Aνθρώπινα δικαιώματα
- 1. «Κάθε μέρα πεθαίνουν στον κόσμο από πείνα 27.000 άνθρωποι, 10.000.000 το χρόνο. Ενώ 400.000.000 άνθρωποι παρουσιάζουν μία κατάσταση οξύτατου υποσιτισμού, κάποια επιχείρηση προσφέρει στην αγορά τροφές αδυνατίσματος για γάτες». ΟΡΙΣΜΟΣ Ανθρώπινα δικαιώματα είναι τα δικαιώματα που απολαμβάνει ο άνθρωπος λόγω της ανθρώπινης ιδιότητας του και ανεξάρτητα από φυλή, εθνικότητα, θρήσκευμα και τόπο διαμονής. Με τον όρο «ανθρώπινα δικαιώματα» εννοούμε τη δυνατότητα του ανθρώπου να ζει και να δραστηριοποιείται σύμφωνα με τους νόμους, για να ολοκληρώνεται και να πετυχαίνει τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής του σε όλους τους τομείς. Ανθρωπισμός ονομάζεται το σύστημα ή ο τρόπος σκέψης και πράξης που δίνει τη μεγαλύτερη έμφαση στην αξία του ανθρώπου, στα συμφέροντα, στις αξίες και στην αξιοπρέπεια του. 1
- 2. Σε μια ευρύτερη έννοια, ο άνθρωπος περιλαμβάνει κάθε προσπάθεια του ανθρώπινου πνεύματος να εξασφαλίσει την πλήρη πραγμάτωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας (Χέγκελ). Με απλά λόγια, ο ανθρωπισμός σημαίνει εκδήλωση αγάπης για το συνάνθρωπο μας, μιας αγάπης που θεμελιώνεται με τη διάθεση του ανθρώπου να προσφέρει συνειδητά τον εαυτό του στην υπηρεσία των άλλων και που φανερώνει την ύπαρξη πλούσιου ψυχικού κόσμου και ακεραιότητα χαρακτήρα. ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΙΔΕΩΔΗ Τα ανθρώπινα ιδεώδη είναι τα εξής: η αγάπη, η δικαιοσύνη, η ισότητα, η ισοτιμία, η ελευθερία, η δημοκρατία, η ειρήνη, η φιλία των λαών ο αλληλοσεβασμός, η απαλλαγή από ρατσιστικές αντιλήψεις και προκαταλήψεις ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ 1. Ατομικά δικαιώματα προσωπική ελευθερία, προσωπική ασφάλεια, ελευθερία της παιδείας, ελευθερία της θρησκείας, απαραβίαστο της ιδιοκτησίας, 2
- 3. ελευθερία του τύπου, απόρρητο των επικοινωνιών, άσυλο της κοινωνίας, δικαίωμα του «συνέρχεσθαι», δικαίωμα του «συνετερίζεσθαι» και συνδικαλιστική ελευθερία 2. Πολιτικά δικαιώματα δικαίωμα του πολίτη να εκλέγει και να εκλέγεται, δικαίωμα ίδρυσης και συμμετοχής σε πολιτικά κόμματα, έκφραση πολιτικών απόψεων, δικαίωμα ελεύθερης συμμετοχής στη διοίκηση του κράτους. 3. Κοινωνικά δικαιώματα μέριμνα του κράτους για τους πολίτες, ελεύθερη επιλογή εργασίας, προστασία του περιβάλλοντος κ.α. ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΤΑΠΑΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ Οι τρόποι με τους οποίους καταπατούνται τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι πολλοί: Α. Στον υποανάπτυκτο κόσμο Φοβερή θνησιμότητα από έλλειψη πόσιμου νερού και φαρμάκων, από λιμούς, φυσικές καταστροφές, επιδημίες. Συνθήκες άθλιας διαβίωσης λόγω έλλειψης στέγης, οξύτατου υποσιτισμού και φτώχειας και τραγικά ποσοστά αναλφαβητισμού. Υψηλή κλίμακα ανεργίας και απάνθρωπες συνθήκες εργασίας. Τρομοκρατία από παρακρατικές οργανώσεις. Πόλεμοι (εμφύλιοι και τοπικοί) με χιλιάδες θύματα, κυρίως στον άμαχο πληθυσμό και γενοκτονίες. 3
- 4. Διώξεις, βασανιστήρια και εκτελέσεις για πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις, αλλά και χωρίς όριο, εξευτελισμοί και ταπεινώσεις των γυναικών (βιασμοί, σφαγιασμοί, λιθοβολισμοί). Σεξουαλική κακοποίηση γυναικών και παιδιών. Έξαρση πορνείας. Δουλεμπόριο(παιδιών, γυναικών) και συνθήκες σκλαβιάς. Β. Στον αναπτυγμένο κόσμο Χαμηλό επίπεδο βιωσιμότητας στο λεγόμενο «τέταρτο κόσμο» λόγω χαμηλών συντάξεων, παράνομων απολύσεων από την εργασία, ανεργίας, και φτώχειας. Υποχώρηση της κοινωνικής πολιτικής και ειδικότερα του κράτους πρόνοιας κυρίως σε θέματα παιδείας και υγείας. Ποσοτικοποίηση της παιδείας και της ψυχαγωγίας, αλλοίωση της πολιτιστικής ταυτότητας των μικρών εθνών. Παραβίαση του διεθνούς δικαίου από τα ισχυρά κράτη. Η καταπάτηση πολιτικών ελευθεριών και κυρίως του δικαιώματος του «εκλέγειν» και «εκλέγεσθαι», συλλήψεις, άδικες διώξεις, φυλακίσεις πολιτών εξαιτίας πολιτικών τους φρονημάτων, έντεχνη λογοκρισία, αδυναμία πολιτών να συμμετάσχουν στις πολιτικές αποφάσεις, που τους αφορούν, παραδικαστικά κυκλώματα, δημαγωγία και διαφθορά. Φυλετικές διακρίσεις και καταπάτηση των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, υποτίμηση της γυναίκας και εκμετάλλευση του παιδιού. Άσκηση βίας (ψυχολογικής ή σωματικής) σε πολίτες με σκοπό την εκμηδένιση της προσωπικότητας τους και την επίτευξη ύπουλων στόχων, αδικίες, ανισότητες και αναξιοκρατικά φαινόμενα, που αναζωπυρώνουν τον κοινωνικό και φυλετικό ρατσισμό. Γενικότερα αποθέωση της βίας και εγκληματικότητας: ληστείες, κλοπές, τρομοκρατία, βιασμοί. Απρόσωπες, ψυχρές και συμβατικές οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Παραβίαση προσωπικών δεδομένων: παρακολούθηση της επικοινωνίας μεταξύ των πολιτών, παραβίαση οικογενειακού-πανεπιστημιακού ασύλου, δυσφήμιση, λασπολογία και κιτρινισμός. 4
- 5. Λογοκρισία και στέρηση της ελευθερίας του Τύπου και των άλλων μέσων ενημέρωσης. Συστηματική παραπληροφόρηση και έντεχνοι μηχανισμοί προπαγάνδας, που ευνοούν τη χειραγώγηση του κόσμου. Έλλειψη σεβασμού στη φύση και καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος, αλλοίωση οικιστικού περιβάλλοντος. ΑΙΤΙΑ ΚΑΤΑΠΑΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ Α. Στον υποανάπτυκτο κόσμο Το χαμηλό βιοτικό επίπεδο, η οικονομική και επιστημονικοτεχνολογική υπανάπτυξη. Η απουσία ελέγχου των γεννήσεων και ο συνακόλουθος υπερπληθυσμός. Το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Πολλοί είναι εκείνοι που δεν γνωρίζουν τα δικαιώματα τους και συχνά γίνονται θύματα εκμετάλλευσης και χειραγώγησης. Ο φανατισμός, η υποταγή στις αρχές της φυλής, οι επιταγές της εθνότητας και οι ιεροί κανόνες νομιμοποιούν εγκλήματα και κάθε μορφή εξευτελισμού. Οι αυταρχικές δομές των πολιτικών συστημάτων όπως είναι κυρίως οι δικτατορίες. Η επεκτατική πολιτική των ισχυρών κρατών (πόλεμοι, πυρηνική απειλή, παραβίαση δικαιώματος αυτοδιάθεσης λαών.) Β. Στον αναπτυγμένο κόσμο Η επικράτηση της κερδοσκοπίας λόγω της υλικοευδαιμονιστικής αντίληψης της ζωής στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας καπιταλιστικής οικονομίας, όπου κυριαρχούν οι νόμοι της αγοράς, η αυθαιρεσία και η αλόγιστη εκμετάλλευση της φύσης και του ανθρώπου. Σε μια τόσο ανταγωνιστική πραγματικότητα κυριαρχεί η ατομικιστή συμπεριφορά και προτάσσεται το ατομικό συμφέρον σε βάρος του κοινού καλού. Η κρίση του ανθρωπισμού και η έκπτωση των ιδανικών μέσα σε ένα περιβάλλον τεχνοκρατίας και υπερεξειδίκευσης που αλλοτριώνει τον άνθρωπο ηθικά και ηθικοπνευματικά, με συνέπεια τη συναισθηματική αναλγησία για το συνάνθρωπο και τα έντονα ψυχολογικά προβλήματα (μίσος, ζηλοφθονία, συμπλέγματα κατωτερότητας). Η περιθωριοποίηση ατόμων και ομάδων από την πολιτεία και την κοινωνία λόγω της επικράτησης του φανατισμού και των ρατσιστικών κινημάτων που 5
- 6. κατευθύνονται από πολιτικούς και οικονομικούς κύκλους λόγω της αθρόας (λαθρο)μετανάστευσης. Η δύναμη της τεχνολογίας, την οποία εκμεταλλεύονται οι οικονομικά πολιτικά ισχυροί, για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα τους (π.χ. διαφήμιση, παρακολούθηση μέσω δορυφόρων, κινητής τηλεφωνίας κ.ά.). Η αστικοποίηση και η κοινωνία της ταχύτητας με αποτέλεσμα να γίνεται η ζωή αγχώδης/αβίωτη και να κυριαρχεί η αδιαφορία για κάθε μορφή παραβίασης δικαιωμάτων. Η κρίση των φορέων παιδείας και κοινωνικοποίησης. Ειδικότερα: Η ελλιπής αγωγή από την οικογένεια λόγω υπερπροστασίας ή άκριτου φιλελευθερισμού ευνοεί την εκδήλωση επιθετικότητας και αντικοινωνικής συμπεριφοράς από μέρους του νέου, αλλά και την ατροφία του πνεύματος που επιτρέπει τη χειραγώγηση του ατόμου. Το σχολείο προσφέρει εκπαίδευση και όχι παιδεία, με συνέπεια οι νέοι να μην αποκτούν ουσιαστικές αξίες για τη ζωή τους και να μην κοινωνικοποιούνται θετικά. Τα Μ.Μ.Ε υπερβάλλουν πρότυπα αντικοινωνικά, ενώ με τα χαμηλής ποιότητας προγράμματα οδηγούν το δέκτη, σε πνευματική νάρκωση και σε άκριτη αποδοχή της νοσηρής πραγματικότητας, τη στιγμή που οι διανοούμενοι αδιαφορούν ή δεν καταφέρνουν να αφυπνίσουν τον κόσμο. Η αρχομανία των πολιτικών, που μετέρχονται κάθε μέσο, προκειμένου να επικρατήσουν στην πολιτική σκηνή, η αδυναμία επίλυσης των προβλημάτων που καταλήγουν σε κοινωνικά αδιέξοδα λόγω της ανεπάρκειας ή της απουσίας πολιτικής βούλησης, η εδραίωση της ατιμωρησίας και η γιγαντιαίων διαστάσεων διαπλοκή και πολιτική σήψη. ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΗΜΕΡΑ Η ΠΡΟΟΔΟΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ Ποτέ άλλοτε δεν σημειώθηκε τέτοια πρόοδος αναφορικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα είτε με την έννοια της κατοχύρωσης τους είτε με την έννοια της ευαισθητοποίησης προς αυτά. Ζούμε στον «αστερισμό» των δικαιωμάτων, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τα ακόλουθα: Τα ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν πλέον παγκόσμια αξία και δεν είναι «εσωτερική υπόθεση» του κάθε κράτους. 6
- 7. Ο Ο.Η.Ε. αναγορεύεται σε παγκόσμιο θεσμικό προστάτη των δικαιωμάτων. Αυτό, επί παραδείγματι, γίνεται αισθητό από τη δράση της UNICEF,της UNESCO,του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης κ.ο.κ. Οι δημοκρατικά οργανωμένες κοινωνίες αναγνωρίζουν και κατοχυρώνουν τα δικαιώματα των πολιτών. Συγκεκριμένα, η Ε.Ε. στηρίζει την καθολίκευση και προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Οι ανεξάρτητες και μη κυβερνητικού χαρακτήρα οργανώσεις ασκούν πίεση στους ισχυρούς της γης και μάχονται για την ευαισθητοποίηση του κόσμου: Η Διεθνής Αμνηστία στοχεύει στην αποφυλάκιση των πολιτικών κρατουμένων και στην κατάργηση των βασανιστηρίων και της θανατικής ποινής, οι Γιατροί χωρίς σύνορα προσφέρουν ανιδιοτελώς τις υπηρεσίες τους σε περιπτώσεις πολέμου, οι οικολογικές οργανώσεις, όπως η WWF και η Greenpeace. Τα Μ.Μ.Ε. ενημερώνουν και καταγγέλλουν τυχόν παραβάσεις. Φορείς όπως η εκκλησία, ο καλλιτεχνικός κόσμος και οι διανοούμενοι προσπαθούν να αφυπνίσουν τον κόσμο, με συναυλίες, διεξαγωγή εράνων και μαχητική αρθρογραφία. Μεμονωμένα άτομα δρουν οικειοθελώς με γνώμονα τον άνθρωπο και η οικογένεια μαζί με το σχολείο αποσκοπούν στην κοινωνικοποίηση και διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών. ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ Ωστόσο, τα δικαιώματα των πολιτών σε μια εποχή πληροφόρησης, ανόδου του βιοτικού επιπέδου, ανύψωσης της πνευματικής στάθμης και επικράτησης των κρατών δικαίου, δυστυχώς καταπατούνται, παραβιάζονται και μάλιστα κατάφωρα. Η παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων είναι πιο έντονη και ωμή στις υπανάπτυκτες χώρες, αλλά παρατηρείται και στις προηγμένες οικονομικά και πολιτικά χώρες της Δύσης. Σε γενικές γραμμές, οι ευάλωτες/ευπαθής ομάδες σε παραβιάσεις δικαιωμάτων είναι οι εξής: Τα παιδιά που είναι φύσει και θέσει ανυπεράσπιστα. Οι γυναίκες που είναι θύματα ριζωμένων προκαταλήψεων και συντηρητισμού. Οι μετανάστες και οι πρόσφυγες, σε βάρος των οποίων διαπιστώνεται έντονη ρατσιστική συμπεριφορά. Τα άτομα με ειδικές ανάγκες που γίνονται αντικείμενα περιφρόνησης. 7
- 8. Οι ηλικιωμένοι που είναι φύσει και θέσει ανήμποροι. Κάθε άτομο ή μειονότητα που λόγω ιδιαιτερότητας ή διαφορετικότητας βιώνει το περιθώριο: Τσιγγάνοι , ομοφυλόφιλοι, ιερόδουλες, φυλακισμένοι, ναρκομανείς. Οι φτωχοί που είναι αποκλεισμένοι από τις ευκαιρίες που παρέχει η σημερινή κοινωνία. Το φυσικό περιβάλλον και τα κατατρεγμένα ζώα. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ Ο σεβασμός στον άνθρωπο και στα δικαιώματά του είναι ζήτημα ανθρωπιστικής και όχι τεχνοκρατικής προσέγγισης της ζωής. Η καθολίκευση των ανθρώπινων δικαιωμάτων προϋποθέτει ανθρώπους με πνευματικά, ηθικά και ψυχικά εφόδια, οι οποίοι δε ζουν παθητικά και συνειδητοποιούν την ευθύνη του ρόλου τους. Μόνον έτσι θα γίνουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και «ανθρώπινα» και «δικαιώματα». Α. Στον υποανάπτυκτο κόσμο Στήριξη της προσπάθειας για ανασυγκρότηση και ανάπτυξη των χωρών του Τρίτου κόσμου από τα ισχυρά κράτη της Ε.Ε. και τον Ο.Η.Ε. (αντίσταση στην κερδοσκοπία, παραγραφή των χρεών). Προσπάθεια εκδημοκρατισμού των λαών που ζουν σε διδακτορικά καθεστώτα. Ανθρωπιστική βοήθεια από παγκόσμιες μη κυβερνητικές οργανώσεις. Ευαισθητοποίηση του κόσμου από τα Μ.Μ.Ε., το σχολείο και τους διανοούμενους. Σταδιακή άνοδος του βιοτικού επιπέδου, με παράλληλη ανάπτυξη της οικονομίας. Β. Στον αναπτυγμένο κόσμο Έμφαση στην ηθική καλλιέργεια των ατόμων και στην ανθρωπιστική παιδεία, που θα αναπτύξει τη συμπόνια, τη συνεργασία και θα εξαλείψει τη μισαλλοδοξία, ανάληψη της προσωπικής ευθύνης και υγιή λειτουργία των φορέων αγωγής : Βίωση θετικών προτύπων στην οικογένεια, θετική κοινωνικοποίηση και αξίες από το σχολείο, ευαισθητοποίηση του κοινού και στηλίτευση των παραβιάσεων από τα Μ.Μ.Ε., διαφώτιση του κοινού από του διανοουμένους. 8
- 9. Καλλιέργεια του πνεύματος κατανόησης, αμοιβαίας εμπιστοσύνης, αλληλοσεβασμού στις σχέσεις του πολίτη προς το κράτος αλλά και του ατόμου προς το άτομο. Πλήρης ενημέρωση και διαφώτιση της κοινής γνώμης όχι μόνο για τα δικαιώματα αλλά και για την υποχρέωση του κάθε πολίτη να αντιστέκεται στην αυθαιρεσία και να την καταγγέλλει δημόσια. Επαγρύπνηση όλων των πολιτών και αλληλεγγύη για τους ανθρώπους των οποίων τα δικαιώματα παραβιάζονται. Εδραίωση της γνήσιας δημοκρατίας που επιβάλλεται να αποτελεί μέλημα τόσο των πολιτών (με σύσταση εθελοντικών οργανώσεων και πίεση στις κυβερνήσεις) όσο και των πολιτικών (κοινωνική πολιτική προς τους αναξιοπαθούντες, δικαιότερη οργάνωση κοινωνίας , ευνομία, επιβολή δίκαιων ποινών). Υπεύθυνη χρήση της γνώσης και της τεχνολογίας από τους επιστήμονες και τα πολιτικά και οικονομικά κέντρα εξουσίας με γνώμονα τον άνθρωπο και όχι το κέρδος και τα εθνικά συμφέροντα. Παγκόσμια συμφωνία των κρατών για κοινή πολιτική στο ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που προϋποθέτει τήρηση του διεθνούς δικαίου. Υγιής λειτουργία των διεθνών οργανισμών (Ο.Η.Ε.) 9
- 10. Καλλιέργεια του πνεύματος κατανόησης, αμοιβαίας εμπιστοσύνης, αλληλοσεβασμού στις σχέσεις του πολίτη προς το κράτος αλλά και του ατόμου προς το άτομο. Πλήρης ενημέρωση και διαφώτιση της κοινής γνώμης όχι μόνο για τα δικαιώματα αλλά και για την υποχρέωση του κάθε πολίτη να αντιστέκεται στην αυθαιρεσία και να την καταγγέλλει δημόσια. Επαγρύπνηση όλων των πολιτών και αλληλεγγύη για τους ανθρώπους των οποίων τα δικαιώματα παραβιάζονται. Εδραίωση της γνήσιας δημοκρατίας που επιβάλλεται να αποτελεί μέλημα τόσο των πολιτών (με σύσταση εθελοντικών οργανώσεων και πίεση στις κυβερνήσεις) όσο και των πολιτικών (κοινωνική πολιτική προς τους αναξιοπαθούντες, δικαιότερη οργάνωση κοινωνίας , ευνομία, επιβολή δίκαιων ποινών). Υπεύθυνη χρήση της γνώσης και της τεχνολογίας από τους επιστήμονες και τα πολιτικά και οικονομικά κέντρα εξουσίας με γνώμονα τον άνθρωπο και όχι το κέρδος και τα εθνικά συμφέροντα. Παγκόσμια συμφωνία των κρατών για κοινή πολιτική στο ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που προϋποθέτει τήρηση του διεθνούς δικαίου. Υγιής λειτουργία των διεθνών οργανισμών (Ο.Η.Ε.) 9