[C] giao trinh c dhbk - viet nhat

1
Ngôn ngữ lập trình C
Chương 1: Giới thiệu chung
Cao Tuấn Dũng
2007
Lập trình C - Việt Nhật 2007 2
Tài liệu tham khảo
The C Programming Language (2nd Edition) Kernighan & Ritchie
Prentice Hall 1988.
Ngôn Ngữ Lập Trình C. Quách Tuấn Ngọc. Nhà Xuất Bản Giáo Dục,
1998.
Efficient C programming. Mark Allen Weiss. Prentice Hall, 1998.
Kỹ thuật lập trình C, cơ sở và nâng cao. Phạm Văn Ất. Nhà Xuất
Bản Khoa Học & Kỹ Thuật.
Một số khái niệm
Computer program –chương trình máy tính là một tập các câu
lệnh (instruction) hướng dẫn máy tính làm một số việc nhất
định.
Programming language - Ngôn ngữ lập trình là ngôn ngữ để
viết chương trình. Có nhiều loại ngôn ngữ lập trình.
Compiler – trình biên dịch, là phần mềm chịu trách nhiệm dịch
chương trình viết bằng một ngôn ngữ lập trình sang dạng mã
máy.
MACHINE CODE
ASSEMBLER LANGUAGES
HIGH-LEVEL
LANGUAGES
ForTran, COBOL, C, C++,
LISP, Pascal, Java, ...
4GLs ORACLE, SEQUEL, INGRES, ...
5GLs artificial intelligence
Các lớp Ngôn ngữ lập trình

2
Thuật toán - Algorithm
Tập các lệnh được tổ chức có thứ tự nhằm giải quyết một bài
toán hoặc đạt đến một mục tiêu nào đó.
Ví dụ:
hướng dẫn chế biến một món ăn,
hướng dẫn sửa chữa xe máy,
cách giải một bài toán.
…
Algorithm –Thuật toán - Thuật giải
Thuật giải tốt
Một thuật giải tốt là thuật giải:
chính xác
rõ ràng
đúng
hiệu quả
và có thể bảo trì được.
Chúng ta có thể viết một thuật giải cho máy tính bằng ngôn
ngữ bình thường nhưng có thể không rõ ràng. Thay vào đó,
chúng ta sẽ dùng ngôn ngữ lập trình (hoặc một ngôn ngữ giả
lập ngôn ngữ lập trình gọi là mã giả pseudocode)
Tính điểm trung bình môn học
Nhập: điểm thực hành Vật Lý, điểm bài tập, điểm bài kiểm tra
giữa học kỳ, điểm bài kiểm tra cuối học kỳ.
Điểm hệ số
Thực hành : 8 2
bài tập: 9 2
KT giữa kỳ: 8 4
KT cuối kỳ: 8 6
Tổng cộng: TONG = 8*2 + 9*2 + 8*4 + 8*6
Điểm trung bình: TB = TONG/(2+2+4+6)
Sơ đồ xử lý
Sử dụng sơ đồ xử lý để minh họa quá trình xử lý một chương
trình.
start,stop
condition expression
process
data
flow
Bài tập: dùng sơ đồ để biểu diễn bài toán nhập và tính điểm
trung bình.

3
Ngôn ngữ C - Lịch sử phát triển
C được ra đời tại Bell Lab vào 1972, cha đẻ là Dennis Ritchie.
C và mối liên hệ với hệ điều hành Unix
Kernighan và Ritchie đưa ra phiên bản C chuẩn đầu tiên năm
1978.
ANSI C - C được chuẩn hóa vào năm 1989 bởi American
National Standards Institute.
Ngôn ngữ C – Đặc điểm chính
Tính hiệu quả cao, đặc biệt là trong lập trình hệ thống
Cho phép truy nhập trực tiếp đến từng bit, byte, các cổng dữ liệu.
Linh hoạt và mạnh
Bản thân ngôn ngữ không đặt ra giới hạn đối với người lập trình
Các ứng dụng phát triển từ C rất đa dạng.
Nằm giữa lớp ngôn ngữ lập trình bậc cao và bậc thấp
Tính khả chuyển cao
Một chương trình C viết trên một hệ thống máy tính này, có thể
dịch và chạy trên một hệ thống khác mà không hay ít phải sửa
đổi.
có thể đọc và viết mã chương trình trên hầu hết các hệ thống.
chuyển lên C++ và có thể viết các kịch bản CGI (CGI script)
cho các Website.
C là ngôn ngữ biên dịch (complied language).
Viết chương trình bằng ngôn ngữ C bằng
các chương trình soạn thảo (emacs, vi,
các công cụ viết chương trình)
Không dùng các chương trình soạn thảo
văn bản (vd:Word, WordPad)
Hello
C
Compiler
Cấu trúc một chương trình C
Khai báo tệp tiêu đề
#include <stdio.h>
#include <math.h>
Khai báo các cấu trúc, biến,
hàm có sử dụng đến
Hàm chính main()
- Điểm bắt đầu của chương
trình
- Chỉ có duy nhất
- Từ hàm main thường gọi
đến các chương trình con
(hàm) khác.
1 /* Fig. 2.1: fig02_01.c
2 A first program in C */
3 #include <stdio.h>
4
5 int main()
6 {
7 printf( "Welcome to C!n" );
8
9 return 0;
10 }
- Các chú thích nằm trong /*….*/
- Câu lệnh kết thúc bằng dấu ;
- { } mở và đóng một khối lệnh

4
Giới thiệu chung về Linux
Linux là phiên bản phát triển có mã nguồn mở của hệ điều
hành Unix
Linux ban đầu được tạo ra bởi Linus Toward, năm 1991
Trên góc độ kỹ thuật, tên gọi Linux chỉ tương ứng với nhân
của hệ điều hành (kernel), cung cấp các dịch vụ truy nhập
quản lý tài nguyên phần cứng cho người sử dụng và các
chương trình ứng dụng
Các bản phân phối Linux: RedHat, SuSE, Debian, Mandrake.
Linux kế thừa các ưu điểm của dòng hệ điều hành Unix: môi
trường đa người dùng, đa nhiệm, chạy trên nhiều platform
khác nhau.
Linux có thể chạy tốt trên nhưng hệ thống cấu hình rất thấp
nhưng cũng chạy ổn định trên cả các máy chủ.
Hệ thống file trên Linux
Trong Linux, các tập tin được
sắp xếp theo một dạng tương tự
cấu trúc cây. Thư mục gốc là /
Linux phân biệt chữ hoa, chữ
thường đối với tên file
Mỗi người sử dụng khi được
tạo tài khoản sẽ có một thư mục,
gọi là thư mục home. Ký hiệu ~.
Thông thường người dùng
userid sẽ có thư mục home là
/home/userid
Một số lệnh cần thiết
Đổi mật khẩu tài khoản: passwd
Hiện đường dẫn tới thư mục hiện hành: pwd
Liệt kê danh sách các file trong thư mục: ls tên_thư_mục
ls –l examples xem nội dung thư mục con examples của thư mục hiện
hành theo từng trang.
Tạo thư mục : mkdir tên_thư_mục
Chuyển tới thư mục mới : cd đường_dẫn
Xem nội dung file: cat tên_file
Xóa một thư mục hay file: rm
Sao chép file: cp nguồn đích
Xem hướng dẫn sử dụng một lệnh:
man tên_lệnh. Ví dụ man mv
lệnh --help
Tìm thư mục chứa lệnh: which tên_lệnh which gcc
Thoát khỏi hệ thống: logout
Trình soạn thảo emacs
Linux tồn tại sẵn một số lệnh soạn thảo tập tin văn bản như
lệnh vi.
emacs (editor macros): trình soạn thảo văn bản đa chức
năng. Hai phiên bản phổ biến: GNU emacs và xemacs
Dùng ngôn ngữ emacs lisp với khả năng mở rộng: soạn thảo,
căn lề, nhận biết tag, gọi chương trình dịch, thậm chí duyệt
Web.
emacs cho phép làm việc trên nhiều cửa sổ và bộ đệm. Nội
dung soạn thảo không ghi trực tiếp vào file mà ghi lên bộ
đệm.
emacs làm việc theo lệnh. Người sử dụng gõ lệnh trên cửa sổ
lệnh để tác động lên nội dung trong bộ đệm

5
Các lệnh cơ bản trong emacs
Quy ước:
viết "C-x " là bấm nút Ctrl và phím "x", viết M-x có nghĩa là bấm phím
Meta(phím Alt hoặc Escape ) và phím "x"
Viết C-x-h nghĩa là bấm Ctrl và x sau đó bấm h.
Trở về trạng thái chờ lệnh: C-g
Thao tác với file:
Tìm và mở file: C-x C-f tên_file. Có thể sử dụng phím Tab để xem danh
sách tập tin.
Lưu nội dung bộ đệm vào file: C-x C-s
Lưu với tên khác: C-x C-w tên
Di chuyển con trỏ
Sử dụng các phím mũi tên
Lên dòng trên C-p, xuống dòng dưới C-n
Phía trước một ký tự C-b, sau một ký tự C-f
Về đầu dòng C-a, về cuối dòng C-e
Các lệnh trong emacs (tiếp)
Di chuyển con trỏ theo từ:
Về sau: M-f. Về trước M-b
Theo câu: Chú ý emacs phân biệt câu với dòng.
Về đầu : M-a, về cuối câu: M-e.
Theo bộ đệm: Về đầu: M-v. Về cuối: C-v
Thao tác soạn thảo, cắt dán
Xóa ký tự: Del hoặc C-d
Xóa từ con trỏ đến hết từ: M-d. Xóa từ con trỏ đến hết dòng: C-k
Xóa một dòng: C-a C-k
Chọn tất cả: C-x h. Undo : C-x u
M-w: copy vùng được đánh dấu.
C-w: cắt vùng đánh dấu. C-y dán nội dung.
Các lệnh trong Emacs
Tìm kiếm trong văn bản:
Tìm xuôi chiều C-s từ_cần_tìm
Tìm ngược chiều C-r từ_cần_tìm
Soạn thảo trên nhiều cửa sổ
Cho phép theo dõi nội dung ở những phần khác nhau của file
C-x-2 Chia hai cửa sổ theo chiều ngang
C-x-3 Chia hai cửa sổ theo chiều dọc
C-x-0 di chuyển giữa hai cửa sổ
C-x-1 Xóa tất cả các cửa sổ và về lại cửa sổ đầu tiên
Thoát khỏi Emacs
C-x-c
Biên dịch chương trình C trên Linux
Hầu hết các bản phân phối của Linux đều tích hợp với trình
biên dịch ngôn ngữ C: gcc.
Sử dụng gcc
gcc mặc định sẽ biên dịch tập tin mã nguồn thành mã đối tượng,
sau đó liên kết mã đối tượng để tạo ra tập tin thực thi
Nếu không chỉ định tên tập tin thực thi, mặc định kết quả sẽ là
a.out
Các tham số biên dịch
-Wall : bật tất cả các cảnh báo
-c: chỉ biên dịch tạo tập tin mã đối tượng (object) a.o
-o: chỉ định tên file thực thi mong muốn
-g: thêm thông tin gỡ rối (debug)
-l: chỉ định thư viện liên kết.
gcc –Wall hello.c –o runhello
./runhello

6
Biên dịch chương trình C trên Linux
Các tập tin makefile cho phép:
Tạo các script biên dịch, tiết kiệm thời gian gõ lệnh
Tiết kiệm thời gian biên dịch vì chỉ dịch lại những tập tin có thay
đổi
Rất phức tạp và dễ gây lỗi.
Có thể sử dụng lại
EXEC_NAME = helloWorld
all: main.o
gcc –g –o $(EXEC_NAME) main.o
main.o: main.c
gcc –g –c main.c –o main.o
clean:
rm –rf main.o $(EXEC_NAME)
Một số lỗi thường gặp khi biên dịch
Segfaults
Khi có lỗi truy nhập bộ nhớ. Ví dụ: cố gắng truy nhập thông tin từ
một con trỏ NULL.
Linker errors
Lỗi trong dòng lệnh gcc hay makefile
Multiple definitions of functions
Định nghĩa sai trong cái chỉ thị tiền xử lý trong tập tin header như:
#ifndef, #define
Chương 2: Khái niệm cơ sở
Biến, Hằng, Toán tử, Kiểu dữ liệu cơ sở, Các phép toán và Các từ
khóa
Cao Tuấn Dũng
2007
Chương trình C đầu tiên
1. #include <stdio.h>
2.
3. int main()
4. {
5. printf(“Hellon");
6. return 0;
7. }

7
Chương trình C
#include <stdio.h>
khai báo sử dụng thư viện xuất/nhập chuẩn (standard I/O library).
Các thư viện khác: string, time, math…
int main()
khai báo hàm main(). Chương trình C phải khai báo (duy nhất)
một hàm main(). Khi chạy, chương trình sẽ bắt đầu thực thi ở
câu lệnh đầu tiên trong hàm main().
{ … }
mở và đóng một khối mã.
printf
hàm printf() gửi kết xuất ra thiết bị xuất chuẩn (màn hình). Phần
nằm giữa “…“ gọi là chuỗi định dạng kết xuất (format string)
return 0;
ngừng chương trình. Mã lỗi 0 (error code 0) – không có lỗi khi
chạy chương trình.
Mở rộng 1
2.
3. int main()
4. {
5. int a, b, c;
6. a = 5;
7. b = 7;
8. c = a + b;
9. printf(“%d + %d = %dn“, a, b, c);
10. return 0;
11. }
Tên (Định danh)
Tên dùng để xác định các đối tượng khác nhau trong chương
trình
Tên biến, tên hàm, tên hằng, tên nhãn.
Quy tắc đặt tên:
Bao gồm các chữ cái, chữ số, dấu gạch dưới
Không được bắt đầu bằng chữ số
Phân biệt chữ hoa chữ thường.
Không trùng với các từ khóa.
Tên đúng: sothu_3, tigiack
Tên sai:x^2, y-2, 23ant
Biến (variable)
Biến tương ứng với một vùng trống nào đó trong bộ nhớ máy tính
dùng để giữ các giá trị. Là đại lượng mà giá trị của nó có thể thay đổi trong
quá trình tính toán.
Một biến luôn có: tên, kiểu, kích thước, giá trị.
Việc đọc giá trị một biến không làm thay đổi giá trị của nó
Khai báo: <type> <var-name>;
ví dụ:
int b;
float m_1, m_2;
Gán giá trị vào biến:
<var-name> = <value>;
vd: b = 5;
Sử dụng biến:
printf(“%d + %d = %dn“, a, b, c);
Biến
nguyên
45

8
Mở rộng 2
2.
3. int main()
4. {
5. int a, b, c;
6. printf(“Nhap so thu nhat: “);
7. scanf(“%d”, &a);
8. printf(“Nhap so thu hai: “);
9. scanf(“%d”, &b);
10. c = a + b;
11. printf(“%d + %d = %dn“, a, b, c);
12. return 0;
13. }
Nhap so thu nhat:
Nhap so thu hai:
5 + 7 = 12
5
7
5
7
12
a
b
c
/ngonnguC/bin/tong
/ngonnguC/bin/
Chú ý
C phân biệt chữ hoa/chữ thường do đó phải viết đúng tên
lệnh.
vd: printf chứ không phải là Printf, pRintf, PRINTF.
Trong câu lệnh scanf() để lấy giá trị vào biến, phải luôn dùng
dấu & trước tên biến.
Khi gọi các hàm phải khai báo các tham số đúng vị trí và đầy
đủ.
Phải khai báo biến trước khi sử dụng trong chương trình.
Các kiểu dữ liệu cơ bản
Character: char (ký tự 1-byte)
Integer: int (các giá trị nguyên 2-byte)
-32768 đến 32767
Số nguyên không dấu: unsigned int
0 đến 65535
Số phẩy động độ chính xác đơn: float (các giá trị dấu chấm
động 4-byte)
(+,-)3.4E-38 , (+,-)3.4E+38
Số phẩy động độ chính xác kép: double (dấu chấm động 8-
byte)
(+,-)3.4E-308 , (+,-)3.4E+308
Biến và hằng số
Biến số (variable) được dùng để giữ các giá trị và có thể thay
đổi các giá trị mà biến đang giữ
Khai báo: <typename> varname;
Vd:
int i;
float x, y, z;
char c;
Gán giá trị cho biến: <varname> = <value>;
vd:
i = 4;
x = 5.4;
y = z = 1.2;

9
Hằng số
Hằng số (constant) giá trị không thay đổi trong quá trình sử
dụng.
Khai báo hằng:
#define <constantname> <value>
vd:
#define TRUE 1
#define FALSE 0
Giá trị hằng
Hằng nguyên: 3423, 0x48 = 4*16+8=72
Hằng dấu phẩy động: -231.292, 123.456E-4
Hằng ký tự: ‘a’, ‘b’
‘9’ – ‘0’ = 57 – 48 = 9
Kiểu và chuyển kiểu (typecasting)
C cho phép chuyển đổi kiểu dữ liệu cơ bản trong khi đang
tính toán (chuyển kiểu tường minh).
ví dụ:
void main()
{
float a;
int b;
b = 10/3;
a = (float)10/3;
printf(“a = %f n b = %dn”, a, b);
}
Chuyển kiểu tự động: khi biểu thức gồm hai toán hạng khác
kiểu thì kiểu thấp hơn sẽ được nâng thành kiểu cao hơn
1.5*(11/3)=4.5
Định nghĩa kiểu (typedef)
Có thể định nghĩa các kiểu riêng bằng lệnh typedef.
vd:
#define TRUE 1
#define FALSE 0
typedef int boolean;
void main() {
boolean b;
b = FALSE;
/*...*/
}
Các Toán tử
right to left= *= /= %= += -=
&= |= ^= <<= >>=
Assignment14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
2
1
0
Priority
Conditional operator
Logical OR
Logical AND
Boolean OR
Boolean XOR
Boolean AND
Equality
Relational
Shift
Additive
Multiplicative
Type cast
Prefix and unary
Postfix
Primary expression
Category
Right to left?
left to right||
left to right&&
left to right|
left to right^
left to right&
left to right== !=
left to right< <= > >=
left to right<< >>
left to right+ -
left to right* / %
right to left( typeName )
right to left! ~ + - ++ -- & sizeof
left to rightFunction() () [] ->
Noneidentifiers constants
AssociativityExample

10
Các toán tử so sánh và toán tử logic
15
7
5
7
0
X | Y
1
1
1
0
0
!Y
0
0
0
1
1
!X
1
1
1
1
0
X || Y
7
7
0
7
0
Y
0
0
0
X>>Y
32
48
24
X<<Y
0
0
1
X == Y
1
1
0
X != Y
1
0
1
X >= Y
1
0
0
X > Y
0
1
1
X <= Y
3
4
3
Y
018
515
005
000
000
X & YX && YX
Possible MistakesLogical Operators
304
413
303
X=YX < YX
Possible MistakesRelational and Quality Operators
Số nhị phân
Hệ đếm thập phân:
5426=5*103 + 4*102 + 2*101 + 6*100
254,68 = 2*102 + 5*101 + 4*100 + 6*10-1 + 8*10-2
Hệ đếm nhị phân (cơ số hai): Hệ chỉ có hai chữ số 0 và 1.
1000 10112 = 1*27 + 0*26 + 0*25 + 0*24 + 1*23 + 0*22 + 1*21 + 1*20 =
27 + 23 + 21 + 20 = 139
1011.012 = 1*23 + 0*22 + 1*21 + 1*20 + 0*2-1 + 1*2-2 = 11.25
Một chữ số nhị phân – BIT – là đơn vị lưu trữ thông tin nhỏ nhất
của máy tính.
Các phép toán số học
+ - / *
%: phép chia lấy phần dư trong số nguyên. (modulo).
i = i + 1; i++; ++i;
i = i – 1; i--; --i;
i = i + 3; i += 3;
i = i * j; i *= j;
Phép chia kiểu nguyên: 7/5 cho kết quả 1.
Phép lấy phần dư: 7 % 5 cho kết quả 2.
Thứ tự ưu tiên:
Toán tử Tên gọi Thứ tự tính toán (precedence)
() Ngoặc tròn Được ưu tiên nhất. Tính giá trị đầu tiên trong một biểu thức
*, /, or % Nhân, chia, lấy
phần dư
Độ ưu tiên thứ hai, nếu cùng tồn tại thì được thực hiện từ
trái qua phải
+ or - Cộng, trừ Độ ưu tiên thấp nhất
Toán tử tăng giảm
Có thể viết i=i+1; (i=i-1;) dưới dạng
i++; ( i--; )
hay ++i ( --i; )
Sự khác nhau giữa tiền tố và hậu tố
i++, giá trị của i tham gia vào việc lượng giá biểu thức chứa nó
trước khi tăng.
++I, giá trị của i tăng, sau đó giá trị mới có hiệu lực khi lượng giá
biểu thức chứa nó.
Ví dụ: Với i= 4
j = ++i +10; cho j bằng 15 và j= i++ +10; cho j=14.
int i= 6;
printf ("%dn",i++); /* Prints 6 sets i to 7 */
int i= 6;
printf ("%dn",++i); /* prints 7 and sets i to 7 */

11
Các phép gán tắt
Chương 3: Cách thức vào ra
Cao Tuấn Dũng
2007
Dòng vào, ra chuẩn
Việc nhập dữ liệu được thực hiện thông qua
dòng vào chuẩn stdin (bàn phím)
Khi có dữ liệu trên dòng vào chuẩn, các hàm
nhận dữ liệu như scanf, getchar sẽ lấy phần dữ
liệu mà nó yêu cầu
Khi dòng vào không đủ dữ liệu: máy chờ người
dùng
Dòng ra chuẩn: màn hình
Các hàm xuất dữ liệu
Printf, putchar
Thư viện vào ra chuẩn: stdio.h
a 12 1.4
Hàm printf
int printf (char* địnhdạng, [danh sách đối,….]
Vd: printf(“Gia tri ham tai toa do %d,%d la %f”, 2,3, 1.09);
Dạng tổng quát của đặc tả chuyển dạng
%[-] [width][.prec] ký tự chuyển dạng
width: dãy số nguyên xác định độ rộng tối thiểu của giá trị hiển thị
.prec: dùng cho kiểu float, double
Đối số nguyên không dấuunsigned intu
Đối số là xâu ký tựchar *s
Đối số là số dấu phẩy tĩnhfloat, doublef
Đối số là số nguyên lớnlongld
Đối số là số nguyên có dấuintd
Đối số là một ký tựcharc
Ý nghĩaKiểu giá trị của đối sốKý tự chuyển dạng

12
Hàm printf
Khi không có mặt dấu trừ: kết quả dồn về bên phải. Ngược lại, kết
quả dồn về bên trái
Ký tự chuyển dạng bắt đầu = 0, nếu độ dài của đối số nhỏ hơn
width thì kết quả sẽ điền các ký tự 0 vào bên trái.
Ví dụ: int i = -124;
char c='j'; float x=28.932, y= 4.061;
printf("%c nam o toa do %2.3f %f", c, x, y);
Sẽ hiển thị: j nam o toa do 28.932 4.061000
"-0124"printf("%05d", i);
" -124"printf("%5d", i);
"-124"printf("%-05d", i);
"-124 "
Kết quả
printf("%-5d", i);
Lệnh
Ký tự Escape
Đánh dấu các ký tự đặc biệt: ’, ”, n, t, r, , 0
Dùng trong hàm printf để định dạng dòng ra
Hàm scanf
Có một số đặc điểm tương tự printf nhưng theo chiều ngược lại:
đọc thông tin từ dòng vào.
Cú pháp: int scanf(char *định_dạng, [danhsachdiachi]);
Trả về giá trị EOF nếu có lỗi.
Xâu định dạng có cú pháp: %[*][width]kýtựchuyểndạng
int a;
float x, y;
char ch[6], ct[6];
scanf("%f%5f%3d%3s%s", &x, &y,&a, ch, ct);
54.32e-1 25 12357287a
x = 5.432
y=25.0
a=123
ch="572"
ct="87a
Một số hàm nhập xuất khác
getchar: Nhập một ký tự từ dòng vào:
int getchar();
int c;
c = getchar();
putchar
putchar(int c);
fflush(stdin): Làm sạch dòng vào.
Nhập xuất xâu:
char *gets(char *s) nhận dữ liệu cho đến khi gặp 'n'
char ten[30];
int t;
printf( "nTuoi:");
scanf("%d",&t);
fflush(stdin); /* xoá mọi ký tự ở dòng vào */
printf( "nTen:");
scanf("%s",ten);

13
Các cấu trúc điều khiển
Cao Tuấn Dũng
2007
Câu lệnh điều kiện if
if (<dieu kien>)
{
/* cac lenh thuc hien neu dieu kien dung */
}
…
expression
statement(s)
Next statement
True False
Một quyết định có thể
được đưa ra dựa trên bất
cứ một biểu thức nào.
0 - false
khác 0 - true
Ví dụ:
3 - 4 - true
Ví dụ
2. int main() {
3. int b;
4. printf("Enter a value:");
5. scanf("%d", &b);
6. if (b < 0)
7. printf("The value
is negativen");
8. return 0;
9. }
Ví dụ
Mã giả (pseudo code): Nếu điểm thi lớn hơn hay bằng 5 thì sinh viên
đã vượt qua kỳ thi.
Mã chương trình C: if ( diemthi >= 5 )
printf( "Vuot qua ky thin" );
true
false
diemthi >= 5 print “Qua”

14
if … else …
if (<dieu kien>)
{
/* cac lenh thuc hien neu dieu kien dung */
}
else
{
/* cac lenh thuc hien neu dieu kien sai */
}
… expression
statement1
Next statement
True False
statement2
Ví dụ
…
printf(“1/X is: “);
if(X)
printf(“ %f n”, 1/X);
else
printf(“ undefined n”);
…
Ví dụ
Mã giả (pseudo code): Nếu điểm thi lớn hơn hay bằng 5 thì sinh viên
đã vượt qua kỳ thi nếu không thì sinh viên thi trượt.
Mã chương trình C: if ( diemthi >= 5 )
printf( "Vuot qua ky thin" );
else printf( "Truotn" );
truefalse
print “Truot” print “Qua”
diemthi >= 5
Lỗi đơn giản nhưng dễ phạm
2. int main() {
3. int b;
5. scanf("%d", &b);
6. if (b == 5)
7. printf(“b is "); printf( “5 n”);
8. return 0;
9. }

15
Lỗi đơn giản nhưng dễ phạm
1. printf(“1/X is: “);
2. if(X < 0) ;
3. printf(“ X is negative n”);
4. …
Lệnh if else if
Khi muốn thực hiện 1 trong n quyết định
if (biểu thức1)
lệnh 1;
else if (biểu thức2)
lệnh 2;
…
else if (biểu thức_n_1)
lệnh n -1;
else lệnh n;
Biểu thức 1
Biểu thức 2
Lệnh 1
Lệnh 1
+
+
-
-
Lệnh ứng với else cuối cùng
Lệnh if else if
Lập chương trình nhập vào mã trình độ và đưa ra tên trình độ tương
ứng
#include <stdio.h>
int main()
{
int ma;
printf("n Go vao ma trinh do:");
scanf("%d", &ma);
if (ma==1)
printf("n Trinh do trung cap");
else if (ma==2)
printf("n Trinh do cao dang");
else if (ma==3)
printf("n Trinh do dai hoc");
else
printf("n Nhap sai ma");
return 0;
}
Ví dụ: Kiểm tra nhiều điều kiện
2. int main() {
int b;
4. scanf("%d", &b);
5. if (b < 0)
6. printf("The value is negativen");
7. else if (b == 0)
8. printf("The value is zeron");
9. else
10. printf("The value is positiven");
11. return 0;
12. }
Bài tập: Viết chương trình giải phương trình bậc nhất:
ax + b = 0. Biện luận các điều kiện có nghiệm của phương trình.

16
Điều kiện lồng nhau
Câu lệnh if có thể được lồng vào nhau.
1. if ( X >= 0 ) {
2. if ( Y < 0 )
3. Y = Y + sqrt(X);
4. }
5. else
6. Y = Y + sqrt(-X);
Tuy nhiên, cần chú ý đến thứ tự các cặp lệnh if … else … khi lồng
các lệnh if. Nếu không sẽ phát sinh lỗi.
1. if ( X >= 0 )
2. if ( Y < 0 )
3. Y = Y + sqrt(X);
4. else
5. Y = Y + sqrt(-X);
Bài tập: Viết chương trình giải phương trình bậc 2:
ax^2 + bx +c = 0. Chú ý các điều kiện có nghiệm.
Lặp - lệnh while
while (bieu thuc dieu kien)
{cac lenh}
Khi biểu thức điều kiện (expression) còn khác 0 (TRUE), lệnh
(statement) tiếp tục được thực hiện. Nếu expression bằng 0
(FALSE), lệnh while dừng và chương trình sẽ gọi lệnh kế tiếp
sau while.
Nếu lúc đầu expression bằng 0 thì (statement) trong while không
bao giờ được gọi thực hiện.
expression
statement(s)
Next statement
True
False
Ví dụ
In bảng đổi nhiệt độ từ độ Fahrenheit (oF) sang độ Celcius
(oC).
2. int main() {
3. int a = 0;
4. while (a <= 100) {
5. printf("%4d degrees F = %4d degrees Cn",a, (a - 32)*5/9);
6. a = a + 10;
7. }
8. return 0;
9. }
Ví dụ: Biến đếm điều khiển
Biến đếm điều khiển vòng lặp
Lặp cho đến khi bộ đếm đạt tới một giá trị nhất định
Vòng lặp xác định: số vòng lặp được biết trước.
Ví dụ: Một lớp học 120 sinh viên phải làm bài tập. Điểm số (số
nguyên trong khoảng 0 đến 10). Tính điểm bài tập trung bình cho
cả lớp.
Mã giả:
Gán tong bang 0
Gán biến đếm sinh viên bằng 1
While biến đếm nhỏ hơn hay bằng 120
Nhập điểm số
Cộng điểm số vào tổng
Tăng 1 vào biến đếm
Điểm trung bình = tổng / 120
Hiển thị ra màn hình

17
1. Khởi tạo biến
2. Thực hiện vòng
lặp
3. Xuất kết quả
1 /*
2 Tinh diem trung binh kiem tra
3 Dieu khien vong lap bang bien dem */
5
6 int main()
7 {
8 int counter, grade, total, average;
9
10 /* Khoi tao gia tri bien */
11 total = 0;
12 counter = 1;
13
14 /* Xu ly */
15 while ( counter <= 120 ) {
16 printf( "Nhap diem: " );
17 scanf( "%d", &grade );
18 total = total + grade;
19 counter = counter + 1;
20 }
21
22 /* Kêt thuc */
23 average = total / 120;
24 printf( "Diem trung binh cua ca lop la %dn", average );
25
26 return 0; /* Chuong trinh ket thuc thanh cong */
27 } Lập trình C - Việt Nhật 2007 66
Thiết kế giải thuật Top-down
Mở rộng bài toán:
Viết chương trình tính điểm trung bình mà số sinh viên không
được biết trước.
Làm cách nào để kết thúc chương trình?
Sử dụng giá trị có vai trò "lính canh"
Còn có tên gọi khác là cờ
Chỉ ra dấu hiệu “kết thúc nhập dữ liệu.”
Vòng lặp kết thúc khi người sử dụng nhập vào giá trị lính canh.
Giá trị này được chọn sao cho không thể nhầm lẫn nó với các giá
trị nhập vào thông thường khác.
Thiết kế giải thuật Top-down
Tiếp cận top-down, giải quyết từng bước vấn đề
Bắt đầu với vấn đề cần giải quyết từ đỉnh (top):
Xác định điểm trung bình kiểm tra của cả lớp
Phân chia bài toán thành các công việc nhỏ hơn và liệt kê chúng
theo trình :
Khởi tạo biến
Nhập dữ liệu, tính tổng và đếm số sinh viên
Tính điểm trung bình
Nhiều chương trình trải qua ba giai đoạn:
Khởi tạo: khởi tạo giá trị các biến
Xử lý: nhập giá trị dữ liệu và thao tác trên chúng
Kết thúc: Tính toán và hiển thị kết quả cuối cùng
1. Khởi tạo biến
2. Nhập liệu
2.1 Thi hành vòng
lặp
1 /*
2 Chương trình tính điểm trung bình
3 sự dụng biến canh để điều khiển vòng lặp */
5
6 int main()
7 {
8 float average;
9 int counter, grade, total;
10
11 /* khởi tạo */
12 total = 0;
13 counter = 0;
14
15 /* xử lý */
16 printf( "Nhập điểm, -1 để thoát ra: " );
18
19 while ( grade != -1 ) {
20 total = total + grade;
21 counter = counter + 1;
22 printf( "Enter grade, -1 to end: " );
24 }

18
Các cấu trúc điều khiển lồng nhau
Bài toán
Một học viện có một danh sách kết quả kiểm tra của 120 sinh
viên (1 = qua, 2 = trượt)
Viết chương trình phân tích kết quả
Nếu có hơn 90 sinh viên thi đỗ, hiển thị "Chất lượng đạt"
Chú ý
Chương trình phải xử lý 120 kết quả
Biến đếmđiều khiển vòng lặp có thể được sử dụng
Có thể dùng hai biến đếm
Một cho số lượng thi đỗ, một cho số thi trượt
Kiểm tra kết quả thi—hoặc 1 hoặc 2
Nếu kết quả không phải là 1, coi như là 2
1 /* Fig. 3.10: fig03_10.c
2 Phân tích kết quả thi */
4
5 int main()
6 {
7 /* Khai báo khởi tạo biến */
8 int passes = 0, failures = 0, student = 1, result;
9
10 /* Làm việc với 120 sinh viên; vòng lặp điều khiển bởi biến đếm */
11 while ( student <= 120 ) {
12 printf( "Enter result ( 1=pass,2=fail ): " );
13 scanf( "%d", &result );
14
15 if ( result == 1 ) /* if/else lồng trong while */
16 passes = passes + 1;
17 else
18 failures = failures + 1;
19
20 student = student + 1;
21 }
22
23 printf( "Passed %dn", passes );
24 printf( "Failed %dn", failures );
25
26 if ( passes > 90 )
27 printf( "Chất lượng đạtn" );
28
29 return 0; /* kết thúc thành công */
30 }
Lặp - lệnh for
for (biểu thức khởi tạo; biểu thức kiểm tra; biểu thức tăng
giảm)
{Các lệnh}
Khởi động. Sau đó, nếu điều kiện (test) khác 0: lệnh (statement)
được thi hành, lệnh điều chỉnh lại “biến đếm” được gọi thi hành.
test
statement(s)
Next statement
True
False
adjustment
initialization
Ví dụ
In ra các số từ 1 đến 10
Biểu thức khởi tạo được thực hiện một lần, còn các biểu thức
còn lại được tính nhiều lần.
Vòng lặp for có thể lồng nhau nhiều lần
Câu lệnh break làm máy thoát khỏi vòng lặp for sâu nhất
chứa lệnh đó.
In ra các chữ cái hoa
for (i = 1; i <= 10; i++)
printf("%d ", i);
char ch;
for (ch = 'A'; ch <= 'Z'; ch++)
printf("%c ", ch);

19
Lệnh for (tiếp theo)
Giữa hai dấu ; có thể có nhiều hơn một biểu thức
Phân cách nhau bởi dấu phảy.
Example:
for (i = 0, j = 0; j + i <= 10; j++, i++)
printf( "%dn", j + i );
Ví dụ
Bài toán đổi nhiệt độ. Yêu cầu: hiển thị nhiệt độ chính xác đến con
số thập phân sau dấu phẩy.
2. int main() {
3. float a = 0;
4. int i;
5. for(i=0; i<=100; i+=10) {
6. printf("%6.2f degrees F = %6.2f degrees Cn",
a, (a - 32.0) * 5.0 / 9.0);
7. a = a + 10;
8. }
9. return 0;
10. }
Ví dụ
Sum is 2550
1 /* Tính tổng các số chẵn
2 từ 1 đến 100 */
4
5 int main()
6 {
7 int sum = 0, number;
8
9 for ( number = 2; number <= 100; number += 2 )
10 sum += number;
11
12 printf( "Sum is %dn", sum );
13
14 return 0;
15 }
Lặp - lệnh do while
do
{statement(s)}
while (expression) ;
Thực hiện lệnh (statement). Kiểm tra biểu thức điều kiện
(expression). Nếu (expression) bằng 0, dừng. Nếu không, thực
hiện (statement).
Lệnh do while thực hiện (statement) ít nhất một lần.
expression
statement(s)
Next statementTrue
False

20
Ví dụ - giao diện chương trình
2. #define PTB1 1
3. #define PTB2 2
4. #define STOP 3
5. int main()
6. {
7. int i;
8. do {
9. printf(“ Chuong trinh giai phuong trinh bac thap n”);
10. printf(“ 1. Giai phuong trinh bac 1: ax + b = 0 n”);
11. printf(“ 2. Giai phuong trinh bac 2 : ax^2 + bx + c = 0 n”);
14. printf(“ 3. Thoat chuong trinh nn”);
15. printf(“ Chon muc so (1/2/3) ? “);
16. scanf(“%d”, &i);
17. if(i == PTB1)
18. printf(“Giai phuong trinh bac 1: hien chua con”);
19. else if(i == PTB2)
20. printf(“Giai phuong trinh bac 2: chua cai datnn”);
21. } while (i != STOP);
22. return 0;
23. }
Bài tập: Ghép chương trình trên với hai chương trình trong bài tập
1 và 2
break
dùng để thoát khỏi vòng lặp giữa
chừng.
cú pháp:
break;
Thường sử dụng cùng với lệnh if để
kiểm tra điều kiện dừng trước khi dùng
lệnh break.
Bài tập: Viết chương trình nhập vào
một số rồi tìm số nguyên tố đầu tiên
lớn hơn số vừa nhập
for…
{
for…
{
for…
{
….
break;
…
}
…
}
}
Tìm số nguyên tố lớn
Cho trước một số tự nhiên N, tìm số nguyên tố lớn hơn gần
nhất.
Giải pháp:
Số nguyên tố là số nguyên tố không chia hết cho các số nhỏ hơn
căn bậc hai của nó.
Không tính trường hợp 2, 3 thì số nguyên tố phải lẻ.
Thuật toán sơ khởi:
Kiểm tra N và so sánh với 2, 3
Nếu N chẵn thì tăng lên 1. Bắt đầu thử với một số lẻ.
Nếu N là hợp số thì tăng N lên 2
Thử thế nào?
Thử tất cả các số nhỏ hơn căn bậc hai của N, nếu N chia hết cho
một số trong chúng thì N là hợp số.

21
Tìm số nguyên tố lớn
2. #define TRUE 1
3. main(void)
4. {
5. unsigned long int sochia, ucv_nguyento;
6. int la_nguyento;
7. printf(“Nhap vao so khoi dau: “);
8. scanf(“%lu”, & ucv_nguyento);
9. if(ucv_nguyento <= 2)
10. ucv_nguyento = 2;
11. else if(ucv_nguyento !=3 )
12. {
13. if(ucv_nguyento %2 == 0)
14. ucv_nguyento ++; /* Phai la so le */
16. for( ; ; ucv_nguyento += 2)
17. {
18. la_nguyento = !TRUE;
19. for(sochia = 3; ucv_nguyento % sochia; sochia += 2)
20. if(sochia * sochia > ucv_nguyento)
21. { la_nguyento = TRUE;
22. break;
23. }
24. if (la_nguyento)
25. break;
26. }
27. }
28. printf(“So nguyen to lon hon gan nhat la %lun”, ucv_nguyento);
29. }
continue
bỏ qua các lệnh kế tiếp
trong một vòng lặp và bắt
đầu vòng lặp tiếp theo.
cú pháp:
continue;
chỉ áp dụng với lệnh lặp.
Bài tập: Viết chương trình
nhập vào một số và tìm ra
tất cả các thừa số nguyên
tố của số đó.
while(i<10)
{
scanf(“%d”, &grade);
if ((grade<0) || (grade>100))
{
printf(“Illegal grade – try againn”);
continue;
}
…….
}
Ví dụ minh họa: continue
1 /* Ví dụ minh họa
2 Sử dụng continue trong vòng lặp for */
4
5 int main()
6 {
7 int x;
8
9 for ( x = 1; x <= 10; x++ ) {
10
11 if ( x == 5 )
12 continue;
13
14
15 printf( "%d ", x );
16 }
17
18 printf( "nDung lenh continue de bo qua gia tri
5n" );19 return 0;
20 }
1 2 3 4 6 7 8 9 10
Dung lenh continue de bo qua gia tri 5

22
Tìm thừa số nguyên tố
2. main(void)
3. {
4. unsigned long N, thuasonguyento, phanconlai;
5. printf(“Nhap vao mot so tu nhien: “);
6. scanf(“%lu”, &N);
7. thuasonguyento = 2;
phanconlai = N;
8. while(thuasonguyento * thuasonguyento <= phanconlai)
9. {
10. if(phanconlai % thuasonguyento == 0)
12. { /* Tim ra mot thua so */
13. printf(“%lu”, thuasonguyento);
14. phanconlai /= thuasonguyento;
15. continue;
16. }
17. /* Khong phai la thua so nguyen to */
18. if(thuasonguyento == 2) thuasonguyento = 3;
19. else
20. thuasonguyento += 2;
21. }
22. /* thua so nguyen to cuoi cung */
23. printf(“%lun”, phanconlai);
24. }
Thực hành lệnh lặp
Viết chương trình giải các bài tập sau sử dụng lần lượt các
cấu trúc lặp: while, for, do while
Nhập vào một số nguyên năm chữ số (giả sử người dùng
tuân thủ nghiêm ngặt quy tắc nhập). In các chữ số này trên
năm hàng
Viết chương trình in ra giai thừa của số tự nhiên N.
Nhập mười số nguyên từ bàn phím và đưa ra số lớn nhất.
Lệnh switch
Bài tập:
Viết chương trình lấy ngẫu nhiên 1000 số nguyên và đếm
số lần xuất hiện ở hàng đơn vị các số chẵn (2, 4, 6, 8), số lẻ
(1, 3, 5, 7, 9) và số 0.
Nếu chúng ta dùng cấu trúc lệnh if ... else ... if … thì phức tạp
và có thể đòi hỏi nhiều phép thử.
Lý do: if ... else ... : rẽ nhánh hai chiều.
Thử cài đặt bài toán bằng if...else...

23
Lệnh switch
Dùng lệnh switch để cài đặt cơ chế rẽ nhánh nhiều chiều.
cú pháp:
switch(<expression>)
{
case case1:
case case2:
<statements>;
break;
/* … */
case casen:
<statements>;
break;
default:
<statements>;
break;
}
Sơ đồ xử lý lệnh switch
true
false
.
.
.
case a case a action(s) break
case b case b action(s) break
false
false
case z case z action(s) break
true
true
default action(s)
Giải bài bằng switch
1. #include <stdlib.h>
3. #include <time.h>
4. int main(void)
5. { int n,i;
6. int n_even = n_odd = n_zero = 0;
7. randomize();
8. for(i=0; i<1000; i++)
9. { n = random(1000);
10. switch (n%10) {
11. case 2:
12. case 4:
13. case 6:
14. case 8:
15. n_even++;
16. break;
17. case 1:
18. case 3:
19. case 5:
20. case 7:
case 9:
21. n_odd++;
22. break;
23. case 0:
24. n_zero++;
25. break;
26. }
27. }
28. // print out the summary
29. printf(“Number of even_eding number: %dn”
Number of odd_ending number: %dn”
Number of zero_ending number: %dn”,
n_even, n_odd, n_zero);
30. return 0;
31. }

24
Thống kê điểm số (American system)
Hệ thống điểm của học sinh, sinh viên Mỹ: A, B, C, D, E, F
Chương trình nhập điểm của sinh viên, kết thúc bằng EOF
In ra số lượng sinh viên đạt điểm số tương ứng
1. Khởi tạo các
biến
2. Nhập liệu
2.1 Dùng switch
để cập nhật các
biến đếm
1 /*
2 Thống kê điểm số */
4
5 int main()
6 {
7 int diem;
8 int aCount = 0, bCount = 0, cCount = 0,
9 dCount = 0, fCount = 0;
10
11 printf( "Nhập phân loại học tập theo chữ hoa.n" );
12 printf( "Nhấn ký tự EOF để kết thúc nhập liệu.n" );
13
14 while ( ( grade = getchar() ) != EOF ) {
15
16 switch ( grade ) { /* switch lồng trong while */
17
18 case 'A': /* điểm là hạng A */
19 ++aCount;
20 break;
21
22 case 'B': /* điểm là hạng B */
23 ++bCount;
24 break;
25
26 case 'C': /* điểm là hạng C */
27 ++cCount;
28 break;
29
30 case 'D': /* điểm là hạng D */
31 ++dCount;
32 break;
3. In kết quả
33
34 case 'F': /* điểm là hạng F */
35 ++fCount;
36 break;
37
38 case 'n': case' ': /* ignore these in input */
39 break;
40
41 default: /* catch all other characters */
42 printf( "Nhập sai ký tự phân hạng kết quả." );
43 printf( " Làm ơn nhập lại.n" );
44 break;
45 }
46 }
47
48 printf( "Kết quả phân loại sinh viên:n" );
49 printf( "A: %dn", aCount );
50 printf( "B: %dn", bCount );
51 printf( "C: %dn", cCount );
52 printf( "D: %dn", dCount );
53 printf( "F: %dn", fCount );
54
55 return 0;
56 }
Bài tập
1) Viết chương trình tính giá trị biểu thức "a op b" như "2 + 3"
a, b toán hạng – op : toán tử
2) Yêu cầu người sử dụng nhập vào một tháng. In ra số ngày
trong tháng đó.
Tháng có 31 ngày: 1, 3, 5, 7, 8, 10, 12
Tháng có 30 ngày: 4, 6, 9, 10
Tháng có 28 hoặc 29 ngày : 2

25
In số ngày trong một tháng
#include <stdio.h>
int main ()
{
int thang;
printf("n Nhap vao thangs trong
nam ");
scanf("%d",&thang);
switch(thang) {
case 1:
case 3:
case 5:
case 7:
case 8:
case 10:
case 12:
printf("n Thang %d co 31
ngay ",thang);
break;
case 4:
case 6:
case 9:
case 11:
printf("n Thang %d co 30
ngay ",thang);
break;
case 2:
printf (" Thang 2 co 28 hoac
29 ngay");
break;
default :
printf("n Khong co thang
%d", thang);
break;
}
return 0;
}
Tính ex với độ chính xác 10-5
ex = 1+x/1!+x2/2!+……………..+ xn/n!
#include <stdio.h>
void main() {
float epsilon = 0.00001;
float x,add;
int i=1;
float result = 0.0;
add = 1;
printf("Chương trình tính giá trị e mũ x. n");
printf("x="); scanf("%f", &x);
while (add > epsilon) {
result = result + add;
add = add*x/i;
i = i+1;
}
printf ("Ket qua la:%f", result);
}
Một số toán tử và lệnh khác
Toán tử ‘,’ được dùng để khởi động nhiều biến trong vòng
lặp.
Ví dụ:
for(i = 0, j = 0; i < 5; i++, j += i++)
printf(“i = %d, j = %d, i+j = %dn”, i, j, i+j);
Kết quả là: ????
Toán tử ba ngôi
<TestExpr> ? <YesExpr> : <NoExpr>
Ví dụ:
Max = (Y > Z) ? Y : Z;
Một số toán tử và lệnh khác
Lệnh goto cho phép nhảy không điều kiện đến bất kỳ nơi nào
trong chương trình.
Cú pháp:
goto <label>
Ví dụ: xem chương trình ví dụ.
Lệnh goto làm mất cấu trúc chương trình.

26
Từ khóa của C
auto break case char
const continue default do
double else enum extern
float for goto if
int long register return
short signed sizeof static
struct switch typedef union
unsigned void volatile while
Từ khóa của C
#define để khai báo hằng số và …
typedef để khai báo kiểu dữ liệu riêng
Toán tử sizeof xác định số byte được dùng để chứa một đối
tượng
ví dụ:
typedef unsigned long int Int32;
/* ... */
int x;
x = sizeof(Int32); // x = 4
Chương 4: Mảng
Cao Tuấn Dũng
2007
Mảng
Mảng là tập hợp các giá trị cùng kiểu.
Dãy liên tục các ô nhớ lưu các phần tử có liên quan đến nhau
Khai báo:
typename arrayname[array_size];
số phần tử trong mảng: array_size;
int a[array_size];
n = array_size;
Truy cập phần tử mảng qua chỉ số của phần tử: i
array[i]; // 0 <= i <= array_size-1, i ∈N0
a[n-1]a[n-1]…a[2]a[1]a[0]
a

27
Mảng
Các phần tử mảng hoạt động như các
biến thông thường
c[ 0 ] = 3;
printf( "%d", c[ 0 ] );
Các thao tác toán học trên chỉ số mảng
If x bằng 3
c[ 5 - 2 ] == c[ 3 ] == c[ x ]
Ví dụ khai báo mảng:
int c[ 10 ];
float myArray[ 3284 ];
Khai báo nhiều mảng cùng kiểu
Tương tự khi khai báo nhiều biến cùng
kiểu
int b[ 100 ], x[ 27 ];
Tên mảng
(Các phần tử mảng
có cùng chung một
tên, c)
Vị trí của một
phần tử trong mảng
c
c[6]
-45
6
0
72
1543
-89
0
62
-3
1
6453
78
c[0]
c[1]
c[2]
c[3]
c[11]
c[10]
c[9]
c[8]
c[7]
c[5]
c[4]
Chú ý
C không kiểm tra giới hạn của chỉ số truy cập phần tử mảng.
Truy cập đến phần tử i>=array_size không có cảnh báo,
nhưng giá trị không kiểm soát được.
Kích thước mảng phải là một hằng số.
Kích thước mảng có thể được khai báo tường minh hoặc
thông qua một giá trị định nghĩa trước (#define)
Ví dụ thực tế
Bài toán: Sử dụng bảng số liệu
về lượng mưa hàng tháng
trong năm.
Input: tháng
Output: Lượng mưa trung bình
cho tháng đó
tháng lượng mưa TB (in mm)
0 30
1 40
2 45
3 95
4 130
5 220
6 210
7 185
8 135
9 80
10 40
11 45
Bảng lượng mưa
Khởi tạo mảng
Mảng có thể được khởi tạo bởi một dãy các
giá trị thích hợp.
int n[ 5 ] = { 1, 2, 3, 4, 5 };
Nếu không đủ các giá trị khởi tạo cho tất cả, các phần
tử bên phải sẽ có giá trị 0
int n[ 5 ] = { 0 } => Tất cả phần tử = 0.
Nếu kích thước mảng bị bỏ qua, chương
trình dịch tự phát hiện kích thước cần
thiết.
int n[ ] = { 1, 2, 3, 4, 5 };
Các khai báo sau đây là hợp lệ
int Squares[5] = {0,1,4,9,16};
int Squares[5] = {0,1,4};
int Squares[] = {0,1,4,9,16};
int Squares[];

28
Chú ý
Không thể thực hiện các thao tác chép nội dung một mảng
sang mảng khác.
Chép từng phần tử mảng
char A[3]={‘a’,’b’,’c’};
char B[3];
B = A; // ???
for(int i=0; i<3; i++)
B[i] = A[i];
hoặc chép khối bộ nhớ (sẽ được đề cập sau)
Không dùng phép so sánh trực tiếp (==) nội dung trong hai
mảng.
Phép so sánh (A==B) so sánh địa chỉ hai vùng nhớ mà A và B
chỉ đến.
Bảng lượng mưa (tiếp)
#include <stdio.h>
int main()
{
int thang;
int bangmua[12] = { 30, 40, 45, 95, 130, 220,
210, 185, 135, 80, 40, 45 };
printf("Nhap thang: ");
scanf("%d", &thang);
printf("Luong mua trung binh cua thang: %d mm.n",
bangmua[thang-1]);
return 0;
}
Bảng lượng mưa (tiếp)
#include <stdio.h>
int main()
{
int thang;
int bangmua[12] = { 30, 40, 45, 95, 130, 220,
210, 185, 135, 80, 40, 45 };
printf("Nhap thang: ");
scanf("%d", &thang);
printf("Luong mua trung binh cua thang: %d mm.n",
bangmua[thang-1]);
return 0;
}
Chú ý
Các phần tử trong mảng được dùng như các biến đơn thông
thường.
Các hàm printf, scanf không làm việc với kiểu mảng, do đó việc
nhập xuất giá trị là do người lập trình tự tiến hành với từng phần tử
mảng.
1. // nhap gia tri cho cac phan tu mang
2. float a[4];
3. for(int i=0; i<4; i++)
4. {
5. printf(“a[%d]=“,i);
6. scanf(“%f”, &a[i]);
7. }
Chỉ số của phần tử mảng phải thuộc kiểu nguyên (int, short int, long
int, char)

29
Khởi tạo mảng gồm các số chẵn từ 2 đến
20
#include <stdio.h>
#define arraySize 10
int main()
{
int s[ arraySize ]; // mảng S có 10 phần tử
int i;
for ( i = 0; i < arraySize; i++ ) // khởi tạo giá trị
s[ i ] = 2 + 2 * i;
printf("Phan tu t Gia trin");
for ( i = 0; i < arraySize; i++ )
printf("%dt%dn", i, s[i]);
return 0;
}
Nhập xuất dữ liệu cho mảng
#include <stdio.h>
#define SOTHANG 12
/* Lưu và hiển thị lượng mưa */
int main()
{
int solieu[SOTHANG];
int thang;
for ( thang=0; thang < SOTHANG; thang++ )
{
scanf("%d", &solieu[thang] );
}
...
Nhập xuất dữ liệu cho mảng
#include <stdio.h>
#define SOTHANG 12
...
/* Print from January to December */
for ( thang=0; thang< SOTHANG; thang++ )
{
printf( "%5d ” , solieu[thang] );
}
printf("n");
/* Print from December to January */
for ( thang = SOTHANG - 1; thang >= 0; thang-- )
{
printf( "%5d ” , solieu[month] );
}
printf("n");
return 0;
}
1 /*
2 Histogram printing program */
4 #define SIZE 10
5
6 int main()
7 {
8 int n[ SIZE ] = { 19, 3, 15, 7, 11, 9, 13, 5, 17, 1 };
9 int i, j;
10
11 printf( "%s%13s%17sn", "Element", "Value", "Histogram"
);12
13 for ( i = 0; i <= SIZE - 1; i++ ) {
14 printf( "%7d%13d ", i, n[ i ]) ;
15
16 for ( j = 1; j <= n[ i ]; j++ )
17 printf( "%c", '*' );
18
19 printf( "n" );
20 }
21
22 return 0;
23 }
Element Value Histogram
0 19 *******************
1 3 ***
2 15 ***************
3 7 *******
4 11 ***********
5 9 *********
6 13 *************
7 5 *****
8 17 *****************
9 1 *

30
Đổi số nguyên dương sang nhị phân
Nguyên lý:
Chia liên tiếp số cần chuyển đổi cho 2 cho đến khi thương số là 0
Lấy các số dư theo chiều ngược lại
23 2
111 2
51 2
21 2
10 2
0110111
Đổi số nguyên dương sang nhị phân
Khởi tạo ngẫu nhiên
Tạo dãy số nguyên dương 500 số. Mỗi số có giá trị trong
khoảng 1 đến 1000. In ra màn hình giá trị trung bình của dãy,
số phần tử trong dãy bằng, nhỏ hơn, lớn hơn giá trị trung
bình.
Tạo số ngẫu nhiên
#include <stdlib.h>
#include <time.h>
srand(time(NULL)); /* Khởi tạo bộ sinh số ngẫu nhiên, gọi một lần
duy nhất */
rand() ; sinh số nguyên ngẫu nhiên
1+ rand() % N
Sắp xếp mảng
Sắp xếp dữ liệu
Là một ứng dụng quan trọng
Hầu hết mọi cơ quan tổ chức cần sắp xếp dữ liệu
Sắp xếp nổi bọt
Duyệt mảng vài lần
So sánh các cặp phần tử liên tiếp
Nếu thứ tự tăng (hay bằng nhau) không thay đổi gì.
Nếu thứ tự giảm: tráo đổi hai phần tử.
Lặp lại bước trên cho mọi phần tử

31
Sắp xếp mảng
Sắp xếp mảng
Sắp xếp mảng
for (pass = 0; pass < arraySize - 1; pass++ )
for (j = 0; j < arraySize - 1; j++ )
// So sánh hai phần tử kề nhau và đổi chỗ chúng khi
// phần từ trước lớn hơn phần tử sau
if ( a[ j ] > a[ j + 1 ] ) {
hold = a[ j ];
a[ j ] = a[ j + 1 ];
a[ j + 1 ] = hold;
}
Mảng hai chiều
Một phần tử mảng có thể là một mảng
khác
Mảng của các mảng được gọi là mảng
nhiều chiều
Hàng 0
Hàng 1
Hàng 2
Cột 0 Cột 1 Cột 2 Cột 3
a[ 0 ][ 0 ]
a[ 1 ][ 0 ]
a[ 2 ][ 0 ]
a[ 0 ][ 1 ]
a[ 1 ][ 1 ]
a[ 2 ][ 1 ]
a[ 0 ][ 2 ]
a[ 1 ][ 2 ]
a[ 2 ][ 2 ]
a[ 0 ][ 3 ]
a[ 1 ][ 3 ]
a[ 2 ][ 3 ]
Chỉ số hàng
Tên mảng
Chỉ số cột

32
Mảng nhiều chiều
Khai báo mảng 2 chiều:
type name[row_size][column_size];
Khởi tạo
int SumSquares[2][3] = { {0,1,4}, {1,2,5} };
int SumSquares[2][3] = { {0,1,4} };
int SumSquares[ ][3] = { {0,1,4}, {1,2,5} };
int SumSquares[ ][3] = { {0,1, }, {1} };
int SumSquares[ ][3];
0 1 4
1 2 5
SumSquares
0 1 4 1 2 5
Ví dụ: Lượng mưa hàng năm
Bài toán: thao tác trên bảng vũ biểu
• input: tháng và năm
• output: lượng mưa trung bình vào năm, tháng đó
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
0 30 40 75 95 130 220 210 185 135 80 40 45
1 25 25 80 75 115 270 200 165 85 5 10 0
2 35 45 90 80 100 205 135 140 170 75 60 95
3 30 40 70 70 90 180 180 210 145 35 85 80
4 30 35 30 90 150 230 305 295 60 95 80 30
nam
thang
Lượng mưa trung bình năm (mm)
#define NYEARS 5
#define NMONTHS 12
int main()
{
int table[NYEARS][NMONTHS] =
{
{30,40,75,95,130,220,210,185,135,80,40,45},
{25,25,80,75,115,270,200,165, 85, 5,10, 0},
{35,45,90,80,100,205,135,140,170,75,60,95},
{30,40,70,70, 90,180,180,210,145,35,85,80},
{30,35,30,90,150,230,305,295, 60,95,80,30}
};
int year, month;
printf("Enter year and month: "); scanf("%d %d", &year, &month);
if ((0 <= year) && (year < NYEARS) &&
(0 <= month) && (month < NMONTHS))
printf("Rainfall for year %d month %d is %d", year, month,
table[year-1][month-1]);
else
{
printf("Data non available");
}
return 0;
}
Nhập Mảng 2 chiều
1. #define MAX_STUDENT 5
2. #define MAX_SUBJECT 6
3. int StudentScore[MAX_STUDENT][MAX_SUBJECT];
4. void read_Score(int Score[MAX_STUDENT][MAX_SUBJECT],
int nStudents, int nSubjects)
5. {
6. int i,j;
7. for(i=0; i<nStudents; i++)
8. for(j=0; j<nSubjects; j++)
9. scanf(“%d”, &Score[i][j]);
10. }

33
Biểu diễn mảng 2 chiều
0 1 4
1 2 5
StudentScores
0 1 4 1 2 5
? ? ?
? ? ?
? ? ? ? ? ?
? ? ? ? ? ?
? ? ? ? ? ?
? ? ? ? ? ?
Student1 Student2
Student1
Student2
Student3
Student4
Student5
Bài tập
Viết chương trình nhập vào một dãy số theo thứ tự tăng, nếu
nhập sai quy cách thì yêu cầu nhập lại. In dãy số sau khi
nhập xong. Nhập thêm một số và chèn số đó vào dãy số sao
cho không thay đổi tính chất của dãy. In lại dãy mới để kiểm
tra.
Viết chương trình nhập vào một ma trận nguyên m hàng n
cột. In ma trận ra màn hình. Nhập vào một số nguyên và kiểm
tra xem có phần tử nào trong ma trận có cùng giá trị hay
không. Ở vị trí nào và có bao nhiêu phần tử.
Viết chương trình đảo một mảng một chiều. Ví dụ:
1, 3, 5, 8, 7, 9, 6 thành 6, 9, 7, 8, 5, 3, 1
Hàm (function)
Cao Tuấn Dũng
2007
Lập trình cấu trúc
Với chương trình máy tính
Với chương trình đơn giản, tất
cả các xử lý nên được đặt
trong hàm main.
Chia để trị: Phân chia chương
trình thành các phần nhỏ - các
chương trình con (routine) hay
còn gọi là các hàm (function)
Chương trình con A
Các biến
Câu lệnh
Kết thúc chương trình con A
Chương trình con B
Các biến
Câu lệnh
Kết thúc chương trình con B
Chương trình
Trong thực tế: Sản xuất bằng cách lắp ghép các module: các
module được lắp ghép lại thành sản phẩm, các module có thể được
cải tiến nhưng không ảnh hưởng đến các module khác trong sản
phẩm.

34
Hàm – Mô đun hóa chương trình
Trong C mọi chương trình con là hàm, không có sự phân biệt giữa
hàm và thủ tục.
Cách tiếp cận phân tích bài toán theo hướng top-down: xác định
chức năng của các hàm.
Một chương trình C là một tập hợp các hàm tương tác bằng cách
gọi lẫn nhau và truyền các thông tin qua lại giữa các hàm.
Các hàm có thể được dùng lại nhiều lần thành lập các thư viện
hàm. (vd: stdio, stdlib, conio, math, string,…)
Hai loại hàm trong C:
Hàm chuẩn trong các thư viện C: printf, scanf, các hàm tính toán toán
học, xử lý xâu ký tự, …
Hàm do người dùng định nghĩa.
Hàm
Là một đoạn mã lệnh độc lập, được đặt tên, thực hiện một
nhiệm vụ cụ thể và có thể trả về một giá trị cho chương trình
gọi hàm
Sử dụng hàm trong chương trình giúp:
Chia nhỏ chương trình thành những mô đun nhỏ dễ quản lý
Thống nhất các đoạn mã tương tự nhau, sử dụng nhiều lần trong
một chương trình
Tái sử dụng mã lệnh trong nhiều hơn một chương trình
Các hàm toán học
ceil(9.2) bằng 10.0
ceil(-9.8) bằng -9.0
làm tròn số
nguyên
nhỏ nhất
không lớn
hơn x
ceil(x)
nếu x≥0 thì fabs(x)
bằng x
nếu x<0 thì fabs(x)
bằng -x
giá trị tuyệt
đối của x
fabs(x)
log10(1.0) bằng 0.0
log10(10.0) bằng 1.0
logarithm
thập phân
(cơ số 10)
của x
log10(x)
log(2.718282) bằng
1.0
logarithm
tự nhiên
(cơ số e)
của x
log(x)
exp(1.0) bằng
2.718282
hàm mũ exexp(x)
sqrt(9.00) bằng 3.0Căn bậc 2
của x
sqrt(x)
Ví dụMô tảHàm
tan(0.0) bằng 0.0tan của x (x theo
radian)
tan(x)
cos(0.0) bằng 1.0cos của x (x theo
radian)
cos(x)
sin(0.0) bằng 0.0sin của x (x theo
radian)
sin(x)
fmod(13.657,2.333) bằng
1.992
phần dư của phép
chia x cho y
fmod(x,y
)
pow(2,7) bằng 128x mũ y (xy)pow(x,y)
floor(9.2) bằng 9.0
floor(-9.8) bằng -10.0
làm tròn số nguyên
lớn nhất không nhỏ
hơn x
floor(x)
Ví dụ đầu tiên: Hàm lập phương
Cho vao mot so nguyen: 6
Gia tri lap phuong cua 6 la 216
#include <stdio.h>
/* nguyen mau ham*/
int cube(int x);
void main() {
int a, kq;
printf("Cho mot so nguyen:"); scanf("%d", &a);
kq=cube(a);
printf("n Gia tri lap phuong cua %d la %d", a, kq);
}
/* Ham tinh lap phuong */
int cube(int x) {
int x3;
x3 = x*x*x;
return x3;
}

35
Hoạt động của hàm
Các lệnh trong hàm chưa được
thực hiện cho tới khi hàm được
gọi. Khi hàm được gọi điều
khiển thực hiện các lệnh được
chuyển cho hàm.
Chương trình gửi thông tin đến
hàm: các đối số
Hàm gửi lại thông tin: giá trị trả
về
Bốn bước cơ bản khi gọi hàm:
Chương trình
Khai báo Biến;
Lệnh;
….
Lời gọi hàm
Lệnh
…….
Kết thúc
Hàm
danh sách đối số
Giá trị trả về
Cấp phát bộ nhớ cho các đối số và biến cục bộ
Gán giá trị của các tham số thực cho đối số tương ứng
Thi hành lệnh
Gặp câu lệnh return: Xóa các đối số, biến cục bộ, thoát khỏi hàm
Khai báo hàm
Nguyên mẫu hàm (prototype): nguyên mẫu hàm cho chương
trình dịch biết sự tồn tại của một hàm với tên, danh sách đối
số, kiểu giá trị trả về cụ thể
Cú pháp:
Kiểu giá trị trả về Tênhàm(kiểu đối số 1, kiểu đối số 2,…);
int Max(int x, int y);
int Min(int x, int y);
Nguyên mẫu hàm chỉ cần thiết khi phần định nghĩa hàm nằm
phía sau lời gọi hàm trong chương trình.
Nguyên mẫu hàm được chương trình dịch sử dụng để kiểm
tra tính hợp lệ của hàm
Nguyên mẫu hàm phải khớp với định nghĩa hàm
Tệp tiêu đề
Chứa các nguyên mẫu hàm của các hàm trong thư viện
stdio.h, stdlib.h, math.h, time.h
Chứa nguyên mẫu các hàm do người dùng định nghĩa
Sử dụng tệp tiêu đề do người dùng định nghĩa
Khai báo các hàm vào lưu trong file riêng
Đặt tên filename.h
Khai báo sử dụng các hàm này ở chương trình khác
#include "filename.h"
Sử dụng lại các hàm đã khai báo
Định nghĩa hàm
Nơi cài đặt thực sự mã cho một hàm
Dòng đầu tiên tương tự như nguyên mẫu hàm, tuy nhiên
chỉ định rõ danh sách đối số
không kết thúc bằng dấu ;
Phần tiếp theo là thân hàm

36
Các thành phần của hàm
Tên hàm (name)
danh sách tham số (list of parameters)
kiểu trả về (return type)
thân hàm (function body)
lệnh trả về (return)
<return_type> function_name (<list_of_parameters>)
Các hàm phải được khai báo trước khi được gọi thi hành.
giao diện
(interface) của hàm
Hàm radian
Hàm chuyển đổi số đo góc từ độ sang radian
#include <stdio.h>
#include <math.h>
#define PI 3.14159
/* nguyen mau ham*/
float Radian(float x);
void main() {
float ang, adj, opp;
printf("Nhap gia tri cua goc (theo do:"); scanf("%f", &ang);
printf("Nhap canh ke:"); scanf("%f", &adj);
opp= adj*tan(Radian(ang));
printf("Canh doi la: %fn", opp);
}
/* Ham tinh Radian */
float Radian(float deg) {
float result;
result = PI * deg/180.0;
return result;
}
Thành phần của hàm – Tên hàm
Tên hàm là một định danh (identifier), do đó nó tuân theo các
quy định của ngôn ngữ C cho định danh. (xem bảng các toán
tử)
Nên đặt tên có ý nghĩa.
Không đặt tên trùng với tên các hàm hệ thống trong C hoặc
các từ khóa của C.
Danh sách tham số
Danh sách tham số xác định các đối số được đưa vào hàm.
Các đối số được khai báo trong phần mô tả cài đặt của hàm
thì được gọi là các tham số hình thức (formal parameters).
Mỗi tham số hình thức là một cặp: <type> <identifier>. Từ
khoá void có thể được dùng nếu không có tham số hình thức
nào cần khai báo. Các tham số trong các hàm khác nhau có
thể trùng tên.
Khi gọi hàm, các đối số đưa vào hàm phải đầy đủ và đúng
kiểu như đã khai báo.

37
Ví dụ
/* ... */
1. float max(float x, float y)
2. {
3. return (x > y ? x : y);
4. }
/*…*/
6. int main()
7. {
8. float z = 4.7;
9. float x = max(4.5, z);
10. }
Giá trị trả về (return value)
Một hàm được phép trả về cho phần chương trình gọi nó một
giá trị: giá trị trả về.
Chương trình gọi hàm có thể sử dụng giá trị trả về.
Một số hàm không cần trả về các giá trị. Từ khóa void được
dùng trong khai báo giá trị trả về của các hàm này.
Kiểu int sẽ là kiểu của trị trả về nếu không chỉ rõ kiểu giá trị
trả về trong khai báo hàm.
ví dụ:
afunction() { /*…*/ }
Thân hàm (function body)
{ /* các đoạn mã trong thân hàm */ }
Các biến có thể được khai báo bên trong hàm biến cục bộ
(local variable)
Biến cục bộ không được trùng tên với tham số hình thức
trong khai báo hàm.
Các biến cục bộ chỉ có giá trị trong phạm vi của hàm.
Hàm tìm USCLN giữa hai số
int USCLN(int a, int b)
{
a=abs(a);
b=abs(b);
while(a!=b)
{
if(a>b)
a=a-b;
else
b=b-a;
}
return a;
}

38
Phạm vi truy cập của biến
Phạm vi truy cập (scope) của biến xác định vùng chương
trình có thể truy cập đến biến.
Biến được khai báo trong khối lệnh (nằm giữa { }) có thể
được truy cập bởi các lệnh nằm trong cùng khối và các lệnh
thuộc các khối con.
Biến được khai báo “ngoài cùng” có phạm vi truy cập trong
toàn chương trình biến toàn cục (global variables).
Biến cục bộ (local variable) được khai báo và sử dụng trong
phạm vi một khối lệnh và các khối lệnh con.
Biến thuộc phạm vi trong cùng được tham chiếu đến đầu tiên.
Ví dụ
1. int i=1; /* i là biến toàn cục vì nằm ở ngoài các khối lệnh */
2. { /* block A */
3. int i=2;
4. printf (“%dn”, i); /* outputs 2 */ }
5. { /* Block B */
6. int i=3;
7. printf (“%dn”, i); /* outputs 3 */
8. { /* Block C */
9. int i=4;
11. { /* Block D */
13. }
14. { /* Block E */
Phạm vi của biến
Biến tự động ( automatic)
Biến automatic được khai báo trong một hàm và nó là
biến cục bộ trong hàm này, tức là phạm vi của nó chính
là hàm mà trong đó biến này được khai báo.
Chú ý:
Từ khoá auto được dùng để khai báo các biến cục
bộ. Tuy nhiên rất ít khi người ta sử dụng nó vì các
biến cục bộ đã mặc nhiên được xem là automatic.
Tham số hình thức trong một hàm cũng là biến
automatic.

39
Cấp lưu trữ và phạm vi các đối tượng
Cấp lưu trữ ( storage class): thời gian sống + phạm vi
Có tất cả bốn cấp lưu trữ trong C: tự động, toàn cục (ngoài),
tĩnh và register được khai bao thông qua các từ khóa auto,
extern, static và register.
Mặt khác cũng lưu ý rằng cấp lưu trữ của một biến đôi khi
được xác định bởi chính vị trí khai báo của biến đó trong
chương trình. Trong các trường hợp khác người ta dùng
bốn từ khóa nói trên trong khai báo
Ví dụ:
auto int a,b,c;
extern float r1,r2;
static int count = 0;
extern char star;
Biến tự động
/* Hoán vị giá trị hai số nguyên */
#include <stdio.h>
void swap(auto int* , auto int* ); /* Hàm nguyên mẫu */
main()
{
auto int x, y;
x = 10; y = 20;
printf("Ban đầu x = %d, y = %d", x, y);
swap( &x, &y);
printf("Sau đó x = %d, y = %d", x, y);
}
/* Định nghĩa hàm swap */
void swap( auto int* a, auto int* b)
{
auto int temp;
temp = *a;
*a = *b;
*b = temp;
}
Biến toàn cục (global, external).
Phạm vi (scope) của biến toàn cục là toàn bộ chương
trình
Các biến toàn cục được định nghĩa bên ngoài mọi hàm
do vậy chúng có tiềm năng sử dụng cho nhiều hàm.
Biến toàn cục còn đóng một vai trò quan trọng khi phát
triển các ứng dụng lớn, vì khi đó hiển nhiên là các
chương trình nguồn để trên nhiều tệp khác nhau.
Từ khoá extern thông báo với trình biên dịch rằng tên
và kiểu của biến đặt sau đã được khai báo ở đâu đó rồi.
Biến toàn cục
#include <stdio.h>
long fibo(int count);
long f1=1,f2=1;/* khai báo biến toàn cục */
main()
{
int count,n;
printf("nn =");scanf("%d",&n);
for(count=1;count<=n; ++count)
printf("ni=%2d F=%ld", count,fibo(count));
}
long int fibo(int count)
{
long int f;
f=(count<3) ? 1: f1+f2;
f2=f1; f1=f;
return f;
}

40
Biến tĩnh (static)
Biến tồn tại liên tục từ lúc bắt đầu cho tới lúc kết thúc chương
trình.
Cấp phát bộ nhớ một lần và tồn tại cho đến khi kết thúc
static tênkiểu tênbiến = giatri;
#include <stdio.h>
int inc(){
static int n=0;
n++;
return n;
}
void main(){
printf("n Ket qua inc lan 1: %d", inc());
printf("n Ket qua inc lan 2: %d", inc());
}
Ket qua inc lan 1: 1
Ket qua inc lan 2: 2
Biến tĩnh
#include<stdio.h>
long fibo(int count);
main()
{
int count,n;
printf("nn =");scanf("%d",&n);
for(count=1;count<=n; ++count)
printf("ni=%2d F=%ld", count,fibo(count));
}
long int fibo(int count)
{
static long int f1=1,f2=1;
long int f;
f=(count<3) ? 1: f1+f2;
f2=f1; f1=f;
return f;
}
Nếu bỏ từ khóa static ở trong thân hàm main ????
Biến register
Từ khoá register được đặt trước khai báo của các biến
tự động để đề nghị trình biên dịch duy trì giá trị biến đó
trong thanh ghi của máy tính, giúp nâng cao tốc độ thực
hiện.
Trình biên dịch có thể bỏ qua từ khoá register khi không
còn đủ thanh ghi nữa và nói chung chúng chỉ áp dụng
cho các biến kiểu int và char.
Ví dụ sau đề nghị trình biên dịch đặt biến counter vào
một trong các thanh ghi của máy và khởi tạo nó giá trị
ban đầu bằng 1:
register int counter = 1;
Lệnh return
kết thúc hàm và trả quyền điều khiển về cho phần chương
trình có lời gọi hàm.
cú pháp:
return Expr;
hoặc
return;
hàm tự kết thúc khi thực hiện hết lệnh cuối cùng.

41
Một số ví dụ
Tính tổng các số nguyên tố nhỏ hơn n
Một số ví dụ minh họa
Chương trình tính tổng các số nguyên tố
Một số bài tập
Viết chương trình tính tiền thuê máy dịch vụ Internet và
in ra màn hình kết quả. Dữ liệu nhập vào là giờ bắt đầu
thuê (GBD), giờ kết thúc thuê (GKT) và số máy thuê
Điều kiện dữ liệu: 6 <=GBD < GKT <= 21, Giờ nguyên.
Đơn giá 2500 đ cho mỗi giờ trước 5h30 và 3500 cho mỗi giờ sau 5h30
Nhập vào ba số thực a, b, c kiểm tra xem chúng có phải
là ba cạnh một tam giác không. Nếu có tính diện tích, độ
dài 3 đường cao.
Truyền tham số khi gọi hàm
Truyền tham chiếu (call by reference): các tham chiếu đến
các tham số hình thức là tham chiếu đến các đối số. Giá trị
của các đối số có thể được thay đổi từ xử lý bên trong hàm.
Truyền giá trị (call by value): các đối số đưa vào hàm được
chép vào các tham số hình thức. Các giá trị của các đối số
được sử dụng trong hàm nhưng những thay đổi của tham số
hình thức trong hàm không làm thay đổi giá trị của các đối số
truyền vào.

42
Truyền giá trị
1. /* Swapping routine that doesn’t work */
3. void Swap(int x, int y)
{ int Temp;
4. Temp = x;
5. x = y;
6. y = Temp;
7. }
8. main(void)
9. { int Left, Right;
10. Left = 5; Right = 7;
11. Swap(Left, Right);
12. printf(“Left = %d, Right = %dn”, Left, Right);
13. }
Tại sao truyền giá trị không làm
thay đổi giá trị đối số
main#1::Left = 5
main#1::Right = 7
Swap#1::Temp = ?
Swap#1::x = 5
Swap#1::y = 7
M1
M2
M3
M4
M5
main#1::Left = 5
main#1::Right = 7
Swap#1::Temp = 5
Swap#1::x = 7
Swap#1::y = 5
M1
M2
M3
M4
M5
Truyền bằng tham chiếu
/* Swapping routine that does work */
#include <stdio.h>
void Swap(int &x, int &y)
{
int Temp;
Temp = x;
x = y;
y = Temp;
}
main(void)
{
int Left, Right;
Left = 5; Right = 7;
Swap(Left, Right);
printf(“Left = %d, Right = %dn”, Left, Right);
}
Tại sao truyền bằng tham chiếu làm
thay đổi giá trị đối số
main#1::Left = 5
main#1::Right = 7
Swap#1::Temp = ?
Swap#1::x
Swap#1::y
M1
M2
M3
M4
M5
main#1::Left = 7
main#1::Right = 5
Swap#1::Temp = 5
Swap#1::x
Swap#1::y
M1
M2
M3
M4
M5

43
Dừng chương trình và mã lỗi
Thông thường main trả về giá trị kiểu int
có thể sử dụng khai báo: void main()
Nên sử dụng giá trị trả về để kiểm soát xử lý của chương
trình.
Sử dụng hàm exit(<exitcode>); để dừng chương trình và trả
về mã lỗi.
Nên xây dựng một đoạn chương trình con làm nhiệm vụ bắt
lỗi trong quá trình chạy.
Truyền mảng cho hàm
Truyền mảng cho hàm
1 /* Fig. 6.13: fig06_13.c
2 Passing arrays and individual array elements to functions */
4 #define SIZE 5
5
6 void modifyArray( int [], int ); /* appears strange */
7 void modifyElement( int );
8
9 int main()
10 {
11 int a[ SIZE ] = { 0, 1, 2, 3, 4 }, i;
12
13 printf( "Effects of passing entire array call "
14 "by reference:nnThe values of the "
15 "original array are:n" );
16
17 for ( i = 0; i <= SIZE - 1; i++ )
18 printf( "%3d", a[ i ] );
19
20 printf( "n" );
21 modifyArray( a, SIZE ); /* passed call by reference */
22 printf( "The values of the modified array are:n" );
23
24 for ( i = 0; i <= SIZE - 1; i++ )
25 printf( "%3d", a[ i ] );
26
27 printf( "nnnEffects of passing array element call "
28 "by value:nnThe value of a[3] is %dn", a[ 3 ] );
29 modifyElement( a[ 3 ] );
30 printf( "The value of a[ 3 ] is %dn", a[ 3 ] );
31 return 0;
32 }

44
Hàm truy cập, in Mảng 2 chiều
1. void print_Score(int Score[MAX_STUDENT][MAX_SUBJECT],
int nStudents, int nSubjects)
2. {
3. int i,j;
4. for(i=0; i<nStudents; i++)
5. {
6. for(j=0; j<nSubjects; j++)
7. printf(“%2dt”, &Score[i][j]);
8. printf(“n”);
9. }
10. }
Chương trình
1. main(void)
2. {
3. int nStudents, nScores;
4. scanf(“%d %d”, &nStudents, &nScores);
5. if(nStudents <= MAX_STUDENT &&
nScores <= MAX_SCORES)
6. read_Score(StudentScore, nStudents, nScores);
7. print_Score (StudentScore, nStudents, nScores);
8. return 0;
9. }
Sử dụng hàm như tham số.
Ví dụ:
bài tập viết chương trình giải phương trình bậc hai.
…
x1 = (-b + sqrt(delta))/(2*a);
…
Đệ Quy
Cao Tuấn Dũng
2007

45
Nguyên lý
Trong C cho phép trong thân một hàm có thể gọi ngay
đến chính nó, cơ chế này gọi là đệ qui.
Có thể định nghĩa hàm đệ qui là hàm sẽ gọi đến chính
nó trực tiếp hay gián tiếp thông qua các hàm khác.
Cách tiến hành giải một bài toán đệ qui nhìn chung có
những điểm chung sau.
Hàm đệ qui thực ra chỉ biết cách giải bài toán trong trường hợp đơn giản
nhất (hay còn gọi là trường hợp cơ sở).
Nếu hàm được gọi trong các trường hợp phức tạp hơn, hàm đệ qui sẽ
chia công việc cần giải quyết thành hai phần. Một phần hàm biết cách
giải quyết như thế nào, còn phần kia vẫn không biết cách giải quyết như
thế nào tuy nhiên để được gọi là có khả năng đệ qui, phần sau phải
giống với bài toán ban đầu nhưng đơn giản hơn hay nhỏ hơn bài toán
ban đầu.
Để đảm bảo việc đệ qui có kết thúc, mỗi một lần gọi đệ qui thì bài toán
phải đảm bảo đơn giản hơn và các bước đệ qui này còn thực hiên tiếp
cho dến khi nào bài toán đơn giản dần, đơn giản tới mức trở thành
trường hợp cơ sở.
Tính giai thừa
Ví dụ: Viết chương trình nhập số tự nhiên n và tính giai thừa : n!.
Giải quyết bài toán bằng vòng lặp
2. unsigned long int factorial(int n)
3. { unsigned long f = 1;
4. for (int i = 1; i<=n; i++)
5. f *= i;
6. return f;
7. }
8. int main(void)
9. { int n;
10. printf(“Nhap n:”); scanf(“%d”, &n);
printf(“n! = %d! = %ln”, n, factorial(n));
11. return 0;
12. }
Tính giai thừa
Tuy nhiên cũng có thể định nghĩa đệ qui hàm giai thừa như sau :
nếu n>0 n! = n * (n-1)!
nếu n=0 n! = 0! = 1
2. unsigned long int factorial(int n)
3. { if(n==0)
4. return 1;
5. return (n* factorial(n-1));
6. }
7. int main(void)
8. { int n;
9. printf(“Nhap n:”); scanf(“%d”, &n);
10. printf(“n! = %d! = %ln”, n, factorial(n));
11. return 0;
12. }
Dãy Fibonaci
Một ví dụ thứ hai dùng đệ qui là tính dẫy số
Fibonaci
Dãy số Fibonaci gồm những số
0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21 ...
Bắt đầu từ hai số 0 và 1, tiếp sau đó các số Fibonaci
sau bằng tổng của 2 số Fibonaci trước nó.
Dẫy Fibonaci có thể định nghĩa đệ qui như sau:
fibonaci(0) = 0; fibonaci(1) = 1;
fibonaci(n) = fibonaci(n-1) + fibonaci(n-2) ∀n>1

46
Dãy Fibonaci (tiếp)
/* Tính dẫy số Fibonaci phương pháp đệ qui */
#include <stdio.h>
long fibo( long ); /* Hàm nguyên mẫu */
main()
{
long result, n;
printf("Hãy nhập vào một số nguyên : ");
scanf("%ld", &n);
result = fibo(n);
printf("Fibonaci thứ %ld là : %ldn", number, result);
return 0;
}
/* Định nghĩa đệ qui hàm fibonaci */
long fibo( long n)
{
if ( n = 0 || n = 1 )
return n;
else
return fibo(n-1) + fibo(n-2);
}
Lời gọi hàm đệ quy và Điều kiện
dừng của thuật giải đệ quy
Bài toán giải bằng thuật giải đệ quy phải có điều kiện dừng.
Thuật toán đệ quy trên máy tính có thể bị giới hạn bởi dung
lượng bộ nhớ do lời gọi hàm liên tiếp.
factorial (4) factorial (3) factorial (2) factorial (1)
main
Hãy vẽ sơ đồ tiến trình gọi hàm khi thực hiện tính dãy fibonacci bằng
đệ quy.
Bài toán Tháp Hà Nội
Có 3 cái cột và một chồng đĩa ở cột thứ nhất. Hãy chuyển
chồng đĩa sang cột thứ ba với điều kiện mỗi lần di chuyển chỉ
một đĩa và các đĩa bé luôn nằm trên đĩa lớn.
Truyền thuyết: lúc thế giới hình thành, trong ngôi đền thờ
Brahma có một chồng 64 cái đĩa. Mỗi ngày, có một thầy tu di
chuyển một đĩa. Đến khi hết đĩa thì đó là ngày tận thế.
Thuật giải
Chuyển (n-1) đĩa sang cột trung gian.
Chuyển đĩa lớn nhất sang cột đích.
Chuyển (n-1) đĩa từ cột trung gian sang cột đích.

47
Cài đặt bằng đệ quy
1. MoveDisk(disk_number, starting_post, target_post,
intermediate_post)
2. {
3. if(disk)number > 1)
4. {
5. MoveDisk(disk_number-1, starting_post,
intermediate_post, target_post);
6. printf(“Move disk number %d, from post %d to post %d.n”,
disk_number, starting_post, target_post);
7. MoveDisk(disk_number-1,intermediate_post,
target_post, starting_post);
8. }
9. else
10. printf(“Move disk number 1 from post %d to post %d.n”,
starting_post, target_post);
11. }
CON TRỎ
Cao Tuấn Dũng
2007
Con trỏ
Biến con trỏ
Khai báo biến con trỏ
Địa chỉ và giá trị
Truyền tham chiếu trong lời gọi hàm
Truyền tham số qua trị
2. void move_one(int x, int y)
3. {
4. x = x-1;
5. y = y+1;
6. }
7. int main(void)
8. {
9. int a = 4, b = 7;
10. move_one(a, b);
11. print(“%d, %dn”, a, b);
12. return 0;
13. }

48
Bộ nhớ
main#1::a
main#1::b
move_one#1::x
move_one#1::y
M1
M2
M3
M4
Giá trị biến và địa chỉ trong bộ nhớ
Biến là tên các vùng nhớ được dùng để giữ các giá trị.
Khi chúng ta khai báo một biến, máy sẽ cấp phát cho biến đó
một số ô nhớ liên tiếp đủ để chứa nội dung của biến, ví dụ
một biến ký tự được cấp phát một byte, một biến nguyên
được cấp phát hai bytes, một biến thực được cấp phát bốn
bytes .v.v
Hàm move_one(a, b) cần truy cập vào các vị trí nhớ của a và
b cũng như các giá trị của a và b.
Bằng cách nào?
x
địa chỉtên biến
giá trị41024:
Kiểu dữ liệu Con trỏ
Địa chỉ của biến được tính là số thứ tự của byte đầu tiên trong
dãy các bytes được cấp cho biến. Tuỳ theo kích thước bộ
nhớ người ta biểu diễn địa chỉ bằng hai hoặc bốn bytes.
Một biến kiểu con trỏ (pointer) chứa một tham chiếu
(reference) đến một biến loại khác. Nói khác đi, biến con trỏ
chứa địa chỉ ô nhớ của một biến.
int x;
int* xp;
/* con tro tro toi mot so nguyen */
x = 4;
xp = &x;
41024:
x
1024:
xp
Khai báo, toán tử và sử dụng trong
hàm
Khai báo kiểu dữ liệu con trỏ:
int * “con trỏ đến kiểu int”
float * “con trỏ đến kiểu float”
char * “con trỏ đến kiểu character”
Toán tử
& địa chỉ của một đối tượng
* giá trị của vùng nhớ biến con trỏ chỉ đến
Con trỏ được dùng như tham số hình thức trong khai báo
hàm để truyền và lấy các đối số có giá trị thay đổi.

49
Con trỏ và địa chỉ biến
Địa chỉ của hai biến ký tự liên tiếp sẽ cách nhau một byte
trong khi địa chỉ của hai biến nguyên liên tiếp cách nhau hai
byte còn địa chỉ của hai biến thực liên tiếp cách nhau tới bốn
bytes.
Người ta phân biệt các con trỏ theo các kiểu địa chỉ chứa
trong các con trỏ: con trỏ kiểu nguyên dùng để chứa địa chỉ
các biến nguyên, con trỏ ký tự chứa địa chỉ các biến ký tự,
con trỏ thực chứa địa chỉ các biến thực.
... p a
Sử dụng Con trỏ
Truy cập vùng nhớ được chỉ bởi một con trỏ
int x=1,y=2,z[10];
int *pi; /*pi là một biến con trỏ có kiểu nguyên*/
pi = &x; /*Địa chỉ của x được gán cho pi, và pi trỏ tới biến x*/
y=*pi; /*y có giá trị bằng 1*/
*pi=15; /*Từ bây giờ x có giá trị bằng 15*/
pi=&z[0]; /*Từ đây pi chứa địa chỉ của z[0], tức là địa chỉ của mảng z*/
151024:
x
1024:
pi
Các phép toán trên con trỏ
Một biến con trỏ có thể được cộng, trừ với một số nguyên (int
,long) để cho kết quả là một con trỏ cùng kiểu. Xét ví dụ sau:
int *x=2,*px,*py;
px = &x;
py = px+1; /*py trỏ đến số nguyên nằm sau x
trong bộ nhớ*/
Phép trừ hai con trỏ cùng kiểu được coi là hợp lệ và cho kết
quả là một số nguyên biểu thị "khoảng cách" (ở đây bằng số
phần tử ) giữa hai biến con trỏ.
Ví dụ 3.?. Quay về ví dụ trên, câu lệnh
x=py-px;
gán 1 cho x.
Phép cộng hai con trỏ không hợp lệ. Cũng vậy đối với các
phép nhân, chia hai con trỏ.
Các phép toán trên con trỏ
Có thể áp dụng các phép so sánh, phép gán cho các con trỏ.
Trong các phép toán này đòi hỏi các toán hạng con trỏ phải
có cùng kiểu. Mọi sự chuyển đổi kiểu tự động từ các kiểu
khác thành các kiểu con trỏ phải luôn luôn được cân nhắc và
hỏi ý kiến bởi chương trình biên dịch.
int *addr1;
char *addr2;
addr1=0; /*Chương trình dịch sẽ đưa ra
một warning */
addr2 = (char *)0; /*Phép gán này hợp lệ*/
if(addr1==addr2) /*Gây ra một warning*/
{
addr1 = (int *)addr2; /*Hợp lệ*/
}

50
Sử dụng con trỏ như tham số
#include <stdio.h>
void move_one(int* xPtr, int* yPtr)
{
*xPtr = *xPtr-1;
*yPtr = *yPtr+1;
}
int main(void)
{
int a, b;
a=4; b=7;
move_one(&a, &b);
print(“%d, %dn”, a, b);
return 0;
}
Bộ nhớ
main#1::a
main#1::b
move_one#1::xPtr
move_one#1::yPtr
M1
M2
M3
M4
Hàm swap
void swap(int *px, int *py)
{
int temp;
temp = *px;
*px = *py;
*py = temp;
}
main(void)
{
int a, b;
a=2; b=9;
swap(&a, &b);
}
Bài tập
Lập chương trình:
- Nhập từ bàn phím một số nguyên.
- Đưa ra màn hình dưới dạng hexadecimal nội dung byte cao và
byte thấp của số nguyên.
#include <stdio.h>
main() {
int n;
char *pc;
printf("Nhap vao so nguyen : ");
scanf("%d",&n);
pc=(char *)&n; /*pc trỏ đến byte cao cua n, pc+1
trỏ đến byte thấp*/
printf("Byte cao %x ,byte thap %x",*pc ,*pc++);
}

51
Con trỏ void
Kiểu dữ liệu void
Giá trị trả về của hàm: không cần giá trị trả về
Tham số trong hàm: không có tham số
Con trỏ kiểu void được khai báo như sau:
void *tên_con_trỏ;
Đây là con trỏ đặc biệt, con trỏ không kiểu, nó có thể nhận
bất kỳ địa chỉ kiểu nào. Chẳng hạn các câu lệnh sau là hợp
lệ:
void *px,*py;
int x=1;
float y=0.1;
px=&x;
py=&y;
Con trỏ và mảng một chiều
Xét câu lệnh: int a[10];
Tên mảng là một hằng địa chỉ, nó chính là địa chỉ của phần
tử đầu tiên của mảng; điều này có nghĩa là:
a tương đương với &a[0]
Nếu pa là một con trỏ kiểu nguyên,
int *pa;
Khi đó phép gán
pa = &a[0];
Đem pa trỏ đến phần tử
thứ nhất (có chỉ số là 0) của a;
nghĩa là pa chứa địa chỉ của a[0].
a[9]a[8]a[7]a[6]a[5]a[4]a[3]a[2]a[1]a[0]
a[0] a[1] a[2] a[3] a[4] a[5] a[6] a[7] a[8] a[9]
pa
pa +i là địa chỉ của a[i] và *(pa+i) là nội dung của a[i]
Một biểu thức chứa một mảng và một chỉ số tương đương với
một cách viết khác sử dụng một con trỏ cùng một độ lệch.
... ...
a[9]pa+9
pa+1 a[1]
a[0]pa
Có sự khác nhau giữa tên của mảng và con trỏ. Một con trỏ là
một biến và vì thế, các câu lệnh pa=a và pa++ là hợp lệ.
Nhưng một tên mảng không phải là một con trỏ, do đó các
câu lệnh kiểu như a=pa;a++ là không hợp lệ. (Về thực chất,
tên mảng là một hằng con trỏ do đó chúng ta không thể thay
đổi giá trị của nó được).
Ví dụ : viết chương trình thực hiện các công việc sau:
Đọc từ bàn phím các phần tử của một mảng.
Tính tổng của chúng

52
#include <stdio.h>
main()
{
float a{5],s;
int i
for(i=0;i<5;i++)
[
printf("na[%d] =
",i) ;
scanf("%f",a+i);
}
s=0;
for(i=0;i<5;i++)
s+=a[i];
printf("n tong la:
%10.2f",s);
}
#include <stdio.h>
main()
{
float a{5],s;
int i
for(i=0;i<5;i++)
[
printf("na[%d] =
",i) ;
scanf("%f",&a[i]);
}
s=0;
for(i=0;i<5;i++)
s+=a[i];
printf("n tong la:
%10.2f",s);
}
#include <stdio.h>
main()
{
float a{5],s,*p;
int i; p=a;
for(i=0;i<5;i++)
[
printf("na[%d] =
",i) ;
scanf("%f",p+i);
}
s=0;
for(i=0;i<5;i++)
s+=*(p+i);
printf("n tong la:
%10.2f",s);
}
#include <stdio.h>
main()
{
float a{5],s, *p;
int i; p=a;
for(i=0;i<5;i++)
[
printf("na[%d] =
",i) ;
scanf("%f",&p[i]);
}
s=0;
for(i=0;i<5;i++)
s+=p[i];
printf("n tong la:
%10.2f",s);
}
Truyền mảng qua con trỏ
2. #define SIZE 5
3. void getArray(int *a, int size);
4. main()
5. {int an_array[SIZE];
6. getArray(an_array, SIZE);
7. return 0;
8. }
9. void getArray(int *a, int size)
10. {for(int i=0; i<size; i++) {
11. printf(“a[%d]=“);
12. scanf(“%d”, &a[i]);
13. }
14. }
Con trỏ và mảng nhiều chiều
Phép toán lấy địa chỉ nói chung không dùng được đối với các thành
phần của mảng nhiều chiều (trừ trường hợp mảng hai chiều các số
nguyên).
Phép cộng địa chỉ trong mảng hai chiều
Xét khai báo
float a[2][3];
Với khai báo này hệ thống cấp sáu phần tử liên tiếp trong bộ nhớ theo
thứ tự sau:
a[0][0] a[0][1] a[0][2] a[1][0] a[1][1] a[1][2]
tên của mảng hai chiều được hiểu như địa chỉ của phần tử đầu tiên của
nó; phép cộng địa chỉ phải hiểu như sau: C cho rằng mảng hai chiều là
mảng của mảng; như vậy với khai báo trên thi a là mảng mà mỗi phần tử
của nó là một dãy gồm 3 số thực. Vì vậy
a trỏ tới đầu hàng thứ nhất (phần tử a[0][0]
a+1 trỏ tới đầu hàng thứ hai (phần tử a[1][0]

53
Con trỏ và mảng hai chiều
Để truy xuất vào các phần tử của mảng hai chiều ta
vẫn có thể dùng con trỏ theo cách sau:
float *p, a[2][3];
p=(float*)a;
Khi đó
p trỏ tới a[0][0]
p+1 trỏ tới a[0][1]
p +2 trỏ tới a[0][2]
Tính địa chỉ từng phần tử
Để ý rằng, a là một hằng con trỏ trỏ đến các dòng của một ma trân
hai chiều, vì vậy
a trỏ đến dòng thứ nhất
a+1 trỏ đến dòng thứ hai
Để tính toán được địa chỉ của phần tử ở dòng i cột j chúng ta phải
dùng phép chuyển đổi kiểu bắt buộc đối với a: (float * )a, đây là
con trỏ trỏ đến thành phần a[0][0] của ma trận. Và vì vậy thành
phần a[i][j] sẽ có địa chỉ là (float *a) +i*n+j (n là số cột).
Một cách tổng quát, nếu mảng có kiểu type và có kích thước các
chiều tương ứng là n1,n2,..,nk (Giả sử mảng a có k chiều). Địa chỉ
cuả thành phần a[0]..[0] (k chỉ số 0) là (type *)a, và địa chỉ của
a[i1][i2]...[ik] được tính như sau
( *)type a i n ij l k
j
k
l j
k
+ +
=
−
= +
∑ ∏1
1
1
Ví dụ: Đọc dữ liệu cho mảng hai chiều
#include <stdio.h>
main()
{
float a[2][3],*p;
int i,m,n;
p=(float*)a;
for(i=0;i<2;i++)
for(j=0;j<3;j++)
{
printf("a[%d][%d] = ",i,j);
scanf("%f",p+i*3+j);
}
for(i=0;i<2;i++)
for(j=0;j<3;j++)
{
printf("%6.2f",a[i][j]);
if(j==2) printf("n");
}
}
Mảng các con trỏ
Chúng ta có thể khai báo một mảng các con trỏ bằng câu
lệnh sau:
type *pointer_array[size];
ví dụ câu lệnh,
char *ma[10];
Sẽ khai báo một mảng 10 con trỏ char có thể được dùng để
khai báo một mảng để lưu trữ địa chỉ của mười chuỗi ký tự
nào đó.
Nếu các con trỏ được chuẩn bị để chỉ đến một biến nào đó đã
có, thì như vậy, chúng ta có thể truy xuất được các biến này
thông qua một mảng mà không cần đến vị trí thực sự của các
biến đó có liên tiếp hay không.

54
Ví dụ: sắp xếp thông qua con trỏ
Xem xét một mảng các con trỏ ptr_array được gán các địa chỉ
của các biến int có giá trị và vị trí bất kỳ. Chúng ta sẽ dùng một
hàm để sắp xếp lại các địa chỉ này trong mảng để sao cho các
địa chỉ của các số bé được xếp trước địa chỉ của các số lớn hơn.
Không làm thay đổi vị trí hoặc thay đổi các giá trị của các biến
nhưng mảng vẫn có vẻ như là một mảng chỉ đến các giá trị đã
sắp xếp có thứ tự.
#include <stdio.h>
main() {
int i,j,*x;
int d=10,e=3,f=7;
int a=12,b=2,c=6;
int *ptr_array[6];
/*Gán các thành phần của mảng*/
ptr_array[0]=&a;
ptr_array[1]=&b;
ptr_array[2]=&c;
ptr_array[3]=&d;
ptr_array[4]=&e;
ptr_array[5]=&f;
/*Sắp xếp lại dãy số*/
for(i=0;i<5;i++)
for(j=i+1;j<6;j++)
if(*ptr_array[i]>*ptr_array[j])
{
x=ptr_array[i];
ptr_array[i]=ptr_array[j];
ptr_array[j]=x;
}
/*In kết quả sau khi sắp xếp*/
for(i=0;i<6;i++)
printf(" %d n",*ptr_array[i]);
}
Mảng nhiều chiều và mảng con trỏ
Giữa mảng nhiều chiều và mảng các con trỏ tồn tại nhiều
điểm khác nhau:
Mảng nhiều chiều thực sự là mảng có khai báo, do đó có chỗ đầy đủ cho
tất cả các phần tử của nó. Còn mảng các con trỏ chỉ mới có chỗ cho các
biến con trỏ mà thôi.
Việc sử dụng mảng các con trỏ có hai ưu điểm:
Việc truy xuất đến các phần tử là truy xuất gián tiếp thông qua các con
trỏ và như vậy, vị trí của các mảng con này có thể là bất kỳ, và chúng có
thể là những mảng đã có bằng cách xin cấp phát chỗ động hay bằng
khai báo biến mảng bình thường, tùy ý.
Các mảng con của nó được chỉ đến bởi các con trỏ, có thể có độ dài tùy
ý, hoặc có thể không có (nếu con trỏ đó không được chuẩn bị, hoặc
được gán bằng NULL).
Cấp phát động
Ý nghĩa của việc cấp phát bộ nhớ động là cho phép
chương trình sử dụng vừa đúng khối lượng bộ nhớ mà
chương trình cần, và khi không cần dùng tới nữa thì có
thể giải phóng để cho các công việc tiếp theo có thể sử
dụng được. Như vậy, cùng một vùng bộ nhớ có thể
được sử dụng cho các mục đích khác nhau trong thời
gian thực hiện của chương trình.
Vùng nhớ heap được sử dụng cho mục đích cấp phát
động các khối nhớ có kích thước thay đổi. Có nhiều cấu
trúc dữ liệu sử dụng cách cấp phát động, ta có thể liệt kê
một vài loại như: cây (tree), các loại danh sách liên kết.

55
Cấp phát động
Hàm malloc trong thư viện < stdlib.h>, <alloc.h>
Cú pháp khai báo
(type*)malloc (số ô nhớ cần cấp phát);
Hàm malloc dùng để xin cấp phát một vùng bộ nhớ (với kích
thước được xác định khi gọi hàm) từ vùng nhớ heap. Hàm này
cho phép một chương trình xin cấp phát một vùng bộ nhớ đúng
với kích thước mà chương trình cần.
Giá trị trả về:
Trong trường hợp cấp phát thành công, hàm malloc trả về một con
trỏ tới khối nhớ mới được cung cấp.
Trong trường hợp có lỗi (không đủ bộ nhớ để cấp phát, malloc trả về
giá trị NULL.
Nếu tham số size==0, malloc trả về con trỏ NULL
Ví dụ
#include <stdio.h>
#include <string.h>
#include <alloc.h>
#include <process.h>
main()
{
char *str;
/* cấp phat bộ nhớ cho string */
if ((str = (char *) malloc(10)) == NULL)
{
printf("Not enough memory to allocate buffern");
exit(1); /* Kết thúc chương trình trong trường hợp tràn
bộ nhớ*/
}
/* copy "Hello" into string */
strcpy(str, "Hello");
/* display string */
printf("String is %sn", str);
/* free memory */
free(str);
}
Cấp phát động
Hàm calloc (trong thư viện <stdlib.h>, <alloc.h)
Cú pháp khai báo
(datatype*)calloc(n, sizeof(object));
Hàm calloc xin cấp phát một vùng nhớ kích thước
n*sizeof(object) bytes và xóa trắng vùng nhớ này. Muốn xin
cấp phát vùng nhớ có kích thước lớn hơn 64K, phải sử dụng
hàm farcalloc() (Cấp phát xa)
Trong trường hợp thành công, calloc trả về con trỏ tới vùng nhớ mới
được cấp phát.
Khi có lỗi cấp phát (không đủ bộ nhớ hoặc một trong hai tham số
nitems hoặc size bằng 0) thì hàm trả về NULL.
Ví dụ
#include <stdio.h>
#include <alloc.h>
#include <string.h>
int main(void)
{
char *str = NULL;
/* allocate memory for string */
str = (char *) calloc(10, sizeof(char));
/* display string */
printf("String is %sn", str);
/* free memory */
free(str);
return 0;
}

56
Cấp phát động
Hàm farrealloc, realloc (thư viện <alloc.h>, <stdlib.h>)
Cú pháp khai báo
(datatype*)realloc(buf_ptr,newsize );
void far *farrealloc(void far *oldblock, unsigned long
nbytes);
Trong đó buf_ptr là con trỏ đang chỉ tới vùng ô nhớ được cấp phát từ
trước, còn newsize là kích thước mới càn cấp phát; như vậy hàm này
điều chỉnh lại kích thước của khối nhớ block thành size, sao chép nội
dung vùng nhớ cũ vào vùng mới nếu thấy cần thiết
Hàm farrealloc chỉnh lại kích thước của khối nhớ block thành nbytes,
sao chép nội dung của vùng nhớ cũ vào vùng nhớ mới nếu vùng nhớ
mới được cấp phát lại không cùng địa chỉ với vùng trước cấp phát.
Trong trương hợp thành công, cả hai hàm trả về địa chỉ của khối mới
được cấp phát lại, địa chỉ mới có thể khác so với địa chỉ của khối ban
đầu.
Trong trường hợp thất bại, cả hai hàm trả về NULL.
#include <stdio.h>
#include <alloc.h>
#include <string.h>
int main(void)
{
char *str;
/* allocate memory for string */
str = (char *) malloc(10);
printf("String is %sn Address is %pn", str, str);
str = (char *) realloc(str, 20);
printf("String is %sn New address is %pn", str,
str);
/* free memory */
free(str);
return 0;
}
Giải phóng vùng nhớ đã cấp phát
Hàm farfree, free (Thư Viện: <alloc.h>)
Cú pháp khai báo:
void farfree(void far *block);
void free(void *block);
Hàm farfree giải phóng một khối bộ nhớ đã được cấp phát trước
đấy bởi hàm farcalloc, farmalloc hoặc farrealloc.
Hàm free giải phóng một khối nhớ đã được cấp phát trước đó
bằng hàm calloc, malloc, hoặc realloc.
KÝ TỰ VÀ XÂU (CHUỖI) KÝ TỰ
Cao Tuấn Dũng
2007

57
Ký tự (character)
Kiểu char:
ký tự “in được” gồm: 26 chữ thường (a..z), 26 chữ hoa (A..Z), 10
chữ số (0..9), khoảng trắng, các ký tự:
! “ # $ % & ‘ ( ) * + , - . / : ; < = > ? @ [ ] ^ _ { | } ~
Các ký tự “không in được”: tab, lert (bell), newline, formfeed,...
các ký tự “in được” đặc biệt: ‘’, ‘’’, ‘”’
các ký tự “không in được” đặc biệt:
n new line
a bell
0 null character
b backspace
t horizontal tab
...
Nhập xuất Ký tự
scanf
char ch;
scanf(“%c”, &ch);
sử dụng các đoạn macro có trong thư viện <stdio.h>
putchar: đưa ký tự ra thiết bị xuất chuẩn (stdout)
putchar(‘n’);
getchar: lấy ký tự từ thiết bị nhập chuẩn (stdin)
ch = getchar();
getch: lấy trực tiếp ký tự từ bàn phím không hiển thị ra màn hình
ch = getch();
getche(): lấy trực tiếp ký tự từ bàn phím và hiển thị ký tự ra màn
hình.
ch = getche();
getchar
2. int main(void)
3. {
4. int c;
5. /* Note that getchar reads from stdin and is line buffered; this
means it will not return until you press ENTER. */
6. while ((c = getchar()) != 'n')
7. printf("%c", c);
8. return 0;
9. }
putchar
1. /* putchar example */
3. /* define some box-drawing characters */
4. #define LEFT_TOP 0xDA
5. #define RIGHT_TOP 0xBF
6. #define HORIZ 0xC4
7. #define VERT 0xB3
8. #define LEFT_BOT 0xC0
9. #define RIGHT_BOT 0xD9
10. int main(void)
11. {
12. char i, j;
13. /* draw the top of the box */
14. putchar(LEFT_TOP);
15. for (i=0; i<10; i++)
16. putchar(HORIZ);

58
17. putchar(RIGHT_TOP);
18. putchar('n');
19. /* draw the middle */
20. for (i=0; i<4; i++)
21. {
22. putchar(VERT);
23. for (j=0; j<10; j++)
24. putchar(' ');
25. putchar(VERT);
26. putchar('n');
27. }
28. /* draw the bottom */
29. putchar(LEFT_BOT);
30. for (i=0; i<10; i++)
31. putchar(HORIZ);
32. putchar(RIGHT_BOT);
33. putchar('n');
34. return 0;
35. } Lập trình C - Việt Nhật 2007 230
Một số hàm khác
kbhit: kiểm tra có phím bấm
1. /* khbit example */
2. #include <conio.h>
3. int main(void)
4. {
5. cprintf("Press any key to continue:");
6. while (!kbhit()) /* do nothing */ ;
7. cprintf("rnA key was pressed...rn");
8. return 0;
9. }
Chuỗi ký tự (string)
ChuỗI ký tự
Khai báo biến kiểu chuỗI ký tự.
Làm việc vớI các biến kiểu chuỗi ký tự.
Ký tự và Chuỗi
Các hằng ký tự
‘s’, ‘N’, ‘9’, ‘%’, ‘n’, ‘ ‘, ‘0’, …
‘0’: ký tự null
Các hằng chuỗi ký tự:
“So %d khong la so nguyen to.n”
Các biến kiểu ký tự:
char ch1=‘c’, ch2=‘n’, ch3=‘t’;
printf(“Khoa %c%c%c%cn”, ch1, ch2, ch3, ch3);

59
Xâu ký tự
Một xâu là một mảng một chiều các ký tự
char cay[6]={‘m’,’i’,’t’,’0’};
printf(“Trong vuon co cay %sn”, cay);
Một xâu cũng chứa một con trỏ trỏ tới ký tự đầu tiên
chính xác hơn xâu là mảng một chiều các ký tự kết thúc bằng
ký tự null (null-terminated array of char)
cay
‘0’‘t’‘i’‘m’
cay[4]cay[0]
Khai báo và khởi tạo một xâu
Dưới dạng một mảng các ký tự:
char ten[10]={‘h’,’o’,’a’,’h’,’o’,’n’,’g’,’0’};
char ten[10];
ten[0]=‘h’; ten[1]=‘o’; ten[2]=‘a’;
ten[3]=‘h’; ten[4]=‘o’; ten[5]=‘n’; ten[6]=‘g’;
ten[7]=0’;
char ten[10]=“hoahong”;
char ten[]=“hoahong”; // Tạo mảng 8 phần tử. Ký tự cuối cùng là ‘0’
Dưới dạng con trỏ
char *colorptr = “blue”; // Tạo con trỏ colorptr trỏ đến xâu “blue”
nằm đâu đó trong bộ nhớ
Khai báo dưới dạng mảng ký tự
Khai báo 1:
char name[5] = “Ann”;
A n n 0
Ký tự kết thúc:
• Đánh dấu kết thúc xâu
• ký tự đặc biệt: ’0’
• aka NUL (single L)
0x2000 0x2004
name
is 0x2000
Chỉ có thể chứa
tối đa 4 ký tự,
do `0’
Lỗi khi tạo một chuỗi
Chú ý: không có phép gán trong kiểu dữ liệu chuỗi
như thế này là sai
char ten[10];
ten = “hoahong”;

60
Chú ý
Không :
sử dụng toán tử gán = để chép nội dung của một chuỗi sang
chuỗi khác.
char a[4]=“hi”;
char b[4];
b = a; //???
Không:
dùng toán tử == để so sánh nội dung hai chuỗi
char a[] = “hi”;
char b[] = “there”;
if(a==b) //???
{ }
Ký tự trong xâu
char name[8] = “John”;
int i = 2;
printf(“Ky tu tai chi so %d la %c.n”, i, name[i]);
Ket qua: Ky tu tai chi so 2 la h.
index 0 index 4
J o h n 0
0x3995 0x399C
name
is 0x3995
Ký tự trong xâu
J o X n 0
0x3995 0x399C
name
is 0x3995
Ket qua: Ten: JoXn
index 2
char name[8] = “John”;
name[2] = ‘X’;
printf(“Ten: %sn”, name);
Thư viện hàm thao tác với ký tự
Chứa các hàm hữu ích cho việc kiểm tra và biến đổi ký tự
Mỗi hàm nhận 1 ký tự hoặc EOF làm đối số
Nằm trong ctype.h

61
Danh sách các hàm
Prototype Description
int isdigit( int c ) Trả về true nếu c là một chữ số và false nếu không phải
int isalpha( int c )
int isalnum( int c )
int isxdigit( int c )
int islower( int c )
int isupper( int c )
int tolower( int c )
int toupper( int c )
int isspace( int c )
int iscntrl( int c )
int ispunct( int c )
int isprint( int c )
int isgraph( int c )
Trả về true nếu c là một chữ cái và false nếu không phải
Trả về true nếu c là một chữ số hay chữ cái và false nếu không
Trả về true nếu c là một chữ số hệ 16 và false nếu không
Trả về true nếu c là một chữ thường và false nếu không phải
Trả về true nếu c là một chữ hoa và false nếu không phải
Trả về chữ thường nếu c là một chữ hoa và không thay đổi
trong trường hợp ngược lại
Trả về chữ hoa nếu c là một chữ thường và không thay đổi
trong trường hợp ngược lại
Trả về true nếu c là các ký tự trắng, xuống dòng ‘n’, ‘t’,
‘r’ ‘v’
Trả về true nếu c là một ký tự điều khiển false nếu không phải
Trả về true nếu c là một ký tự in trừ chữ số, chữ cái và ký tự
trắng và false nếu không phải
Trả về true nếu c là một ký tự in tính cả ký tự trắng và false
nếu không phải
Trả về true nếu c là một ký tự in không tính ký tự trắng và
false nếu không phải
Làm việc với chuỗi
#include <string.h>
Với hàm scanf và printf
2. void main (void)
3. {
4. char name[20];
5. printf (“Enter a name: “);
6. scanf (“%s”, name); // there is no & before name
7. printf (“Hello %sn”, name);
8. }
strlen()
Độ dài chuỗi: Số ký tự trong chuỗi không kể null.
size_t strlen(const char *s);
2. #include <string.h>
3. int main(void)
4. {
5. char *string = "Borland International";
6. printf("%dn", strlen(string)); // 21
7. return 0;
8. }
Gán một chuỗi vào chuỗi khác
gán từng ký tự trong chuỗi.
1. char str[] = “qua mang cut”;
2. char newstr[30];
3. for(int i = 0; i<strlen(str); i++)
4. newstr[i] = str[i];
5. newstr[i] = ‘0’;
dùng hàm strcpy trong <string.h>
char *strcpy(char *dest, const char *src);
chép chuỗi src sang chuỗi dest cho đến khi gặp null
character
strcpy(newstr, str);

62
Ví dụ
#include <stdio.h>
#include <string.h>
#define MAXLENGTH 100
int main()
{
char string1[MAXLENGTH];
char string2[MAXLENGTH];
strcpy(string1, “Hello World!”);
strcpy(string2, string1);
return 0;
}
string1: “Hello World!”
string2: “Hello World!”
Lỗi thường gặp 1
char name1[5] = “Ann”;
char name2[5] = “Dave”;
name2 = name1;
Không tương thích kiểu
Example:
Error: “LValue required ...”
Lỗi thường gặp 2
Thiếu bộ nhớ
A n n 0
0x2000 0x2003
char name[] = “Ann”;
strcpy(name, “David”);
name
is 0x2000
Ghép chuỗi bằng strcat()
char *strcat(char *dest, const char *src);
Ghép chuỗi src vào cuối chuỗi dest. Chiều dài chuỗi kết quả là
strlen(dest) + strlen(src)
1. char destination[25];
2. char *blank = " ", *c = “C++“;
3. char *turbo = "Turbo";
4. strcpy(destination, turbo);
5. strcat(destination, blank);
6. strcat(destination, c);
7. printf("%sn", destination);
8. ...

63
char name[5];
strcpy(name, “Ann”);
strcat(name, “ Smith”);
Không đủ không
gian lưu trữ ký tự
A n n S m i t
0x2000 0x2004
h 0name
is 0x2000
So sánh chuỗi: strcmp()
int strcmp(const char *s1, const char*s2);
kết quả: số âm nếu s1 < s2
0 nếu s1 == s2
số dương nếu s1 > s2
Hàm strncmp()
int strncmp(const char *s1, const char *s2, size_t maxlen);
so sánh hai chuỗi với chiều dài cần so sánh là maxlen
strncat() và strncpy()
strncpy
char *strncpy(char *dest, const char *src, size_t maxlen);
chép tối đa maxlen ký tự từ chuỗi src sang chuỗi dest
strncat
char *strncat(char *dest, const char *src, size_t maxlen);
ghép tối đa maxlen ký tự trong chuỗi src vào cuối chuỗi dest
Biến đổi chuỗi sang số
Sử dụng stdlib.h
atoi(), atof(), atol():
đổi chuỗi ký tự sang số.
int atoi(const char *s);
double atof(const char *s);
long atol(const char *s);
...
float f;
char *str = "12345.67";
f = atof(str);
printf("string = %s float = %fn", str, f);
...

64
Nhập/xuất chuỗi
gets: lấy chuỗi ký tự từ thiết bị nhập chuẩn stdin
puts: đưa chuỗi ký tự ra thiết bị xuất chuẩn stdout
char *gets(char *s);
int puts(const char *s);
vd:
1. char string[80];
2. printf("Input a string:");
3. gets(string);
4. printf("The string input was: %sn", string);
5. puts(string);
Chuỗi ký tự với tư cách tham số hàm
Khi làm tham số hình thức, xâu được khai báo
dưới dạng
char* hoặc char[]
Ví dụ:
void Greet ( char* name )
void Greet ( char name[] )
Những thay đổi xâu trong hàm sẽ có tác động
toàn cục.
Ví dụ
#include <stdio.h>
#include <string.h>
#define NAMELEN 50
/* Hien thi loi chao den nguoi dung */
void Greet ( char * name )
{
strcat(name, "! How are ya?");
}
int main()
{
char user[NAMELEN];
printf("Who are you? ");
scanf("%s", user);
Greet(user);
printf("%sn", user);
return 0;
}
user
Jake0
int main()
{
char user[NAMELEN];
scanf("%s", user);
Greet(user);
return 0;
}
#include <stdio.h>
#include <string.h>
#define NAMELEN 50
/* Hien thi loi chao don gian */
{
}
name user
Jake0

65
int main()
{
char user[NAMELEN];
scanf("%s", user);
Greet(user);
return 0;
}
#include <stdio.h>
#include <string.h>
#define NAMELEN 50
/* Print a simple greeting to
the user */
{
}
user
Jake! How are ya?0
name
int main()
{
char user[NAMELEN];
scanf("%s", user);
Greet(user);
return 0;
}
#include <stdio.h>
#include <string.h>
#define NAMELEN 50
/* Print a simple greeting to
the user */
{
}
user
Jake! How are ya?0
Mảng các chuỗi: char * [ ]
char *Words[ ] = {“hong”, “cuc”, “lan”, “nhai”,”mo”};
Words
Words[0] Words[1] Words[2] Words[3] Words[4]
h o n g 0 c u c 0 l a n 0 n h a i 0 m o 0
Kiểu liệt kê (enumerated type)
Kiểu liệt kê khai báo một tập các hằng số theo thứ tự.
Nếu không có khai báo rõ ràng, các hằng bắt đầu từ giá trị 0.
enum NgayTrongTuan {Hai, Ba, Tu, Nam, Sau, Bay, CN};
enum NgayTrongTuan ngay;
ngay = Hai; // 0
Khai báo giá trị khác cho các hằng.
enum Month {Jan = 1, Feb = 2, Mar, Apr, Jun, July};

66
KIỂU CẤU TRÚC (STRUCTURE)
Cao Tuấn Dũng
2007
Khái niệm và định nghĩa
Trong thực tế lập trình, chúng ta có thể sẽ cần đến những
kiểu dữ liệu phức tạp hơn được tạo thành từ những kiểu dữ
liệu đơn giản mà chúng ta đã biết.
Mảng lưu giữ các phần tử cùng kiểu
Có những lúc ta muốn lưu giữ đồng thời các dữ liệu khác
kiểu.
Ví dụ:
Tiêu đề, tên nghệ sỹ, giá bán của các CD trong cửa hàng
Tên người và số điện thoại
Tên học sinh, ID, và điểm số….
Cấu trúc là một kiểu dữ liệu bao gồm nhiều thành phần có thể
thuộc nhiều kiểu dữ liệu khác nhau. Các thành phần được
truy nhập thông qua tên.
Cấu trúc (structure)
Trong C, một cấu trúc được biết đến với từ khóa struct
Cấu trúc chứa một số các thành phần (trường) xác định, có thể có
kiểu khác nhau.
Khai báo:
struct Tên cấu trúc
{
tên kiểu tên trường_1 ;
<< ... >>
};
Khai báo kiểu cấu trúc
struct Ban
{
char ten[DODAI];
long dienthoai;
char diachi[KICHTHUOC];
};
Mọi cấu trúc
phải có tên
Các thành phần
của cấu trúc là
các thành viên
Đây mới chỉ định
nghĩa kiểu cấu trúc,
chưa khai báo biến

67
Định nghĩa kiểu bằng typedef
typedef kiểu_đã_có tên_kiểu_mới;
trong đó :
kiểu_đã_có là kiểu dữ liệu mà ta muốn đổi tên.
tên_kiểu_mới là tên mới mà ta muốn đặt.
Xét câu lệnh sau
typedef unsigned char byte;
sau câu lệnh này, byte được xem như là kiểu dữ liệu
tương đương với unsigned char và có thể được sử dụng
trong các khai báo biến như các kiểu dữ liệu khác.
Định nghĩa cấu trúc bằng typedef
typedef struct
{
<< ... >>
} tên kiểu cấu trúc ;
typedef struct {
char ho_ten[20];
float diem;
} hoc_sinh;
typedef struct
{
char ten[DODAI];
long dienthoai;
char diachi[KICHTHUOC];
} Ban;
Định nghĩa Cấu trúc
1. struct SinhVien
2. {
3. char *hoten;// toi da 30 ky tu
4. int namsinh; // >= 1960
5. char *noisinh; // 3 chu cai viet tat cua noi sinh
6. char *maso; // maso dai toi da 10 ky tu
7. };
8. // khai bao kieu SinhVien
9. typedef struct SinhVien SinhVien;
Kích thước của một cấu trúc
Kích thước kiểu dữ liệu cấu trúc:
sizeof(<<typename>>)
vd:
SinhVien_t_size = sizeof(SinhVien); // 48

68
Khai báo biến cấu trúc
Khai báo biến cùng định nghĩa cấu trúc
struct hoc_sinh {
char ho_ten[20];
float diem;
} hs,dshs[100];
Khai báo sau khi định nghĩa kiểu bằng từ khóa struct
struct hoc_sinh VietNhat101, dssv[50];
Khai báo biến cùng định nghĩa typedef
typedef struct {
char ho_ten[20];
float diem;
} hoc_sinh;
Khai báo biến sau định nghĩa kiểu bằng từ khóa typedef
hoc_sinh hs,*ptr_hocsinh;
Khai báo biến cấu trúc (tt)
1. struct SinhVien
2. {
3. char hoten[31]; // toi da 30 ky tu
4. int namsinh; // >= 1960
5. char noisinh[4];// 3 chu cai viet tat cua noi sinh
6. char maso[11]; // maso dai toi da 10 ky tu
7. } X, Y, Z;
8. Khởi tạo
9. struct SinhVien NguyenLe = (“Nguyen Le”, 1983, “HU”,
“301160123”);
10. Z = NguyenLe;
Chú ý
Khi khai báo biến cấu trúc, nếu
khai báo nhiều giá trị khởi tạo hơn số trường của kiểu
dữ liệu sai.
khai báo giá trị khởi tạo cho một số trường trong cấu
trúc, các trường còn lại sẽ tự động được gán giá trị 0.
Truy cập thành phần trong Cấu trúc
Toán tử thành viên: .
X.hoten // “Nguyen Van X”
X.namsinh // 1983
gets(X.hoten);
scanf(“%d %s %s”, &X.namsinh, X.noisinh,
X.maso);
Có thể thực hiện phép gán biến cấu trúc này sang biến cấu
trúc khác.
X = NguyenLe;
Thực chất đây là phép gán từng bit.
Tuy nhiên với các cấu trúc có mảng ở trong, nên dùng cách
chép từng thành phần.

69
Truy cập qua con trỏ
Khai báo con trỏ đến cấu trúc tương tự như các kiểu dữ liệu
khác.
SinhVien *SV_ptr;
Với một con trỏ, các thành phần của cấu trúc có thể được
truy nhập thông qua toán tử ->
SV_ptr->namsinh = 1988;
strcpy(SV_ptr->noisinh, "Ha noi");
Truy cập thành phần cấu trúc
struct friendStr
{
char name[MAXNAME];
long int phoneNumber;
char street[MAXSTREET];
};
struct friendStr sarah;
Hoặc
sarah.phoneNumber = 55559999;
strcpy(sarah.name,"Sarah Finch");
strcpy(sarah.street,"Firthsmith St");
Hoặc
scanf("%s",sarah.name);
scanf("%ld",&sarah.phoneNumber);
scanf("%s",sarah.street);
Ví dụ
#include <stdio.h>
#define MAXLEN 50
struct Sinhvien
{
char ten[MAXLEN];
float diem;
};
int main()
{
struct Sinhvien svA;
struct Sinhvien svB;
printf("Nhap ten va diem cho sinh vien A: ");
scanf("%s %f", svA.ten, &(svA.diem));
printf("Nhap ten va diem cho sinh vien B: ");
scanf("%s %f", svB.ten, &(svB.diem));
printf("Sinh vien A: %st%fn", svA.ten, svA.diem);
printf("Sinh vien B: %st%fn", svB.ten, svB.diem);
return 0;
}
Chú ý
Không dùng phép so sánh == với hai cấu trúc
Chúng ta chỉ có thể so sánh các thành phần của cấu trúc
if (svA == svB)
{
printf(“Trung lap du lieu.n”);
}
if (strcmp(svA.ten, svB.ten) == 0
&& (svA.diem == svB.diem) )
{
printf(“Trung lap du lieu.n”);
}

70
Truyền cấu trúc như là tham số
Như một biến bình thường biến cấu trúc có thể
được truyền bằng:
- tham trị: Không làm thay đổi cấu trúc
- tham biến thông qua con trỏ: thay đổi nội
dung cấu trúc
Truy nhập nội dung: (*sptr).item
Đọc qua địa chỉ: &((*sptr).item)
Truyền bằng tham trị
void hienthiCautruc ( Sinhvien sv )
{
printf("Tent: %sn", sv.ten);
printf("Diemt: %.1fnn", sv.diem);
}
main()
{
Sinhvien svA = {“Dao Xuan Vu”, 9.0};
hienthiCautruc(svA);
}
Truyền bằng tham chiếu
void nhapThongtin ( Sinhvien* sptr )
{
printf(“Nhap ten va ID:n”);
scanf(“%s”, (*sptr).ten ); /*chu y ngoac*/
scanf(“%ld”, &((*sptr).id) );
}
int main()
{
Sinhvien svA;
nhapThongtin(&svA);
}
Mảng các Cấu trúc
Khai bao biến mảng các Cấu trúc cũng giống như khai báo biến
mảng trên các kiểu dữ liệu cơ bản khác.
Dùng tên mảng khi truy cập từng phần tử trong mảng các cấu trúc
và toán tử thành viên để truy cập các trường dữ liệu của từng thành
phần cấu trúc.
struct Sinhvien {
char ten[20];
char ID[5];
float diem;
} dssv[100];
dssv[0].ten
dssv[i].id

71
Mảng cấu trúc
dssv dssv[0]chỉ đến
toàn thể struct
id:VN006
name: "Mai"
id:VN101
name: "Thuy"
id: VN033
name: "Phong"
id: VN087
name: "Linh"
0
1
2
3
dssv[3].name cho ta
thành phần của struct
#include <stdio.h>
#include <stdlib.h>
#define MAXLEN 50
#define MAXN 20
typedef struct {
char ten[MAXLEN];
float diem;
} Sinhvien;
Sinhvien readRecord ( void )
{
Sinhvien svmoi;
printf("Nhap ten va diem: ");
scanf("%s %f", sv.ten, &(sv.diem));
return svmoi;
}
void printRecord ( Sinhvien sv )
{
printf(" Ten: %sn", sv.ten);
printf("Diem: %.1fnn", sv.diem);
return;
}
int main()
{
int count = 0;
Sinhvien dssv[MAXN];
int i;
printf("Co bao nhieu sinh vien? ");
scanf("%d", &count);
if (count > MAXN)
{
printf("Khong du bo nho luu tru.n");
exit(1);
}
for (i=0; i < count; i++)
{
dssv[i] = readRecord();
}
printf("nDanh sach lop:nn");
for (i=0; i < count; i++)
{
printRecord(dssv[i]);
}
return 0;
}
Union
Khai báo union được dùng để khai báo các biến dùng chung
bộ nhớ.
union int_or_long {
int i;
long l;
} a_number;
Các thành phần của union có thể không có kích thước bằng
nhau.
Kích thước bộ nhớ trong khai báo union là kích thước của
kiểu dữ liệu lớn nhất có trong khai báo union.

72
Ví dụ
1. union int_or_long {
2. int i;
3. long l;
4. } a_number;
5. a_number.i = 5;
6. a_number.l = 100L;
7. // anonymous union
8. union {
9. int i;
10. float f;
11. };
12. i = 10;
13. f = 2.2;
TẬP TIN (FILE)
Cao Tuấn Dũng
2007

[C] giao trinh c dhbk - viet nhat

More Related Content

What's hot (10)

Viewers also liked (7)

Similar to [C] giao trinh c dhbk - viet nhat (20)

[C] giao trinh c dhbk - viet nhat