Debian Linux. Ćwiczenia

IDZ DO
PRZYK£ADOWY ROZDZIA£

SPIS TRE CI Debian Linux.
Æwiczenia
KATALOG KSI¥¯EK
Autor: £ukasz Ko³odziej
KATALOG ONLINE ISBN: 83-7361-628-4
Format: B5, stron: 128
ZAMÓW DRUKOWANY KATALOG

TWÓJ KOSZYK
Systemy operacyjne z rodziny Linuksa staj¹ siê coraz popularniejsze. Ju¿ dawno
DODAJ DO KOSZYKA przesta³y byæ zabawkami dla pasjonatów po wiêcaj¹cych dni, a nawet miesi¹ce na
zainstalowanie i skonfigurowanie systemu. Stale rozwijane rodowiska graficzne,
powiêkszaj¹ca siê ilo æ dostêpnych aplikacji, stabilno æ, a przede wszystkim
CENNIK I INFORMACJE nieodp³atny dostêp do systemu i jego kodu ród³owego sprawi³y, ¿e Linux coraz
czê ciej zastêpuje komercyjne systemy operacyjne nie tylko w przedsiêbiorstwach,
ZAMÓW INFORMACJE ale równie¿ w domach. Spo ród wszystkich dostêpnych dystrybucji Linuksa to w³a nie
O NOWO CIACH Debian jest jedn¹ z najczê ciej stosowanych.
„Debian Linux. Æwiczenia” to ksi¹¿ka przeznaczona dla wszystkich, którzy chc¹ poznaæ
ZAMÓW CENNIK ten system operacyjny. Przedstawia zagadnienia zwi¹zane z instalacj¹ i konfiguracj¹
systemu oraz korzystaniem z niego w sieci lokalnej i internecie. Opisuje zasady
u¿ytkowania systemu i administrowania nim oraz korzystania z niektórych dostêpnych
CZYTELNIA w nim narzêdzi.
• Instalacja
FRAGMENTY KSI¥¯EK ONLINE
• Konfigurowanie zainstalowanego systemu
• Korzystanie z wiersza poleceñ, programu Midnight Commander oraz edytora vi
• Podstawowe zasady administrowania systemem
• Praca w rodowisku graficznym
• Korzystanie z internetu
• Bazy danych

Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. (32)230-98-63
e-mail: helion@helion.pl

Spis treści
Rozdział 1. Instalacja dystrybucji Debian Linux............................................................................................................ 7
Przygotowanie do instalacji................................................................................................ 7
Obsługiwany sprzęt ...................................................................................................... 8
Kilka systemów operacyjnych ............................................................................................ 8
Rozpoczęcie instalacji ........................................................................................................ 8
Ekran powitalny............................................................................................................ 9
Wybór języka................................................................................................................ 9
Konfiguracja klawiatury ............................................................................................... 9
Ładowanie niezbędnych modułów z dyskietki ........................................................... 10
Konfiguracja sieci....................................................................................................... 10
Podział dysku na partycje ................................................................................................. 11
Przygotowanie i aktywowanie partycji wymiany ....................................................... 13
Przygotowanie partycji Linuksa ................................................................................. 13
Instalacja jądra i modułów sterowników .......................................................................... 13
Konfiguracja modułów — sterowników urządzeń ..................................................... 14
Instalacja systemu podstawowego .................................................................................... 15
Końcowe etapy instalacji.................................................................................................. 15
Przygotowanie systemu do ładowania z dysku twardego ........................................... 15
Tworzenie dyskietki startowej .................................................................................... 17
Restartowanie systemu ............................................................................................... 17
Gratulacje ................................................................................................................... 17
Elementy konfiguracji systemu ........................................................................................ 18
Ustawienia strefy czasowej......................................................................................... 18
Ustawienie i konfiguracja hasła.................................................................................. 19
Dodawanie nowego u ytkownika ............................................................................... 20
Usuwanie pakietów PCMCIA .................................................................................... 21
Konfigurowanie połączenia PPP ................................................................................ 21
Konfigurowanie Apt ................................................................................................... 24
Tasksel — instalacja grup pakietów ........................................................................... 24
Dselect — instalacja wybranych pakietów ................................................................. 26
Configuring locales..................................................................................................... 26
Konfiguracja Ssh ........................................................................................................ 26
Konfiguracja PsFontManagera ................................................................................... 27
Instalacja i konfiguracja fetchmaila ............................................................................ 27
Wybór domyślnego graficznego mened era logowania ................................................. 28
Konfiguracja przeglądarki internetowej Mozilla ........................................................ 28
Instalacja programu SAMBA ..................................................................................... 29

4 Debian Linux. Ćwiczenia

Konfiguracja Wwwoffle ............................................................................................. 30
Xserver — konfiguracja ............................................................................................. 30
Proces instalacji pakietów ................................................................................................ 33
Rozdział 2. Wiersz poleceń .................................................................................................................................................... 35
Konsole............................................................................................................................. 35
Powłoki systemu............................................................................................................... 36
Najwa niejsze polecenia systemu..................................................................................... 39
Polecenia dla katalogów ............................................................................................. 39
Polecenia dla plików................................................................................................... 44
Polecenia administratora............................................................................................. 52
Uzyskiwanie pomocy dotyczącej poleceń .................................................................. 56
Program Midnight Commander ........................................................................................ 57
Edytor vi ........................................................................................................................... 61
Tryb poleceń i tryb wstawiania................................................................................... 62
Podstawowe polecenia................................................................................................ 62
Wyszukiwanie tekstu .................................................................................................. 63
Polecenia dodatkowe .................................................................................................. 64
Zamiana tekstów......................................................................................................... 65
Zapisywanie pliku....................................................................................................... 65
Rozdział 3. Administrowanie systemem ........................................................................................................................... 67
System plików .................................................................................................................. 67
Instalowanie pakietów oprogramowania .......................................................................... 74
Archiwizacja danych ........................................................................................................ 78
U ytkownicy systemu....................................................................................................... 81
Montowanie urządzeń ...................................................................................................... 84
Zasoby sprzętowe ............................................................................................................. 87
Jądro systemu Debian Linux ............................................................................................ 88
Procesy ............................................................................................................................. 91
Quota ................................................................................................................................ 93
CRON............................................................................................................................... 94
Rozdział 4. Środowisko graficzne ....................................................................................................................................... 97
Wybór środowiska graficznego ........................................................................................ 97
Konfiguracja środowisk graficznych ................................................................................ 99
Centrum Sterowania GNOME.................................................................................... 99
KDE Control Center ................................................................................................. 101
Rozdział 5. Internet................................................................................................................................................................... 105
Przeglądarki WWW........................................................................................................ 108
Programy pocztowe ........................................................................................................ 112
Rozdział 6. Bazy danych ...........................................................................................................................................................117
PostgreSQL..................................................................................................................... 117
Konfiguracja PostgreSQL............................................................................................... 118
Monitorowanie pracy serwera .................................................................................. 121
Etap drugi — przydzielanie zasobów systemowych................................................. 121
Administrowanie bazami danych.................................................................................... 122
Działanie w bazach danych....................................................................................... 122
Działania na kontach u ytkowników ........................................................................ 123
Tworzenie tabel ........................................................................................................ 124
Pobieranie informacji ............................................................................................... 125
Określanie kryteriów pobierania danych .................................................................. 126
Psql ................................................................................................................................. 127

2. Rozdział

Wiersz poleceń
Podczas pracy w systemach typu Linux ka dy u ytkownik ma mo liwość wyboru trybu,
w jakim chce pracować. Mo e posługiwać się trybem graficznym bądź trybem tekstowym.

Praca w wierszu poleceń (w trybie tekstowym) polega na pisemnym wydawaniu odpo-
wiednich poleceń z poziomu konsoli systemowej. U ytkownik pracujący na poziomie kon-
soli obsługuje powłokę (shell), która interpretuje polecenia, czyli jest ich interpretatorem.

Udostępnianie konsoli przez system jest jego wielką zaletą, poniewa pozwala na łączenie
z komputerem i wydawanie mu poleceń równie na odległość, np. poprzez sieć.

Konsole
Konsole systemowe są automatycznie uruchamiane ka dorazowo podczas startu systemu.
Jest ich a siedem i mo emy przełączać się pomiędzy nimi, stosując odpowiednią kom-
binację klawiszy: Ctrl+Alt+F1…F7. Je eli u ytkownik korzysta ze środowiska graficz-
nego, to jest ono dostępne w siódmej konsoli, czyli po u yciu skrótu: Ctrl+Alt+F7

Ćwiczenie 2.1.

Przechodzenie pomiędzy wirtualnymi konsolami:
1. Uruchom system, a następnie zaloguj się do niego, podając odpowiednio login
oraz hasło u ytkownika, je eli takie oczywiście istnieje.
2. Po uruchomieniu systemu u yj kombinacji klawiszy Ctrl+Alt+F1, aby przejść
do pierwszego wirtualnego terminala. Po jego uruchomieniu u ytkownik zostanie
powitany następującym komunikatem:
&GDKCP )07.KPWZ FGDKCP VV[
FGDKCP NQIKP


W pierwszym wierszu znajduje się informacja na temat rodzaju uruchomionej
dystrybucji Linuksa oraz numer konsoli, w tym przypadku jest to konsola pierwsza
— VV[. Drugi wiersz zawiera nazwę systemu i zachęca do zalogowania się.
Po poprawnym wpisaniu loginu, czyli nazwy u ytkownika, nale y podać hasło
w linijce Password.
3. Ponownie, u ywając znanego ju skrótu klawiaturowego, przejdź do kolejnego
wirtualnego terminala (Ctrl+Alt+F2). Następnie zaloguj się w nim, podając login
oraz swoje hasło. Jak widać, uruchamiając kolejne wirtualne konsole, za ka dym
razem musisz się do nich logować.
4. Wyloguj się z konsoli, do których się zalogowałeś, u ywając polecenia GZKV.

Chcąc skorzystać z konsoli w systemie operacyjnym Debian, nie musisz ka dorazowo
opuszczać środowiska graficznego, aby to zrobić. Wystarczy, e, pracując w trybie gra-
ficznym, klikniesz ikonę konsoli znajdującą się na Biurku bądź te w menu Terminale.
Wówczas wirtualna konsola zostanie uruchomiona i będzie niemal e identyczna z tą wi-
doczną na rysunku 2.1.

Rysunek 2.1.
Konsola systemowa

Aby uprzyjemnić sobie pracę w konsoli systemowej, mo na dostosować jej wygląd do
swoich upodobań. Mo esz to zrobić, posługując się rozwijanym menu Settings znajdu-
jącym się u góry okna konsoli.

Powłoki systemu
Podczas pracy w konsoli systemowej u ytkownik ma bezpośredni kontakt z powłoką, która
jest programem pośredniczącym w komunikacji pomiędzy jądrem systemu a u ytkownikiem.
To właśnie powłoka udostępnia odpowiedni interfejs pozwalający na wydawanie poleceń.
Tryb graficzny jest tak e takim interfejsem.

Rozdział 2. Wiersz poleceń 37

Ćwiczenie 2.2.

Wyświetlanie dostępnych powłok systemowych:

Systemy operacyjne z rodziny Linux oferują zazwyczaj kilka powłok systemowych.
1. Uruchom konsolę systemową, a następnie, aby uzyskać informacje o aktualnie
aktywnej powłoce, wydaj konsoli polecenie:
GEJQ 5*'..

Zostanie wówczas wyświetlona nazwa aktualnie u ywanej powłoki. Przykładowa
postać: /bin/bash; oznacza, e powłoką, w której odbywa się praca jest bash
(Bourne Again Shell).
2. Następnie wpisz polecenie:
ECV GVEUJGNNU

Spowoduje ono wyświetlenie wszystkich dostępnych w systemie powłok — wynik
działania polecenia widoczny jest na rysunku 2.2. Przedstawia on pełną listę powłok
dostępnych w systemie.

Rysunek 2.2.
Lista dostępnych
powłok systemowych

Ćwiczenie 2.3.

Zmiana powłoki systemowej:

Je eli z jakichś powodów wybrana powłoka nam nie odpowiada, to bez większych prze-
szkód mo na ją zmienić. Powłoka mo e być zmieniona na okres pojedynczej sesji, czyli
na krótki czas, lub na czas dłu szy (bli ej nieokreślony).
1. Zmiana powłoki na okres jednej sesji następuje po wpisaniu polecenia tworzonego
według określonego schematu:
DKPPCYCARQY QMK


Zale nie od tego, jaka powłoka ma być ustawiona jako domyślna, nale y podać jej
nazwę i zatwierdzić polecenie klawiszem Enter.
2. Aby powłoka została zmieniona na dłu szy czas lub na stałe, nale y równie
w tym celu posłu yć się konsolą. Są dwa sposoby zmiany powłoki. Pierwszym
z nich jest u ycie polecenia EJUJ.
3. Kolejną czynnością, którą musimy wykonać, zmieniając powłokę w ten sposób,
jest podanie hasła. Po jego poprawnym wpisaniu nale y wpisać nazwę powłoki
oraz ście kę dostępu, czyli lokalizację, w której system mo e ją znaleźć,
np. /bin/bash.

Drugim sposobem zmiany powłoki jest edycja pliku konfiguracyjnego passwd znajdują-
cego się w katalogu /etc/. Z tego sposobu mogą jednak korzystać osoby mające odpowiednie
uprawnienia, czyli znające hasło administratora.

Przykładowy plik passwd poddany edycji widoczny jest na rysunku 2.3.

Rysunek 2.3.
Edycja pliku
/etc/passwd

Jak widać, składa się on z kilkunastu wierszy, z których ka dy zawiera ustawienia od-
noszące się do innego elementu systemu. Aby zmienić powłokę, nale y w pliku odna-
leźć odpowiedniego u ytkownika i w końcówce linijki zawierającej jego opis (w tym
hasło, je eli nie jest włączona opcja: shadow password) zmienić nazwę powłoki.

Po dokonaniu odpowiednich zmian nale y zapisać plik w zmienionej formie.


Najwa niejsze polecenia systemu
Z poziomu konsoli systemowej mo na za pomocą odpowiednich poleceń wykonać wszyst-
kie czynności związane z u ytkowaniem systemu i administrowaniem nim. Korzystanie
tylko z konsoli nie stanowi adnego ograniczenia, a czasami pozwala wykonać czynności,
które w środowisku graficznym nie byłyby mo liwe lub bardzo trudne do wykonania.
Tak więc dobra znajomość poleceń i umiejętność korzystania z nich stanowią klucz do
sukcesu obsługi systemu Debian Linux.

Poni ej przedstawiono wszystkie niezbędne polecenia słu ące do płynnego poruszania się
w gąszczu plików i katalogów systemowych oraz edycji i modyfikacji plików konfigu-
racyjnych. Są to wa ne elementy administrowania systemem.

Przedstawiona lista poleceń została podzielona na kilka kategorii, m.in.: polecenia dla
katalogów, polecenia dla plików itd.

Polecenia dla katalogów
Ćwiczenie 2.4.

Poruszanie się w strukturze plików i katalogów (zmiana katalogu):

Podczas pracy w konsoli systemowej, podstawową czynnością, jaką wykonuje ka dy u yt-
kownik systemu jest poruszanie się po strukturze plików i katalogów. Poleceniem słu ącym
do przemieszczania się pomiędzy katalogami jest polecenie EF.
1. Otwórz okno konsoli lub zaloguj się do wirtualnego terminala.
Następnie wpisz polecenie:
EF WUTUDKP

Przeniesie Cię ono do katalogu sbin znajdującego się w katalogu usr.
2. Chcąc przejść z powrotem do katalogu nadrzędnego, wpisz polecenie:
EF

U ytkownik zostanie przeniesiony do katalogu /usr/.
3. Następnie wpisz polecenie U, aby automatycznie przejść do katalogu głównego .
Mo liwe jest ponowne wydanie polecenia EF, aby przechodzić do kolejnych
katalogów nadrzędnych a do katalogu głównego. Jednak przechodzenie do katalogu
głównego takim sposobem czasami mo e zająć sporo czasu.

Ćwiczenie 2.5.

Wyświetlanie nazwy bie ącego katalogu:

Pracując w konsoli systemowej, powinieneś znać polecenie wyświetlające nazwę kata-
logu bie ącego, w którym aktualnie znajduje się u ytkownik. Poleceniem tym jest RYF.


1. Tak jak w poprzednich ćwiczeniach, uruchom konsolę.
2. Wykorzystując umiejętności zdobyte w poprzednich ćwiczeniach, przejdź z katalogu,
w którym się znajdujesz (katalogu domowego) do innego katalogu za pomocą
polecenia EF.
3. Wpisz polecenie RYF, a następnie zatwierdź je przyciskiem Enter.
Zostanie wyświetlona nazwa bie ącego katalogu, w którym się znajdujesz.

Ćwiczenie 2.6.

Wyświetlanie zawartości katalogów:

Poleceniem umo liwiającym wyświetlanie zawartości katalogów jest polecenie NU. Jego
składnia oraz dostępne opcje zostały przedstawione poni ej, warto więc, abyś przed wy-
konaniem ćwiczenia się z nimi zapoznał.

Składnia polecenia:
NU =QRELC? =PCYCAMCVCNQIW?

Opcje, wyró nione znakiem , pozwalają zdefiniować ró ne sposoby wyświetlania ka-
talogów. Podobnie jak w innych miejscach, rozró niane są wielkie i małe litery. Wszystkie
dostępne opcje polecenia znajdują się w tabeli 2.1.

Aby wyświetlić zawartość wraz ze szczegółowymi informacjami na ich temat, postępuj
zgodnie z poni szymi poleceniami:
1. Uruchom konsolę systemową, posługując się skrótem znajdującym się na Biurku
lub rozwijając menu systemowe i wybierając w nim odpowiednią pozycję.
2. Wpisz w konsoli polecenie NU N4, a następnie zatwierdź je klawiszem Enter.
Polecenie to wyświetla, począwszy od bie ącego katalogu, pliki, podkatalogi
i pliki w podkatalogach, dołączając o nich wszystkie informacje.
Wynik działania polecenia został zamieszczony poni ej.
FGDKCP NU N4

VQVCN
TYTT TQQV TQQV ,WP :(%QPHKIPGY
FTYZTZTZ TQQV TQQV ,WP DKP
FTYZTZTZ TQQV TQQV ,WP DQQV
FTYZTZTZ TQQV TQQV ,WP EFTQO
FTYZTZTZ TQQV TQQV ,WP FGX
FTYZTZTZ TQQV TQQV ,WP GVE
FTYZTZTZ TQQV TQQV ,WP HNQRR[
FTYZTYUTZ TQQV UVCHH ,WP JQOG
FTYZTZTZ TQQV TQQV ,WP KPKVTF
FTYZTZTZ TQQV TQQV ,WP NKD
FTYZ TQQV TQQV ,WP NQUV
HQWPF
FTYZTZTZ TQQV TQQV (GD OPV
FTYZTZTZ TQQV TQQV ,WP QRV
TYTT TQQV TQQV ,WP RCUUYFPGY
FTZTZTZ TQQV TQQV ,WP RTQE


Tabela 2.1. Opcje polecenia ls

Opcja Opis
C wyświetla równie pliki ukryte
D nazwy niedrukowalne jako liczby w systemie ósemkowym
E sortuje wyświetlaną listę według daty zmiany
F wyświetla nazwy katalogów, a nie ich zawartości
H sortuje wyświetlaną listę według kolejności zapisu na nośniku
K wyświetla numer węzła dla ka dego pliku
M podaje w kilobajtach zajmowaną wielkość pliku
N wyświetla wszystkie informacje na temat katalogu, np. właściciela, grupę,
do której nale y, typ, prawa, datę ostatniej modyfikacji
O nazwy plików wyświetlane są w kolejnych wierszach i oddzielone są przecinkami
P zamiast nazw pojawia się ID u ytkownika oraz nazwa grupy
R do nazwy katalogu dołączony zostaje
V wyświetla według ostatniej modyfikacji
W wyświetla według ostatniego dostępu do pliku
Z wyświetla nazwy w kolumnach posortowanych poziomo
# wyświetla wszystkie pliki, równie ukryte oprócz oraz
$ nie wyświetla plików będących kopią zapasową, czyli z końcówką `
% domyślna opcja pozwalająca na wyświetlanie zawartości katalogu w kolumnach
posortowanych pionowo
( Dołącza do nazw plików ich rozszerzenia
) zapobiega wyświetlaniu grup przy długim formacie wyjściowym
. listuje zawartość całego katalogu, ale zamiast dowiązań wyświetlane są pliki i katalogi,
na które wskazują dowiązania
3 nazwy plików wyświetlone są w cudzysłowach
4 wyświetla zawartość podkatalogów rekursywnie
5 sortuje wyświetlaną zawartość katalogu według rozmiaru
: sortuje pliki według nazw rozszerzeń
wyświetla całą zawartość katalogu w jednej kolumnie
N YQTGE przy wyświetlaniu pomijane są pliki zawierające w nazwie wyra enie „wzorzec”

FTYZTZTZ TQQV TQQV ,WP TQQV
FTYZTZTZ TQQV TQQV ,WP UDKP
FTYZTYZTYV TQQV TQQV ,WP VOR
FTYZTZTZ TQQV TQQV ,WP WUT
FTYZTZTZ TQQV TQQV ,WP XCT
NTYZTYZTYZ TQQV TQQV ,WP XONKPW DQQVXONKPW
KFGREK


Ćwiczenie 2.7.

Tworzenie katalogu:

Podobnie prosto jak przemieszczanie się pomiędzy katalogami wygląda ich tworzenie.
W ćwiczeniu tym za pomocą polecenia OMFKT stworzymy kilka katalogów jednocześnie.
Na początek jednak zapoznaj się ze składnią polecenia.
OMFKT =QRELC? =PCYCAMCVCNQIW?

R — tworzy w podanej ście ce wszystkie brakujące elementy (katalogi).
O — tworzy katalog z określonymi prawami.

Aby móc utworzyć jednocześnie kilka katalogów, w tym przypadku katalogi będą two-
rzone jeden w drugim, nale y wykonać następujące kroki:
1. Uruchomić konsolę systemową lub wirtualny terminal.
2. Wydać następujące polecenie:
OMFKT R MCVCNQI

Polecenie to sprawi, e najpierw zostanie utworzony katalog o nazwie ka, następnie ta,
a w końcu log.
3. Aby sprawdzić czy katalogi zostały utworzone poprawnie oraz czy znajdują się
w odpowiedniej kolejności, mo na posłu yć się poleceniem EF.

Ćwiczenie 2.8.

Usuwanie pustych katalogów:

Skoro masz ju potrzebną wiedzę do tego, aby tworzyć nowe katalogi w wybranych
przez siebie lokalizacjach, nauczysz się teraz kasować wybrane katalogi za pomocą po-
lecenia TOFKT.

Składnia polecenia TOFKT:
TOFKT =QRELC? =PCYCAMCVCNQIW?

R — rekursywnie usuwa katalog.

W tym ćwiczeniu poznamy sposób na usunięcie niepotrzebnego nam ju katalogu, je-
dynym warunkiem wykonania tego ćwiczenia jest to, e usuwany katalog musi być pusty.
Aby poprawnie wykonać ćwiczenie, nale y:
1. Uruchomić konsolę systemową lub wirtualny terminal.
2. Je eli katalog nie jest pusty, nale y usunąć z niego wszystkie znajdujące się
w nim pliki, posłu y do tego polecenie omawiane w dalszej części tego rozdziału,
ale nie sposób o nim nie wspomnieć w tym miejscu, jest to polecenie:
TO =PCYCARNKMW?

3. Po usunięciu wszystkich plików nale y wydać polecenie:
TOFKT R MCVCNQI


Spowoduje to natychmiastowe usunięcie wybranego katalogu ze struktury plików
i katalogów. Aby sprawdzić czy katalog rzeczywiście został usunięty, mo na
wyświetlić spis wszystkich katalogów znajdujących się w bie ącej lokalizacji
i spróbować na liście odnaleźć ten katalog. Drugim sposobem na sprawdzenie
faktu usunięcia katalogu jest próba przejścia do niego za pomocą polecenia EF.

Ćwiczenie 2.9.

Wyświetlanie ilości miejsca zajmowanego przez katalog:

Podczas administrowania systemem czasami chcemy sprawdzić ile miejsca zajmuje wy-
brany katalog. Aby wykonać sprawdzenie wielkości katalogu, nale y skorzystać z pole-
cenia FW. Jak w przypadku poprzednich ćwiczeń, nale y w pierwszej kolejności zapo-
znać się z częścią teoretyczną. Opcje polecenia przedstawia tabela 2.2.

Tabela 2.2. Opcje polecenia du
Opcja Opis
C Wyświetla rozmiar wszystkich plików
D Pokazuje w bajtach ilość zajmowanego miejsca
E Pokazuje sumaryczną ilość zajmowanego miejsca
M Wyświetla ilość zajmowanego miejsca w kilobajtach
N Do rozmiaru dolicza równie rozmiar dowiązań twardych
U Podaje tylko rozmiar całego katalogu
Z Ignoruje katalogi znajdujące się w innych systemach plików
Odszukuje, a następnie wyświetla dowiązania symboliczne
. Zamiast dowiązań symbolicznych wyświetlane są rozmiary katalogów wskazanych
przez dowiązanie
U Pokazuje ilość miejsca zajmowanego przez katalogi, ignorując podkatalogi

Składnia polecenia:
FW =QRELC? =PCYCAMCVCNQIW?

Chcąc mieć kontrolę nad ilością miejsca zajmowanego przez katalog w systemie plików,
musimy przyswoić sobie polecenie FW wraz z dostępnymi opcjami. W ćwiczeniu tym
wyświetlimy ilość zajmowanego miejsca przez wybrany podkatalog w wybranej lokali-
zacji. Aby poprawnie wykonać polecenie, nale y:
1. Uruchomić konsolę systemową lub wirtualny terminal tak samo jak w poprzednich
ćwiczeniach.
2. Przejść do wybranej lokalizacji — katalogu, w którym znajduje się interesujący nas
podkatalog. Posłu y do tego polecenie EF. W ćwiczeniu tym sprawdzimy ile miejsca
zajmuje katalog domowy u ytkownika lukas. Wydajemy więc polecenie:
EF JQOG

3. Będąc w katalogu nadrzędnym do katalogu lukas, wydajemy polecenie:
FW U NWMCU


Efekt wydania polecenia został przedstawiony poni ej:
=NWMCUNQECNJQUV NWMCU? EF JQOG
=NWMCUNQECNJQUV JQOG? FW U NWMCU
/ NWMCU

Polecenia dla plików
Administrując system Linux lub będąc nawet tylko jego zwykłym u ytkownikiem, musisz
bezbłędnie opanować obsługę zarówno plików, jak i katalogów. Skoro naukę obsługi ka-
talogów mamy ju za sobą, nie pozostaje nic innego jak zająć się plikami.

Ćwiczenie 2.10.

Tworzenie i usuwanie plików:

Jedną z wa niejszych, a zarazem podstawowych, operacji wykonywanych na plikach jest
ich tworzenie. Tworzyć plik mo na na wiele sposobów, jednak w tym ćwiczeniu wyko-
rzystamy do tego polecenie VQWEJ. Następnie usuniemy utworzony przez nas plik za po-
mocą polecenia TO.
1. Przejdź do lokalizacji, w której zostanie utworzony plik, skorzystaj przy tym
z polecenia EF.
2. Następnie w odpowiedniej lokalizacji wydaj polecenie:
VQWEJ VGMUVVZV
VQWEJ VGMUVVZV

Polecenie to utworzy pliki tekstowe o nazwie odpowiednio tekst1 oraz tekst2
w bie ącej lokalizacji.
3. Aby usunąć stworzone pliki, nale y wydać w konsoli następujące polecenie:
TO VGMUVVZV
TO VGMUVVZV

Lub, je eli w katalogu nie ma innych plików tekstowych, polecenie:
TO

oznacza, e usunięte zostaną wszystkie pliki, które posiadają określone
w poleceniu rozszerzenie, w naszym przypadku txt.

Ćwiczenie 2.11.

Kopiowanie plików:

Chyba nikogo nie muszę przekonywać jak wa ną i po yteczną umiejętnością jest ko-
piowanie plików. Niejednokrotnie zdarza się, e trzeba z jakiegoś powodu zrobić kopię
pliku w określonej lokalizacji, np. na dyskietce i tu dla niektórych u ytkowników mo e
pojawić się problem. W tabeli 2.3 przedstawione zostały opcje polecenia cp.
ER =QRELC? = TÎF Q? =EGN?


Tabela 2.3. Opcje polecenia cp
Opcja Opis
C łączy role parametrów F i R
D tworzy kopię zapasową wskazanego pliku
F podczas kopiowania zachowane są zarówno dowiązania miękkie, jak i twarde
H pliki znajdujące się w katalogu docelowym (do którego odbywa się kopiowanie)
posiadające analogiczne nazwy będą zastępowane
K oczekuje na zgodę nadpisania pliku
N zamiast kopii tworzy dowiązania twarde
R do pliku docelowego przypisuje atrybuty pliku źródłowego
T kopiuje podkatalogi razem z plikami
U tworzy dowiązania zamiast kopii
W zastępuje pliki źródłowe tylko nowszymi plikami źródłowymi
X wyświetla nazwy wszystkich kopiowanych plików
Z pomija podkatalogi znajdujące się w innych systemach plików
2 kopiuje pliki źródłowe z zachowaniem atrybutów
4 kopiuje rekursywnie
5 rozszerzenie zmienia rozszerzenie kopii na podane przez u ytkownika

Aby sprawnie kopiować pliki, nale y skorzystać z następującego schematu wykonywania
tej czynności:
1. Uruchom konsolę systemową lub wirtualny terminal, mo esz równie zalogować się
do systemu zdalnie.
2. Przejdź do lokalizacji, w której znajduje się wybrany plik lub grupa plików.
W tym momencie powinieneś wiedzieć, do jakiej lokalizacji będziesz kopiował
wybrany plik (pliki).
3. Następnie w konsoli (wirtualnym terminalu) wpisz następujące polecenie:
ER D GVE

JQOGNWMCUMQRKCDCEMWR

a następnie po jego wpisaniu zatwierdź je klawiszem Enter.
Spowoduje to skopiowanie wszystkich plików znajdujących się w katalogu etc
do katalogu /home/lukas/kopia.backup i stworzenie ich kopii zapasowych.

Ćwiczenie 2.12.

Przenoszenie i zmiana nazw plików:

Kolejną niezwykle przydatną czynnością we wszystkich systemach operacyjnych jest
umiejętność przenoszenia wybranych plików z jednej lokalizacji do innej. Słu y do tego
polecenie mv, jego opcje zawiera tabela 2.4.


Tabela 2.4. Opcje polecenia mv
Opcja Opis
D Tworzy kopię zapasową plików, przez to zabezpiecza je przed zapisaniem
H Usuwa pliki bez pytania o potwierdzenie
K Czeka na potwierdzenie przed zastąpieniem pliku
W Zastępuje pliki docelowe tylko nowszymi plikami źródłowymi
X Wyświetla dokładne komunikaty
5 rozszerzenie Zmienia rozszerzenie kopii na podane przez u ytkownika

Składnia polecenia OX:
OX =QRELC? = TÎF Q? =EGN?

1. Uruchom konsolę systemową lub wirtualny terminal.
2. Za pomocą polecenia EF przejdź do lokalizacji, w której znajduje się wybrany plik
lub grupa plików. W tym ćwiczeniu będziemy przenosić pliki znajdujące się
w katalogu /etc/ do katalogu kopia.backup, znajdującego się w katalogu domowym
u ytkownika.
3. W celu przeniesienia plików wydaj polecenie:
ER D GVE

JQOGNWMCUMQRKCDCEMWR

a następnie po jego wpisaniu zatwierdź je klawiszem Enter.
Po zatwierdzeniu polecenia przyciskiem Enter rozpocznie się proces przenoszenia
plików z katalogu źródłowego do katalogu /home/lukas/kopia.backup. Je eli
podczas przenoszenia zostanie napotkany ju istniejący plik, zostanie wyświetlony
komunikat z pytaniem do u ytkownika o to, czy ma on zostać zastąpiony.

Ćwiczenie 2.13.

Wyświetlanie zawartości plików na standardowym wyjściu:

Pracując w konsoli systemowej systemu Linux, masz mo liwość wyświetlania zawartości
wybranego pliku, na przykład passwd, a następnie zapisywania wyświetlonej zawartości
w innym pliku. Opcje polecenia wraz z krótkim opisem znajdują się w tabeli 2.5.
ECV =QRELC? =PCYCARNKMW?

Aby wykonać to ćwiczenie:
1. Uruchom konsolę systemową.
2. Przejdź do katalogu, w którym znajduje się plik, w tym przypadku jest to katalog /etc/.
Wydaj polecenie:
EF GVE

3. Po przejściu do odpowiedniej lokalizacji wydaj następujące polecenie:
ECV G RCUUYF RCUUYFPGY


Tabela 2.5. Opcje polecenia cat

Opcja Opis
D Numeruje wszystkie niepuste wiersze zawartości pliku
G Odpowiada połączonym opcjom X i '
P Numeruje wszystkie wiersze
U Łączy wszystkie puste wiersze występujące po kolei w jeden pusty wiersz
V Odpowiada połączonym opcjom X i 6
X Nie wyświetla znaków sterujących 6#$ i .(
# Odpowiada połączonym opcjom X, ' i 6
' Dołącza znak na końcu ka dego wiersza odczytywanego pliku
6 Wyświetla tabulatory jako @^

Edytując później zawartość pliku passwd.new, mo esz zauwa yć, e jego zawartość
jest identyczna z plikiem passwd.

Ćwiczenie 2.14.

Wyświetlanie nagłówka pliku na standardowym wyjściu:

Czasami zdarza się, e plik, który u ytkownik chce poddać edycji jest bardzo du y (za-
wiera np. kilkadziesiąt czy te kilkaset linii tekstu). Natomiast informacja, którą u yt-
kownik chce uzyskać znajduje się w pierwszych liniach tekstu zawartego w pliku. Ćwi-
czenie to posłu y do opanowania umiejętności wyświetlania kilku pierwszych linijek
pliku. Wszystkie niezbędne opcje polecenia znajdują się tabeli 2.6.
JGCF =QRELC=]QRELC_?? =PCYCARNKMW?

Tabela 2.6. Opcje polecenia head

Opcja Opis
E 0 Wyświetla pierwsze N bajtów pliku
E 0]DMO_ Wyświetla pierwsze N bloków, odpowiednio: 512 B, 1 kB, 1 MB
P 0 Wyświetla N pierwszych wierszy

1. Uruchom konsolę systemową.
2. Przejdź do lokalizacji zawierającej wybrany plik. W ćwiczeniu tym będziemy
edytować plik passwd, więc w konsoli wpisujemy polecenie:
EF GVE

3. W tym miejscu nale y zdecydować ile pierwszych linijek pliku ma zostać
wyświetlonych — na potrzeby naszego ćwiczenia wyświetlimy 10 pierwszych
linijek. W tym celu nale y wpisać polecenie:
JGCF P RCUUYF


4. Przykładowy wynik działania wydanego polecenia znajduje się poni ej:
FGDKCPGVE JGCF P RCUUYF
TQQVZTQQVTQQVDKPDCUJ
FCGOQPZFCGOQPWUTUDKPDKPUJ
DKPZDKPDKPDKPUJ
U[UZU[UFGXDKPUJ
U[PEZU[PEDKPDKPU[PE
ICOGUZICOGUWUTICOGUDKPUJ
OCPZOCPXCTECEJGOCPDKPUJ
NRZNRXCTURQQNNRFDKPUJ
OCKNZOCKNXCTOCKNDKPUJ
PGYUZPGYUXCTURQQNPGYUDKPUJ

Ćwiczenie 2.15.

Wyświetlanie końcowej części pliku na standardowym wyjściu:

Chcąc wyświetlić końcową zawartość pliku, powinniśmy skorzystać z dostępnego i stwo-
rzonego w tym celu polecenia VCKN. Poni ej znajduje się jego składnia oraz dostępne opcje
w tabeli 2.7. Na potrzeby naszego ćwiczenia poddamy edycji plik systemowy passwd.
VCKN =QRELC=]QRELC_?? =PCYCARNKMW?

Tabela 2.7. Opcje polecenia tail

Opcja Opis
E 0 Wyświetla ostatnie N bajtów
E 0]DMO_ Wyświetla ostatnie N bloków, odpowiednio: 512 B, 1 kB, 1 MB
H Nadzoruje wzrost pliku
P 0 Wyświetla N ostatnich wierszy

Porównanie dwóch plików bit po bicie i wyświetlenie pozycji znaku i numeru wiersza,
w którym wystąpiła ró nica EOR =QRELC? RNKM =RNKM?
E — wyświetla ró niące się znaki.
N — podaje pozycję i wartość wszystkich ró niących się znaków.
U — nie przekazuje adnych komunikatów na standardowe wyjście.
1. W konsoli systemowej przejdź do katalogu /etc/, w którym znajduje się plik passwd.
2. Zale nie od tego ile ostatnich linijek lub te ostatnich bajtów pliku ma zostać
wyświetlone, wpisywane polecenie będzie miało następującą postać:
VQWEJ P RCUUYF

Po wydaniu tego polecenia zostanie wyświetlonych dziesięć ostatnich linijek pliku
passwd w konsoli systemowej.


Ćwiczenie 2.16.

Tworzenie dowiązań do plików i katalogów:

W systemach operacyjnych z rodziny Linux u ytkownik ma mo liwość tworzenia dowią-
zań do plików i katalogów. Tworzenie dowiązań odbywa się za pomocą polecenia NU.

Składnia polecenia przedstawia się następująco (dostępne opcje zawiera tabela 2.8):
NP =QRELC? = 8]QRELC_? TÎF Q =EGN?

Tabela 2.8. Opcje polecenia ln
Opcja Opis
D Tworzy kopie zapasowe plików przed ich zastąpieniem
H Zastępuje istniejący plik o tej samej nazwie
K Oczekuje na potwierdzenie przed usunięciem
U Tworzy dowiązania symboliczne zamiast twardych
X Wyświetla nazwę ka dego katalogu przed dokonaniem dowiązania
8 ]PWODGTGF Tworzy z wcześniejszych wersji plików kopie zapasowe,
GZKUVKPI UKORNG_ domyślną wartością jest GZKUVKPI

1. Przejdź w konsoli systemowej do katalogu domowego i utwórz w nim
(za pomocą polecenia OMFKT) nowy katalog, który nazwij dowiązania.

Ćwiczenie 2.17.

Wyświetlanie pliku fragmentami:

Czasami zdarza się, e edytowany przez u ytkownika plik jest sporych rozmiarów i gdy
zostanie poddany edycji na standardowym wyjściu — w konsoli — po prostu jego cała
zawartość przelatuje przed oczami u ytkownika, a widoczna jest tylko jego końcowa
część. Polecenie OQTG pozwala zapobiegać takim sytuacjom w ten sposób, e plik wy-
świetlany jest fragmentami, a przejście do kolejnego fragmentu pliku następuje po naci-
śnięciu klawisza spacja. W tabeli 2.9 przedstawione zostały opcje omawianego polecenia.
OQTG =QRELC? =NKEDCAYKGTU[? =
PWOGTAYKGTUC? =RNKM?

Tabela 2.9. Opcje polecenia more
Opcja Opis
F Wyświetla komunikat: 2TGUU URCEG VQ EQPVKPWG S VQ SWKV
na końcu ka dego wiersza wyświetlanego pliku
H Zlicza długie wiersze zapisane w kilku liniach jako jeden wiersz
N Ignoruje znak zmiany strony
R E Blokują przewijanie ekranu
U Zbiera wszystkie puste wiersze występujące po kolei w jeden pusty wiersz
W Blokuje podkreślenia
NKEDCAYKGTU[ Liczba wierszy, która ma zostać jednorazowo wyświetlona

PWOGTAYKGTUC Rozpoczyna wyświetlanie zawartości pliku od wiersza PWOGTA YKGTUC


Chcąc poddać edycji plik passwd za pomocą polecenia OQTG, wykonaj poni sze kroki:
1. Przejdź, podobnie jak w poprzednim ćwiczeniu, do katalogu, w którym znajduje się
plik passwd.
2. Wpisz następujące polecenie:
OQTG RCUUYF
Spowoduje to wyświetlenie pierwszej strony pliku passwd, kolejne części
mo esz przeglądać, posługując się klawiszem spacji.

Ćwiczenie 2.18.

Poszukiwanie w plikach wzorców:
W ćwiczeniu tym poddamy edycji plik konfiguracyjny passwd, ale w ten sposób, e nie bę-
dzie wyświetlana cała jego zawartość na standardowym wyjściu, a jedynie linie zawierające
szukany wzorzec.
ITGR =QRELC? =G? YÎT =H PCYCARNKMW? =RNKM?

Kolejne kroki przeprowadzą u ytkownika przez to ćwiczenie — a mianowicie wyszu-
kiwanie wzorca bash w pliku passwd:
1. Uruchom konsolę lub przejdź do wirtualnego terminalu.
2. Przejdź do katalogu /etc/ zawierającego plik passwd. Słu y do tego polecenie:
EF GVE
3. Następnie nale y wpisać odpowiednie polecenie (opcje w tabeli 2.10), w którym
zawarty będzie wzorzec:
ITGR DCUJ GVERCUUYF

Tabela 2.10. Opcje polecenia grep
Opcja Opis
D wyświetla odnalezione miejsce
E wyświetla liczbę odnalezionych wyra eń
J nie wypisuje nazwy plików przed ka dym odnalezionym miejscem
K ignoruje ró nice w wielkości liter
N wyświetla tylko nazwy plików, w których odnaleziony został wzór
P wyświetla numer ka dego wiersza, w którym odnaleziony został wzorzec
U brak wyświetlania jakichkolwiek komunikatów
X wyświetla tylko te wiersze, które nie zawierają wzoru
Y pokazuje tylko te wiersze, w których wzorzec jest całym wyrazem
Z pokazuje tylko te wiersze, w których wzór występuje jako cały wiersz
H wyszukuje wzór w pliku o nazwie nazwa_pliku

4. W wyniku działania polecenia zostaną wyświetlone wszystkie linie zawierające
słowo bash. Przykładowy wynik działania polecenia został przedstawiony poni ej:
TQQVZTQQVTQQVDKPDCUJ
NWMCUZNWMCUJQOGNWMCUDKPDCUJ


Ćwiczenie 2.19.

Wyszukiwanie pliku o określonych właściwościach:
HKPF =PCYCAMCVCNQIW? =MT[VGTKWOAIQFPQUEK?

Je eli u ytkownik zna nazwę pliku, jednak nie zna jego lokalizacji w strukturze plików
i katalogów, mo e posłu yć się omawianym poleceniem HKPF. W ćwiczeniu tym bę-
dziemy szukać pliku o nazwie README. W tym celu:
1. Uruchom konsolę systemową lub przejdź do wirtualnego terminala.
2. Podczas wpisywanie polecenia (opcje w tabeli 2.11), które rozpocznie proces
wyszukiwania nale y określić lokalizację, w której wyszukiwany będzie plik.
Pozwala to znacznie zawęzić obszar wyszukiwania i skrócić jego czas.
W tym celu wpisz polecenie:
HKPF WUTUJCTGFQE PCOG 4'#/'

Tabela 2.11. Opcje polecenia find
Opcja Opis
PCOG PCYCARNKMW Wyszukuje plik nazwa_pliku
RCVJ YQTGE Wyszukuje pliki, których ście ka dostępu pasuje do wzorca
RGTO VT[D Wyszukuje pliki, które mają prawa dostępu określone jako tryb
V[RG V[R Wyszukuje pliki, których typ jest określony jako:
b — block
c — character
d — directory
p — named pipe — FIFO
f — regularny plik
l — dowiązanie symboliczne
s — gniazdo
NKPMU 0 Wyszukuje pliki z liczbą N dowiązań do plików
UKG 0 Wyszukuje pliki, które mają wielkość N
WUGT W [VMQYPKM Wyszukuje pliki, które nale ą do u ytkownika
CVKOG 0 Wyszukuje pliki, które były otwierane w N dniach
OVKOG 0 Wyszukuje pliki, które zostały zmodyfikowane w N dniach
PGYGT PCYCARNKMW Wyszukuje pliki, których modyfikacja jest nowsza ni pliku o nazwie
nazwa_pliku
RTKPV Przekazuje na standardowe wyjście nazwę odnalezionego pliku oraz jego
pełną ście kę
HRTKPV PCYCARNKMW Zapisuje wynik wyszukiwania, czyli nazwę pliku oraz pełną ście kę w pliku
nazwa_pliku
GZGE RQNGEGPKG Uruchamia polecenie dla odnalezionego pliku
MT[VGTKWOAIQFPQUEK Prawda, je eli MT[VGTKWOAIQFPQ EK jest prawdziwe

W tym przypadku wyszukiwanie pliku o nazwie README rozpocznie się
w lokalizacji: /usr/share/doc.


W wyniku wyszukiwania mo e zostać wyświetlony następujący rezultat:
WUTUJCTGFQE
WUTUJCTGFQERYFDEQPH
WUTUJCTGFQERYFDEQPHJVON
WUTUJCTGFQERYFDEQPHJVONRYFDJVON

Polecenia administratora
Ćwiczenie 2.20.

Zmiana hasła u ytkownika:

Mo liwość zmiany haseł wszystkich u ytkowników posiadających kota w systemie ma
administrator systemu. Jednak ka dy z poszczególnych u ytkowników mo e sam zmienić
swoje hasło. Zarówno administrator, jak i zwykły u ytkownik systemu do zmiany hasła
u yją tego samego polecenia, a mianowicie RCUUYF.
1. Zaloguj się do systemu w trybie tekstowym lub trybie graficznym, a następnie uruchom
konsolę systemową.
2. Posługując się poleceniem RCUUYF oraz nazwą u ytkownika systemu, wpisz polecenie:
RCUUYF NWMCU

W tym ćwiczeniu zmieniamy hasło u ytkownika lukas, lecz ka dy u ytkownik
mo e zamiast u ytkownika lukas wpisać wybrany przez siebie login u ytkownika.
3. Je eli nie masz uprawnień administratora systemu, w tym miejscu nale y wpisać
nowe hasło u ytkownika:
0GY 70+: RCUUYQTF

4. Kolejną czynnością, jaką nale y wykonać jest powtórne wpisanie nowego hasła:
4GV[RG PGY 70+: RCUUYQTF

Po jego podaniu hasło zostanie zmienione.

Ćwiczenie 2.21.

Zmiana właściciela pliku:
EJQYP =QRELC? =Y C EKEKGN? =ITWRC? =RNKM?

1. Rozpocznij pracę z nową konsolą. Następnie wybierz plik, którego prawa chcesz
zmienić — przejdź do katalogu, w którym się znajduje.
2. Na potrzeby naszego ćwiczenia wykorzystamy plik tekstowy o nazwie tekst.


Aby zmienić uprawnienia pliku VGMUVVZV, wpisz w konsoli:
EJQYP NWMCUITWRC VGMUVVZV
Po wydaniu tego polecenia (opcje w tabeli 2.12) właścicielem pliku zostanie
u ytkownik o nazwie lukas, będzie on miał do niego pełny dostęp, jak równie grupa,
do której u ytkownik nale y.

Tabela 2.12. Opcje polecenia chown
Opcja Opis
E Wyświetla nazwy plików, których właściciel się zmienił
H Nie wyświetla komunikatów o błędach
X Wyświetla dokładny komunikat o dokonanych zmianach
4 Wraz z podkatalogami

Ćwiczenie 2.22.

Zmiana praw dostępu do plików i katalogów:
EJOQF =QRELC? VT[D =RNKM?

Aby wykonać ćwiczenie, nale y:
1. W konsoli przejść do lokalizacji pliku, którego prawa dostępu chcesz zmienić.
2. Wykonać polecenie (opcje w tabeli 2.13):
EJOQF H CY VGMUVVZV

Tabela 2.13. Opcje polecenia chmod
Opcja Opis
E Wyświetla nazwy plików, których prawa dostępu zostały zmienione
H Nie wyświetla komunikatów o błędach
4 Wyświetla dokładny komunikat o dokonanych zmianach
6T[D Określa nowe atrybuty pliku

3. Wydane polecenie odebrało zarówno właścicielowi pliku, jak i innym u ytkownikom
prawo zapisu do pliku. Dodatkowo zostały zablokowane informacje o pojawiających
się ewentualnie błędach.

Ćwiczenie 2.23.

Sprawdzanie i naprawa systemu plików (opcje polecenia w tabeli 2.14):
HUEM =QRELC?=V V[R U[UVGOW RNKMÎY?=]C T_? U[UVGO RNKMÎY

Ćwiczenie 2.24.

Formatowanie systemu plików (opcje polecenia w tabeli 2.15):
OMHU =8?=V[R U[UVGOW RNKMÎY? =]E N PCYCARNKMW_? U[UVGOARNKMÎY =DNQMK?

Debian Linux. Ćwiczenia

More Related Content

What's hot (20)

Viewers also liked (16)

Similar to Debian Linux. Ćwiczenia (17)

More from Wydawnictwo Helion (20)

Debian Linux. Ćwiczenia