2. DENETİM İLKELERİ
Eğitimde denetimin ilkeleri, her alanda değişmekte ve gelişmekte ise de Milli Eğitim
Bakanlığı'nca kurulan Teftiş Sistemi Çalışma Grubu'nca ortaya konulan raporda
denetimin ilkeleri:
Amaçlılık Planlılık Süreklilik Demokratiklik
Bilimsellik-
Objektiflik
Esneklik
Çözümleyicilik Birleştiricilik Tutarlılık Geçerlilik Özendiricilik Açıklık
3. DENETİM İLKELERİ
İlköğretim Kurumları Rehberlik ve Teftiş Yönergesi'nde, «Rehberlik ve Teftişin İlkeleri»
adı altında ise:
Belli bir amaç için yapılır.
Demokratik liderliği gerektirir.
Mevcut şartları dikkate alır.
Eğitim, öğretim ve yönetim faaliyetlerinin hepsi ile ilgilidir.
Müşterek planlama, karar verme ve problemleri çözmede çalışmaları
koordine eder.
Sorumlulukların paylaşılmasına ve birlikte çalışmaya önem verir.
Yönetici, öğretmen ve diğer personelin meslekteki yeterliliğini geliştirmesine
yardım eder.
4. DENETİM İLKELERİ
Rehberlik ve teftişte bütünlük, devamlılık, değerlendirme ve geliştirme esastır.
Ferdi farkları göz önüne alır.
Her şeyden önce iyi bir insanlık ilişkisini şart koşar.
Milli eğitim hizmetlerini geliştirir.
Sadece problemleri tespitle yetinmez, alınması gerekli tedbir ve çözüm
yollarını da ortaya koyar.
Eğitim ve öğretim tekniklerinin geliştirilmesini sağlayacak inceleme ve
araştırmalar önem verir.
Teftiş faaliyetlerini değerlendirilir ve teftiş tekniklerini de geliştirir.
5. DENETİM İLKELERİ
Daima bilimsel ve objektif esaslara dayanır.
Kurumların ve öğretmenlerin her öğretim yılında rehberlik ve teftiş amacıyla
en az bir defa görülmesini esas alır.
7. 1.Bilimsel Denetim
Bilimsel denetim, Taylor’ın öncülük ettiği ve Fayol’un
katkı getirdiği bilimsel yönetim anlayışından doğmuştur.
Bilimsel denetim, uygun ve yeni yöntem ve araçları
olan, araştırmalara dayalı verileri olan, teorilere dayalı,
yeniliklere açık olan, belirli yasa ve ilkelere göre olan,
planlı yapılan, kesinlikten uzak ve olasılık içeren
disiplinler arası niteliklere uygulanabilen denetimdir.
Frederick Winslow Taylor
(1856-1915)
8. 1.1.Bilimsel Denetim Boyutları
Öğretmen
Öğretmenden beklenen
davranışlar standartlar halinde
belirlenmiştir.
Öğretmenden beklenen, bu
standartları karşılamasıdır.
Müfettiş de önceden
belirlenmiş bu standartlara göre
denetim yaptığından, denetim
sırasında standartlar dışında bir
şey aramaz.
Öğrenci
Bilimsel denetim öğrenci
merkezlidir.
Amacı çocuğu geliştirmektir.
Çocuğun kendinden ne
beklendiğini bilmesi önemlidir.
Buna göre çocuk önce
kendinden ne beklendiğini
bilmeli, sonra da nasıl
çalışacağını öğrenmelidir.
9. 1.2.Bilimsel Denetim Özellikleri
Denetlenecek davranışlar önceden belirlenir.
Okulu geliştirmenin en iyi yolu öğretmenin rolünü geliştirmektir.
Müfettiş denetleyen, öğretmen denetlenendir. İkisinin rolleri çakışmaz.
Öğretmenin denetlenecek davranışları ölçülebilir ve gözlemlenebilir olarak ifade edilir.
Öğretmenin bireysel farklılıkları veya farklı becerilere sahip olması önemli değildir.
10. Çalışanların eğitilmeleri ve kendilerini geliştirmeleri önemlidir.
İş bölümü vardır çalışanlar önceden belirlenmiş standartlara uygun olarak çalışır.
İşin verimli yapılabilmesi için çalışanların eğitilmesi gerektiği vurgulanır.
Denetim sonucu, ödül veya ceza söz konusu değilse, öğretmene müfettiş tarafından
bildirilmez.
Öğretmenin denetlenmesinde nicelik ve gözlem önemlidir.
11. 1.3.Özet
Bilimsel denetim, bilimsel yönetim anlayışı ile birlikte ortaya çıkmış ve gelişmiştir.
Kamu kurumlarının yönetiminde genelde bürokrasi anlayışı hâkimdir. Yönetimde
bürokrasi, bilimsel yönetim anlayışını, dolayısıyla da bilimsel denetimi öne
çıkarmaktadır.
Denetleyen ile denetlenen arasında denetimin dışında bir bağ veya ilişki olmamalıdır.
Denetim resmi bir süreç içinde gerçekleşmelidir.
Müfettişler, denetimde gözlem temel araç olduğu için, ayrıntılı ve önceden belirlenmiş
gözlem formu kullanır.
Müfettişler, denetlediği öğretmeni motive etmek yerine, kontrol etmeye önem verir.
Bu denetim anlayışında, bir eğitimcinin başarısı, kendisini denetleyen müfettişin
elindeki standartların öngördüğü ölçüdedir. Bu standartların öngöremediği konularda
veya alanlarda başarıları olan eğitimcilerin değerlendirilmeleri eksik kalmaktadır.
12. 2.Sanatsal Denetim
Eisner’a göre öğretim bir sanattır ve her zaman önceden
tasarlandığı gibi gerçekleşmez. Tam tersine koşullara
göre değişir.
Eisner, öğretimde sanatı “kişinin repertuarında olmayan
yeni öğretim yöntemleri ve yolları yaratma yeteneği ve
isteği” olarak ele almaktadır.
Elliot Eisner
(1933-2014)
13. 1.1.Bir Sanat Olarak Öğretim
Keşfetmeyi ve risk almayı teşvik eden bir hava sağlar.
Öğrencilerin sözcüklerle oynamasını, düşlerin ve mecazların yeni
bir anlam kazanmasını sağlayacak denemeleri içerir.
Öğretimi bir «basketbol» oyununa benzetir. Amaca ulaşma
çabasına yönelik kurallı etkinlikler bütünü olarak görür.
Teknik ussalık yerine estetik duyarlılığı öne sürmüştür.
Denetim kavramı yerine «danışman ilişkileri» kavramını tercih
etmiştir.
Niceliksel ölçme araçlarının yararsızlığına yönelik «eleştiri» kavramını
kullanmıştır.
14. 1.2.Sanatsal Denetimin Temel Unsurları
Deneticiler gözledikleri
durumun önemli yanlarını
kavrama ve görme
yeteneğine sahip olmalıdır.
Deneticiler gördüklerini
tanımlayabilmeli,
deneyimlerin özünü
yakalayabilmeli ve
etkileyici bir dille ifade
edebilmelidir.
Deneticiler belli bir sınıfın
dinamiklerini
açıklayabilecek uygun
kavram, model ve
kuramlara başvurarak
yorum yapabilmelidir.
Modelin son aşamasıda
görülen ve yorumlananların
değerlendirilmesidir.
15. Sanatsal denetimin birincil amacının öğretmenler ve öğrenciler için «eğitimsel yaşam
kalitesinin iyileştirilmesi» olduğunu vurgular.
Denetçi sınıftaki bütün olayların anlamını yorumlayan kişidir. Gözlemlerle ilgili olarak
öğretmenle kurulacak iletişimde ve görüşlerin yansıtılmasında şiirsel, etkileyici ve
mecazi bir dil kullanılmalıdır.
Denetçi, öğretmene kendine özgü yetenekleri kullanma konusunda yardım etmelidir.
Hem öğretmenin genel performansının geliştirilmesi hem de öğretmenin farklı karakter
özelliklerinin özel olarak geliştirilmesini vurgular.
Denetici, sözlü bir öyküleme biçiminde yorumlarını sunmalı ve zengin bir anlatım
kullanmalıdır.
1.3.Özet
16. 3.Öğretimsel Denetim
Eğitimin saptanmış amaçlarına genelde sınıf içinde
yapılan öğretim etkinlikleriyle ulaşılabilmektedir.
Bu nedenle eğitim sisteminde sınıf içi denetimle öğretim
sürecini geliştirmeye yönelik öğretimsel denetim
kavramı ortaya atılmıştır.
Öğretimsel denetim, öğretmen, öğrenci ve denetmen
arasında iş birliğini ve aktif katılımı öne çıkaran bir
süreçtir.
17. 1.1.Öğretimsel Denetim Aşamaları ve Amaçları
• Öğretmen ve deneticinin birbirini tanıması.
• Öğretmenin gözleneceği durumların bildirilmesi.
• Beklenti ve endişelerin paylaşılması.
Tanışma
• Gözlenecek dersler, ne tür verilerin toplanacağı, gözlem
sırasında uyulacak kurallar, deneticinin ders konusu ve
öğretim hedefleri konusunda bilgilendirilmesi.
Gözlem Öncesi
Görüşme
• Öğretmen ve öğrenci performansının gözlemlenmesi.
• Önceden belirlenmiş verilerin toplanması.Sınıf Gözlemi
• Sınıf gözlemi sırasında elde edilen verilerin analizi.
• Gözlem sonrası görüşmede tartışılacak özel konuların
seçilmesi.
Gözlem Sonrası
Görüşmeye Hazırlık
• Gözlem ve düşüncelerin paylaşılması, olası iyileştirmelerin
tartışılması, gelecek denetim için amaçlar oluşturulması,
amaçların nasıl başarılacağına ilişkin planlar geliştirilmesi.
Gözlem Sonrası
Görüşme
18. 1.2.Sonuç
Türkiye’deki eğitim denetimine ilişkin yapılan çalışmalarda, denetmenlerin sınıf içi
öğretimsel sorunlara eğilmedikleri, öğretmenlerin oldukça seyrek gelişimsel dönüt
aldıkları, öğretmenlerin rehberliğin kaynağı olarak diğer öğretmenleri gördükleri,
öğretmenlerin öğretimle ilgili sorunlarını belirleme ve bu konularda öğretmene yardım
sağlama ile ilgili denetmen tutum ve davranışlarının yetersiz olduğu ortaya konmuştur.
Öğretimsel denetim bağlamında, Türk eğitim sisteminde denetim hizmetlerinin öğretim
sürecini ve öğretmenlerin mesleki becerilerini geliştirmekten uzak olmasına neden olan
belli başlı sorun alanları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Yapısal örgütlenme.
Rehberlik yerine biçimsel ve kontrol odaklı denetim.
Birbiriyle çelişen denetmen rolleri.
Denetmenlerin iş yükü ve denetime ayrılan sürenin yetersizliği.
Standart değerlendirme formları.
Denetmenlerin mesleki yetersizlikleri ve olumsuz tutumları.
19. 4.Klinik Denetim Etkileşimli, demokratik ve öğretmen merkezli denetim
stilidir.
«Klinik» kavramı öğretmen ve müfettiş arasındaki yüz
yüze ilişki ve öğretmenin sınıf içindeki gerçek davranışı
üzerinde odaklanma sağlandığını vurgulamak için
kullanılmıştır.
Öncelikli amacı öğretmenin öğretimsel performansının
gelişimine yardımcı olmaktır.
Sınıf öğretmenleri ile çalışma konusunda bilinen en eski
ve en yaygın yöntemdir.
Denetici-denetlenen, okul müdürü-müdür yardımcısı,
zümre başkanı-öğretmen, rehber öğretmen-aday
öğretmen gibi ilişkilerde kullanılan bir yöntemdir.
20. 1.1.Klinik Denetim Temel Amaçları
Öğretimlerinin niteliği
konusunda
öğretmenlere objektif
geri bildirim sağlamak.
Öğretimsel sorunların
saptanması ve
çözülmesi.
Öğretmenlere öğretim
stratejilerini kullanma
becerileri konusunda
yardım edilmesi.
Öğretmenin
yükselmesi, görev
süresinin uzatılması ve
diğer kararlarda temel
olması.
Öğretmenlerin sürekli
mesleki gelişim
konusunda olumlu bir
tutum geliştirmelerine
yardım edilmesi.
21. 1.2.Klinik Denetim Aşamaları
• Gözlemin nedeni ve amaçları, gözlemde odaklanılması
gereken hususlar, kullanılacak gözlem yöntemi, gözlem
zamanı ve gözlem sonrası görüşme zamanı.
Öğretmenle Gözlem
Öncesi Görüşme
• Gözlemin yapılma aşamasıdır.
Sınıftaki Öğretimin
Gözlemlenmesi
• Gözlem sonrası görüşmede kullanacağı yaklaşıma karar
verilmesi.
Gözlemin Analizi ve
Yorumlanması
• Öğretmene sınıfta görülenler yansıtılır.
Öğretmen ile Gözlem
Sonrası Görüşme
Önceki Dört Aşamanın
Gözden Geçirilmesi
22. 1.3.Sonuç
Denetmen ve öğretmen arasında bir ortaklık ve fikir paylaşımı geliştirmek, öğretmenin
öğretimsel becerilerini iyileştirmek açısından yararlı olmakla birlikte tüm öğretmenler
için uygun bir yaklaşım değildir.
Çok fazla zaman ayırmayı gerektirir. Bir diğer olumsuz yanı ise fazla kullanılması
durumunda tüm aşamaların alışkanlığa dönüşmesidir.
En ayırt edici özelliği doğrudan öğretmen-denetmen etkileşimini vurgulaması ve
öğretmenin mesleki gelişimini amaçlamasıdır.
23. 5.Gelişimsel Denetim
Denetici öğretmenin gelişimsel düzeyini analiz etmek ve
bu gelişim düzeyine uygun bir denetim davranışı
sergilemekle sorumludur.
Carl Glickman
(1946-)
24. 1.1.Öğretmenin Gelişim Aşamaları
• Piaget’in bilişsel gelişim aşamalarının son
aşaması «Biçimsel İşlemler» aşamasıdır.
• Bu aşamadaki kişiler kuramsal
gerekçelendirme, karmaşık sembolleri
anlama ve soyut kavramları formüle
edebilme gibi işlemleri kullanabilir.
Bilişsel Gelişim
25. • Düşük kavramsal düzeydekiler.
• Orta düzeyde kavramsal düzeydekiler.
• Yüksek kavramsal düzeydekiler.
Kavramsal
Gelişim
26. • Gelenek öncesi düzey.
• Gelenek düzeyi.
• Gelenek sonrası düzey.
Ahlaki Gelişim
30. 1.2.Gelişimsel Denetimi Etkileyen Etmenler
Gelişimsel denetimi etkileyen etmenlerden biri denetmenlerin öğretmenlerle çalışırken
gösterdikleri yaklaşımlardır.
Yönlendirici Olmayan
Yaklaşım
•Dinleme
•Açıklama
•Teşvik Etme
•Sunuş
İşbirliğine Dayalı
Yaklaşım
•Problem Çözme
•Pazarlık
•Gösterme
Yönlendirici
Yaklaşım
•Yönlendirici
•Standartlaştırma
•Güçlendirme
31. 6.Farklılaştırılmış
Denetim
Alacağı denetim ve değerlendirme hizmetlerinin türleri
konusunda öğretmene seçenekler sunan bir denetimdir.
Genellikle aday öğretmenlere ve ciddi sorunları olan asil
öğretmenlere yoğun gelişme fırsatları sunar.
Allan Galtthorn
(11924-2007)
32. 1.1.Farklılaştırılmış Denetimin Temelleri
• Öğreticiliğin bir meslek olduğu inancı ile hareket etmeyi
gerektirir.
Profesyonellik
(Meslek)
• Öğretmenlerin birlikte çalışması ve mesleki gelişimlerine
karşılıklı yardım etmeleridir.Örgüt
• Deneticilere mekanik, baştan savma ve törensel öğretmen
ziyaretleri yerine öğretmenin gereksinimleri ya da
öğretmenin beklentileri üzerinde odaklanmalarını sağlar.
Denetmen
• Öğretmenlerin gelişimsel yardım tercihleri mesleki gelişim
aşamalarına göre değiştiği sonucu ortaya çıkmıştır.Öğretmen
35. 1.4.Destekleyici Çalışma Koşulları
Temel Etmenler
Ücret
Fiziksel Çevre
Öğretimsel ve
Mesleki
Kaynakların
Sağlanması
Zaman
Sınıf Mevcudu
Zenginleştirici Etmenler
Öğrenme
Merkezli
Liderlik
36. Kaynakça
Aydın, İ. (2016). Öğretimde denetim (6. baskı).
Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Gökçe, F. (1994). Eğitimde denetimin amaç ve
ilkeleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Dergisi. 73-78.
Gökçe, T. A. (2009). Bilimsel yönetim anlayışında
denetim. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Dergisi, 9, 18, 74-89.
Memduhoğlu, H. B. (2012). Çağdaş eğitim denetimi
modeli olarak öğretimsel denetimin türk eğitim
sisteminde uygulanabilirliği. Kuramsal Eğitimbilim
Dergisi, 5(1), 131-142.
