federal
Alman Cumhuriyeti,
 SSCB ise kendi işgal bölgesinde Demokratik Alman
Cumhuriyeti’ni kurmuştur.

Soğuk Savaş Gelişmeleri
Doğu Bloku’nun Kurulması
 Kominform
 Stalin, 5 Ekim 1947'de "Amerikan emperyalizminin bir aleti" olarak
tanımladığı Marshall Planı' na (Avrupa Ekonomik Kalkınma planı)
karşıt bir girişim olarak; SSCB, Polonya, Bulgaristan, Çekoslovakya,
 Romanya, Macaristan, Yugoslavya, Fransa, İtalya komünist partileri
liderlerini bir araya getiren Kominform'u kurmuştur.
 Kominform, görünüşte Marshall Planı'na mukabele amacına
yönelik bir adım olarak takdim edilmişse de, gerçekte amacı, dünya
ve özellikle Avrupa Komünist hareketinin koordinasyonu ve Alman-
Sovyet Saldırmazlık Paktı ertesinde lağvedilen3. Enternasyonal'in
fonksiyonlarını üstlenmekteydi

COMECON (Karşılıklı Ekonomik Yardımlaşma Konseyi) (25
Ocak 1949)
 Sosyalist ülkeler arasında ekonomik işbirliği ve dayanışma
amacıyla kurulan(25 Ocak 1949) ve Batı'da COMECON olarak
adlandırılan uluslararası örgütün merkezi Moskova'dadır.
VARŞOVA PAKTI (14 Mayıs 1955)
 14 Mayıs 1955'te S.S.C.B, Çekoslovakya, Bulgaristan, Macaristan,
Polonya, Doğu Almanya ve Arnavutluk (1968'de çekildi)
tarafından kurulmuştur. Kurulma amacı NATO saldırısına karşı
Doğu Avrupa ülkelerini savunmaktır.

Batı Bloku’nun Kurulması
 Truman Doktrini:
 ABD BaşkanıTruman’ın Amerikan Kongresi'ne 12 Mart 1947
günü gönderdiği mesajında, Türkiye ve Yunanistan'a 400
milyon dolarlık askeri yardım yapılması için kendisine yetki
verilmesini istedi. Bu mesajda Türkiye'nin toprak
bütünlüğünün korunmasının Ortadoğu düzeninin korunması
için bir zaruret olduğu belirtiliyordu.
 ABD’nin SSCB’nin yayılmacı politikasına karşı Avrupa
ülkelerine yaptığı askeri yardım paketidir.

Batı Bloku’nun Kurulması
 Marshall Doktrini (Planı)
 İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde, ABD tarafından Avrupa
ülkelerine yardımda bulunmak ve bu ülkeleri kısa zamanda
geliştirip güçlenmelerini sağlamak amacıyla hazırlanan bir
programdır.
 Marshall Programı'nın başlıca iki amacı vardı.
 Sağlanacak dış yardımlarla Avrupa ülkelerinin yıkılan
ekonomilerinin onarımına ve kalkınmalarının gerçekleştirilmesine
katkıda bulunmak,
 Komünizmin Batı Avrupa'daki yayılışına engel olmaktı.

 Batı Avrupa Birliği
 İngiltere ve Fransa ile Belçika, Hollanda ve Lüksemburg
arasında başlayan toplantı, 17 Mart 1948 de Batı Avrupa
Birliği’ni kuran bir antlaşmanın imzası ile sona erdi.
 Bu antlaşmaya göre beş devlet, aralarındaki her türlü
işbirliğinden başka, taraflardan biri Avrupa’da bir silahlı
saldırıya uğradığı takdirde, diğerleri her türlü vasıtalarla onun
yardımına gideceklerdi.

NATO(North Atlantic Treaty Organization)
 4 Nisan 1949 da 12 Batılı ülke arasında, kısa adı ile NATO
(North Atlantic Treaty Organization) denen Kuzey Atlantik
İttifakı kuruldu. Antlaşmanın başında, bu ülkelerin,
milletlerin, demokrasi ilkeleri ile kişi hürriyetleri ve hukuk
üstünlüğüne dayanan hürriyetlerini ve ortak savunmaları
ile barış ve güvenliklerini korumak için birleşmiş oldukları
belirtiliyordu. İçlerinden birine yapılmış bir saldırı hepsine
yapılmış sayılacaktı.

NATO(North Atlantic Treaty Organization)
 NATO'nun kuruluşu ile Sovyetlerin Avrupa'daki yayılması,
o günden bugüne durdurulmuştur. Lakin 1949'a gelinceye
kadar da Avrupa'nın mühim bir kısmını sınırları içine
katmışlar veya kontrolleri altına almışlardır.
 Türkiye ve Yunanistan'ın 1952 de üye olmuştur.

Avrupa Konseyi
 5 Mayıs 1949′da, Avrupalı 10 devletin katılımıyla kurulan birliktir.
Bunlar: Belçika, İngiltere, Danimarka, Fransa, Hollanda, İrlanda,
İsveç, İtalya, Lüksemburg ve Norveç’tir. Birliğin amacı, üye
ülkelerin 6 ortak mallarını ve ilkelerini koruma ve yayma;
iktisadi gelişimlerini sağlamak amacıyla, aralarında daha sıkı bir
işbirliği oluşturmaktır
 Türkiye, Avrupa Konseyi’ne 1949 yılında katıldı. Avrupa
Konseyi’nin üye sayısı, kuruluşundan yirmi yıl sonra 18′e
yükseldi.

Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu
 Schuman Planı 9 Mayıs 1950'de Fransa Dışişleri Bakanı
Robert Schuman'ın Batı Almanya ve Fransa' da çelik ve kömür
üretimini denetleyecek tek bir organ oluşturması ve bu
ortaklığın diğer Avrupa ülkelerinin üyeliğine ve Birleşmiş
Milletlerin işbirliğine de açık tutulması konusunda önerdiği
plandır.
 Bu plan 18 Nisan 1951’de Batı Almanya, Fransa, Belçika,
Hollanda, Lüksemburg ve İtalya Dışişleri Bakanlarının katıldığı
Paris konferansında kabul edilmiş ve Avrupa Kömür ve Çelik
Topluluğu kurulmuştur.
 Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu 1958 Roma
Antlaşmasıyla, "Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu"na
(EURATOM) dönüştü.

Avrupa Ekonomik Topluluğu
 Avrupa Ekonomik Topluluğu, 25 Mart 1957 tarihinde imzalanan
Roma Antlaşması ile kuruldu. Topluluk, Altı kurucu üye
arasında, (Belçika, Almanya, Fransa, Hollanda, Lüksemburg ve
İtalya) ekonomi politikalarının yaklaştırılmaları yoluyla bir ortak
pazarın kurulmasını, ekonomik faaliyetlerin uyum içinde
gelişmesini, daha sıkılaştırılmasını öngörmekteydi.

Ortadoğu’daki Gelişmeler
 Süveyş Krizi
 23 Temmuz 1952’de Hür Subaylar Komitesi’nin yaptığı askeri
darbeyle yarbay Cemal Abdünnasır Mısır’ın yönetimini ele
geçirmiştir.
 1956 yılında Nasır, yıllık 100 milyon dolar geliri olan İngiliz –
Fransız ortaklığındaki Süveyş Kanalı’nı millileştirdiğini ilan
etti.

Ortadoğu’daki Gelişmeler
 Süveyş Krizi
 Nasır’ın Süveyş’in milletlerarası kontrole bırakılması teklifini
reddetmesi üzerine İngiltere, Fransa ve İsrail bir araya gelerek
Süveyş’i ele geçirmek için bir plan hazırladı. Bu plana göre İsrail
Mısır’a savaş açacak, İngiltere ve Fransa ise taraflar arasındaki
savaşa son vermek için bölgeye asker çıkaracak ve kanalı ele
geçireceklerdi.Bu plan gereğince İsrail, 29 Ekim 1956 günü
birdenbire Mısıra karşı saldırıya geçti. İngiltere ve Fransa taraflara
verdikleri çatışmanın sona erdirilmesi ültimatomunun ardından
Akdeniz üzerinden bölgeye asker çıkarmaya başladı.
 Amerika, Fransa ve İsrail’e sert bir ihtarda bulunarak Mısır
topraklarından çekilmelerini istedi. İki taraftan gelen bu ağır
baskılar karşısında bu devletler daha ileriye gidemediler ve Mısırdan
çekilmek zorunda kaldılar. Süveyş Kanalı da temizlenerek 1957
Martında dünya deniz trafiğine yeniden açıldı.

Bağdat Paktı
 Fransa ve İngiltere’nin Ortadoğu’daki etkinliğini azalınca Sovyet
Rusya'nın Orta Doğu'ya sızmasını önlemek maksadıyla Orta
Doğu ülkeleri arasında bir ittifak kurma fikri, esasında
Amerika'dan gelmiş, fakat fikir Türkiye tarafından
gerçekleştirilerek, 1955 Şubatında Türkiye ile Irak arasında
Bağdat'ta bir ittifak antlaşması imzalanmıştır.
 Nisan 1955'te İngiltere, Eylül 1955'te Pakistan ve Kasım 1955'te
İran Bağdat Paktına katılarak, ittifak genişletilmiştir.
 Bağdat Paktı'nın kurulması Türk-Sovyet ilişkilerini daha da
gerginleştirdi. Ayrıca, Irak hariç Arap devletleri ile Türkiye
arasındaki münasebetler olumsuz bir seyir takip etmeye başladı.

CENTO
 Irak’ta yapılan askeri darbenin ardından monarşinin
yıkılması üzerine 24 Mart 1959'da da Irak, Bağdat
Paktı'ndan çekildiğini resmen açıkladı. Irak'ın
ayrılmasından sonra Pakt'ın merkezi Ankara oldu.
 18 Ağustos 1959'da da Bağdat Paktı'nın adı 'Merkezi
Antlaşma Örgütü" yani "CENTO" olarak değiştirildi.
Örgüt, aslında savunma amacıyla kurulmuş olmasına
rağmen; faaliyetlerini, üyeler arasında ekonomik,
kültürel ve teknik işbirliği konularına yöneltti.

Eisenhower Doktrini
 Eisenhower Doktrini iki bakımdan Amerikan dış politikası
için mühim bir gelişmeyi ifade etmekteydi. Birincisi,
Amerika'nın Orta Doğu ile bağlantı alanını bir hayli
genişletmesidir. Her ne kadar Amerika Orta Doğu ile
ilgisini ilk defa Truman Doktrini ile göstermiş ise de,
Truman Doktrini sadece Türkiye ve Yunanistan'a ve yine
sadece askeri yardım yapılmasını öngörmekteydi. Hâlbuki
Eisenhower Doktrini, bütün bir Orta Doğu bölgesini içine
alıyor ve Amerikan askerinin kullanılması suretiyle,
bölgedeki ülkelerin komünizme karşı savunulmasını da
üzerine alıyordu.

İsrail’in Kurulması (1948)
 İsrail Devleti’nin kurulmasında Balfour Deklarasyonu oldukça
önemli bir paya sahiptir. Lord Arthur Balfour, 2 Kasım 1917
tarihinde Filistin topraklarında bir Musevi devleti kurulması ko
 14 Mayıs 1948 günü Tel-Aviv'de toplanan Yahudi Milli Konseyi,
İsrail Devleti'nin kuruluşunu ilan etti.
 İsrail Devleti kurulur kurulmaz, Mısır, Ürdün, Suriye, Lübnan ve
Irak orduları 15 Mayıstan itibaren İsrail’in üzerine yürümeye
başladılar. Birinci Arap-İsrail savaşı başlamıştı. nusunda İngiliz
hükümetinin destek vereceğini bildirmiştir.

 1948-49 Arap-İsrail Savaşı bir yıl kadar sürdü. Araplar
her yerde ağır yenilgiye uğradılar. İçlerinde en iyi savaşanı
Ürdün ordusu oldu.
 İsrail Araplarla yaptığı muharebelerde çok başarılı olduğu
için, ateşkes anlaşmalarının çizdiği fiili sınırlar içindeki
İsrail toprakları, Birleşmiş Milletlerin taksim kararında
kendisine verilenden çok genişti. İsrail Filistin
topraklarının hemen hemen dörtte üçünü ele geçirdi.

 1948-1949 Arap-İsrail Savaşı’nın Sonuçları:
 Savaş Filistin'de yaşayan bir milyon kadar arabı yerinden
yurdundan etmiş ve bir Mülteciler Meselesi ortaya
çıkmıştır.
 Küçük bir İsrail ordusu karşısında beş Arap devletinin askeri
gücünün yenik duruma düşmesi, Arap dünyasında
"milliyetçilik“ 7 duygusunu güçlendirmiş ve bir Arap
Milliyetçiliği hareketi ivme kazanmıştır

UZAKDOĞUDAKİ GELİŞMELER
KORE SAVAŞI:
 Amerika, 10 Mayıs 1948 de Güney Kore'de seçimler düzenledi ve bunun
neticesinde de SyngmanRhee'nin başkanlığında Güney Kore
Cumhuriyeti kuruldu.
 SSCB, Kuzey Kore'de 1948 Ağustosunda kendilerine göre bir seçim
düzenlediler ve onlar da kuzeyde, 9 Eylül 1948 de Kore Halk
Cumhuriyeti'ni kurdular.
 SSCB Amerika’yı Asya kıtasından atmak için Moskova'nın talimatı ile
Kuzey Kore kuvvetleri 25 Haziran 1950 sabahından itibaren Güney
Kore'ye karşı saldırıya geçti.
 Amerika Birleşmiş Milletleri derhal harekete geçti. Güvenlik Konseyi,
Birleşmiş Milletler Antlaşması hükümleri gereğince, Güney Kore'nin
yardımına gönderilmek üzere, çeşitli milletlerin askerlerinden
meydana gelen, fakat esas yükü Amerika'nın sırtlandığı bir Birleşmiş
Milletler Kuvveti teşkil etti.

UZAKDOĞUDAKİ GELİŞMELER
KORE SAVAŞI:
 1950 Haziranında başlayan Kore savaşı, 1953 Temmuzunda
Panmunjom Mütarekesinin imzası ile neticelenmiştir. Bu
mütarekeyle Kuzey ve Güney Kore arasındaki sınır yine 38'inci enlemdi.
Bu üç yıllık süre içinde taraflardan hiç biri kesin bir üstünlük gösterip
zafere gidememiştir.
 Türkiye Birleşmiş Milletler Kuvveti'ne bir tugaylık bir kuvvetle katıldı.
Böylece Türkiye NATO’ya katılma yolunda önemli bir adım atmıştır.

Soğuk Savaş Döneminde Türk Dış Politikası
 Türkiye II. Dünya Savaşı’ndan sonra SSCB’nin baskısı
üzerine Batı Bloğu’na yakın bir politika izlemeye önem
vermiştir.
Türkiye’nin NATO’ya üye olması
 SSCB’nin yayılmacı bir politika izlemezi ve Cominform’u
kurarak Doğu Bloku’nu oluşturması üzerine Türkiye ve
Yunanistan’ın NATO’ya üye olarak alınmasına oybirliği ile
karar verdi. TBMM. ’de 18 Şubat 1952’de Kuzey Atlantik
Antlaşmasını tasdik etmiş böylece Türkiye NATO’ya
resmen üye olmuştur.

Soğuk Savaş Döneminde Türk Dış Politikası
Balkan İttifakına Katılma
 Ağustos 1954'te üç ülke arasında Bled Antlaşması imzalanmıştır.
Bu antlaşmaya göre taraflar, aralarından herhangi birine ya da
birkaçına yönelen bir saldırıyı kendilerine de yapılmış sayarak askeri
güç de dâhil her türlü önlemi alacaklardı.
 Ama daha paktın ilk günlerinden itibaren Türkiye ve Yugoslavya
arasında görüş ayrılıkları ortaya çıkmış ve 1955'ten itibaren Sovyetlerle
ilişkilerini düzeltmeye başlayan bu ülkenin pakta ilgisi azalmıştır.
 Türkiye ile Yunanistan arasında Kıbrıs sorununun ortaya çıkmasıyla da
Paktın doğurduğu olumlu hava silinmeye başlamıştı.
 Pakt 1960 yılına kadar devam etmiş 1960 Haziranında da resmen sona
erdiği açıklanmıştır.

Bağdat Paktı ve CENTO üyeliği
 ABD’nin Sovyet yayılmacılığına karşı Ortadoğu’da ortak bir
savunma ve işbirliği kurmak istemesi üzerine kurulan
Bağdat Paktı’nın kuruluşunda Türkiye oldukça önemli bir
rol oynamıştır.
 ABD’nin yoğun desteğine rağmen 20 yıl devam eden örgüt,
12 Mart 1979'da Pakistan'ın ve İran'ın ayrılması ile dağılma
noktasına geldi

ÖRNEK SORU:
Türkiye, Soğuk Savaş Dönemi’nde SSCB’nin baskılarına karşı ABD ve
Batılı devletlerle iş birliği yaparak kendi güvenlik alanını genişletmeye
çalışmıştır.
Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye’nin bu amaçla katıldığı
örgütlerden biri değildir?
A) Avrupa Konseyi
B) NATO
C) Balkan Paktı
D) Bağdat Paktı
E) Avrupa Ekonomik Topluluğu
CEVAP: E

Soğuk Savaş Döneminde Türkiye’de Meydana
Gelen Önemli Gelişmeler
Siyasi Gelişmeler
 Demokrat Parti’nin (DP) Kuruluşu
 Bu dönemde CHP’nin içinde Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu
kabulü sırasında parti içi muhalefet oluşmuş buy muhalefetin
başını Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik
Koraltan çekmiştir.
 Bayar, Menderes, Köprülü ve Koraltan’ın verdiği “ Dörtlü
Takrir”in reddi üzerine bu kişilerin parti kurma çalışmaları
başlamıştır.
 Celâl Bayar, cumhurbaşkanından gerekli desteği aldıktan
sonra 7 Ocak 1946 günü Demokrat Parti (DP) kuruldu.

 1946 Seçimleri
 DP’nin baskıları üzerine CHP Milletvekili Seçim Yasası’nı
değiştirmiş ve Cumhuriyet tarihinde ilk defa tek dereceli
seçim esasına geçilmiştir.
 Türkiye Cumhuriyetinin ilk çok partili genel seçimi olan bu
seçim adli denetim dışında, açık oy, gizli sayım ve çoğunluk
sistemi esasına göre yapıldı. (açık oy – gizli tasnif) Bu
usulsüzlüklerinden dolayı "şaibeli seçim" şeklinde de
anılmıştır. Bu genel seçim ile TBMM 8. dönem milletvekilleri
seçilmiştir.
 1950 Seçimleri
 Bu seçimlerde ilk defa "gizli oy, açık tasnif" sistemi
uygulanmıştır

 IV. Demokrat Parti İktidarı
 14 Mayıs 1950 günü yapılan seçimler Türkiye'de 27 yıllık tek parti
devrini sona erdirdi.1923'ten beridir tek başına ülkeyi idare eden
Cumhuriyet Halk Partisi iktidarı halkoyu ile Demokrat Parti'ye
devretti.
 DP Genel Başkanı, İzmir milletvekili Celâl Bayar 453 milletvekilinin
katıldığı oylamada 387 oy alarak Türkiye Cumhuriyeti'nin üçüncü
cumhurbaşkanı seçildi. Hükümeti kurmakla DP Aydın Milletvekili
Adnan Menderes görevlendirildi. Aynı gün Menderes kendisinin ilk
Cumhuriyet’in 19.hükümetini kurdu.
 Not: 1950 seçimleri tarihimizde "Beyaz Devrim" olarak
adlandırılmıştır. Bu dönemde Türkiye’ye Marshall Planı
çerçevesinde ABD yardımları başladı. NATO’ya üyelik kabul
edildi.

 27 Mayıs Askeri Müdahalesi
 İktidar – Muhalefet arasındaki çekişme hükümetin muhalif
düşüncede olanları tutuklamaya kadar geniş yetkilere sahip bir
Tahkikat Komisyonu kurmasına yol açtı. Mecliste yaşanan çekişme
sokağa da yansıdı. İstanbul ve Ankara’da çıkan olaylar bu şehirlerde
sıkıyönetimin ilan edilmesine yol açtı.
 Cumhurbaşkanı Celâl Bayar, TBMM Başkanı Refik Koraltan ve
Başbakan Adnan Menderes başta olmak üzere Demokrat Parti'liler
tutuklandı. Demokrat Parti, 29 Eylül 1960'da kapatıldı Milli Birlik
Komitesi idam cezalarından üçünü onayladı. Tutuklu bulunan
Maliye Bakanı Hasan Polatkan ve Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu
16 Eylül 1961'de,Başbakan Adnan Menderes ise ertesi gün İmralı
Adası'nda idam edildi. Celâl Bayar ve Refik Koraltan ile 11 kişinin
idam cezası ömür boyu hapse çevrildi.

1961 Anayasası
 1960 hükümet darbesinden sonra hazırlanarak 9 Temmuz
1961'de kabul edilen 1961 Anayasası olarak bilinen
anayasa değişikliği, 1924 Anayasası'nı yürürlükten
kaldırmıştır. 1961 Anayasası Soğuk Savaş dönemine aykırı
olarak özgürlükleri arttıran Türkiye'nin en demokratik
anayasasıdır.
 9 Temmuz 1961'de halkın oyuna sunularak oylamaya
katılanların %60,4’ü tarafından kabul edilmiştir. 1982
Anayasası'na kadar yürürlükte kalmıştır.

1961 Anayasası
 1961 Anayasası ile;
 Güçler ayrılığı sağlanmıştır. ( Yasama-Yürüme-Yargı )
 Yasama gücü: Cumhuriyet Senatosu ve Millet Meclisi olmak üzere iki
meclistir.
 Yürütmenin dışında bağımsız yargı organları kurulmuştur.
 Yasamadan çıkan yasaların anayasaya uygunluğunu kontrol eden Anayasa
Mahkemesi kurulmuştur.
 Yürütmenin, yönetimin tüm eylemleri, kararları anayasal bir kuruluş olan
Danıştay denetimine verilmiştir. Yani TBMM egemenlik hakkını kullanan
tek organ olmaktan çıkıp Anayasa'da sözü edilen yetkili organlardan biri
olmuştur.
 Kişinin temel hak ve özgürlükleri Anayasa ile güvenceye alınmıştır.
 1961 Anayasası ile tam bir parlamenter sisteme geçilmiştir. Demokratik,
sosyal ve hukuk Devlet Anlayışı güçlenmiştir.

1961 Anayasası
 Ekonomik Gelişmeler
 1947 yılında IMF ve Dünya Bankası gibi kuruluşlara üyelik
kabul edildi
 Türkiye 1948’de Marshall Planı yardım kapsamına alınarak
OEEC’ye (Avrupa İktisadi İşbirliği Örgütü) üye olmuştur.

Yumuşama Dönemi
 Yumuşama, ayrıca, soğuk savaş döneminde Doğu-Batı
ilişkilerinde çatışma ve gerginliğin azaldığı tarihsel bir
dönemi tanımlamak için de kullanılmaktadır.
 1962 Küba Bunalımı’ndan sonra ABD ile SSCB’nin
nükleer bir savaşın eşiğinden dönmesi iki devleti
birbirlerine karşı gerginliği azaltıcı ve daha yumuşak
bir siyaset izlemeye yöneltmiştir.

Yumuşama Dönemi
 Yumuşamanın Etkileri
 Yumuşama Dönemiyle beraber Doğu ve Batı Avrupa devletleri
arasında AGİK Görüşmeleri başlamış ve ilişkiler güçlenmiştir.
 ABD, SSCB’ye karşı denge unsuru sağlamak amacıyla Çin’le
ilişkilerini güçlendirmiştir.
 ABD ile SSCB arasında nükleer savaş tehlikesini azaltmak amacıyla
SALT ( Nükleer Silahları Sınırlandırma Görüşmeleri) Görüşmeleri
başlamıştır.
 Doğu ve Batı blokları dışında “ Üçünçü Dünya Ülkeleri” denilen
ülkelerin katılımıyla “ Bağlantısızlar Hareketi” ortaya çıkmıştır.

 Küba Bunalımı ve Bloklar arası İlişkilere Etkisi (1962)
 Fidel Castro'nun 1959 yılında iktidarı ele geçirmesinden sonra, 1960 ve 1961
yıllarında, komünistler Küba siyasetine hâkim oldular. Bu arada da Küba,
Sovyet Rusya ile sıkı ilişkiler kurdu ve askeri bakımından güçlendi.
 Bu arada Sovyetler Küba'ya tüm dünyadan habersiz ABD’yi vurabilecek
güdümlü füzeler yerleştirdi.
 Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Kennedy, 22 Ekim 1962'de yaptığı
televizyon konuşmasında, Sovyetler Birliği'nin Küba topraklarına,
Amerika'nın büyük bir kısmını vurabilecek nükleer başlıklı füzeleri gizlice
yerleştirdiğini açıklayarak, Kruşçev'den füzelerin hemen sökülmesini
istedi.
 Sovyetler Birliği, Türkiye'de bulunan Jüpiter füzelerinin de sökülmesi
kaydıyla Küba'daki füzelerin sökülmesini kabul etmiştir.

Stratejik Silahları Sınırlandırma Anlaşmaları ( SALT
Görüşmeleri) (1963-1979)
 Küba Bunalımı’nda ortaya çıkan nükleer problemin tehlikesinin
anlaşılması üzerine, bir daha böyle bir problemle karşılaşmamak
için;
 SALT-I Stratejik Silahlan Sınırlandırma görüşmeleri 26 Mayıs
1972 tarihli Moskova Anlaşması'nın yapılmasıyla sona erdi.
 SALT-II 18 Haziran 1979'da ABD ve Rusya arasında imzalanan
“Bütün stratejik füzelerle uzun menzilli bombardıman
uçaklarının miktarını sınırlandırma” antlaşmasıdır.(SSCB’nin
Afganistan’ı işgaliyle yürürlükten kalkmıştır)

Vietnam Savaşı
 II. Dünya Savaşı’ndan sonra Japon işgalinin son bulmasıyla
Fransız sömürgesi olan Vietnam’da Komünistlerle Milliyetçiler
arasında iç savaş başlamıştı.
 ABD'de Fransa Vietnam'dan çekilince, Birleşmiş Milletlerle
beraber, 17. paraleller sınır olmak üzere Kuzey ve Güney olarak
ikiye ayrılmasını sağlamıştır.
 Kuzeydeki Komünistlerin güneye saldırmasıyla başlamış
ABD’nin müdahalesiyle uluslar arası bir boyut kazanmıştır.
 Savaşı S.S.C.B, Çin, Kuzey Kore, K.Vietnam kazandı. Kuzey
Vietnam ve Güney Vietnam 1975 yılında birleştiler.

Helsinki Nihai Senedi (Avrupa Güvenlik ve
İşbirliği Konferansı) ( 1975)
 Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı, Helsinki'de
çalışmalarına başlamıştır. 1 Ağustos 1975'de Helsinki Nihai
Senedi'nin (Sonuç Belgesi olarak da anılmaktadır) 33
Avrupa ülkesi (Arnavutluk hariç tüm Avrupa ülkeleri) ile
ABD ve Kanada tarafından Devlet veya Hükümet
Başkanları düzeyinde imzalanmasıyla hayata geçmiştir.
 Not: Nihai Senet, uluslararası hukuk açısından bağlayıcı
bir belge olmayıp siyasi bağlayıcılığa sahip bulunmaktadır.

Helsinki Nihai Senedi
 AGİK'in anayasası sayılan 10 ilke şunlardır:
 Egemen eşitlik ve egemenliğe saygı,
 Kuvvet kullanmaktan veya kuvvet kullanma tehdidinden kaçınma,
 Sınırların ihlal edilmezliği,
 Devletlerin toprak bütünlüğünün korunması,
 Anlaşmazlıkların barışçı yollardan çözümü,
 İçişlerine karışmama,
 İnsan hakları ve temel özgürlüklere saygı,
 Halkların eşit haklardan ve kendi kaderlerini tayin hakkından
yararlanması,
 Devletler arasında işbirliği,
 Uluslararası hukuktan doğan yükümlülüklerin iyi niyetle yerine getirilmesi.

Keşmir Sorunu
 Pakistan ve Hindistan arasında 1947 Ekim ayında Pakistan'a bağlı
güçlerin Keşmir'in bir bölümünü Srinagar'a kadar işgal etmesi üzerine,
Hint Birlikleri'nin de Hindistan işgali altındaki Keşmir'in bugünkü
yazlık başkent olan Srinagar'ı ele geçirmesiyle bir kontrol hattı
şeklindeki bugünkü sınır ortaya çıktı.
 Keşmir Bölgesi, Pakistan'ın elindeki ve Keşmir'in yaklaşık yüzde 30'unu
oluşturan Azad Keşmir (Özgür Keşmir) ve kalan kısmı işgal eden
Hindistan kontrolündeki Keşmir Vadisi, Jammu ve Ladakh bölgeleri
şeklinde ikiye bölünmüş oldu.
 Bu durum bugünün iki nükleer gücünün arasında yıllardır süren bir
sorunu da kaçınılmaz şekilde ortaya çıkarmış oldu.

Sovyetlerin Afganistan’ın İşgali
 Afganistan’da kral Davud’un devrilmesinde sonra iktidara gelen
Halk Partisi’nin Marksist ve Leninist politikalarına karşı halkın
ayaklanması üzerine hükümet SSCB’den yardım istemiştir.
 Sovyetler, 27 Aralık 1979'da ülkeyi fiilen işgal ettiler. Devlet
başkanı Hafızullah Amin öldürüldü ve yerine Babrak Karmal
getirildi.
 Sovyet işgaline tepki olarak, ABD ve 70'e yakın ülke Moskova'da
düzenlenen 1980 Yaz Olimpiyatları'na katılmadı.

Bağlantısızlar Hareketi
 1960’lardan itibaren milletlerarası alanda yeni bir faktör olarak ortaya
çıkan önemli olaylardan biri de Doğu ve Batı Bloklarının dışında
Bağlantısızlık (Non-Alignment) adı ile yeni bir devletler
gruplaşmasının ortaya çıkmasıdır
 Bağlantısızlık; hiçbir Bloğa veya askeri ittifaka bağlı olmama
hareketidir.
 Bu hareketin ilk teşkilatlanması 1961 Yılı’nda Yugoslavya lideri Tito ile
Mısır Devlet Başkanı Nasır’ın girişimleri ile olmuştur. Bu iki liderin
teşebbüsleri ile, Eylül 1961’de Belgrad’da 25 tarafsız ülkenin katılması
ile bir konferans toplandı. Bu konferanstan 25 maddelik bir
deklarasyon ile Amerika ve Rusya’ya bir barış çağrısı çıktı.

Arap – İsrail Savaşları
 1967-68 Arap İsrail Savaşları
 5 Haziran 1967 günü saat 08.00’de İsrail birliklerinin taarruzuyla
başlayan savaşta, İsrail önce Ürdün ve Suriye’ye karşı savunma ve
Mısır’a karşı saldırı yapmıştır. Mısır’ın yenilmesi ve Süveyş
Kanalı’nın ele geçirilmesi üzerine Suriye ve Ürdün’e saldıran
İsrail ordusu Suriye’den Golan Tepelerini aldı.
 Birleşmiş Milletlerin, 10 Haziran 1967 günü saat 19.30'da
"ateşkes“ çağrısı üzerine çarpışmaya son verildi.
 Savaşın sonunda: İsrail Süveyş Kanalına kadar olan toprakları ele
geçirmiş, Mülteci sorunu daha da artmıştır.

1973 Arap - İsrail Savaşları (Yom Kippur Savaşı)
 1967 Savaşı sonrasında ümitlerini BM’ye ve ABD – SSCB
görüşmelerine bağlamış olan Arap devletleri umduklarını
bulamayınca hızla silahlanma faaliyetlerine girişmişlerdir.
 Mısır ve Suriye orduları, İsrail'in en büyük bayramını kutladığı
gün (Yom Kippur), yani 6 Ekim 1973 günü başlayan taarruzuna
İsrail önce Suriye tarafına ağırlık vererek karşı koymuş, Suriye
ordusunu bertaraf ettikten sonra Mısır’a yönelmiş Süveyş’in
batısına asker çıkarmayı başarmıştır.
 26 Ekim’de BM Barış Gücünün gelmesiyle İsrail ateşkese
uymuştur.

Camp David Antlaşması
 1973'te gerçekleşen Yom Kippur Savaşı'ndan sonra ABD dışişleri
bakanı Henry Kissinger Mısır'la İsrail arasında bir mekik
diplomasisi başlattı. Bu diplomasinin ürünü de 17 Eylül 1978
tarihinde imzalanan Camp David anlaşması oldu.
 Anlaşmaya göre
 İsrail 1967 Haziran savaşında işgal ettiği Sina yarımadasından
çekilecek buna karşılık Mısır, İsrail'i resmen tanıyacak ve onunla
diplomatik ilişkileri başlatacaktı.
 Böylece ilk kez bir Arap ülkesi İsrail'i resmen tanımış ve
işgal ettiği topraklar üzerindeki varlığını meşru olarak
tanımıştır.

ÖRNEK SORU:
26 Mart 1979 tarihinde, iki devlet arasındaki sınırları çizen İsrail-Mısır
Barış Antlaşması imzalanmıştır.
Aşağıdakilerden hangisi bu antlaşmanın neden olduğu
gelişmelerden biri değildir?
A) Suriye’nin Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne yaklaşması
B) Filistin sorununun ortaya çıkması
C) İsrail’in, Sina Yarımadası’ndan çekilmeye başlaması
D) Arap ülkelerinden Mısır’a yapılan ekonomik yardımın kesilmesi
E) İsrail’in, Batı Şeria’da devamlı Yahudi yerleşim merkezleri kurması
CEVAP: B

İslam Konferansı Örgütü ( 1969)
 Church of God adlı tarikata bağlı Dennis Michael Rohan adında
Avustralyalı bir Hıristiyanın 21 Ağustos 1969 tarihinde Mescid-i Aksa’yı
kundaklamayı denemesinden sonra İslam ülkeleri başkanları İslam
Konferansı Teşkilatını kurdular.
 Eylül 1969 tarihinde Fas'ın başkenti Rabat'ta toplanıp, İslam ülkelerini
çatısı altında toplamak üzere kurulan 57 üyeye sahip, Avrupa Konseyi
veya Birleşmiş Milletler gibi uluslararası hukuk tüzel kişiliğini haiz bir
uluslar arası teşkilattır.
 Örgütün merkezi Cidde’dir. Amacı İslam ülkeleri arasında iktisadi,
sosyal, kültürel, bilimsel alanlarda işbirliğini güçlendirmek,
uluslararası örgütlerle dayanışmayı yürütmektir

İslam Konferansı Örgütü ( 1969)
 İslam Konferansı Teşkilatı'nın 20 Ekim 1975 tarihli zirve
toplantısında İslam Kalkınma Bankası'nın kuruluş planı
onaylandı.
 Bugün İslam âleminin tek çatı altında toplandığı tek kuruluş
sıfatına sahiptir.
 2005’ten itibaren genel sekreterlik görevini Prof. Dr. Ekmeleddin
İhsanoğlu yapmaktadır.

1973 Petrol Bunalımı
 1967 Arap – İsrail Savaşı’ndan sonra sorunun çözümünde
istediğine ulaşamayan Arap Ülkeleri oldukça önemli bir enerji
kaynağı durumunda olan petrolü batı’ya karşın bir baskı aracı
olarak kullanmak istemeleri krizin çıkmasına yol açmıştır.
 OAPEC'in (Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri Teşkilatı) 17 Ekim
1973'te verdikleri afise fiyatları yükseltme kararı ile İsrail’in
1967'de işgal ettiği Arap topraklarından çekilinceye ve
Filistinlilerin yasal hakları güvenceye kavuşturuluncaya kadar,
petrol üretimini her ay yüzde 5 oranında kısma kararları kısa
zamanda etkisini tüm dünya çapında hissettirdi ve krize
dönüştü.

1973 Petrol Bunalımı
 Krizin sonuçlarına bakıldığında ise:
 Batının sanayileşmiş ülkeleri, artan petrol fiyatlarını
kolaylıkla kendi sanayi mamullerine ve teknolojilerine
aksettirdiler.
 Petrol üreten Arap ülkeleri, bilhassa geri kalmış veya
gelişmekte olan Müslüman ülkeler için yeterli bir yardım
programı da gerçekleştirmediklerinden, Batının zengin
ülkelerine vurmak istedikleri darbenin acısı, bu Müslüman
fakir ülkelerin sırtından çıkmıştır.

OPEC’in Kuruluşu (Organization of Petroleum
Exporting Countries - Petrol İhraç Eden Ülkeler
Örgütü)
 Bilinen dünya petrol rezervlerinin üçte ikisini ellerinde
bulunduran ve petrol ihraç eden 12 ülkenin oluşturduğu
konfederasyondur. (Katar, Libya, Endonezya, Birleşik Arap
Emirlikleri, Cezayir, Nijerya, Gabon, İran, Irak, Kuveyt,
Suudi Arabistan, Venezuela).

İran – Irak Savaşları
 Soğuk Savaş dönemi boyunca iyi gitmeyen, İran-Irak
İlişkilerinde 1969 yılında ABD’nin desteğini alan İran’ın
önemli bir suyolu Şatt-ül Arap’ı almak istemesi ve bölgeye
gemilerini göndermesi önemli bir dönüm noktası oldu.
 İran’ın iki ülke arasında anlaşmazlık konusu olan bölgeden
askerlerini çekmeyi reddetmesi üzerine 22 Eylül 1980’de
Irak ordusu sınırı geçti. Irak 16 Eylül’de, Şatt-ül-Arap
antlaşmasını feshettiğini açıklamıştı.

İran – Irak Savaşları
 Sekiz yıl süren savaş 1988 Ağustos ayında yapılan ateşkes ile
sonlandı. Ancak Birleşmiş Milletler gözetiminde yapılan
barış görüşmelerinden sonuç alınamadı. İran, görüşmeler
için ön koşul olarak topraklarındaki tüm Irak askerlerinin
çekilmesini isterken, Irak Şattül- Arap suyolu üzerinde
ortak denetim kurulmasında ısrar etti. İki ülke arasındaki
barış, ancak Irak’ın Kuveyt’i 1990 Ağustos ayında işgali ve
ABD ile savaşa tutuşma korkusuyla İran’dan aldığı
toprakları geri vermesiyle gerçekleşti.

Yumuşama Döneminde Türk Dış Politikası
 Türkiye - Amerika Münasebetleri
 1960’lı yıllardan itibaren Türk Amerika
Münasebetlerinde Kıbrıs Meselesi önemli rol oynamıştır.
 Bu dönemde Kıbrıs Konusunda ABD’nin tavrını ortaya
koyan Johnson Mektubu ve 1975-78 yılları arasındaki
ambargo dönemi Türk – Amerikan ilişkilerinde
sarsıntılara yol açmıştır.

 Türkiye – SSCB Münasebetleri
 1950-64 arası dönemde Türk SSCB münasebetlerinde 1950 ile
1960 arasında Ortadoğu’da ortaya çıkan gelişmelerinin ortaya
çıkardığı huzursuzluk devam etmiştir.
 1964’e kadar SSCB Türkiye’nin Kıbrıs’ı bir NATO üssü haline
getirmesinden korktuğu için, Kıbrıs konusunda Türkiye
aleyhinde bir politika izlemiş, Türkiye’nin adaya
müdahalesine karşı çıkmıştır.

 Türkiye – SSCB Münasebetleri
 Ancak ABD ile Kıbrıs Meselesi’nden dolayı yaşanan Johnson
Mektubu Türkiye’nin SSCB ilişkilerini yeniden gözden
geçirmesine yol açmıştır. 1964-70 arasında karşılıklı
ziyaretlerle ortaya çıkan olumlu hava 1970’li yıllarla birlikte
tekrar durgunluk ve soğukluk dönemi başlamıştır. 1974 Kıbrıs
Harekâtı’na SSCB’nin karşı çıkması, Türk askerinin adadan
çekilmesini istemesi, Garanti Antlaşmasını geçeriz sayması ve
Kıbrıs meselesinin milletlerarası bir konferansta ele
alınmasını istemesi Türk - SSCB ilişkilerinde tekrar soğukluğa
yol açmıştır.

 Türkiye Ortadoğu İlişkileri
 1955-59 arası dönemde Türkiye Ortadoğu devletleriyle siyasi
çatışmalardan dolayı pek sıcak olmamıştır. Çünkü bu
dönemde Batı Bloğuna dâhil olan Türkiye’nin Ortadoğu’da
etkin olmasını istemeyen SSCB bölgedeki nüfuzunu devam
ettirmek için Batıyla çatışma halinde olan Arap Ülkelerinin
Türkiye’yle diyalog kurmasını önlemiştir.
 Ancak Türkiye, 1963-64’ten 1973 Petrol Krizine kadar olan
dönemde ise Kıbrıs Meselesi’nden dolayı Ortadoğu
devletleriyle ilişkilerin iyi olmasına önem vermiştir.

Ermeni Terör Olayları ve ASALA
 1975 yılında Lübnan’ın Beyrut şehrinde kurulan ASALA
(Armenian Secret Army for the Liberation of Armenia)
kendisini Uluslararası Devrim Hareketi'nin bir parçası
olarak kabul etmekte,
 Türkiye ile müttefiklerini can düşmanı saymakta
 Ermeni davasının ancak, silahlı mücadeleyle
çözümlenebileceği görüşünü savunmaktadır.

 Örgütün amaçları: 1915 yılında Türkiye'de meydana geldiğini
iddia ettikleri " Sözde Ermeni Soykırımı'nın" Türk Devletince
itirafını sağlamak, Türkiye’yi bu sözde soykırım nedeni ile
tazminat ödemeye zorlamak, Türkiye’nin işgal ettiğini iddia
ettikleri Doğu ve Güneydoğu Anadolu yöremizdeki toprakların
sözde yasal sahiplerine yani Ermenilere iadesini sağlamak.
 Örgüt bu amaç için ilk eylemini Dünya Kiliseler Birliği’ne yaptığı
bir bombalı saldırıyla başlatmış ama terör eylemlerini daha çok
Avrupa’da Türk diplomatik temsilcilerine yönelik olarak
gerçekleştirmiştir.

 Ermeni teröristler, 42 diplomatımızı ve 4 yabancının
hayatını katlederken, 15 Türk ve 66 yabancı uyruklu kişiyi
de yaralamıştır.
 1983 Paris Orly Havaalanı saldırısından sonra örgüt birçok
ufak gruba bölünmüştür. Zamanla örgüt içi çekişmeler ve
anlaşmazlıklar ortaya çıkmış, kurucularından Agop
Agopyan öldürülmüş, Ermeni halkından da yeterli destek
göremeyip, tarih sahnesinden çekilmiştir.

Kıbrıs Meselesi ve Türk – Yunan İlişkileri
 1968’den sonra başlayan Kıbrıs Görüşmelerinde Rum tarafının
Kıbrıs Türk halkının haklarını görmezden gelerek Türkleri
azınlık statüsünde yaşatma politikası 1974’e kadar devam
etmiştir.
 Ancak 1974 senesi Türk – Yunan ilişkilerinde Kıta Sahanlığı
sorunu çerçevesinde yeni bir sorun ve dönem başlattı.
Türkiye'nin Çandarlı adlı araştırma gemisinin, 1974 Mayısında,
Ege Denizi'nin milletlerarası sularında ve Türkiye'ye göre de
Türkiye'nin kıt'a sahanlığı içinde, petrol araştırmalarına
başlaması üzerine, Yunanistan bu suların, kendisinin kıt'a
sahanlığı içinde bulunduğu iddiası ile ortaya çıktı.

Kıbrıs Meselesi ve Türk – Yunan İlişkileri
 ABD’nin baskıları ve NATO Müzakerelerine rağmen Yunan
cuntasının Sampson’u adadan geri çekmemesi üzerine 20
Temmuz 1974 sabahı, Türk silahlı kuvvetleri, Türk jetlerinin
havadan himayesinde, Girne bölgesinden Kıbrıs'a ayak basmaya
başladı.
 Amerika'nın Türkiye ve Yunanistan nezdindeki faaliyetleri
neticesi,
 Kıbrıs'taki çıkarmanın askeri durumu dolayısıyla, Türkiye,
Güvenlik Konseyi'nin kararını kabul ederek 22 Temmuz 1974 saat
17.00'den itibaren ateş kesti.

KÜRESELLEŞEN DÜNYA
SSCB’nin Dağılması
Glasnost ve Perestroyka
 Perestroyka( Yeniden Yapılanma) : 1980’li yıllardan sosyalizmin
artık işleyemez hale gelmesi üzerine ekonomiyi biraz serbestleştirerek
devletin bütünlüğünü korumaya çalışan SSCB Devlet Başkanı
Gorbaçov tarafından uygulanan politikadır.
 Glasnost( Açıklık): 1985’ten itibaren Gorbaçov tarafından
SSCB’nin demokratikleşmesine doğru değişim amacıyla uygulanmış
politikaların tümüne verilen addır. Gorbaçov’un amacı halkın devlete
güvenini artırmak için toplumun her düzeyinin katılabileceği, herkese
söz hakkı tanınacak olan bir tartışma ortamını mümkün kılmaktı.

 Doğu Bloğu’nun Dağılması
 Doğu Bloğu ülkelerini ekonomik yönden birbirine bağlayan
COMECON (Karşılıklı Ekonomik Yardım Konseyi), 28
Haziran 1991'de üye devlet temsilcilerinin Budapeşte'de
toplanıp kuruluşun feshine ilişkin protokolü imzalamalarıyla
sona erdi.
 COMECON'un feshi kararını, NATO'ya karşı kurulmuş olan
Varşova Paktı'nın 1 Temmuz 1991'de son verilmesi kararı takip
etti. Böylece, Sovyetler Birliği'nin dağılmasını Doğu
Bloku'nun dağılması olayı takip etmiş oldu.

 Doğu Bloğu’nun Dağılmasının Sonuçları
 Sovyetler Birliği'nde ilk kopmalar Baltık ülkelerinde (Estonya,
Letonya ve Litvanya) meydana geldi ve bunu diğerleri takip etti.
 Asıl Rusya'yı oluşturan üç cumhuriyetten (Moskova Rusyası,
Ukrayna Rusyası ve Beyaz Rusya) özellikle Ukrayna Rusyası'nın
bağımsızlığını ilan etmesi, Sovyetlerin sonunu getiren en önemli
gelişme oldu.
 Eski Sovyetlerin dağılması, Türkiye'ye ek olarak beş Türk
Cumhuriyeti'nin daha tarih sahnesine çıkmasını sağladı. Bunlar;
Azerbaycan, Türkmenistan, Özbekistan, Kırgızistan ve Kazakistan
olup, ayrıca Azerbaycan'a bağlı özerk bir cumhuriyet olan Nahçıvan
ile Türkiye'nin ilişkileri yeni bir ivme kazandı.

Türk Cumhuriyetlerinin Bağımsızlığını Kazanması
Alma Ata Zirvesi (21 Aralık 1991)
 21 Aralık 1991'de Kazakistan'ın o zamanki başkenti Alma-
Ata'da Rusya, Ukrayna, Beyaz Rusya, Kazakistan,
Kırgızistan, Türkmenistan, Özbekistan, Azerbaycan,
Tacikistan, Ermenistan ve Moldova’nın katılımıyla toplanan
zirvedir.
 Alma-Ata Zirvesi ile Sovyetler Birliği'ni oluşturan 15
Cumhuriyet, 21 Aralık 1991'de Sovyetler Birliği'ne fiilen son
vermiş oldu.

Azerbaycan
 SSCB’nin uyguladığı Glasnost ve Perestroyka politikalarının
etkisiyle 19 Haziran 1989 tarihinde Ebulfeyz Elçibey
önderliğinde kurulan Halk Cephesi SSCB’den Azerbaycan’a
bağımsızlık vermesini istemesi üzerine Rus Kızıl Ordusu
Bakü’ye girdi.Mart 1990’da yapılan seçimlerin ardından 30
Ağustos 1991’de Azerbaycan bağımsızlığını ilan etti.

Kazakistan
 Nazarbayev ülkesini demokrasi ve serbest Pazar
ekonomisine geçirmek için önlemler aldı, düzenlemeler
yaptı. Siyasal partilerin kurulmasına izin verdi. Azat
(Hürriyet) Partisi Kazakistan’ın egemenliğini
kazanmasında önemli rol oynadı. 26 Mart 1990’da seçilen
parlamento 24 Nisan 1990’da Nazarbayev’i cumhurbaşkanı
seçti. 16 Aralık 1991’de Kazakistan’ın bağımsızlığını ilân
etmesiyle Kazakistan Cumhuriyet Partisi kuruldu.

Özbekistan
 Kerimov, Özbekçeyi resmi dil ilan etti. Özbekistan
anayasasında hiçbir etnik gruba ve azınlığa anayasadaki
yurttaşlık hakları dışında bir hakkın verilmesine izin
vermedi. Özbek ulusçuluğunun geliştirilmesine önem
verdi. Rusçanın çeşitli alanlardaki etkinliğini azaltmaya
başladı.
 Halkından güç alan Kerimov, 31 Ağustos 1991’de
Özbekistan’ın bağımsızlığını ilân etti. 29 Aralık 1991’de de
Cumhurbaşkanlığı‘na seçildi.

Kırgızistan
 Kırgızistan Demokrasi Hareketi lideri Asker Akayef,
Komünist Kırgız Partisi’nin muhalefetine rağmen 31
Ağustos 1991’de Kırgızistan’ın bağımsızlığını ilan etmiştir.
Türkmenistan
 Sapar Murat Niyazov önderliğindeki Türkmenler
kabileciliğe dayanan ayrılıklara son vererek 27 Ekim 1991’de
Türkmenistan Parlamentosu’nun aldığı kararla
bağımsızlığını ilan etmiştir.

Tataristan
 SSCB'nin dağılmasıyla Tataristan'da da geniş çapta bir milli
kurtuluş hareketi başladı. 1992'de Tataristan tam siyasi
bağımsızlığını ilan etmiş ve Rusya'dan ayrılma niyetini
bildirmiştir. Ancak Rusya Parlamentosu buna ret cevabı
vermiştir. Bugün Tataristan Rusya Fedarasyonu'na bağlı
özerk bir Türk cumhuriyetidir.

TİKA ( Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı)
 Türkiye’nin başta Türk dilinin konuşulduğu ülkeler ve
Türkiye’ye komşu ülkeler olmak üzere, gelişme yolundaki
ülkelerin kalkınmalarına yardımcı olmak, bu ülkelerle;
ekonomik, ticari, teknik, sosyal, kültürel, eğitim
alanlarında işbirliğini projeler ve programlar aracılığı ile
geliştirmek amacıyla 24 Ocak 1992’de kurulmuştur.

Doğu Bloku’nun Yıkılmasıyla Avrupa’da Ortaya Çıkan
Gelişmeler
Almanya’nın Birleşmesi
 13 Haziran 1990'da Berlin Duvarı’nın resmen yıkılmaya başlamasıyla
beraber Alman Demokratik Cumhuriyeti 13 Ekim 1990 tarihinde
yıkılmıştır.
 Alman halkının yeniden birleşmeyi destekleyen partileri yönetime
getirmesi üzerine Federal Almanya ve Demokratik Almanya devletleri,
bütün Berlin’in ve bütün Almanya’nın sorumluluğunu ellerinde
bulunduran dört işgal gücüyle (ABD, Sovyetler Birliği, Büyük Britanya
ve Fransa’yla) Almanya’nın birliğinin dış ve güvenlik politikalarının
koşullarını görüşerek İki Artı Dört Anlaşması’nı imzaladılar.

Avrupa Birliği’nin Genişlemesi
 Avrupa Birliği'nin temelleri 1951 yılında, 6 ülkenin katılımıyla
oluşturulan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu'na ve 1957 Roma
Antlaşması'na dayanmaktadır. O dönemden bu yana, birlik yeni
üyelerin katılımlarıyla boyut olarak büyümüş; var olan
yetkilerine yeni görev ve sorumluluk alanları ekleyerek de
gücünü arttırmıştır.
 AET, üye devletlerarasında ekonomik işbirliği ve dayanışmayı
hedefleyen bir örgütken 1993 yılında, Kopenhag Kriterlerinin
belirlenmesi ve Maastricht Antlaşması olarak da bilinen Avrupa
Birliği Antlaşması'nın imzalanması sonucu var olan Avrupa
Ekonomik Topluluğu'na yeni görev ve sorumluluk alanları
yüklenmesiyle Avrupa Birliği kurulmuştur.

NATO’nun Genişlemesi
 Doğu Bloku’nun dağılmasıyla Rusya’yı kendilerine güçlü bir
tehdit olarak gören Doğu Bloku ülkeleri Batı Avrupa’ya
ilişkilerini güçlendirmeye müteakip NATO’ya üye olma
çabasına girmişlerdir
 1999 yılında Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Polonya 29
Mart 2004 tarihinde Bulgaristan, Estonya, Letonya,
Litvanya, Romanya, Slovenya ve Slovakya NATO’ya üye
kabul edilmişlerdir.

Avrupa Birliği, Avrupa Konseyi ve Avrupa
Parlamentosu’nun
İşleyişi
 Avrupa Birliği üye ülkelerin oluşturduğu siyasi çatıdır. Bu
çatı içerisinde çeşitli faaliyet alanları için kurumlar
oluşturulmuştur. Bu kurumlar:

Avrupa Birliği, Avrupa Konseyi ve Avrupa
Parlamentosu’nun
 Avrupa Birliği Konseyi,
 Avrupa Adalet Divanı,
 Avrupa Sayıştayı,
 Ekonomik ve Sosyal Komite,
 Bölgeler Komitesi,
 Avrupa Yatırım Bankası,
 Avrupa Merkez Bankası,
 Avrupa Yatırım Fonu,

Avrupa Konseyi
 Konsey Topluluğun yasama organıdır; Toplulukla ilgili pek çok
konuda yasama gücünü Avrupa Parlamentosu ile beraber
kullanmaktadır
 Avrupa Birliği Anlaşmasına göre, Konsey ortak güvenlik ve dış
politikaların belirlenmesi ve uygulanmasına ilişkin kararlar alıp
üye devletlerin faaliyetlerini koordine etmekte ve suç teşkil eden
konularda Polis ve İçişleri ile eşgüdüm içinde çeşitli tedbirleri
uygulamaya koyabilmektedir.

Avrupa Parlamentosu
 Avrupa Parlamentosu (AP) Topluluğa üye devletlerin
halklarını bir araya getirmektedir. Avrupa Birliği
halklarının siyasal talepleri doğrudan seçilmiş AP üyeleri
tarafından yerine getirilmektedir.
 Avrupa Parlamentosu, Avrupa vatandaşlarının
temsilcilerinden oluşur Üye ülkeler, AP’ de nüfusları
oranında sandalye sayısına sahiptirler

Doğu Blokunun Yıkılmasından Sonra Balkanlarda
Ortaya Çıkan Gelişmeler
Yugoslavya’nın Dağılması
 Sırp egemenliğinin ve baskının artmasıyla milliyetçiliğin güçlenmesi
üzerine Slovenya Meclisi, 27 Eylül 1989 tarihinde Cumhuriyet
Anayasası’nda yapılan ve özellikle Cumhuriyet’in ayrılmasına izin veren
değişikliği oyçokluğuyla onayladı, 2 Temmuz 1990’da da cumhuriyetler
arasında bağımsızlık ilan eden ilk cumhuriyet meclisi oldu
 Slovenya’nın bu hareketini, çok geçmeden diğer cumhuriyetlerde izledi
ve birliği oluşturan cumhuriyetler, uluslararası sahnede “bağımsız birer
devlet” olarak ortaya çıktı. ( Sırbistan-Karadağ, Bosna Hersek,
Hırvatistan ve Makedonya) Sonuçta, Yugoslavya (Güney- Slav) birliği
ortadan kalktı

Bosna - Hersek Sorunu
 Yugoslavya’nın dağılma süreci beklenen çok daha gergin ve kanlı bir
süreç halinde gerçekleşti. Egemenliğini devam ettirmek isteyen
 Sırpların Katolik Hırvatlarla Müslüman Bosna Hersek üzerinde
çıkarlarını devam ettirmek ve Büyük Sırp Krallığını kurmak istemesi
birçok sivil insanın ölümüyle sonuçlandı
 Bölgedeki çatışmaların dinsel bir nitelik kazanarak Müslüman Boşnak
halkına karşı yapılan soykırıma karşı Türkiye aktif bir siyaset izleyerek
hem BM nezdinde hem de NATO çerçevesinde bölgeye acilen bir askeri
müdahalenin yapılmasını savunmuştur

Bosna - Hersek Sorunu
 Bu katliamın etkisiyle dünya kamuoyu ortaya çıkan bu vahşete son
vermek amacıyla 29 Ağustos 1995 Sırp mevzilerini hedef alan ve birkaç
gün sürecek olan esaslı NATO müdahalesi başlatılmıştır.
 21 Kasım 1995’te Bosna-Hersek, YFC ve Hırvatistan Cumhurbaşkanları,
sırasıyla Aliya İzetbegoviç, Slobodan Miloşeviç ve Franyo Tucman
tarafından Dayton Barış Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmanın bir
eki olan ülke anayasası gereğince, Bosna-Hersek iki birimden oluşan
bir devlet haline gelmiştir. Bunlardan biri on kantona bölünen
Boşnaklar ile Hırvatların kontrolündeki “Bosna ve Hersek
Federasyonu” diğeri ise Sırpların kontrolündeki “Sırp Cumhuriyeti”dir.

Ortadoğu Ve Afganistan’da Meydana Gelen Gelişmeler
Körfez Savaşları
 Birinci Körfez Savaşı (1990-1991), 2 Ağustos 1990'da Irak'ın
Kuveyt'i işgal etmesiyle başlayan körfez krizinin sonucunda
gerçekleşen, ABD öncülüğünde, İngiltere, Fransa, Suudi
Arabistan, Suriye, Mısır gibi 28 devletin askeri koalisyonuyla Irak
Devleti arasında meydana gelmiştir
 Irak 2 Ağustos 1990'da Kuveyt'i işgal etti. Irak lideri Saddam
Hüseyin'in Kuveyt'e karşı giriştiği saldırı ve işgal hareketinin açık
hedefi bu ülkenin zengin petrol rezervlerini ele geçirmekti.

Ortadoğu Ve Afganistan’da Meydana Gelen Gelişmeler
Körfez Savaşları
 Savaş, 16-17 Ocak 1991 gece yarısı ABD öncülüğünde Irak'a karşı
girişilen geniş çaplı hava akımıyla başladı. Savaş boyunca
kesilmeden süren hava bombardımanı, izleyen birkaç hafta
içinde Irak'ın komuta ve iletişim altyapısını, elektrik üretim
kapasitesini, havaalanlarını ve hava savunma sistemini, kimyasal
silah ve nükleer araştırma tesislerini büyük ölçüde yok etti ABD
başkanı George Bush 28 Şubat'ta ateşkes ilan ettiğinde, Irak
direnişi bütünüyle kırılmış bulunuyordu.
 Irak, Kuveyt'i ilhak kararını kaldırmak ve tazminat ödemek başta
olmak üzere bütün şartları kabul etmek zorunda kaldı. Bu
şekilde Körfez Savaşı fiilen sona ermiş oldu.

 II. Körfez Savaşı: 11 Eylül 2001 tarihindeki İkiz Kule
saldırısından sonra yeni dış politika siyaseti çerçevesinde
dünyadaki terör eylemlerine son vermeye yönelik olarak 20 Mart
2003’te Irak’ı işgaliyle başlayan savaştır. ABD bu işgaline gerekçe
olarak BM Genel Kuruluna Irak’ın hala kitle imha silahlarına
sahip olduğunu ileri sürmüş ve Saddam yönetiminin El Kaide
terör örgütünü desteklemesini göstermiştir.
 1 Mayıs 2003’te ABD Birlikleri Irak’ın büyük bir bölümünü
kontrol altına almış, Saddam Hüseyin yönetimini devirmiştir.
ABD, 16 Aralık 2005’te yapılan seçimlerin ardından ülke
yönetimini Iraklılara devretmiştir

Filistin Devleti’nin Kuruluşu
 FKÖ’nün 12-20 Mart 1977’de Kahire’de 13. Filistin Ulusal Kongresi
toplanmıştır. Bu kongrede eski Filistin’in bir kısım topraklarında
bağımsız bir Filistin devletinin kurulması kararı benimsenmiştir.
 1993 yılında FKÖ ( Filistin Kurtuluş Örgütü) lideri Yaser Arafat’la
İsrail Başbakanı İzak Rabin arasında geçici Otonomi Antlaşması
(Oslo – I) imzalanmıştır
 29 Eylül 1995’te Washington’da Arafat ve Rabin, BatıŞeria
anlaşmasını imzaladılar. (Oslo II) Bu anlaşma ise Batı Şeria’da
Filistin otonomi bölgesinin genişletilmesine yöneliktir.

Filistin Devleti’nin Kuruluşu
 4 Mayıs 1999’da, Oslo (I)-Kahire anlaşmasına göre beş yıllık
Filistin otonomi dönemi sona ermiştir. Ancak anlaşma
şartlarına Filistin yönetiminin uymasına rağmen İsrail
üstlendiği yükümlülükleri yerine getirmekten kaçınmış,
bağımsız Filistin devletinin kurulmasını ve ilanını
engellemiştir

Afganistan Müdahalesi
 ABD ve Koalisyon Göçleri 11 Eylül saldırılarının sorumlusu
olarak ilan edilen El-kaide'nin bu bölgede yerleşmesi Taliban
rejiminin bu olaya müdahale etmemesi ve kaynak sağlaması
nedeniyle Afganistan’a askeri müdahale de bulunmuştur.
 Bu müdahale sonucunda radikal İslamcı Taliban rejimi
yıkılmıştır. Yerine Hamid Karzai liderliğinde hükümet iktidara
gelmiştir.

Türk Ordusu’nun Barış Gücü Görevleri
 1988’den bu yana TSK, 5 BM, 1 AGİT, 1 Bölgesel Gözlem Misyonu ve 8
BM Öncülüğünde Barışı Destekleme Harekâtı’na katılmıştır.
 1993 yılında Türk ordusu 300 kişilik bir kuvvetle BM Barış Gücüne bağlı
olarak Somali’ye gitmiştir. Somali Kore Savaşı’ndan sonra yurt dışındaki
ilk görevi olmuştur.
 Balkanlarda Bosna Hersek Sorununun çözümü çerçevesinde 1.400
kişilik Türk Barış Gücüyle destek olmuş, bölge halkıyla kurulan diyalog
ve kültürel ilişkilerin etkisi ve bölge halkının da isteğiyle bu güç 1
tugaya çıkarılmıştır. Yine Zenica bölgesinde bir mekanize piyade tugayı
görevlendirilmiştir.

Türk Ordusu’nun Barış Gücü Görevleri
 1997’ de başlayan Arnavutluk Çatışmaları sırasında yaklaşık 1500 kişilik
bir kuvvet bölgedeki Türk halkını korumak ve Çok Uluslu Güce yardım
için görevlendirildi. 1999’da Kosova Sorununun çözümüne yönelik
olarak 10 adet F15 Savaş Uçağı görevlendirildi.
 Afganistan’a ise 11 Eylül İkiz Kule Saldırısından sonra başlatılan
operasyon çerçevesinde önemli bir destek sağlanmış, Türk ordusu Kabil
Bölge Komutanlığı dahil birçok görev ifa etmiştir.

Kyoto Protokolü ( 11 Aralık 1997)
 Kyoto Protokolü, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği
Çerçeve Sözleşmesine (BMİDÇS) bir ek niteliğindeki
uluslararası bir çevre anlaşmasıdır. Kyoto Protokolü,
küresel ısınma ve iklim değişikliği konusunda mücadeleyi
sağlamaya yönelik uluslararası tek çerçeve anlaşmasıdır.

Çernobil Nükleer Kazası
 Çernobil reaktör kazası, 20. yüzyılın ilk büyük nükleer
kazasıdır. Ukrayna’daki Çernobil Nükleer Güç
Reaktörü’nün 4. ünitesinde meydana gelen kazayla büyük
miktarda fisyon ürünleri salındığı ortaya çıkmış, radyoaktif
serpinti tüm Avrupa’ya ve Türkiye’ye yayılmıştır.

Dünya Sağlık Örgütü ( WHO)
 Dünya Sağlık Örgütü (İng.: World Health Organization - WHO),
Birleşmiş Milletler'e bağlı olan ve toplum sağlığıyla ilgili uluslar arası
çalışmalar yapan bir örgüttür.
 19-22 Temmuz 1946 tarihlerinde New York’ta düzenlenen
 Uluslararası Sağlık Konferansı’nda BM’ye üye 51 ülkenin temsilcisi ile
Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO),
Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü (UNSCO), OIHP
(Merkezi Paris’te bulunan Uluslararası Halk Sağlığı Bürosu),
 PAHO, Kızılhaç, Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu ve Rockefeller
Vakfı temsilcileri Dünya Sağlık Örgütü anayasasını oluşturmuşlardır

ÖRNEK SORU:
Aşağıdakilerden hangisi 1980’li yıllarda Türkiye’de görülen
gelişmelerden biri değildir?
A) Yapılan referandumla siyasi yasakların kaldırılması
B) Kalkınma planları hazırlamak üzere Devlet Planlama teşkilatının
kurulması
C) İlk renkli televizyon yayınının başlaması
D) Yüksek Öğretim Kurulunun kurulması
E) Anavatan Partisinin kurulması
CEVAP: B

13. cagdas konu anlatimi

More Related Content

Viewers also liked (6)

Similar to 13. cagdas konu anlatimi (20)

More from Yiğitcan BALCI (20)

13. cagdas konu anlatimi