Heembouw Jaarverslag 2012 - Maatschappelijke en financiële verslaglegging

Klantwaarde
Jaarverslag 2012
Maatschappelijke en financiële verslaglegging
door creëren en
realiseren van
dé integrale
huisvestingsoplossing.

Onze visie:
Wij creëren en realiseren
dé integrale
huisvestingsoplossing.

Inhoud Over dit verslag 3
Jaarverslag 2012 Heembouw Holding 4
Nieuwbouw 57.000 m² DC Rhenus Logistics op bijzondere locatie
Duurzaam DC
Kengetallen 15
Het nieuwe ontwikkelen: co-creatie
Personalia Raad van Commissarissen 20
Personalia Bestuur van de organisatie 21
Bericht Raad van Commissarissen 23
Realisatie productiesite Erca en BIM
Menselijk kapitaal 30
Personeelsbezetting en verloop, leerlingen en stagiaires 30
Jubilea, pensioen 31
Ketensamenwerking plus bij renovatie Tuinstadwijk
Verzuim 36
Ongevallen, sociaal kapitaal 37
Opleidingen, talentontwikkeling 38
Werving en selectie, coaching 39
Vraaggestuurde aanpak nieuwbouw vrachtgebouw
Duurzaam bouwen en milieu 46
CO2-reductie, ISO 14001, Dutch Green Building Council 46
Afvalscheiding op de bouw, windmolens, ecofont 47
Duurzame renovatie kantoor Dunea
Maatschappij 50
Sponsoractiviteiten, Lean-informatiemiddag 50
Kansen en trends e-fulfilment
Kennisdelen Lean Bouwen
Social return op project renovatie stadskantoor Vlaardingen
Verslag Gezamenlijke OndernemingsRaad 2012 62
Jaarrekening 2012 65
Overige gegevens 86
GRI-G3 index toepassingsniveau C 88

3Geïntegreerd maatschappelijk en financieel jaarverslag Heembouw 2012
“Klantwaarde door creëren en realiseren
van dé integrale huisvestingsoplossing”
Geïntegreerd maatschappelijk en financieel jaarverslag 2012
Ons verslag van onze activiteiten over het afgelopen jaar draagt de titel:
“Klantwaarde door creëren en realiseren van dé integrale huisvestingsoplossing”.
Klantwaarde creëren loopt als een rode draad door dit verslag heen.
Het is de pijler onder de Lean-filosofie en de kern van onze visie.
Wij creëren klantwaarde voor onze klanten door hen een allesomvattende oplossing te bieden voor
hun huisvestingsvraag, maar ook door te investeren in Lean-trainingen voor onze leveranciers en door
innovatie op allerlei gebied om onze concurrentiepositie verder te verstevigen. Ook, of wellicht juist,
in deze economisch lastige tijden.
Onze prestaties op financieel en maatschappelijk gebied zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
In dit geïntegreerde verslag informeren wij onze stakeholders open en transparant over onze
bedrijfsvoering en onze activiteiten op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Namens de Holdingdirectie Heembouw,
Peter Lammertink

Resultaten 2012
Begin 2012 liet het EIB weten een daling in de bouwproductie
van 3,5% te verwachten [EIB, verwachtingen bouwproductie
en werkgelegenheid 2012, februari 2012]. Dit is uiteindelijk
uitgekomen op de eerder genoemde krimp van 8%. Toch zijn
wij ondanks de lagere volumes, overcapaciteit en prijsdruk in
staat gebleken onze omzet en organisatie gezond te houden.
De omzet steeg met 4,3% tot € 115 miljoen. Ons operationeel
resultaat is evenwel ten opzichte van het vorige jaar
teruggelopen. Deze ontwikkeling in het resultaat is direct
aanwijsbaar aan twee lastige dossiers, die ondanks
inspanningen op juridisch gebied, nog niet tot een
bevredigende afloop hebben geleid en ons hebben
genoodzaakt voorzichtig om te gaan met resultaten.
Desondanks is er nog steeds sprake van een redelijk
bedrijfsresultaat van € 1,02 miljoen.
Heembouw heeft haar organisatie ingericht naar klantgroepen:
de klantgroepen eindgebruikers bedrijfsruimten en kantoren,
te categoriseren onder de pijler ‘werken’. Daarnaast de
klantgroepen eindgebruikers woningen en woningcorporaties
en zorginstellingen, te categoriseren als ‘wonen’.
Onze resultaten binnen de klantgroepen ‘werken’ zijn
bovengemiddeld goed. Voor de klantgroepen ‘wonen’ hebben
we onder invloed van de omstandigheden op de markt en met
name door de reeds eerder genoemde dossiers helaas een
klein verlies moeten noteren.
Onze vermogenspositie blijft solide. Onze solvabiliteit is 40,8%.
Ook onze liquiditeit blijft gehandhaafd op een goed niveau.
De inspanningen voor het verder afbouwen van onze
voorraad gereed product hebben effect gesorteerd.
Ten aanzien van risicobeheer is het beleid om financiële risico’s
niet af te dekken met behulp van financiële instrumenten.
De belangrijkste risico’s betreffen markten kredietrisico.
Het menselijk kapitaal is in onze organisatie het grootste goed.
Dit zorgt ervoor dat wij onze kwaliteit kunnen vasthouden en
kunnen blijven bouwen aan het verder ontwikkelen van de
integrale huisvestingsoplossing, wat essentieel is voor het
goed kunnen bedienen van onze klantgroepen. Het verloop
is op 5,8% uitgekomen en ook in 2012 was het ziekteverzuim
weer laag: 3,7%.
Financieel beleid
Het financieel beleid blijft erop gericht met een verantwoord
risico een goed rendement op onze projecten te behalen.
De effecten op ons resultaat zijn aanleiding om nog
stringentere aandacht te geven aan risicobeheersing en
debiteurenbeheer. Ook in 2012 hebben wij geen structureel
gebruik van externe financiering hoeven maken. Wij houden
onze focus op het managen van ons werkkapitaal, om onze
liquiditeitspositie op het goede niveau te houden.
Het systeem dat wij in 2011 hebben ontwikkeld en
geïmplementeerd voor financiële projectbeheersing, is
het afgelopen jaar verder geautomatiseerd. Dit biedt
meer tijd en ruimte voor verdieping van de constructieve
dialoog over de voortgang van onze werken.
Jaarverslag 2012 Heembouw Holding
Met een daling in de bouwproductie die in Nederland uiteindelijk op 8% is uitgekomen en een recordaantal
faillissementen (1.464 stuks) in de bouw mag 2012 met recht een lastig jaar genoemd worden.
Toch kunnen wij met enige tevredenheid terugkijken op onze prestaties in het afgelopen jaar. Tegen de
algemene trend in, is onze omzet ten opzichte van 2011 licht gestegen en hebben we ons marktaandeel
weten uit te breiden. Vooral op het gebied van bedrijfsruimten hebben we kunnen excelleren.
Onze integrale huisvestingsoplossing heeft voor onze klanten in dit segment duidelijk toegevoegde
waarde, wat ondermeer terug te zien is in ons grote aandeel design & build trajecten in dit marktsegment.
Geïntegreerd maatschappelijk en financieel jaarverslag Heembouw 20124

Klantgroepen
Eindgebruikers bedrijfsruimten
Voor de klantgroep eindgebruikers bedrijfsruimten hebben
we volop ingezet op verdere ontwikkeling van de integrale
huisvestingsoplossing. Conceptontwikkeling is daarbinnen een
belangrijke toegevoegde waarde voor onze klanten gebleken.
Onze inzet voor de herontwikkeling van de Betonsonlocatie op
Ekkersrijt in Son en Breugel heeft geleid tot de grootste nieuwbouw
transactie in Nederland in 2012: de realisatie van een DC van
57.000 m2
voor opdrachtgever Dok Vast, dat door de vele en
vergaande duurzaamheidsmaatregelen tevens een zeer duurzaam
DC wordt. Ook is dit de locatie waar wij ons 6e depot voor PostNL
Pakketten zullen bouwen. Wij zijn trots op onze prestaties in deze
markt en kunnen ons inmiddels rekenen tot een van de autoriteiten
binnen dit marktsegment.
Eindgebruikers kantoren
De Nederlandse kantorenmarkt blijft onder druk staan.
De leegstand in Nederland ligt inmiddels op 15%. Dit betekent
echter niet dat er geen kansen zijn op deze markt. Onderzoek
[Jones Lang Lasalle, september 2012] wijst uit dat veel van de
bestaande kantoren niet kunnen bieden wat de gebruiker
vandaag de dag verwacht van een kantoorruimte. Daarnaast
bieden veel kantoorlocaties weinig perspectief voor de toekomst.
Dit sterkt ons in de overtuiging dat deze markt ruimte biedt voor
nieuwbouw op maat en kantoorrenovatie.
In 2012 hebben wij een aantal belangrijke stappen gezet in de
ontwikkeling van de integrale huisvestingoplossing voor de klantgroep
eindgebruikers kantoren. Onze Lean-werkwijze heeft ervoor gezorgd
dat wij met name op het gebied van grootschalige kantoorrenovatie
inmiddels onze naam aan het vestigen zijn. Ruim 60.000 m2
kantoor
is sinds 2012 door ons duurzaam gerenoveerd.
Woningcorporaties en zorginstellingen
Om de klantgroep woningcorporaties en zorginstellingen nog
beter te kunnen bedienen, hebben wij onze organisatie versterkt.
We zien bij de corporaties een duidelijke beweging naar een
andere manier van samenwerken met aannemers en leveranciers.
Met onze Lean-werkwijze, dat in het verlengde ligt van keten
samenwerking, kunnen wij daar goed op in spelen.
De Lean filosofie is erop gericht optimaal gebruik te maken van
aanwezige kennis om samen met betrokken partijen zoveel
mogelijk klantwaarde te kunnen creëren. We ervaren dat dit door
de markt herkend wordt en worden door opdrachtgevers meer
betrokken in ketensamenwerkingsprojecten.
Eindgebruikers woningen
Tegen het marktsentiment in, steken we veel energie in de
klantgroep eindgebruikers woningen in de overtuiging dat deze
investering in de komende jaren zal resulteren in een toename
van onze bouwproductie voor deze klantgroep. We hebben
onze organisatie versterkt en werken volop aan de invulling
van de integrale huisvestingsoplossing voor deze klantgroep.
Onze eerste ervaringen sterken ons in de overtuiging dat onze
aanpak voor deze klantgroep toegevoegde waarde biedt.
Hierbij faciliteren we steeds meer ontwikkelaars en betrekken
we beleggers uit ons netwerk bij projecten. Verder werken
we continu aan verdere verbetering van onze duurzame
conceptwoning “de Heembouw OptimaalWoning”.
Integriteit
Betrouwbaarheid is een belangrijke kernwaarde. Wij komen
onze afspraken na, zijn integer en nemen verantwoordelijkheid
voor onze acties. Dit doen wij vanuit een professionele houding
en met kennis van zaken. Onze bedrijfscode (geregistreerd bij de
Stichting Beoordeling Integriteit Bouwnijverheid onder nummer
04-01-0032) is daarbij voor al onze medewerkers leidend.
Om het onderwerp integriteit levend te houden in de organisatie,
hebben wij een jaarlijks terugkerende cyclus van activiteiten
rondom het thema integriteit. In de Holding Directie wordt
het jaarverslag van de vertrouwenspersoon besproken en
geëvalueerd wat de stand van zaken is. Elk jaar bieden de
vestigingsdirecteuren hun verantwoordingsbrieven aan en vindt
er een bijeenkomst plaats met de managementteams van de
hele organisatie rondom dit thema. Integriteit komt elk jaar
terug op de agenda van het overleg met de Ondernemingsraad
en op de vestigingen zijn er bijeenkomsten met zelf te bepalen
sleutelfiguren waarbij integriteit centraal staat.
Bestuur van de organisatie
De Holding Directie is met ingang van 1 januari 2013 versterkt
met de toetreding van Roland van Oostrom als financieel
directeur Heembouw Holding. Hiermee bestaat het bestuur van
de organisatie uit drie personen: Voorzitter Peter Lammertink,
Erwin van Berkel en Roland van Oostrom.
Met betrekking tot de samenstelling van het bestuur van de
organisatie zijn alle leden van het mannelijk geslacht.
Deze functies staan echter, evenals alle andere functies in de
organisatie, open voor geschikte kandidaten van beide geslachten.
Vervolg op p.12 >

Realisatie nieuw DC Rhenus
Contract Logistics
Nieuwbouw
57.000 m2
DC Rhenus
Logistics

Bijzondere locatie
Kennis van grondlocaties en concept
ontwikkeling zijn twee aspecten van
de integrale huisvestingsoplossing van
Heembouw. Op een herontwikkelingslocatie
op Ekkersrijt in Son en Breugel komen
deze twee samen. Hier is Heembouw volop
bezig met de realisatie van een nieuw DC
van 57.000 m2
voor logistiek dienstverlener
Rhenus Logistics. Daarnaast is Heembouw
hier onlangs gestart met de realisatie van
een nieuw depot voor PostNL Pakketten,
wat alweer het zesde depot is dat Heembouw
voor PostNL realiseert. Op deze locatie
werd eind 2012 ook de 47ste vestiging van
Bouwmaat opgeleverd.
Nieuwbouw distributiecentrum
Rhenus Contract Logistics

Plaats: Son en Breugel
Opdrachtgever: Dok Vast
Toekomstige gebruiker: Rhenus Contract Logistics
Architect: Habeon Architecten
conceptontwikkeling

‘In 2010 vroeg een klant ons om de logistiek van verschillende operaties te consolideren
op één locatie. Wij hebben Dok Vast toen gevraagd op zoek te gaan naar mogelijke
locaties hiervoor in het zuiden van Brabant.’ Aan het woord is Alphons van Erven van
Rhenus Logistics (Rhenus). ‘Onze belangrijkste randvoorwaarden waren een uitstekende
ontsluiting, een goede verbinding met de Rotterdamse haven en de nabijheid van
een netwerk van pakketvervoerders.’ Er waren tal van mogelijkheden voorhanden.
De keuze viel uiteindelijk op Ekkersrijt in Son en Breugel. Jos Klanderman van Dok Vast:
‘Deze locatie voldeed aan alle criteria. Bovendien is het heel dicht bij de klant van
Rhenus. Dat gaf uiteindelijk de doorslag.’
Het 57.000 m2
grote distributiecentrum wordt door Heembouw samen met Habeon
Architecten uitgevoerd in een Design Build project. Jos: ‘Ik was erg onder de
indruk van de voortvarendheid van Heembouw in het voortraject. Nog voordat er een
handtekening onder het contract stond, was er al een team van tien man geformeerd
om de trein alvast op te starten. Zowel met het benaderen en screenen van leveranciers
als met de eerste ontwerpen.’ Alphons: ‘Het was goed merkbaar dat de architecten van
Habeon onder dezelfde paraplu werken als de projectleider en de uitvoering. De lijnen
waren kort en de communicatie verliep snel en effectief. Op iedere vraag kwam vrijwel
direct een antwoord.’
Uitstraling en kwaliteit meer dan gemiddeld
Over het pakket van eisen waren Dok Vast en Rhenus het snel met elkaar eens.
Alphons: ‘In dit distributiecentrum verwerken wij orders voor onder andere de medische
markt. Het pand moet meer dan gemiddeld zijn, zowel in uitstraling als kwaliteit.
Dok Vast heeft hetzelfde kwaliteitsbesef als wij.’ Jos: ‘Als verhuurder doen wij extra
investeringen om de kwaliteit en multifunctionaliteit van het pand te vergroten.
Bijvoorbeeld door met compartimentering een opdeling in meerdere locaties mogelijk
te maken. Maar ook door in de buitengevel hout te verwerken om warmte en uitstraling
aan het pand te geven.’ Daarnaast kiest Dok Vast ervoor om zo duurzaam mogelijk te
bouwen. Het bedrijf hanteert normen die hoger zijn dan wettelijk gevraagd. ‘Wij bouwen
voor de lange termijn en niet voor de handel. Zodra het groen kan, doen we dat. We
dragen zo bij aan een beter milieu, spelen in op toekomstige milieunormeringen en
verhogen tegelijkertijd onze huuropbrengsten en eindwaarde van het pand.’
Organisatie Heembouw doordrenkt van Lean denken
De uitvoering van het project verloopt volgens planning. Jos: ‘Heembouw onderscheidt
zich door hun Lean-aanpak en de organisatie daaromheen. Dat doen ze erg goed.
Door vooraf de leveranciers te screenen en te betrekken in de planning krijgen ze een
natuurlijk committent en dito medewerking. Ik heb dat ook gezien in eerdere projecten die
ik met Heembouw gedaan heb. De organisatie Heembouw is doordrenkt van Lean denken.’
Alphons: ‘De leveranciers die ik spreek zijn blij om met Heembouw te mogen werken.
Het is duidelijk wat er is afgesproken. En dat kan de kwaliteit alleen maar ten goede komen.’
Bouwen
voor de
lange
termijn
Jos Klanderman (links) en Alphons van Erven

Gebouw en installatie “PV ready”
De Rc van de gevel is 6.0, aanzienlijk hoger dan de wettelijk
voorgeschreven 2.5. Ook de sprinklerpompkamer is geïsoleerd
uitgevoerd. Het gebouw en installatie zijn “PV ready”: de staal-constructie
is verzwaard zodat het gehele dak kan worden vol gezet met PV panelen.
De elektrische installatie en bekabeling is daar ook op voorbereid. Zodra
de geschikte partner is gevonden worden de PV panelen aangebracht.
Functioneel duurzaam ontwerp
Het ontwerp van het gebouw voorziet in functioneel duurzaam
gebruik; het kan eenvoudig in meerdere units voor meerdere
gebruikers worden opgedeeld. Door de flexibele indeling van het
kantoor kan dit makkelijk uitgebreid worden.
LED verlichting in gehele gebouw
Het gehele gebouw (hal en kantoor) en terrein worden verlicht met
LED. Die verlichting wordt zowel in het kantoor als de hal aangestuurd
met aanwezigheids- en daglicht detectie. De gevel lichtstroken in de
hal zorgen voor daglicht toetreding. Deze zijn zo geplaatst dat daglicht
de gangpaden tussen de stellingen optimaal belicht. De constructie is
uitgevoerd in een lichte kleur, wat zorgt voor verdere optimalisatie van
het lichtniveau in de hal. Laag temperatuur heaters verwarmen de hal.
Het alarm fungeert niet alleen als inbraakbeveiliging maar ook als
veegfunctie voor diverse installatieonderdelen. Zo worden de
verlichting, verwarming, ventilatie etc. automatisch uitgeschakeld bij
het inschakelen van het alarm.
Uitvoering gebouw zo optimaal mogelijk
In ontwerp en engineering is gestreefd naar optimaal materiaal gebruik,
zodat het gebouw zo efficiënt mogelijk wordt uitgevoerd. Dit bespaart niet
alleen grondstoffen en de energie om die te verwerken en vervoeren, maar
is ook economisch aantrekkelijk. De duurzaamheid van het gebouw wordt
voelbaar door de afwerking van de gevel bij de entrees met thermisch
verduurzaamd essenhout. Aan de hoofdontsluiting is een vier meter brede
groenzone aangebracht waaraan ook de met schanskorven afgeschermde
ruime fietsenstalling is gelegen. Tenslotte wordt op het terrein regenwater
gebufferd in extra sloten en kratten onder de parkeerplaatsen.
Duurzaam DC
Het nieuwe DC voor Rhenus Logistics wordt zeer duurzaam.
Welke duurzaamheidsmaatregelen toegepast worden in het
ontwerp van Habeon Architecten doen wij graag uit de doeken.
conceptontwikkeling
‘Op iedere
vraag kwam
vrijwel
direct een
antwoord’

‘Heembouw
ontzorgt’
Hans Spaans

Bouwmaat is een groothandel voor bouwmaterialen die zich onder het motto ‘Alles voor slimmer
bouwen’ specifiek richt op de zzp’ers in de bouw. Aan deze bouwprofessionals biedt Bouwmaat
een magazijn- en adviesfunctie in inmiddels 47 vestigingen door heel Nederland. Vestiging nummer 47
werd ontworpen door Habeon Architecten en gerealiseerd door Heembouw op de Ekkersrijt in Son en
Breugel. Hans Spaans: ‘Wij willen zo dicht mogelijk bij onze klanten gevestigd zijn.
We hanteren daarbij de norm van maximaal 21 minuten reistijd. Als er in een verzorgingsgebied binnen
dat criterium voldoende zzp’ers en dus omzetpotentie aanwezig is, gaan we op zoek naar een geschikte
vestigingslocatie.’
Belangrijke criteria voor het vinden van een geschikte bouwlocatie zijn voor Bouwmaat onder meer
de infrastructuur, de bereikbaarheid, het bestemmingsplan en de aanwezige concurrentie rondom de
locatie. Hans: ‘Deze voormalige Betonsonlocatie voldeed aan alle criteria. Vooral de ligging direct langs
de snelweg was voor ons doorslaggevend. Het is een echte zichtlocatie. Na de aankoop van de grond,
met Heembouw als tussenpersoon, zijn we in onderhandeling gegaan over het bouwproject.’
Ontwerp en bouw verliepen spoedig
Bouwmaat en franchisenemer Stiho kozen uiteindelijk voor een turnkey project. Hans: ‘Voorafgaand
aan de bouw kreeg ik een mooi boekje over de Lean-aanpak van Heembouw. ‘We gaan het zien’,
dacht ik. Achteraf kan ik niet anders zeggen dan dat het Lean-denken in alle geledingen van de
organisatie aanwezig is. Het ontwerpen en de bouw zijn heel voorspoedig verlopen. We hebben
er zelf nauwelijks werk aan gehad. Heembouw ontzorgt, werkt exact volgens de gezamenlijk met
leveranciers opgestelde planning, levert kwalitatief goed werk en een probleemloze oplevering.’
Ook over de samenwerking met Habeon Architecten en Heembouw is Hans erg tevreden. ‘Heembouw
is een professionele organisatie. Dat merk je ook in de communicatie. Afspraak is afspraak en als
opdrachtgever word je goed op de hoogte gehouden over de vorderingen. Wat prettig is, is dat de
Heembouw medewerkers proactief zijn en echt meedenken. In ons pakket van eisen stonden wat
foutjes. Zij zagen dat en kwamen direct met bruikbare oplossingen. Dat spreekt mij enorm aan.’
Voordelen turnkey groter dan financiële quick wins aanbesteding
Met de oplevering van de vestiging in Son en Breugel heeft Bouwmaat de gewenste vestigings
spreiding over Nederland bereikt. Hans: ‘We zijn in principe overal gevestigd, waar we gevestigd
willen zijn. Recentelijk hebben we een nieuwe huisstijl geïntroduceerd. De komende jaren gaan we
ons dan ook voornamelijk richten op het verbouwen van vestigingen en het waar nodig verhuizen
van vestigingen naar een betere locatie.’ Als het aan Hans ligt, kiest hij, bij eventuele nieuwe
bouwprojecten, voor Heembouw. ‘De voordelen van hun turnkey aanpak zijn groter dan de financiële
quick wins die behaald kunnen worden in een aanbestedingstraject.’
conceptontwikkeling
‘Heembouw medewerkers
denken echt mee’

Innovatie en kwaliteit
Het nieuwe ontwikkelen
We hebben de eerste stappen gezet op het gebied van het
nieuwe ontwikkelen. Voor ons woningbouwproject de Oevers
in de dorpskern van Roelofarendsveen en de bedrijvenlocatie
Harbour Village in Rijswijk betrekken wij de toekomstige
gebruikers nadrukkelijk bij de totstandkoming van het uiteindelijke
ontwerp via co-creatie. Was projectontwikkeling voorheen
vooral productgericht, nu zien we dat ontwikkelen steeds meer
vraaggestuurd wordt en in samenspraak met de klant gebeurt.
Een positieve trend, die goed past bij onze klantgerichte cultuur.
BIM
BIM is inmiddels niet meer weg te denken uit ons ontwerpproces.
Al onze projecten worden in BIM uitgevoerd. Niet alleen voor de
turnkey projecten, maar ook de projecten die wij in bouwteam
uitvoeren is BIM van enorme toegevoegde waarde. Behalve
voor 3D-modelleren gebruiken wij BIM voor het uitwisselen van
gebouwgegevens met constructeurs, staalbouwers en installateurs,
en voor clashdetectie. Naast de kostenreductie die BIM oplevert
door minder faalkosten en ‘rework’, is de doorlooptijd van ontwerp
en realisatie van projecten met circa 30% verkort door meer
efficiency en beter plannen. De klant wordt met BIM beter begeleid
in zijn keuzeproces. De visualisaties stellen hem in staat om vooraf
een reële verwachting te krijgen van het eindresultaat. Daarnaast is
foutloze informatie uitwisseling essentieel voor het leveren van
de integrale huisvestingsoplossing.
Lean Bouwen volgens Heembouw
Lean Bouwen volgens Heembouw blijft zich continu ontwikkelen.
In 2012 zijn wij begonnen met het aanbieden van trainingen op
het gebied van Lean aan onze strategische partners, zodat ook zij
zich op dit vlak verder kunnen bekwamen. Binnen de Lean-filosofie
staat de lerende en continu verbeterende organisatie centraal.
Dat geldt ook voor de filosofie zelf en de manier waarop die in de
Nederlandse bouw wordt toegepast. Dit heeft ertoe geleid dat in
november 2012 het Lean Construction Netwerk Nederland (LCN-
NL) is opgericht, met als doel onderwijs, onderzoek en bouwpraktijk
te verbinden en de kennis over Lean voor de bouw te verbreden,
verdiepen en verhelderen. Heembouw was samen met Syntens,
TU Delft (afdeling Real Estate Housing) en Hogeschool Utrecht
(Lectoraat Nieuwe Cultuur in de Bouwketen) één van
de initiatiefnemers tot de oprichting.
Kennis ontwikkeling
In ons voortdurende streven het proces van onze klanten beter
te begrijpen en een zo optimaal mogelijke oplossing te bieden
voor huisvestingsvraagstukken, hebben wij in 2012 hard gewerkt
aan het vergroten van onze kennis en inzicht. De markt voor
e-commerce is groeiende en e-fulfilment is daarbinnen een
belangrijke succesfactor voor de partijen actief op deze markt.
Dit is voor ons aanleiding geweest Buck Consultants International
een onderzoek te laten doen naar de ontwikkelingen in deze markt.
Dit heeft geleid tot een toonaangevende rapportage dat gezamenlijk
door Heembouw en BCI is gepresenteerd aan belangrijke spelers in
deze markt.
Geheel in de geest van het Lean-gedachtengoed blijven we constant
bezig ook onze bestaande klantentools te verbeteren. Onze
gronddatabank blijft van een grote waarde, en wordt uitgebreid
met bestaande objecten die onze klanten nog meer mogelijkheden
bieden een geschikte locatie voor hun huisvesting te vinden.
Vervolg van p.5

Vooruitzichten 2013
De marktomstandigheden zullen voorlopig niet verbeteren.
Het EIB voorspelt voor 2013 een krimp van de bouwproductie van 5%
[EIB, Verwachtingen bouwproductie en werkgelegenheid 2013-2018,
januari 2013]. Gegeven de economische omstandigheden verwachten
wij niet eerder dan 2014 een verbetering van de markt te zien.
Externe factoren als de woningmarkt en verdere bezuinigingen
bij de overheid spelen hierbij een rol. In 2013 zetten we in op
optimalisatie van de organisatie en verdere focus op klantgroepen.
Daarnaast zal er blijvende aandacht zijn voor het goed managen
van ons werkkapitaal, het aannemen van kwalitatief goede projecten
(‘marge boven volume’) met focus op resultaat.Wij streven naar
een gelijkblijvend omzetniveau in 2013 als in 2012. Er worden geen
materiële investeringen voor 2013 verwacht.
Ondanks de omstandigheden in de markt zien wij de komende
jaren met vertrouwen tegemoet. Wij zijn ons ook in de economisch
lastige jaren blijven ontwikkelen, hebben geïnvesteerd in versterking
van onze commerciële organisatie en richten ons met onze
medewerkers op het vergroten van onze kennis van de klantgroepen
en hun bedrijfsprocessen, zodat we onze klanten optimaal kunnen
blijven bedienen.
Wij bedanken onze klanten voor het in ons gestelde vertrouwen.
Een speciaal woord van dank willen wij richten aan onze
medewerkers, die met hun niet aflatende inzet ook dit jaar weer
hebben bijgedragen aan de continuïteit en verdere ontwikkeling
van onze organisatie.
Roelofarendsveen, 14 maart 2013
Holdingdirectie Heembouw:
Erwin van Berkel
Peter Lammertink
Roland van Oostrom


2012 2011 2010 2009* 2008*

Omzet (x e 1 miljoen)
Som der bedrijfsopbrengsten 114,8 110,0 102,9 101,3 119,3
Resultaat (x e 1000)
Resultaat voor belasting 1.021 2.083 1.833 3.205 5.559
Bedrijfsresultaat (EBIT) 1.019 1.733 1.265 2.832 4.789
Resultaat voor belasting 1.065 2.139 2.028 3.205 5.559
incl. resultaat deelnemingen voor belasting
Resultaat in percentage van de omzet
Resultaat voor belasting 0,9 % 1,9 % 1,8 % 3,2 % 4,7 %
Bedrijfsresultaat (EBIT) 0,9 % 1,6 % 1,2 % 2,8 % 4,0 %
Balansverhoudingen
Current ratio 1,6 1,6 1,6 1,5 1,4
Solvabiliteit 40,8 % 41,4 % 40,6 % 39,6 % 37,1 %
Rendement eigen vermogen (na belastingen) 4,8 % 10,1 % 10,2 % 17,1 % 34,2 %
Personeel
Aantal personeelsleden per 31/12 251 256 266 264 296
Aantal personeelsleden in FTE’s per 31/12 238 244 253 255 283
Ziekteverzuim 3,7 % 3,9 % 4,1 % 3,9 % 2,7 %
Personeelsverloop 5,8 % 8,6 % 6,8 % 11,7 % 8,8 %
Productiviteit (x e 1000)
Omzet per gem. aantal FTE 475 442 405 377 428
Resultaat voor bel. per gem. aantal FTE 4 8 7 12 20

* dit betreffen de cijfers/ratio’s vóór stelselwijziging; vanaf 2010 geen proportionele consolidatie van deelnemingen
waarin een belang van 50% of minder wordt gehouden.
Kengetallen

‘Vreselijk leuk om te doen’, is het enthousiaste commentaar van
een van de aanwezigen op de drukbezochte tweede ontwerpsessie
van de Oevers. ‘Op de eerste avond hebben we vooral gekeken
naar welk soort woning we willen en hoe de buurt en de gevels van
de woningen eruit moeten gaan zien. Wij kozen voor variatie en
behoud van het dorpse karakter. Van die input zien we vanavond
praktisch alles terug. Nu kunnen we kiezen uit een aantal
plattegronden met verschillende woningindelingen. We merken
dat dit project in onze gedachten steeds meer gaat leven.’
Pedro van Luling, Senior Projectontwikkelaar Heembouw
Ontwikkeling en Joyce Reichenfeld, Ontwikkelingsmanager
Hoorne Vastgoed zijn blij met de resultaten tot zover.
Pedro: ‘We hebben bewust gekozen voor een andere
manier van ontwikkelen. In plaats van een kant en klaar plan
Ontwerpsessies woningbouwproject De Oevers
In 2012 heeft Heembouw de eerste stappen
gezet op het gebied van het nieuwe ontwikkelen:
vraaggestuurd ontwikkelen voor verschillende
doelgroepen. Een innovatieve manier van
samenwerken met toekomstige gebruikers.
Geen vooraf uitgedachte producten meer,
maar samen met de kopers het uiteindelijke
product ontwerpen.
Voor het woningbouwproject de Oevers in
de dorpskern van Roelofarendsveen en de
bedrijvenlocatie Harbour Village in Rijswijk
betrekt Heembouw de toekomstige gebruikers
nadrukkelijk bij de totstandkoming van het
uiteindelijke ontwerp via co-creatie.
Het project de Oevers in Roelofarendsveen omvat de gefaseerde bouw van 292 woningen en een
uitbreiding van het bestaande winkelgebied. Heembouw Ontwikkeling en Hoorne Vastgoed tekenen samen
voor de ontwikkeling ervan. Hoe de wijk en de woningen eruit komen te zien, wordt mede bepaald door
potentiële kopers. In twee ontwerpsessies hebben deze potentiële, toekomstige bewoners aan kunnen
geven hoe hun droomhuis en -buurt eruit ziet.
Het nieuwe
ontwikkelen:
co-creatie
in de bouw

te presenteren, dagen we geïnteresseerden uit om in een zo
vroeg mogelijk stadium mee te denken. Dit is de eerste keer
dat we het zo aanpakken. Als ik de opkomst en het plezier van
de mensen zie tijdens de bijeenkomsten, sluiten we echt aan
op een behoefte.’ Joyce vult aan: ‘De kopersmarkt is
sterk veranderd. Mensen kiezen niet meer voor veel van
hetzelfde en gaan zeker niet zomaar over tot aankoop.
We hopen op deze manier mensen mee te nemen in een
denkproces en aan ons project te binden.’
Schetsboek met sfeerbeelden
Co-creatie vraagt om een goede voorbereiding, een zorgvuldige
verwerking van de verkregen informatie en de bereidheid
om daar daadwerkelijk iets mee te doen. Pedro: ‘Tijdens de
informatiebijeenkomst voorafgaand aan de ontwerpsessies
mochten de ruim 350 aanwezigen aangeven naar welk soort
woning hun voorkeur uitging. Tot onze verrassing koos een
groot deel van de mensen voor de appartementen in het project.
Mede daardoor hebben we besloten om de bouw van één van
de geplande appartementencomplexen in de fasering naar
voren te halen.’
In de twee daaropvolgende ontwerpsessies werd er gewerkt
met schetsboeken met sfeerbeelden en woningplattegronden
met prijsindicaties waaruit mensen konden kiezen.
Joyce: ‘Op basis van de beelden die in de eerste ontwerpsessie
door minimaal 70% van de mensen gekozen waren, hebben
we bijvoorbeeld de architecten voor het project geselecteerd.
De informatie uit de tweede ontwerpsessie wordt nu verwerkt.
Als daaruit een eenduidig beeld ontstaat, gaan we door met
uitwerken. Anders volgt er waarschijnlijk nog een bijeenkomst.’
De vraag of de woningen door deze aanpak sneller verkocht
worden, is nu nog moeilijk te beantwoorden.
Pedro: ‘Of mensen uiteindelijk tot aankoop over gaan, hangt
van meer factoren af, zoals de financiering en de verkoop
van de huidige woning. We zijn er wel van overtuigd dat het door
co-creatie makkelijker is om mensen oprecht geïnteresseerd te
krijgen en te houden in dit project.’
Prestatie gericht inkopen
Voor het bouwrijp maken van het gebied en het
inrichten van de openbare ruimte voor de Oevers
hebben Heembouw Ontwikkeling en Hoorne Vastgoed
een aanbesteding uitgeschreven op basis van ‘best
value procurement.’ Dit betekent dat leveranciers de
ruimte wordt geboden om hun beste oplossing aan te
bieden binnen de door de opdrachtgevers gestelde
kaders en een maximaal vastgestelde projectbegroting.
Pedro van Luling: ‘Het grote voordeel hiervan is dat
we maximaal gebruik kunnen maken van de kennis en
ervaring die bij leveranciers voorhanden is. Daarnaast
worden de leveranciers uitgedaagd creatief mee te
denken. In onze optiek komt dat de kwaliteit in de
uitvoering alleen maar ten goede.’
Pedro van Luling en Joyce Reichenfeld
‘Mensen kiezen
niet meer voor veel
van hetzelfde’
co-creatie

Het Industrieschap Plaspoelpolder (IPP) speelt daarin een
belangrijke rol. Joris Gerritsen, projectleider IPP, legt uit. ‘Het IPP
is een samenwerking tussen de gemeenten Den Haag en Rijswijk
en heeft als doel werkgelegenheid in de Haagse agglomeratie te
creëren en behouden. Fysiek ruimte bieden voor bedrijvigheid is
daarbinnen voor ons een belangrijke taak en succesfactor.’
Nu er bijna geen nieuwe percelen in de Haagse regio beschikbaar
zijn, richt het IPP zich ook op herstructurering en revitalisering
van bestaande locaties. Joris: ‘De Landtong in Rijswijk is voor
ons de eerste locatie die op deze manier een tweede leven krijgt.
Heembouw Ontwikkeling gaat dit onder de naam “Harbour Village”
herontwikkelen. Het is een uniek en flexibel plan, dat hopelijk een
vliegwiel zal zijn voor andere ontwikkelingen.’
Herontwikkeling bestaande locaties de uitdaging
Projectontwikkelaar Rolf Verdel van Heembouw Ontwikkeling werkt
in dit project nauw samen met het IPP. ‘We hebben een groot
geloof in de locatie en we hebben de kracht en de kennis om dit te
herontwikkelen tot een aantrekkelijke locatie. We zien dat er steeds
minder nieuwe terreinen worden uitgegeven. De komende decennia
zal de uitdaging vooral liggen in de herontwikkeling van bestaande
terreinen zoals hier. Met de kennis en ervaring die we al hebben,
en die we met Harbour Village gaan opdoen, kunnen we adequaat
inspelen op dit soort vraagstellingen.’
Harbour Village is gericht op kleinschalige bedrijfsruimten,
dienstverlening en horeca. De ligging aan de Vliet
maakt de locatie extra aantrekkelijk. Rolf: ‘Een deel van
de bedrijfsruimten laten we mee ontwerpen door de
ondernemers die zich daar gaan vestigen. We hebben
een informatie- en ontwerpavond georganiseerd samen
met het IPP en de gemeente Rijswijk en die werd druk
bezocht.’Joris: ‘Die co-creatie is echt onderscheidend:
de markt krijgt de mogelijkheid zelf te bepalen wat en
hoe ze het willen. Complimenten aan Heembouw hoe
ze dit oppakken.’
Een ander onderscheidend aspect aan Harbour Village
is de waterrijke omgeving. Joris: ‘Er is ruimte voor
horeca en een jachthaven. Zo wordt het gebied benut
voor meer dan alleen maar werken. Het water met een
horeca gelegenheid waar je kan lunchen, na het werk
kan borrelen of een hapje eten, in combinatie met een
jachthaven zorgt ervoor dat dit gebied ook in het weekend
en ’s avonds levendig is.’ Rolf: ‘We merken ook dat er
veel belangstelling is voor dit project. Niet alleen omdat
je inspraak hebt in hoe het wordt, maar zeker ook
omdat het door de jachthaven en de sfeer die daarmee
samenhangt dit een unieke ontwikkeling is. Het wordt
echt iets bijzonders.’
De markt bepaalt bij ontwikkeling De Landtong Rijswijk
Bij het project Harbour Village in de Plaspoelpolder worden de toekomstige kopers nadrukkelijk betrokken.
De Plaspoelpolder is een al wat ouder bedrijventerrein op de scheidslijn tussen de gemeenten Rijswijk en
Den Haag. Een terrein zoals er zoveel zijn in ons land, met gedateerde panden en achterstallig onderhoud.
Maar ook een terrein waar nieuwe initiatieven worden genomen om het gebied een kwaliteitsimpuls te geven.
Joris Gerritsen (rechts) en Rolf Verdel

co-creatie

R. (Ruud) van Berkel (1942)
Voorzitter
Commissaris bij Heembouw Groep sinds 1998, na beëindiging van zijn loopbaan als
directeur van Heembouw Groep (1973-1998).
Belangrijkste nevenfuncties: Directeur Heembouw Beheer B.V. | Directeur Habejo Holding B.V. en
dochterondernemingen | Directeur Hestaro B.V.
Drs. H.W. (Henk) Breukink (1950)
Commissaris bij Heembouw Groep sinds 2008.
Belangrijkste nevenfuncties: Lid Raad van Commissarissen ING Group | Lid Raad van Commissarissen
Nieuwe Steen Investments | Voorzitter Raad van Toezicht Omring | Vice voorzitter Raad van
Commissarissen Haag Wonen | Lid Raad van Commissarissen Brink Groep B.V. | Voorzitter Raad van
Toezicht Hogeschool Inholland | Executive Coach
E.J. (Erik-Jan) Bulstra MRICS (1954)
Commissaris bij Heembouw Groep sinds 2009.
Belangrijkste nevenfuncties: Voorzitter Raad van Bestuur B.V. Nederlandsche
Woningfinanciering-Maatschappij | Algemeen Directeur N.V. Bank voor de Bouwnijverheid
Personalia
Raad van Commisarissen

Ing. P.J. (Peter) Lammertink (1954), voorzitter
Directeur Heembouw Holding
Benoemd tot lid van de Holding Directie in 1993. Werkzaam bij Heembouw Groep sinds 1984.
Heeft het algemeen beleid, Heembouw Ontwikkeling, personeelszaken en de klantgroep
woningcorporaties en zorginstellingen als specifieke aandachtspunten.
Belangrijkste nevenfunctie: Bestuurder Stichting Administratiekantoor Mahegro
Drs. E. M. (Erwin) van Berkel (1973)
Directeur Heembouw Holding | Directeur Heembouw vestiging Roelofarendsveen
Heeft marketing en sales en de klantgroepen eindgebruikers bedrijfsruimten, kantoren en
woningen als specifieke aandachtspunten.
Belangrijkste nevenfuncties: Bestuurder Stichting Administratiekantoor Mahegro | Directeur Leamingbourg
B.V. en dochteronderneming
R.P.M. (Roland) van Oostrom RC (1972)
Financieel directeur Heembouw Holding | Plaatsvervangend directeur Heembouw
vestiging Amersfoort
Heeft Finance control en ICT als specifieke aandachtspunten.
Belangrijkste nevenfunctie: Bestuurder Stichting Administratiekantoor Mahegro
Bestuur van de organisatie

Verslag over 2012
De Raad van Commissarissen van Heembouw Holding
bestond gedurende het jaar 2012 uit Ruud van Berkel,
Erik-Jan Bulstra en Henk Breukink (voorzitter).
Op 1 januari 2013 heeft Ruud van Berkel het voorzitterschap
van de Raad van Commissarissen overgenomen.
De Raad van Commissarissen, die geen subcommissies kent,
vergaderde in 2012 in totaal zeven maal. Bij een van deze
vergaderingen was de externe accountant aanwezig.
Namens de Raad van Commissarissen was Erik-Jan Bulstra
bij een vergadering van de OR aanwezig waar de jaarcijfers
werden besproken.
De aanwezigheid van de Commissarissen was goed:
bij alle vergaderingen waren alle leden aanwezig.
Naast de reguliere onderwerpen zoals de kwartaalcijfers,
financieel jaarverslag, accountantsverslag en budget,
kwamen ondermeer de volgende onderwerpen aan de orde:
de economische ontwikkelingen, bestuursreglement, de
woningbouwontwikkeling Centrumplan, de commerciële
aanpak en talentontwikkeling.
2012 was een jaar van financiële en economische onzekerheid.
De Nederlandse economie kromp met 1% [DNB, december
2012]. Naast de lagere export en de terugloop in de
consumentenbestedingen, worden de dalende investeringen
door ondermeer de malaise in de bouw, als belangrijkste
oorzaak voor deze daling genoemd.
Preadvies aan de Algemene vergadering van Aandeelhouders
Hierbij bieden wij u het jaarverslag 2012 van Heembouw Holding B.V. aan. De jaarrekening is opgesteld
door de directie, gecontroleerd door ErnstYoung Accountants en door hen voorzien van een
goedkeurende controleverklaring. De Raad van Commissarissen (RvC) adviseert de aandeelhouders de
jaarrekening vast te stellen conform de huidige opstelling en adviseert het voorstel om geen dividend
uit te keren over te nemen. Tot slot adviseren wij de Algemene Vergadering van Aandeelhouders om
décharge te verlenen aan de directie voor het gevoerde beleid en aan de Raad van Commissarissen voor
het gehouden toezicht gedurende het boekjaar 2012.
In dit licht bezien is de groei in omzet die de onderneming
in deze teruglopende markt wist te realiseren, een goede
prestatie. Ondanks de moeilijke omstandigheden is de
organisatie verder gegaan met de ontwikkeling van kennis
van haar klantgroepen en het bieden van een integrale
oplossing voor hun huisvestingsvraagstukken. Wij hebben veel
waardering voor de wijze waarop de leiding van de organisatie
de hands-on mentaliteit van het heden combineert met het
verder invulling geven van de visie op de toekomst. Dit getuigt
van ondernemerschap en geeft een belangrijk signaal van
vertrouwen naar de organisatie en de markt. Wij willen tot slot
onze waardering uitspreken naar alle medewerkers, die zich
ook in 2012 weer volop hebben ingezet voor de onderneming.
Roelofarendsveen, 14 maart 2013
Raad van Commissarissen
Ruud van Berkel, voorzitter
Henk Breukink
Erik-Jan Bulstra
Bericht van de Raad van Commissarissen 2012

Realisatie productiesite
Erca Emery Surfactans
‘Oplevering
was een
feestje’

Nieuwbouw productiesite
Erca Moerdijk
In Moerdijk realiseerde Heembouw de
nieuwe productiesite voor Erca Emery
Surfactants. De plant van twee hectare
is de eerste vestiging van Gruppo Erca
(van oorsprong Italiaans) in Nederland en
bestaat uit een complete productielijn voor
surfactants. In totaal beslaat de productiesite
negen gebouwen, waaronder tankfarms,
reactors, een laboratorium en een kantoor.
Habeon Architecten maakte hiervoor het
ontwerp. Dit design build project is het
eerste werk dat door Heembouw in BIM
(Bouw Informatie Model) werd uitgevoerd.
Dat BIM universeel is, kwam in de
samenwerking met de Italiaanse leveranciers
van de procesinstallaties goed van pas.
Nieuwbouw productiesite Erca
Emery Surfactants

Opdrachtgever: Gruppo Erca
Plaats: Moerdijk
ErcaEmerySurfactants

Eind januari is Nederland bedekt onder een deken van sneeuw. Op de productielocatie van Erca Emery Surfactants in
Moerdijk is volop bedrijvigheid. Rob Kreté, plantmanager vertelt: ‘We zijn nu bezig met de laatste werkzaamheden voor
de plant 4 februari operationeel gaat.’ Dan zit zijn taak projectmanager bouw er op en gaat hij verder als plantmanager.
Erca Emery Surfactants is een onderdeel van de Italiaanse Gruppo Erca en houdt zich bezig met de productie van
surfactants, oftewel emulgatoren. Rob: ‘Surfactants worden toegepast in tal van uiteenlopende producten: alles wat
met zeep te maken heeft, maar ook cosmetica, textiel, agro chemicals, verfcoatings, beton.’ Deze surfactants worden
gemaakt op basis van ethyleenoxide, een zeer ontvlambare en gevaarlijke stof. Transport is niet alleen risicovol maar door
alle veiligheidsmaatregelen die genomen moeten worden ook kostbaar. Rob: ‘Daarom heeft Erca Emery zich in Moerdijk
gevestigd; naast Shell, die de ethyleenoxide levert.’ Via een pijpleiding van 1,2 km wordt het gevaarlijke goedje naar de
plant van Erca getransporteerd. De locatie in Moerdijk gaat zorgen voor de wereldwijde levering van de surfactants.
Pro-actief handelen en volop meedenken
Rob Kreté heeft als projectmanager bouw mee gewerkt aan de aanvraag van de milieuvergunning, het ontwerp
van de plant, de keuze van apparatuur, werven van personeel en de selectie van de aannemers. De technische
installaties vormen het hart van de plant. Heembouw was verantwoordelijk voor ontwerp en realisatie van het
civiele deel van de werkzaamheden. ‘We hebben vrij snel de keuze voor Heembouw gemaakt. Heembouw dacht
goed mee in de ontwerpfase en in het verguningentraject; niet alleen voor wat betreft de bouwvergunning maar
ook de milieuvergunning. Daarnaast werd de kosten effectiviteit goed in beeld gehouden.’ Rob is tevreden over het
bouwtraject. ‘Dat verliep gestructureerd. Het meest positieve vind ik dat Heembouw oplossingsgericht bezig is; er
wordt pro actief meegedacht met de klant.’
Schone bouwplaats
Veiligheid op de bouw is een belangrijk aandachtspunt en is op een chemische plant helemaal top prioriteit.
Rob: ‘Dat gaat verder dan wat de wet voorschrijft; dat betekent dat een hoofdaannemer als Heembouw ervoor
moet zorgen dat alle partijen die ingehuurd worden, aan de veiligheidseisen die wij op de plant stellen voldoen.
Dat viel niet altijd mee en ging niet altijd goed. Daar is wel van geleerd.’
Nu de plant bijna operationeel is, kan er een streep gezet worden onder het bouwtraject. ‘Ik heb met Heembouw een
hele goede ervaring. Ze werken met goede leveranciers, die ook goed meedenken. Dat Heembouw met een schone
bouwplaats werkt is ook een sterk punt. Wat er niet hoort te zijn, ligt er ook niet; zo zie je direct of dingen goed gaan.
Er is kwalitatief goed werk geleverd, er werd pro-actief gehandeld, ook bij de oplevering; dan is oplevering een feestje.
Het traject is goed en plezierig verlopen; we hebben niet neus –aan– neus gestaan, maar er is altijd oplossingsgericht
gewerkt. En –niet onbelangrijk– ook de planning is gehaald.’
‘Altijd oplossingsgericht’
Rob Kreté

Binnen Habeon Architecten, het architectenbureau van
Heembouw, is technisch projectleider Yvonne Hoogenboom
een van de voortrekkers van BIM (bouw informatie model).
In BIM wordt alle informatie die aan een gebouw gekoppeld is,
bij elkaar in een model gebracht en op deze manier met elkaar
gedeeld. Erca is het eerste turnkey project van Heembouw dat
volledig in BIM is uitgevoerd.
Yvonne: ‘Bij Habeon waren we net gestart met revit, het
tekenprogramma dat helpt bij BIM, toen het project Erca in
voorbereiding kwam. Ideaal oefenmateriaal voor ons: het
bestaat uit negen aparte gebouwen en er was geen tijdsdruk.
Het milieuvergunningentraject was net gestart en zou een tijd
gaan duren omdat het om een chemische productiesite gaat.
Samen met onze vaste constructeur Bartels, die ook met
revit werkt, en later ook de staal leverancier, hebben we de
3D-modellen voor alle negen gebouwen in een terreinoverzicht
aan elkaar gekoppeld.’ Dat BIM universeel is, kwam in het
project Erca goed van pas.
Yvonne: ‘De procesinstallaties voor Erca werden geleverd vanuit
Italië. De Italiaanse leveranciers konden hun eigen werk in ons
model tekenen. In feite heb je niets anders van elkaar nodig aan
informatie behalve de modellen. Door het model verdwijnen
taalbarrières. We hebben wel eerst getest of aan beide kanten
dezelfde informatie uit het model kwam; dat ging goed.’
Op weg naar big BIM
Yvonne is enthousiast over het werken in BIM. ‘Het
levert absoluut veel op. Bij 2D-tekeningen werk je met
doorsnedes op een bepaalde plek, en is er geen totaal
beeld. Een 3D-model laat alles zien; het gebouw wordt
inzichtelijk. Voor de opdrachtgever en voor alle andere
partijen. Je ziet duidelijker hoe iets bedoeld is. En je wordt
direct geconfronteerd met knelpunten. Een lastig hoekje
bijvoorbeeld, daar kan je niet omheen. Daar moet je snel
een goede oplossing voor vinden waar je eerder met 2D
dit wellicht even voor je uit schoof.’
Heembouw en Habeon Architecten hebben inmiddels grote
stappen op weg naar Big BIM gezet. ‘Bij Little BIM ben je
binnen je eigen organisatie aan het BIMmen, bij Big BIM ga
je samen met externe partijen in een model aan de slag.
We zijn nu bezig met een inventarisatie onder onze leveranciers:
wat doen ze nu met BIM, wat zijn ze van plan? Zo komen we
verder op weg naar Big BIM.’ Het ultieme doel is uiteindelijk
ook virtueel samen te bouwen. Yvonne: ‘In de bouw, bouwen
we het samen. In BIM bouw je virtueel, maar dat zou net
als op de echte bouw moeten gaan. Dus de kozijnbouwer
bijvoorbeeld levert op het juiste moment zijn informatie aan
voor het model; nu doen wij dat als Habeon Architecten
alvast voor hem, en voeren we later de juiste gegevens in.
Dat is dubbel werk. In feite praat je hier over een combinatie
tussen Lean, BIM en ketensamenwerking.
Als Lean-organisatie is onze cultuur al gericht op samenwerken
en verantwoordelijkheden daar neer leggen waar ze horen.
Dat is een belangrijke voorwaarde voor het succes van BIM
en dat verklaart ook waarom BIM zo goed bij ons past.’
‘Uiteindelijk
met BIM
ook virtueel
samen
bouwen’
Yvonne Hoogenboom

‘Mooi om te zien tot
hoeveel je met z’n
allen in staat bent’
28
‘Een van de mooiere projecten die ik gedaan heb,’ zo vat uitvoerder Ron Klootwijk de realisatie van de productiesite
van Erca in Moerdijk samen. ‘Heel wat anders dan gebruikelijk.’ Projectleider Robert Dolieslager knikt instemmend:
‘Voor Heembouw is dit een mooie nieuwe tak van sport en dit project hebben we met elkaar goed geklaard.
Een echte teamprestatie, samen met Habeon Architecten.’
Ron: ‘Het was de bedoeling dat wij eerst de verschillende gebouwen zouden neerzetten en dat daarna de installaties
uit Italië zouden komen; maar die kwamen tijdens de bouw al omdat ze bijvoorbeeld zo groot waren dat ze nooit later
door een deur zouden passen. Dus dat was soms improviseren en met handen en voeten communiceren.’
Robert: ‘Ik ben drie keer naar Italië geweest voor overleg; iets wat bij ons niet veel voorkomt en wat heel leuk is.
Er wordt daar anders gewerkt en dat heeft Ron weer gemerkt in de uitvoering. De planning was wat minder strak
dan wij gewend zijn. Maar de samenwerking met Rob Kreté, de plantmanager van Erca, verliep heel goed en samen
hebben we er alles aan gedaan om het proces in goede banen te leiden.’ Het werken met BIM vergemakkelijkte de
communicatie met de Italiaanse partijen overigens wel. Robert: ‘Het was ons eerste werk met BIM en het heeft ons veel
tijd en energie gescheeld in het overleg met de Italianen. Dat verliep echt een stuk beter.’
Veel energie in voortraject
Het werken in de chemische industrie stelt
andere eisen dan in de reguliere bouw.
Robert: ‘We hebben er veel van geleerd;
de eisen die gesteld worden ten aanzien van
bijvoorbeeld veiligheid of vloeistofdichtheid
zijn anders, zwaarder. We hebben veel
energie gestopt in het voortraject, goed
alles uitgezocht, samen met Erca de
milieuvergunning doorgespit en ik denk
dat we de risico’s goed hebben weten in
te schatten.’ Ron: ‘Wat voor ons en onze
leveranciers wennen was, zijn de strenge
veiligheidseisen die in zo’n omgeving gelden.
Wij werken in korte broek als het erg warm
is, maar dat mag in de chemische industrie
niet.’ Robert: ‘Daar hebben we van geleerd; je
moet je beter verdiepen in afwijkende regels en
aanpassen aan de situatie.’
Ron en Robert kijken tevreden terug op
“hun” project. Ron: ‘Ik ben er best trots op
dat we dit samen gebouwd hebben.
De gebouwen zelf waren niet zo spannend
maar het totale beeld is wel nieuw voor ons.’
Robert: ‘De milieuvergunning was bijvoorbeeld
een enorm dik pakket en we moesten goed
tevoren bedenken wat er verwacht werd; dat
houdt iedereen scherp en het is mooi om te
zien hoeveel je met zijn allen kan.’
Ron Klootwijk (links) en Robert Dolieslager

‘Door BIM beter overleg
met de Italianen’

Menselijk kapitaal
Aannemersvestigingen
HeembouwOntwikkeling
HabeonArchitecten
HeembouwHolding
HeembouwGroep
Aantallen
Alle medewerkers van Heembouw vallen onder de
CAO voor de Bouwnijverheid; de medewerkers van
Habeon Architecten onder de architecten CAO.
Personeelsbezetting en verloop
De tabel hiernaast geeft de personeelsbezetting
en verlooppercentages weer van de verschillende
organisatieonderdelen en de totaaltelling voor
de Heembouw Groep.
Leerlingen
In 2012 waren er in totaal vier leerlingen werkzaam bij
Heembouw, een relatief laag aantal in vergelijking met
voorgaande jaren. Voor deze vier leerlingen hebben
we ondanks de economische situatie een geschikte
leerplaats kunnen behouden. Van één leerling hebben
we afscheid genomen en één leerling heeft zijn opleiding
met succes afgerond.
Stagiaires
Wij blijven streven naar kennisuitwisseling tussen
stagiaires en werknemers, cq. tussen praktijk en theorie.
Ook in 2012 hebben wij daarom een groot aantal
stagiaires de mogelijkheid geboden hun stageperiode
bij Heembouw te vervullen.
Op deze wijze blijft kennisuitwisseling gewaarborgd.
In totaal zijn er 21 stagiaires werkzaam geweest,
waarvan tien MBO-ers en elf HBO-ers. Hiervan waren
drie afstudeeronderzoeken.
Bouwplaatsmedewerkers
Bezetting per 31-12-2011 71 0 71
Bezetting per 31-12-2012 64 0 64
UTA-uitvoerder
Bezetting per 31-12-2011 35 0 35
Bezetting per 31-12-2012 34 0 34
UTA-kantoormedewerkers/Habeon Architecten
Bezetting per 31-12-2011 111 39 150
Bezetting per 31-12-2012 111 42 153
Totaal: UTA- en Bouwplaatsmedewerkers
Bezetting per 31-12-2011 217 39 256
Bezetting per 31-12-2012 209 42 251
Personeelsverloop in fte % 6,9% 0,0% 5,8%
30
25
20
15
10
5
0
2008 2009 2010 2011 2012
Stagiaires per jaar
18 17 25 23 21
20
15
10
5
0
Leerlingen per jaar
2008 2009 2010 2011 2012
16 13 16 11 4

31
Jubilea
2012 was een mooi jubileumjaar, met name 12,5 jarige jubilarissen waren goed vertegenwoordigd.
Zoals gebruikelijk zijn de jubilea met alle jubilarissen op feestelijke wijze gevierd.
werknemer functie jubileum vestiging
Alfons Vreman Uitvoerder 12,5 jaar Amersfoort
Koos Spitters Voorman 12,5 jaar Breda
Rita de Jeu-Smink Tel./Recept./Adm. 12,5 jaar Roelofarendsveen
Sander Smit Timmerman I 12,5 jaar Rotterdam
Henny van Klink Timmerman I 12,5 jaar Roelofarendsveen
Caroline Duiker Administrateur 12,5 jaar Roelofarendsveen
Ruud Pelkmans Voorman 12,5 jaar Breda
Floris Brunt Timmerman I 12,5 jaar Roelofarendsveen
Zeyed Osman C/W C 12,5 jaar Roelofarendsveen

Gert Ouwehand Uitvoerder 25 jaar Roelofarendsveen
René Struijk Timmerman I 25 jaar Rotterdam
Arthur Straathof Uitvoerder 25 jaar Roelofarendsveen

Chris Castelein Uitvoerder 40 jaar Roelofarendsveen
Pensioen
Vier medewerkers zijn in 2012 met pensioen gegaan. Gezamenlijk hebben zij het respectabele
aantal van 96 dienstverbandjaren bij Heembouw gewerkt.
Wij bedanken hen voor hun jarenlange inzet en wensen hen een goede welverdiende pensioentijd.
werknemer pensioendatum functie vestiging
Fred Turk 31-03-2012 Timmerman I Roelofarendsveen
Henk Hilhorst 31-05-2012 Timmerman I Amersfoort
Ton Bakkers 31-12-2012 Timmerman I Breda
Alfons Vreman 28-02-2013 Uitvoerder Amersfoort

‘Grootste voordeel van deze samenwerking zit in het voortraject’
De Tuinstadwijk in Leiden is sinds een paar jaar beschermd stadsgezicht. Het is een wijk waar
woningcorporatie de Sleutels veel woningen bezit, die nu zo’n 90 jaar oud zijn en toe zijn aan een flinke
opknapbeurt. Volgens de gebiedsvisie die de Sleutels voor de aanpak van de Tuinstadwijk ontwikkeld
heeft, worden tussen 2011-2016 verdeeld over drie fasen verschillende werkzaamheden aan de woningen
uitgevoerd. De eerste fase is inmiddels afgerond. In het tweede kwartaal van 2013 gaat fase twee van
de aanpak van de Tuinstadwijk van start: een groot onderhoudsproject van 252 woningen, inclusief
energiebesparende maatregelen. Een project waarbij de Sleutels nadrukkelijk inzet op ketensamenwerking.
Nicole de Vrij heeft als projectmanager bij de Sleutels onder
andere de verschillende projecten in de Tuinstadwijk onder
haar hoede. In deze rol is zij ook verantwoordelijk voor de
aansturing van de aannemers. ‘De aanpak van de Tuinstadwijk
is een groot project. We hebben bij een ander groot project
van de Sleutels, de herstructurering van de wijk de Oude Kooi,
ervaring opgedaan met het op een andere manier samenwerken
met de aannemer. Dat was, ondanks de nodige leer- en
verbeterpunten over en weer, voor ons voldoende aanleiding
om ook dit groot onderhoudsproject van de 252 woningen in
ketensamenwerking aan te pakken.
En om nog breder ervaring op te doen hebben we besloten om
in dit project twee aannemers naast elkaar ieder de helft van het
aantal woningen te laten uitvoeren.’
Samenwerken is dé voorwaarde voor succes.
Bij presteren gaat het niet om de prestaties van het
individu, maar om het vermogen als team en als
collectief te presteren. Ketensamenwerking is een
manier van samenwerken tussen opdrachtgever,
aannemer en leveranciers, waarbij het erom
gaat elkaars kennis en ervaring te benutten om
samen tot optimalisatie van het product voor de
klant te komen. Goede samenwerking zorgt voor
kruisbestuiving: er ontstaat meer toegevoegde
waarde voor de klant, er ontstaan nieuwe ideeën.
Faalkosten worden verminderd en de kwaliteit gaat
omhoog. Woningcorporatie de Sleutels kiest bij de
aanpak van de wijk Tuinstadwijk in Leiden voor een
bijzondere manier van ketensamenwerking. In een
groot onderhoudsproject van 252 woningen gaan
twee aannemers hier uiteindelijk schouder-aan-
schouder aan de slag: Dura Vermeer en Heembouw.
Kennis
en kunde
mobiliseren

ketensamenwerking
In concurrentie gestart en nu in samenwerking opgepakt
De twee aannemers die in deze fase van Tuinstadwijk aan de slag
gaan, zijn Dura Vermeer en Heembouw. Nicole: ‘We hebben vier
partijen gevraagd zich te presenteren en hun visie op de opgave te
geven, en we zijn met Dura Vermeer en Heembouw verder gegaan.
We hebben hen gevraagd de sterkste punten uit hun voorstel in het
uiteindelijke plan van aanpak op te nemen. Het is bijzonder om te
zien dat wat uit concurrentie is opgestart nu in samenwerking wordt
uitgewerkt en opgepakt. Het grootste voordeel van deze manier van
samenwerken met een aannemer is te halen in het voortraject. In deze
fase is het belangrijk als opdrachtgever intensief betrokken te zijn.
We hebben een schat aan kennis en informatie over de woningen
door de jaren heen opgebouwd, en dat is essentiële input voor
het project. We overleggen wekelijks met Dura Vermeer en
Heembouw, denken mee over de keuze voor de co-makers,
zitten met elkaar actief aan tafel met de bewoners. Zo houd je
korte lijnen, krijg je betere informatie en wordt het proces
optimaal gestroomlijnd. Alles is erop gericht om samen een zo
goed mogelijk project te realiseren.’
Optimaal benutten kennis en kunde
Nicole is enthousiast over deze aanpak. ‘Door intensief
met elkaar de voorbereidingen te doen, zal het project
in de uitvoering soepeler verlopen, met zo min mogelijk
verrassingen, en een zo beperkt mogelijke overlast voor
de bewoners. Alles is erop gericht de kennis en kunde van
onszelf, de aannemers en de co-makers zo goed mogelijk
te benutten. Een goed voorbeeld is het overleg dat nu
gaande is tussen de architect en de kozijnenleverancier.
We zijn op zoek naar een goed product dat past binnen
de Tuinstadwijk en het beeldkwaliteitsplan, en uit het
oogpunt van onderhoud, ook een onderhoudsarm product.
Door nu al met de leverancier, in deze fase van het project,
aan tafel te zitten, kan hij meedenken over een goede
oplossing en krijgen we straks een proefkozijn geplaatst.
In de gebruikelijke aanbestedingssituatie zouden we in
deze fase van een project nog niet samenwerken met
de aannemer, dus ook niet met de kozijnenleverancier en nu
nog niet nadenken over het product. Een goed voorbeeld van
de voordelen die deze manier van samenwerking biedt.’
‘Dit zorgt
straks voor
een soepele
uitvoering’
Nicole de Vrij

‘Durf jij aan het lijntje van
de ander te hangen?’

Dit is een vorm van ketensamenwerking die wat anders is dan
anders. Martien Akerboom: ‘Het is een mooie kans om kennis
en ervaringen te delen. Het is natuurlijk wel een beetje zoeken,
we kenden elkaar niet dus we hebben wat sessies gehad om
elkaar beter te leren kennen.’ Zo hebben de Sleutels, Dura
Vermeer en Heembouw een workshop ketensamenwerking
gevolgd en waren ze bij Heembouw voor een workshop Lean
Bouwen. Rob Lansbergen: ‘De workshop ketensamenwerking
ging heel erg over vertrouwen, met de bergbeklimmer als
metafoor: “Durf jij aan het lijntje te hangen bij de ander?
Heb je zoveel vertrouwen in je ketenpartner?”.’
Gezamenlijke selectie co-makers
Dura Vermeer en Heembouw hebben dat vertrouwen in
elkaar uitgesproken. ‘Oorspronkelijk was de bedoeling dat
we naast elkaar zouden opereren, volgens ons eigen plan.
Inmiddels zijn we volop bezig samen een scenario op te
stellen en te budgetteren.’ De selectie van de co-makers
en co-creators was ook een gezamenlijke actie.
Rob: ‘We hebben samen met de Sleutels de gesprekken
met de beoogde ketenpartners gevoerd en gezamenlijk
de keuze gemaakt. Zo kom je tot het sterkste team.’
De werkzaamheden starten dit voorjaar. ‘Een ambitieuze
planning, maar haalbaar, zeker omdat we samen met de
Sleutels intensief en voortvarend te werk gaan. We hebben
een pull planning van het voortraject gehouden, en zijn nu volop
bezig met de modelwoning. We zijn nu bezig de bewoners
in kleine groepjes daar uit te nodigen om de plannen te
presenteren. Na 70% akkoordverklaringen gaan we zoals het
er nu uitziet medio mei van start.’
We leren van elkaar
Openheid en transparantie zijn voorwaarden om op deze
manier samen te werken. ‘We hebben een stuurgroep met
de directies erbij en ook daar zijn de gesprekken heel open.
We leren van elkaar, zitten op dezelfde golflengte en dat
is leuk. We merken wel dat de collega’s en ook andere
woningcorporaties deze combinatie bijzonder vinden.
Er is veel belangstelling en interesse en het is boeiend dat wij
onderdeel zijn van de eerste pilot in deze samenwerkingsvorm.
En als we uiteindelijk de doelstellingen bereikt hebben binnen
het plan, voor een tevreden opdrachtgever en tevreden
bewoners, dan is de weg open om in de toekomst meer van
deze projecten te doen.’
Dura Vermeer en Heembouw samen
aan de slag in Tuinstadwijk
Bij het groot onderhoudsproject in Tuinstadwijk Leiden
heeft woningcorporatie De Sleutels Dura Vermeer Bouw
Heyma en Heembouw als ketenpartners geselecteerd.
Bij een eerste gezamenlijke bijeenkomst nà de
selectie, werden beide partijen serieus uitgedaagd
door de Sleutels. Bedrijfsleiders Rob Lansbergen van
Dura Vermeer en Martien Akerboom van Heembouw
vertellen: ‘Wilbert de Wilde, manager Vastgoed van
de Sleutels zei: “het zou fantastisch zijn wanneer jullie
als aannemers elkaar opzoeken en gezamenlijk het
voortraject doen”. En dat is waar we nu mee bezig
zijn.’ Ook de uitvoering wordt in een gezamenlijke
bouwstroom uitgevoerd.
ketensamenwerking
Rob Lansbergen (links) en Martien Akerboom
NB: De definitieve opdrachtverstrekking door de Sleutels moest bij het
ter perse gaan van dit verslag nog volgen.

1,0 1,0
0,8 0,8 0,90,7 0,7 0,7
0,8
0,8
2,7
2,4
2,1
2,8
1,0
0,7 0,8
3,9
4,1
3,9
3,7
2,7
3,9
4,1
3,9
3,7
Verzuim
Hiernaast zijn de verzuimpercentages weergegeven
van de verschillende organisatieonderdelen en het
totaalpercentage voor de Heembouw Groep.
Menselijk kapitaal
Verzuimcijfers per jaar per organisatie-onderdeel
Aannemersvestigingen
HeembouwOntwikkeling
HabeonArchitecten
HeembouwHolding
HeembouwGroep
2010 Bouw 10,0% 10,0%
UTA/Habeon 1,5% 1,5% 1,5%
Totaal 2011 4,6% 1,5% 4,1%
2011 Bouw 6,2% 6,2%
UTA/Habeon 3,1% 2,2% 2,9%
Totaal 2012 4,2% 2,2% 3,9%
2012 Bouw 6,4% 6,4%
UTA/Habeon 2,7% 2,6% 2,7%
Totaal 2012 3,9% 2,6% 3,7%
Kort 0 tot 6 dagen
Middel 6 tot 31 dagen
Lang 31 dagen of langer
Totaal verzuim
Het verzuimpercentage van Heembouw Groep
blijft onveranderd laag en is in 2012 nog verder
gedaald naar 3,7%. Het ziekteverzuimpercentage
blijft hiermee ruim onder het landelijk branche
gemiddelde. De vermindering is een mooie
prestatie en is met name een gevolg van een
daling van de totale gemiddelde verzuimduur.
Dit is mede bereikt door vroegtijdig en op een
constructieve wijze met elkaar in overleg gaan over
het best passende traject naar volledig herstel.
Verzuimhistorie Heembouw Groep
2008 2009 2010 2011 2012
2008 2009 2010 2011 2012
5,0%
4,0%
3,0%
2,0%
1,0%
0,0%
5,0%
4,0%
3,0%
2,0%
1,0%
0,0%
‘Verzuimpercentage
blijft onveranderd laag’

19
3
7
4
8
1
23
19
27
16
Ongevallen
Het aantal ongevallen is in 2012 gedaald van
23 naar 19. Hiervan was één ongeval met verzuim.
Aantal ongevallen
Aantal verzuimgevallen t.g.v. ongeval
Ongevallen Heembouw Groep
30
25
20
15
10
5
0
2008 2009 2010 2011 2012
Sociaal kapitaal
Sociaal kapitaal omvat de sociale netwerken - verbindingen -
tussen individuen, waarin men elkaar kent en erkent en
waaruit wederkerigheid en betrouwbaarheid voortvloeien.
Een hoog sociaal kapitaal bevordert de sociale relaties van
onze medewerkers, zowel onderling als met hun externe
relaties. Het gezamenlijk belang en samenwerken staan voorop
en vertrouwen, respect en onze kernwaarden worden als
vanzelfsprekend ervaren. Het vormgeven aan sociaal kapitaal
vraagt aandacht voor inleven en verbinden.
In 2012 is er met alle medewerkers van Heembouw
Noordwijkerhout samen gewerkt aan het verhogen van het
sociaal kapitaal. Dit is in gang gezet door individuele open
gesprekken, gezamenlijke bijeenkomsten en evaluatie-
overleggen te houden, waarin goede en te verbeteren zaken
bespreekbaar werden gemaakt. Concrete acties zijn hieruit
voortgevloeid en voor het merendeel reeds gerealiseerd.
Het is mooi om waar te nemen dat de ingezette
acties hebben geleid tot een hoger sociaal kapitaal.
Met andere woorden, er is meer onderling vertrouwen,
een hogere hulpvaardigheid en een betere onderlinge
samenwerking. Een mooi voorbeeld van werken met
ons menselijk kapitaal aan een groot sociaal kapitaal.

2008 2009 2010 2011 2012
6
5
4
3
2
1
0
4,5
3,4
5,1
2,0
1,5
1,3 1,3 1,2
2,6
3,1
2,7 2,7
3,3
2,2 2,0 2,1 2,0
Automatisering
Veiligheid
Heembouw / Lean
Inkoop
Juridisch
Vaardigheden
Bouwgerelateerd
Opleidingen
Opleiding en training stimuleren de persoonlijke
ontwikkeling van onze medewerkers, waardoor zij hun
kennis en vaardigheden vergroten. Daarnaast vergroten
zij hierdoor hun toegevoegde waarde voor de organisatie
en haar opdrachtgevers.
Als gevolg van de economische situatie staat het aantal
opleidingen onder druk en bekijken wij de noodzaak van
opleidingen kritischer. Daarentegen zijn wij waar nodig
trainingen en opleidingen blijven stimuleren. Waar mogelijk
hebben wij trainingen intern opgepakt zonder externe
ondersteuning.
De opleidingskalender blijven wij, ondanks de versobering
aan in-company opleidingen, handhaven.
Vanuit het Loopbaantraject in de Bouw zijn in 2012 drie
medewerkers een opleidingstraject gestart om uiteindelijk
een andere functie in de bouw te kunnen vervullen. Er zijn
daarnaast twee timmermannen via een EVC traject een
voortgezet timmeropleiding gestart.
Talentontwikkeling
Ook in 2012 zijn we aandacht blijven besteden aan talent
ontwikkeling. Ondanks de onvoorspelbaarheid van de markt zijn
we er in geslaagd om onze talentbehoefte voor de middellange
termijn te prognotiseren. Door onverminderd aandacht te blijven
besteden aan persoonlijke ontwikkeling via coaching, pop’s en
het volgen van opleidingstrajecten zijn 19 medewerkers in 2012
gepromoveerd naar een beoogde nieuwe functie.
Menselijk kapitaal
Bouw UTA-U UTA
Doelstelling Bouw
Doelstelling UTA/UTA-U
Opleidingsdagen
Gemiddelde opleidingsdagen per medewerker Heembouw Groep
Opleidingskalender
Introductie- en Cultuurworkshop
Cultuurtraining
Lean “’Game”
Introductie- Leanworkshop
Wekelijkse werkbespreking
Inkoop en Onderhandelen
UAV contracten
WKA (Wet Keten Aansprakelijkheid)
Inkoop en Onderhandelen
Bouwbesluit “basis”
IBIS TRAD “gevorderen”
Navision “uitvoerders”
Navision projecten “gevorderen”
Navision “managers”
Bouwbesluit “basis”
Fysieke belasting
Steigerbouw
Veilig werken met de heftruck
Veilig werken met de hoogwerker
Veilig werken met de verreiker
Voorkomen van bouwfouten / tekening lezen
Leermeester
BHV
EHBO
VCA
VOL VCA

3
5
1
3
2
1
Werving en selectie
In 2012 hebben we 15 nieuwe medewerkers bij Heembouw
mogen verwelkomen. Zij werden aangenomen voor
uiteenlopende functies, variërend van Werkvoorbereider A
tot Ontwikkelmanager Woningen.
Nieuwe medewerkers
Groepsbreed zijn er 15 nieuwe collega’s geworven in 2012.
Deze collega’s zijn in dienst getreden volgens de volgende
wervingsmethoden:
- Via collega’s 6,5 %
- Via werving en selectiebureaus 40 %
- Oud medewerkers teruggekomen 6,5 %
- Stagiairs in dienst getreden 27 %
- Via internetadvertenties 20 %
Gebleken is dat ongeacht de economische situatie, werving
en selectiebureaus het grootste aandeel houden. De overige
methoden zijn een goede onmisbare aanvulling.
Indiensttreders
Heembouw Roelofarendsveen
Heembouw Rotterdam
Heembouw Amersfoort
Heembouw Noordwijkerhout
Heembouw Breda
Habeon Architecten
Coaching
Wij hebben onszelf ten doel gesteld de komende jaren middels
interne workshops, de coaches uit de diverse managementteams
kennis te laten maken met coachtheorieën c.q. -instrumenten,
zoals deze eerder met het volledige directieteam in een
masterclass coaching zijn behandeld.
Ten behoeve van bovengenoemd doel zijn wij in 2012 met
coaches van Heembouw Amersfoort gestart met de workshop
Resultaatgericht Coachen. De grote lijn in deze workshop is:
hoe leer je met je coachee een realistisch coachdoel helder te
formuleren en gedurende de coaching en reflectiemomenten op
dit doel gericht te blijven, voor een optimaal resultaat.
Met hun kennis van coachen zijn onze coaches in staat
samen met de coachee een goed en resultaatgericht
coachtraject op te zetten. Tegelijkertijd vindt ook
kennisoverdracht van coachinstrumenten plaats doordat
coachees deze zelf ervaren.
Door een dergelijke workshop intern op te zetten en
te organiseren blijven wij aandacht besteden aan de
ontwikkeling van ons menselijk kapitaal.
In 2013 vindt deze workshop plaats met coaches van
Heembouw Noordwijkerhout.

Realisatie vrachtgebouw Rotterdam
The Hague Airport
Efficiency
door
integrale
aanpak

Nieuwbouw vrachtgebouw
Rotterdam The Hague Airport

Opdrachtgever: Rotterdam Airport Vastgoed
(onderdeel SRE)
Plaats: Rotterdam
Nieuwbouw vrachtgebouw
Op Rotterdam The Hague Airport realiseerde
Heembouw samen met Habeon Architecten
een vrachtgebouw in opdracht van Rotterdam
Airport Vastgoed, onderdeel van Schiphol
Real Estate.
Het vrachtgebouw bestaat uit 4.550 m2
hal,
1.650 m2
kantoor en heeft een buitenterrein
van ruim 5.000 m2
. Dit turnkey project is in
een aantal opzichten bijzonder te noemen.
Zo kwam de indeling van het pand tot stand
in co-creatie met de toekomstige huurders,
is het gebouw aangesloten op een collectieve
WKO-installatie en werd het gebouw door
Heembouw dynamisch opgeleverd.
vrachtgebouw

‘In principe schrijven wij voor ieder bouwproject een
aanbesteding uit. Voor de ontwikkeling van het Freight Center
op Rotterdam The Hague Airport hebben wij Heembouw echter
gevraagd het plan in zijn totaliteit te ontwikkelen en turnkey
op te leveren,’ vertelt André van den Berg, algemeen directeur
van Schiphol Real Estate (SRE). ‘We kozen hiervoor omdat
een vraaggestuurde aanpak, gezien de lange voorgeschiedenis
van dit project, de meeste kans bood op succes.
En Heembouw had in eerdere aanbestedingsprojecten laten
zien een kwalitatief goede en betrouwbare partner te zijn.’
Spijt van deze beslissing heeft André niet. Integendeel.
‘Eén van de grote voordelen van de geïntegreerde aanpak
van Heembouw en Habeon Architecten is dat het gebouw
ontworpen wordt met de bouw in het achterhoofd.
Dat levert efficiency en dus kostenbesparing op. In deze
markt draait het daarom.’ Naast de wensen en eisen van
de toekomstige huurders, had SRE een algemeen pakket
van eisen opgesteld. Veiligheid en duurzaamheid speelden
daarin een grote rol. André: ‘Het pand is TAPA gecertificeerd.
Verder is het aangesloten op een collectieve WKO-installatie,
die eveneens door Heembouw gerealiseerd is. Door middel van
dit klimaatbeheersingssysteem wordt grondwater uit de bodem
onttrokken en gebruikt voor koeling en verwarming van het
vrachtgebouw en de omliggende gebouwen.’
Oplevering was tot in detail goed geregeld
Ook over de uitvoering na de ontwerpfase is André zeer tevreden.
‘Ik kan niet anders zeggen dan dat het een vlekkeloze bouw is
geweest. Van ontwerp tot en met de oplevering. Het project is
binnen tijd en binnen budget conform onze wensen en eisen
gerealiseerd. De oplevering was tot in detail goed geregeld.
De opleveringsprotocollen met de huurders werden ook door
Heembouw verzorgd. Alles zag eruit om door een ringetje te
halen. Zelfs de vloeren waren geveegd. Het door Heembouw
meegenomen gebak hadden we er bij wijze van spreken
vanaf kunnen eten. Heembouw is een betrouwbare club waar
het plezier en vakmanschap vanaf straalt. Medewerkers zijn
zichtbaar trots op hun werk. Terecht, wat mij betreft.’
Na het succesvol verlopen project sluit André een toekomstige
samenwerking met Heembouw niet uit. ‘De centrale vraag is
“hoe bouw je concurrerend logistiek vastgoed?”. Heembouw
zie ik hierin als belangrijke sparring- en samenwerkingspartner.
Het bedrijf is gevestigd in deze regio, is een belangrijke
bouwer van logistiek vastgoed, heeft zelf ervaring in het
ontwikkelen van vastgoed en heeft met Habeon Architecten
ook kennis in huis over het ontwerpen van logistiek vastgoed.
Wij hebben toegang tot grond, Heembouw heeft de kennis.
We vullen elkaar goed aan.’
‘Vlekkeloze
bouw’
‘Heembouw is een
betrouwbare club’
André van den Berg

De wens om te komen tot een centraal vrachtgebouw op Rotterdam The Hague Airport bestond al veel langer.
Zowel bij Schiphol Real Estate (SRE) als bij de verschillende vrachtafhandelaars op de luchthaven. SRE wilde de
bestaande locaties graag herontwikkelen en de vrachtafhandelaars die veel met elkaar samenwerken, zagen veel voordelen
in een centraal gebouw. Eerder gepresenteerde plannen hadden om diverse redenen geen doorgang gevonden.
Architect Martijn Glas van Habeon Architecten: ‘Wij zijn in 2007 met de ontwikkeling van het vrachtgebouw aan
de slag gegaan. Als een van de eerste stappen hebben we een informatiebijeenkomst georganiseerd voor de
toekomstige huurders. We werden met de nodige scepsis ontvangen. “Plan nummer zoveel? Nou, dat moeten wij nog
zien” was de ondertoon die avond.’ Technisch projectleider Yvonne Hoogenboom vult aan: ‘Om inzicht te krijgen in
de individuele wensen en eisen hebben we na die avond gesprekken gevoerd met alle partijen. En dat zijn we blijven
doen. Bij elke stap informeerden we de betrokken partijen. Op de afgesproken momenten. Communicatie en het
nakomen van gemaakte afspraken waren de sleutels om het proces vlot te trekken en het vertrouwen te herstellen.’
Ieders wensen ingewilligd
Naast specifieke veiligheidseisen hadden de huurders vooral wensen ten aanzien van de compartimentering van
de hal en kantoren. Martijn: ‘De meeste huurders werken al lang samen en wilden graag logische verbindingen
tussen elkaars ruimtes in het gebouw. Het was een hele puzzel, maar het is gelukt om ieders wensen in te willigen.
Dat heeft er zeker toe bijgedragen dat huurders hun commitment uitspraken naar SRE. De bouw zou pas doorgang
vinden als een bepaald percentage van de ruimtes verhuurd was.’
SRE had ook zijn eigen specifieke wensen en eisen. Yvonne: ‘Vooral ten aanzien van duurzaamheid. Het vrachtgebouw
voldoet aan bijna alle eisen die aan een Breeam certificaat gesteld worden. Bijzonder is dat het gebouw aangesloten is
op een centrale WKO (warmte koude opslag), die ook de warmte en koude voor een groot deel van het bedrijfsterrein
gaat verzorgen. Verder is er bijvoorbeeld gekozen voor zuinige verlichting, lichte dakbedekking, veel daglichttoetreding
in de hal en een geluidswering die de geluidsoverlast van het nabijgelegen helikopterplatform kan weren.’
Het ontwerp en inrichting van het vrachtgebouw was een proces van continu afwegen van wensen, eisen en
belangen, maar leidde uiteindelijk wel tot een door SRE en de huurders omarmd plan. Martijn: ‘Het is echt een
gezamenlijk gebouw geworden. Het door onszelf ontworpen beeldmerk op het pand is bijvoorbeeld door alle
huurders geadopteerd. Je vindt het terug op briefpapier, maar ook op de werkkleding van medewerkers.
De huurders zijn blij en trots op hun pand. En wij daarmee ook.’
vrachtgebouw
‘Het is echt een gezamenlijk
gebouw geworden’
Yvonne Hoogenboom en Martijn Glas

‘Tijd tussen oplevering
en ingebruikname wordt
aanzienlijk verkort’

Een compleet op de klantwensen gebruiksklaar en getest bedrijfsgebouw. Dat was voor Schiphol Real Estate (SRE) en haar huurders
van het Freight Center Rotterdam The Hague Airport het resultaat van de door Heembouw uitgevoerde dynamische oplevering.
Maarten Bakker, directeur Productie Heembouw Roelofarendsveen: ‘Bij een dynamische oplevering bekijken we of het gebouw echt
functioneert en aan alle verwachtingen van onze klant voldoet. We testen bijvoorbeeld of de afgesproken prestatienormen gehaald
worden. Zo zijn bij het Freight Center thermografische foto’s gemaakt van de gevels om te controleren of er geen warmtelekken waren.
Met geluidstesten is gecontroleerd of de gevels aan de gestelde normen voldoen. Voor SRE belangrijk in verband met de tegenover
gelegen helikopterlandingsplaats.’
De eerste keer dat Heembouw een bedrijfsgebouw dynamisch opleverde, betrof het een depot van PostNL Pakketten. Tijdens die
oplevering werd onder meer het logistieke proces nagebootst. Maarten: ‘De bestelbusjes docken daar vrijwel direct aan de sorteerband
aan. Dat moet tocht- en vochtvrij gebeuren met speciaal ontwikkelde shelters. Dit proces hebben we tijdens de oplevering gesimuleerd
met verschillende typen busjes.’
Alles in één keer goed
Van deze eerste dynamische oplevering heeft Heembouw veel geleerd. Maarten: ‘Je moet de behoeften en wensen van de klant tot op
detailniveau in kaart hebben. Bij een dynamische oplevering zorgen we er bijvoorbeeld ook voor dat het beveiligingssysteem en de andere
installaties volledig conform de wensen van de klant ingesteld worden. Die specifieke klantinstellingen testen we dan bij de oplevering.’
Om een bedrijfsgebouw gebruiksklaar en getest op te kunnen leveren, moeten voor de oplevering dus een aantal extra activiteiten
verricht worden. Maarten: ‘Dat klopt, maar dat sluit naadloos aan bij onze Lean-aanpak. Alles in één keer goed doen. Een installateur
moet de diverse technische systemen toch instellen. Het instellen van de juiste klantprofielen gaat dan in één moeite door. Wat we
geleerd hebben, is dat het wel noodzakelijk is om deze activiteiten expliciet in de bouwplanning op te nemen.’
Kwalitatief beter gebouw
De meerwaarde van een dynamische oplevering voor de klanten van Heembouw is evident. Maarten: ‘Het levert de klant tijdwinst
op en we ontzorgen de klant. Wij nemen een aantal werkzaamheden over, zoals het instellen van de diverse apparatuur. Zo wordt de
tijd tussen de oplevering en de daadwerkelijke ingebruikname van het gebouw aanzienlijk verkort en krijgt de klant uiteindelijk een
kwalitatief beter gebouw. Eventuele afwijkingen in de prestatienormen komen voor ingebruikname immers al aan het licht.’
De reacties van klanten op de dynamische oplevering zijn zo positief dat Heembouw het proactief gaat toepassen bij al haar turnkey
projecten. Maarten: ‘Bij Heembouw staan de behoeften van de klant in ieder bouwproject centraal. De dynamische oplevering is daar
een logische uitwerking van.’
Dynamische oplevering geeft
tijdswinst en ontzorgt
vrachtgebouw
Maarten Bakker

CO2 reductie
Wij nemen onze verantwoordelijkheid voor mens en milieu serieus
en werken actief aan duurzaamheid. Reductie van onze CO2
footprint is daar een onderdeel van. Groepsbreed hebben we
de volgende doelstelling geformuleerd: In 2022 produceren we
25% minder CO2-uitstoot per miljoen euro omzet dan in 2012
(na inflatie correctie). De voortgang wordt jaarlijks gemeten.
ISO 14001
In aanvulling op al in bezit zijnde ISO certificaten zijn we in 2012
gestart met de procedures om ook de ISO 14001 te behalen.
ISO 14001 is een internationaal geaccepteerde norm die aangeeft
waaraan een goed milieumanagementsysteem zou moeten voldoen.
Met behulp van een milieumanagementsysteem kunnen de
milieueffecten (milieurisico’s) van de bedrijfsvoering beheerst en
verminderd worden. Hierdoor kan op kosten worden bespaard,
bijvoorbeeld voor energie, water en grondstoffen.
Binnen de methodologie van een milieumanagementsysteem
biedt een structurele monitoring van emissies, afvalstromen,
gebruikte grondstoffen, energie en overige milieu-aspecten goed
inzicht in de milieuprestatie van de organisatie. Daardoor kunnen
milieudoelstellingen en behaalde resultaten concreet en inzichtelijk
worden gemaakt. Onze doelstelling is dat in 2013 alle Heembouw
vestigingen naast ISO 9001:2008 en VCA**2008/5.1. ook
ISO 14001 gecertificeerd zijn.
Dutch Green Building Council
Sinds eind 2011 is Heembouw participant van Dutch Green
Building Council.
De Dutch Green Building Council is een onafhankelijke
organisatie die een toonaangevende rol vervult in de transitie
naar een duurzame bebouwde omgeving door te concretiseren,
inspireren en te verbinden.
Berekening milieu-belasting
Meten is weten. Daarom is ons architectenbureau Habeon
Architecten opgeleid om met behulp van de algemeen erkende
rekenprogramma’s GPR-gebouw en Greencalc+ de prestaties op
het gebeid van duurzaamheid te meten. Dit vormt een uitstekend
instrument om met de klant een dialoog te voeren over duurzaamheid.
Duurzaam bouwen en milieu - Planet
Ons ultieme doel is gezien te worden als dé duurzame turnkey bouwer van Nederland.
Om dit daadwerkelijk invulling te kunnen geven, is het belangrijk zelf intern te werken aan
onze eigen duurzaamheid. Immers, een goed milieu begint bij jezelf. Op deze manier ontwikkelen
we meer kennis en inzicht die we ook weer in onze klantcontacten kunnen toepassen.
Hier hebben we een aantal concrete doelstellingen voor geformuleerd op het gebied van
CO2 reductie en ISO 14001.
‘In 2022 produceren
we 25% minder
CO2-uitstoot per
miljoen euro omzet
dan in 2012’ Afvalscheiding op de bouw: Uitvoerder Ramses Blanken wordt in
de bloemetjes gezet voor zijn twee best presterende projecten.

Afvalscheiding op de bouw
Bouw- en sloopafval vormt in Nederland één van de grootste
afvalstromen. In tonnages zelfs ruim tweemaal zoveel als
huishoudelijk afval. Het scheiden en recyclen van bouwen
sloopafval voorkomt dat het materiaal moet worden gestort.
Het meest efficiënt is afvalscheiding direct aan de bron.
Sinds 2010 werkt Heembouw samen met leverancier
GP Groot containerservice; dit heeft de aandacht voor
afvalscheiding op de bouw een extra impuls gegeven.
Op onze bouwplaatsen staan aparte containers voor de
diverse soorten afval. GP Groot verwerkt het afval dat op de
projecten en bouwplaatsen vrijkomt. We werken aan onze
doelstelling om tenminste 40% van het volume gesorteerd van
de bouwplaats af te voeren. Dit percentage lag voor 2012 op
gemiddeld 34% (in 2011 30%).
Om blijvend aandacht te houden voor afvalscheiding op de
bouw, publiceren we intern via intranet de kwartaalprestaties.
Verder zet leverancier GP Groot elk jaar de uitvoerder van
het best presterende project over het voorgaande jaar in
het zonnetje. Er waren deze keer twee winnaars: Peter van
Amsterdam voor de nieuwbouw van DC Engineering in
Alblasserdam met 60% afvalscheiding, en Ramses Blanken
voor de projecten uitbreiding TAL Holland in Zevenbergen
en de nieuwbouw van DC 8 op Flight Forum in Eindhoven,
met beide een afvalscheiding van 55%.
Windmolens op het dak
Het ontwikkelen van kennis en ervaring op het gebied van
duurzaam bouwen is essentieel om onze klanten te kunnen
adviseren op dit gebied. Mede daarom zijn er eind 2012 twee
Windtronics windturbines op het dak van het pand van
Heembouw aan De Lasso Zuid in Roelofarendsveen geplaatst.
Deze windturbines kunnen tot maximaal 1500 kWh per jaar
produceren en zijn rechtstreeks gekoppeld aan het lichtnet zodat
de opgewekte energie direct wordt gebruikt. GE4All Nederland
is de leverancier van de Windtronics windturbines, die al
functioneren bij zeer lage windsnelheden. Opvallend is hun geringe
geluidsproductie. Door de plaatsing van deze turbines kunnen
we onze klanten vanuit de eigen praktijkervaring adviseren over
de toepassing hiervan. Bovendien is het een uiting van de wijze
waarop we actief inzetten op duurzaamheid.
Ecofont
Printerinkt en toner zijn schadelijk voor het milieu. Ecofont software
bespaart printerinkt door kleine gaatjes te schieten in de letters.
Iets wat het menselijk oog niet waarneemt en inkt en toner bespaart.
Dat scheelt in de kosten, maar is vooral beter voor het milieu.
Inkt/toner is giftig, gaat moeilijk van papier af en blijft lang aanwezig
in het milieu. Voor we overgingen tot de aanschaf van ecofont
hebben we via ons intranet onder de collega’s de bereidheid
gepeild ecofont te gaan gebruiken. De overgrote meerderheid van
de respondenten (bijna 76%) gaf aan ecofont te gaan gebruiken.
Inmiddels zijn onze pc’s voorzien van ecofont software.
Aparte containers voor verschillende soorten bouwafval. Windtronics windturbines op het dak van Heembouw in Roelofarendsveen.

Geïntegreerd maatschappelijk en financieel jaarverslag Heembouw 201248 Geïntegreerd maatschappelijk en financieel jaarverslag Heembouw 201248
In opdracht van Syntrus Achmea Real Estate
Finance werkt Heembouw aan de verbouwing en
renovatie van het kantoor van drinkwaterbedrijf
Dunea in Zoetermeer. De renovatie betreft twee
tegen elkaar aan gebouwde ronde panden, die
dateren uit het begin van de negentiger jaren.
Dunea had een van deze panden, die het
eigendom zijn van het Pensioenfonds voor het
Beroepsvervoer over de Weg, in gebruik. Na de
renovatie zijn beide panden samengevoegd tot
een duurzaam kantoorpand van circa 10.000 m2
,
dat dan in zijn geheel door Dunea in gebruik
wordt genomen. Dat zal eind 2013 zijn.
Na renovatie heeft het pand het energielabel A.
Namens Syntrus Achmea treedt herontwikkelaar
Local op. Architectenbureau Graziosi Progetti
heeft het ontwerp voor de renovatie gemaakt;
Habeon Architecten, het architectenbureau van
Heembouw, heeft dit verder in BIM uitgewerkt.
Duurzaamheid is een belangrijke factor in dit
project. Het Pensioenfonds Beroepsvervoer eiste
van het begin af aan minimaal een energielabel A.
Van het materiaal dat van de bestaande panden
wordt gedemonteerd, wordt 70% hergebruikt.
Van de overige 30% wordt 95-98% gerecycled.
De buitenschil wordt super geïsoleerd.
‘Alle maatregelen zorgen ervoor dat de
energienota met meer dan 50% verlaagd
wordt. En wat ook belangrijk is, deze renovatie
maakt de gebouwen weer aantrekkelijk en
zorgt voor een kwaliteitsimpuls van het gebied,
want de beide panden waren niet echt fraai te
noemen. Belangrijk voor Zoetermeer, want dit plein
bij het station is toch een soort visitekaartje,’
aldus Phlip Boswinkel van Local.
Duurzame
renovatie
kantoor
Dunea
Zoetermeer
Phlip Boswinkel (links) en Wout Grote

zaten met de mensen die het project echt gingen uitvoeren.
Die hebben hun eigen professionaliteit al vroeg in het proces
ingebracht; slimmigheden waar het project beter van is geworden.
En de pull planning vond ik boeiend om mee te maken.
De hele keten betrekken bij zo’n planning, dat is sterk.’
Architectenbureau Graziosi Progetti maakte het ontwerp voor
de renovatie en bewaakt het originele idee en de kwaliteit van
het plan. Wout: ‘Heembouw en Habeon Architecten hebben
het plan overgenomen en in BIM gezet. Dat was essentieel
want het gaat hier om twee gebouwen die samen een gebouw
moeten worden. Daar zitten nogal wat verschillen in die
door het 3D-model waarin het ontwerp in BIM is uitgewerkt,
zichtbaar worden. Je ziet direct wat je tegenkomt, er zijn geen
verrassingen.’ Phlip: ‘We hebben hier te maken met twee slechte
gebouwen en we hadden zelf een angstbeeld dat na het strippen
van de gevel de meerwerkmotor zou gaan draaien vanwege
allerlei onvoorziene zaken. BIM heeft zeker geholpen om dit soort
tegenvallers te voorkomen.’
Geen reserves of potjes onvoorzien
Transparantie, weten waar je aan toe bent. Door het gebruik
van BIM, maar ook door het hanteren van het alliantiemodel,
zoals Phlip Boswinkel het noemt. ‘Wij vinden dat alle partijen,
Syntrus Achmea, Local, Dunea maar ook Heembouw volledig
transparant moeten zijn over dit project. Geen reserves of potjes
in bouwen voor onvoorziene zaken, maar openheid van zaken
geven zodat zoveel mogelijk kwaliteit kan worden toegevoegd.
Is er ergens budget over, prima, dat besteden we dan in overleg
aan kwaliteitsverbetering van onderdelen van het project.
Het budget en het plan zijn leidend; alle partijen hebben zich
daaraan gecommitteerd.’ Wout ziet in deze aanpak duidelijk
overeenkomsten met Heembouw: ‘Wij doen zo’n 60% van
onze projecten turnkey en als Heembouw zijn we gewend om
transparant te werken. We zijn hier met elkaar bezig om een zo
goed mogelijke prestatie te leveren zodat we na afloop horen dat
het een feestje is geweest hier samen te werken. Daar doen we
het uiteindelijk voor.’
‘Heembouw wist ons positief te verrassen’
Local, een onafhankelijke partij voor (her)ontwikkeling van
duurzaam vastgoed, treedt bij dit project namens opdrachtgever
Syntrus Achmea Vastgoed op als projectmanager in de persoon
van Phlip Boswinkel, partner bij Local. ‘Syntrus Achmea heeft
Local gevraagd de herontwikkeling aan te sturen. Wij treden op
zowel namens de opdrachtgever als de gebruiker, Dunea. Local
is goed in het matchen van de belangen van opdrachtgever en
gebruiker en dat is waar we ons hier op richten.’ Local is ook
de partij die Heembouw als aannemer voor dit project heeft
geselecteerd. Phlip: ‘Volgens de policy van Syntrus Achmea is er
een selectieprocedure gevolgd met uiteindelijk twee installateurs
en twee aannemers op basis van een schetsontwerp. Heembouw
kwam als aannemer er het beste uit.’ Voor Local en Syntrus
Achmea is dit de eerste keer dat met Heembouw wordt gewerkt.
‘We zochten een nieuwe partner met renovatie ervaring, en op
basis van een aantal goede referenties van Heembouw op dit
vlak, de schaalgrootte van het bedrijf, het budget en ook omdat
Heembouw ons positief verraste op een aantal punten,
zijn we nu met elkaar aan het werk.’
Pull planning boeiend om mee te maken
Adjunct directeur commercie Wout Grote van Heembouw
Rotterdam: ‘Een aanbieding maken op basis van een schets
ontwerp is best lastig. Wij hebben al snel aangegeven dat wij de
ontwerpverantwoordelijkheid in het project op ons wilde nemen,
en dat gaf vertrouwen.’ Phlip: ‘Dat was iets wat ons verraste,
een sterk punt dat jullie de uitwerking van het ontwerp naar je
toe hebben getrokken. Maar ook dat we al heel snel aan tafel
‘Openheid van zaken
om zoveel mogelijk
kwaliteit te kunnen
toevoegen’
Vorig jaar hield het VPRO-programma “De slag om Nederland” een verkiezing van de lelijkste plek van
Nederland. Het Plein van de Verenigde Naties in Zoetermeer eindigde in de top drie. Inmiddels wordt
er hard gewerkt aan verbetering van de kwaliteit van dit stationsgebied. De grondige renovatie en
verbouwing van twee panden aan het plein, waarin eind 2013 het nieuwe hoofdkantoor van Dunea wordt
gehuisvest, draagt daar in belangrijke mate aan bij.
Dunea

Zoals het Nationaal Regenboog Evenement. Niet alleen sportief
gezien een prachtig evenement maar ook een goede mogelijkheid
het Groene Hart als watersportgebied op de kaart te zetten.
Heembouw heeft zich verbonden om bij de eerste drie edities
van dit watersportevenement het walevenement in de gemeente
Kaag en Braassem mogelijk te maken. Als ondernemer met
haar wortels in deze gemeente, geven wij op deze manier graag
invulling aan onze betrokkenheid. Zo doen wij dit ook al jaren als
mede-hoofdsponsor van de Stichting vakantiespelen Alkemade,
waar wij de jaarlijkse huttenbouw mogelijk maken. Hieraan nemen
honderden kinderen uit de gemeente deel.
Stichting Droomdag
Sinds een aantal jaren wordt een deel van het sponsorbudget van
Heembouw besteed aan goede doelen waar de eigen collega’s bij
betrokken zijn. In 2012 was een van de doelen die daardoor een
sponsorbijdrage van Heembouw mocht ontvangen de Stichting
Droomdag. Een aantal van onze collega’s is als vrijwilliger voor de
Stichting actief. Stichting Droomdag organiseert een onbezorgde,
onvergetelijke, volledig verzorgde dag voor kinderen en het gezin
waarvan een ouder kankerpatiënt is. De dromen van het gezin staan
hierbij centraal waarbij er rekening wordt gehouden met de fysieke
mogelijkheden van de gezinsleden. Voorwaarde is dat het jongste
gezinslid onder de 16 jaar is. Het verzorgingsgebied is regio Leiden
en omstreken. Stichting Droomdag heeft de ambitie om op termijn
landelijke Droomdagen te gaan verwezenlijken.
Informatiemiddag Lean
Als een van de koplopers in Lean bouwen krijgen we regelmatig
verzoeken om iets te vertellen over onze ervaringen met Lean.
Dat doen wij graag, maar de tijd ontbreekt om op elk individueel
verzoek in te gaan. Daarom hebben wij afgelopen jaar een aantal
speciale informatiemiddagen georganiseerd om belangstellenden
–veelal studenten, maar ook leveranciers en collega-bouwers– nader
kennis te laten maken met Lean bouwen en de aanpak van Heembouw.
Maatschappij
Heembouw staat als onderneming midden in de
samenleving. Wij vinden het belangrijk om actief deel uit
te maken van de lokale gemeenschap. Veel plaatselijke
verenigingen kunnen daarom jaarlijks op een bijdrage
rekenen. Daarnaast is er een aantal activiteiten die
wij op meer structurele basis in een vorm van een
meerjarige sponsorovereenkomst steunen.
In 2012 fietste een team van Heembouw-collega’s € 30.000,- bij elkaar voor het KWF. Heembouw-collega’s nemen de cheque voor
“hun” Stichting Droomdag in ontvangst.

Archeologische vondsten Son en Breugel
In Son en Breugel zijn wij aan het werk op een terrein waar
nederzettingen uit de prehistorie en romeinse tijd vermoed worden.
Tijdens de uitvoering van de graafwerkzaamheden voor het nieuwe
DC voor Rhenus Contract Logistics was er daarom archeologische
begeleiding op het werk. De archeologen hebben diverse paalsporen
gevonden van oude boerderijen en kleine scherven van aardewerk van
1100 jaar en ouder. Daarnaast zijn er bij het ontgraven van de laadkuil
sporen van een oude waterput gevonden. De archeologen hebben hier
het vlak vertikaal afgestoken en kwamen op een uitgeholde boomstam
van circa 1100 jaar uit. Dit was vroeger een waterput.
De waterput is verder uitgegraven en de vondst is veilig gesteld.
Informatiemiddagen Lean Bouwen
werden goed bezocht ; de Lean-
game ontbrak natuurlijk niet.
Leerlingen van het door Heembouw gerenoveerde gymnasium Haganum
overhandigen een cheque met bijdrage Heembouw aan Ingrid Visscher van
Unicef Nederland.
Waterput van 1100 jaar oud
gevonden op bouwterrein
Son en Breugel.
‘Heembouw maakt
actief deel uit van de
lokale gemeenschap’

De e-commerce omzet in Nederland groeit gemiddeld met 20% per jaar. Het aantal online
bestellingen kent navenante groeicijfers en de logistieke verwerking (e-fulfilment) ervan vraagt
om nieuwe, specifieke logistieke en huisvestingsoplossingen. Reden voor Heembouw om Buck
Consultants International opdracht te geven deze groeimarkt in kaart te brengen. Wat zijn de
trends en verwachte toekomstige ontwikkelingen? Daarnaast deed Heembouw zelf onderzoek
naar de specifieke huisvestingskenmerken waar een e-fulfilment center aan zou moeten voldoen.
Kansen en trends in
groeimarkt e-commerce
‘Onderzoek is
onderscheidend
door aandacht
voor logistieke
uitdagingen
e-commerce
èn vastgoed
vraagstukken’
‘Heembouw realiseerde verschillende depots voor PostNL pakketten.
Het 6de depot in Son en Breugel is momenteel in aanbouw.’
René Buck (links) en Nicolaas Waaning

E-fulfilment
Internationaliserende
e-fulfilmentmarkt biedt
kansen voor Nederland
BCI adviseert bedrijven over hun Europese logistieke strategie en over de
locatiekeuze van distributiecentra, fabrieken en kantoren. René: ‘Heembouw
is een van de belangrijkste partijen in het ontwerp en nieuwbouw van
logistieke gebouwen in Nederland. Vanuit de wens goed in te kunnen spelen
op toekomstige marktvragen heeft Heembouw ons opdracht gegeven om
deze snel groeiende markt te onderzoeken.’
‘Local voor Local’
Het onderzoek bestond uit literatuuronderzoek en diepte-interviews met
diverse spelers op de e-commerce markt en wetenschappers. Nicolaas
Waaning, Senior Adviseur bij BCI: ‘Er zijn meerdere onderzoeken gedaan
naar trends binnen e-commerce. Wij hebben vooral de logistieke uitdagingen
van e-commerce én de vastgoedvraagstukken in kaart gebracht.
Dat maakt dit onderzoek onderscheidend.’
Uit het onderzoek concludeert BCI onder andere dat e-commerce met
20% per jaar blijft groeien en dat alle denkbare producten online verkocht
worden: van witgoed tot voeding. Nicolaas: ‘Veel van de verkopen vinden
nu nog in eigen land plaats: local voor local. De verwachting is echter dat
internationale webshops aan terrein gaan winnen. Daarnaast zien we dat een
goede logistieke afhandeling cruciaal is voor de klanttevredenheid en dat
het logistieke proces dat daarvoor nodig is heel specifiek is. Vooral door de
gewenste afleversnelheid, de kleinere ordereenheden, retourstromen en de
noodzaak van een fijnmazig distributienetwerk met lokale ophaalpunten of
bezorging aan huis.’
Markt nu zelf aan zet
In de groeiende en internationaliserende markt ziet BCI kansen voor
Nederland. René: ‘Wij verwachten dat webshops de logistieke verwerking
in toenemende mate gaan uitbesteden. De logistieke dienstverleners zullen
gaan investeren in op e-fulfilment ingerichte gebouwen en zich willen
vestigen in de nabijheid van grote groepen klanten. Nederland is hiervoor
goed gepositioneerd met een centrale ligging en uitstekende infrastructuur
in de vorm van onder andere Schiphol, de haven van Rotterdam, een
goed wegennetwerk en de aanwezigheid van professionele logistieke
dienstverleners.’
Volgens BCI is het nu aan de markt zelf om internationaal het verhaal
van Nederland aan de man te brengen. Onder aanvoering van partijen
als Nederland Distributieland en Amsterdam Airport Area, die ook hun
medewerking aan dit onderzoek verleenden. De interesse ervoor lijkt in
ieder geval groot. René: ‘We hebben de onderzoeksresultaten
gepresenteerd op de Logistica 2012.
Er zijn veel bedrijven op zoek naar nieuwe manieren om deze markt te
betreden en te bedienen. Heembouw heeft een goede keuze gemaakt
om te investeren in deze kennis.’
‘E-commerce is een opkomende en
zeer dynamische markt. Alleen in
Nederland zijn er al 37.500 webwinkels.
De diversiteit aan bedrijven is groot:
van “new kids on the block” tot
bestaande bedrijven. De logistieke
verwerking van weborders is dé
sleutelfactor voor het succes van een
webwinkel. Consumenten kopen
online om de producten snel in huis
te hebben’, vertelt René Buck,
directeur van Buck Consultants
International (BCI).

De diversiteit onder deze e-fulfiment centers is groot. Sommige
hebben zich volledig toegelegd op e-fulfilment en verwerken tot
30.000 orders per dag. Andere zijn net begonnen en geïntegreerd
in een traditioneel distributiecentrum. Rinus: ‘We wisten niet dat
de werkmethodieken en omstandigheden zo verschillend waren.
We hebben van alles gezien. Van geavanceerde orderpicksystemen
tot orders die verzameld worden met behulp van een winkelwagentje
uit de supermarkt. De meeste logistieke dienstverleners starten met
e-fulfilment na een klantvraag. Ze voegen deze nieuwe activiteiten
in hun bestaande distributiecenters in. Als het aantal orders op
artikelniveau groeit, gaan de voorraden en werkprocessen echter
te veel door elkaar lopen. Waardoor bijvoorbeeld het aantal foutieve
en te late afleveringen toeneemt.’
Inrichting is productafhankelijk
Een van de conclusies is dat de ideale huisvestingsinrichting
van een e-fulfilment center voor een deel productafhankelijk is.
Rinus: ‘Groente en fruit hebben nu eenmaal een andere
conditionering nodig dan hoogwaardige elektronica.
En voor het verpakken van boeken is andere apparatuur nodig
dan voor wasmachines. Het product bepaalt dus de soort en
mate van mechanisatie en de keuze voor het orderpicksysteem.’
Daarnaast wordt de inrichting van een e-fulfilment center bepaald
door het werkproces, dat voor iedere productgroep dezelfde
kenmerken heeft: meer SKU’s (kleinere voorraden, meer artikelen),
kleinere orders op artikelniveau, snelle leveringen en meer acties
en retourstromen dan in een traditioneel distributiecentrum.
Rinus: ‘Dat betekent dat het vloeroppervlak bij e-fulfilment
flexibel ingericht moet kunnen worden en het werkproces om de
producten heen georganiseerd moet zijn. Dit heeft weer invloed
op bijvoorbeeld de lichttoetreding, brandcompartimentering, de
hoogte van de vloerbelasting, de benodigde informatievoorziening
(warehouse management systeem) en de arbeidsintensiviteit.’
Kennisdelen
Heembouw gebruikt deze kennis bijvoorbeeld bij de bouw van
het nieuwe distributiecentrum voor Rhenus in Son en Breugel.
Maar deelt de informatie ook met belanghebbende marktpartijen.
Rinus: ‘De ontwikkeling van e-commerce en e-fulfilment gaat snel
en de behoefte aan concrete, praktijkgerichte informatie is groot.
Wij stellen onze kennis en ervaring dan ook graag aan de markt
ter beschikking.’
‘E-fulfilment centers hebben hun eigen huisvestingseisen’
Webshops bieden producten aan op artikelniveau en garanderen veelal levering binnen 24 uur.
Dat vraagt logistiek gezien om een fijnmazig netwerk, snelheid en flexibiliteit. Commercieel
directeur Heembouw Roelofarendsveen Rinus Verhey: ‘We merken in de markt dat webshops en
logistieke dienstverleners zoekende zijn naar de meest efficiënte manier waarop ze aan die vraag
kunnen voldoen. Om meer inzicht te krijgen in de dilemma’s, wensen en behoeften hebben wij een
onderzoek gedaan bij een groot aantal e-fulfilment centers.’
Artist impression nieuwe DC voor Rhenus Contract Logistics in Son en Breugel.
Rinus Verhey

‘Wij stellen
onze kennis
en ervaring graag
aan de markt
ter beschikking’
E-fulfilment

Heembouw is sinds 2004 bezig met Lean en
geldt als één van de koplopers in Lean Bouwen.
Met regelmaat wordt Heembouw dan ook
gevraagd een presentatie of lezing te verzorgen
over Lean Bouwen en de manier waarop dit in
de praktijk bij Heembouw wordt toegepast.
Zo was Heembouw in 2012 driemaal gastspreker
bij Stichting Bouw Research en werd er twee
maal een college gegeven aan een hogeschool/
universiteit. Verder organiseert Heembouw zelf
informatiebijeenkomsten om aan individuele
verzoeken meer te leren over Lean Bouwen
te voldoen. Daarnaast is in 2012 een begin
gemaakt met het geven van Lean-trainingen aan
voorkeurleveranciers. Door kennis te delen over
Lean en ervaringen en meningen uit te wisselen,
wordt de Lean-filosofie breder verspreid en groeit
de toepassing van Lean in de bouwpraktijk.
Kennisdelen
brengt
Lean verder

Martijn Glas (links) en Rudy Gort
‘Het gaat er vooral om van je
eigen eiland te komen’
In oktober 2012 verzorgde hij samen met Martijn Glas, senior architect bij Habeon
Architecten, een gastcollege voor zo’n 60 studenten van Design Construction
management aan de TU in Delft. Voor beide heren had dit ook een nostalgisch
tintje, want zowel Rudy als Martijn studeerden beiden ooit af in Bouwkunde
aan de TU Delft. Het verzoek het gastcollege te houden, kwam vanuit twee
verschillende hoeken. Rudy: ‘Vanuit de contacten via LCN-NL (zie pagina hierna)
lag de vraag er iets te komen vertellen.’ Martijn: ‘En mijn vrouw Hanneke, die op
de TU werkt, hoorde collega’s spreken over een “nieuwe beweging in de bouw,
Lean”; daar sprong zij op in door te melden dat het zo nieuw niet is, want dat
Heembouw er al lang mee bezig is en graag iets wilde komen vertellen.’ Dit kwam
samen in een gastcollege, voor een groep 1e jaars master van de vakgroep Real
Estate Housing, onderdeel van de faculteit Bouwkunde.
‘Vertellen hoe het anders en daarmee beter kan’
Martijn: ‘Het accent in mijn deel van het verhaal lag vooral op wat Lean in de
praktijk betekent voor het ontwerpen. Wij passen de Lean-filosofie al heel veel toe
in het ontwerpproces: als bouwer en architect werken we bij Heembouw naast
elkaar, we zitten samen in een projectruimte, werken samen aan het ontwerp,
hebben daar ook onze belangrijkste leveranciers direct bij. Onze constructeur
Bartels bijvoorbeeld zit bij ons in de projectruimte. Studenten worden nog steeds
opgeleid met het idee dat ontwerp en uitvoering twee gescheiden werelden zijn.
Ons verhaal vertelt hoe het in de praktijk anders, en daarmee beter kan.’
‘Open staan voor elkaars belangen’
Martijn: ‘Het gaat er vooral om van je eigen eiland te komen; door aparte hokjes
ontstaat ruis. Het was leuk om te zien hoe fanatiek en betrokken het spel gespeeld
werd. Ik vond ook het hoge niveau van de vragen die gesteld werden opvallend.
De studenten wilden bijvoorbeeld van alles weten over de samenwerking tussen
bouwer en architect; hoe het zit met belangenverstrengeling en of je door de
samenwerking vanaf het begin van een project niet beperkt wordt in je creativiteit.
Ik begrijp de vraag, maar wanneer je open staat voor elkaar belangen, kom je
met elkaar al vroeg in een traject tot een goede oplossingen voor alle betrokken
partijen. Waarbij ook alle ruimte is voor creativiteit; de voorbeelden van onze
turnkey projecten die ik heb laten zien spreken wat dat betreft voor zich.’
Rudy Gort, manager Lean Bouwen bij Heembouw: ‘De naam
Heembouw valt vaak wanneer er gesproken wordt over partijen met
kennis en ervaring met Lean. We hebben in de loop van de jaren
op het gebied van Lean het een en ander bereikt en we kunnen
goed uit de dagelijkse praktijk vertellen wat we doen en hoe we het
doen. Lean is veel meer dan pull-plannen en dat dragen wij graag
uit. Daarbij vinden we het belangrijk om vanuit maatschappelijke
verantwoordelijkheid op scholen kennis te delen.’ Rudy is degene
die namens Heembouw het meest “op de bühne” staat.
lean/kennisdelen
‘Voor studenten
zijn bouwen en
ontwerpen nog
steeds gescheiden
werelden’

“Hoe wil je het aangeleverd krijgen?”
essentie van leverancierstrainingen
Heembouw realiseert haar projecten voor een groot deel door en met haar
leveranciers. Een goede samenwerking, met goed op elkaar ingespeelde teams
zorgt voor meer klantwaarde. Om deze samenwerking verder te verbeteren,
organiseert Heembouw Lean-trainingen voor haar voorkeurleveranciers.
Nico Zwarts, een van de oprichters van training en consultancy bureau Pro Circle,
heeft de training voor de leveranciers samen met Heembouw ontwikkeld en begeleidt de
trainingen. ‘Ik ben jaren geleden “aan Lean geraakt” door een vriend, die in Duitsland met
Lean werkte. Dit heeft tot de oprichting van het Nederlands Lean Initiatief geleid, gericht
op het bundelen van kennis over Lean. Als trainer wil ik overbrengen hoe de principes van
Lean in de praktijk kunnen worden toegepast.’
Lean helpt te verbeteren
Elke voorkeurleverancier heeft binnen Heembouw een vast contactpersoon.
Deze relatiemanager is bij de training van ‘zijn’ leverancier aanwezig, doet de inleiding,
begeleidt het Lean-spel en kan vanuit de werkpraktijk waar nodig de vertaalslag van de
Lean-theorie maken. Hugo Karremans, sr. projectleider Heembouw Breda, heeft samen met
Nico de eerste Lean-training gegeven. ‘Dat was voor onze W-installateur Van Bon,’
vertelt Hugo. ‘Tijdens de jaarevaluatie had ik verteld over de ontwikkeling van een
Lean-training en Van Bon wilde graag meedoen.’ Inmiddels is Van Bon met de eigen
organisatie verder gegaan met Lean. Nico: ‘Er zijn twee redenen voor leveranciers om
mee te doen aan de training: ze willen Heembouw een plezier doen maar ze doen het ook
voor henzelf. Ze zien de voordelen bij Heembouw en zijn nieuwsgierig te ervaren wat het
voor henzelf kan brengen.’ Hugo: ‘Met de training willen we onze leveranciers bewust maken
hoe Lean kan helpen te verbeteren en daarmee ook onze samenwerking te verbeteren.’
Inmiddels zijn er verschillende trainingen aan voorkeurleveranciers gegeven. Aan elke
training gaat een voorbespreking vooraf. Hugo: ‘Wij willen graag dat alle lagen uit de
organisatie bij zo’n training aanwezig zijn en interne klanten van elkaar aan tafel zitten.
Bij het Lean-spel wordt dan goed inzichtelijk wat klantwaarde is.’ Nico: ‘De bouw is
aardig ingericht op het voorkomen van verspillingen. Maar de klantwaarde moet niet
vergeten worden. Door het Lean-spel komt het inzicht dat je door steeds af te stemmen
met de volgende in de keten wat de externe en interne klantwens is, tot een voor de
eindklant optimaal product komt. Hierbij is het belangrijk dit vanuit een pull situatie
te doen: van achter in de keten, dus vanaf de klant naar voren in het proces.’
Training motiveert zelf met Lean te starten
Nico en Hugo zijn positief over hun ervaringen met de trainingen. Nico: ‘In het begin is
er vaak scepsis: “laat maar eens zien wat Lean betekent”. Maar aan het eind van de
training is iedereen enthousiast. Dan wordt er ook uitgebreid nagepraat: “hoe gaan wij
dit nu doen?”.’ Hugo: ‘Wij zien in de praktijk terug wat er in trainingen is geleerd. 5S op de
bouwplaats bijvoorbeeld wordt beter begrepen en de uitvoerder krijgt vragen als: “hoe wil je
dat ik het aanlever?”. Leveranciers ervaren de training als praktisch, ze vergroten het begrip
van Lean en het motiveert om zelf met Lean te gaan starten. En dat motiveert ons om
weer een stap verder te gaan.’
‘Alle lagen uit
de organisatie
zijn bij zo’n
training’

LCN-NL werkt aan kennis
verbreding Lean voor de bouw
‘Lean als integraal onderdeel van het hoger bouwkunde
onderwijs’. Dat is een van de doelen van Lean Construction
Netwerk Nederland (LCN-NL). In november 2012 werd dit
Nederlands platform voor Lean Bouwen opgericht. Ruben
Vrijhoef, onderzoeker design and construction management
bij de afdeling real estate housing van de faculteit
Bouwkunde aan de TU Delft en Rudy Gort, manager Lean
Bouwen bij Heembouw, staan aan de basis van LCN-NL.
lean/kennisdelen
Ruben: ‘Met collega Ype Cuperus ben ik al langer bezig “chocola te maken” van Lean
voor het bouwonderwijs. Lean wordt vaak gelijk gesteld met gezamenlijk plannen, en
maar weinigen zijn bekend met de brede Lean-filosofie.’ Rudy: ‘Met LCN-NL brengen
we mensen bij elkaar die vanuit een betrokkenheid bij Lean samen Lean in de bouw
verder willen brengen in Nederland. Daar wordt iedereen wijzer van. Heembouw
bijvoorbeeld is een van de koplopers in Lean, en door met elkaar te werken aan
verdere ontwikkeling, kunnen wij ons ook weer verder ontwikkelen.’
Studenten koppelstuk tussen bedrijfsleven en onderwijs
LCN-NL verbindt onderwijs, onderzoek en bouwpraktijk en richt zich op het verbreden,
verdiepen en verhelderen van de kennis over Lean voor de bouw. Het netwerk
staat open voor bedrijven, kennis/onderwijsinstellingen en studenten die hier een
actieve bijdrage aan willen leveren. Ruben: ‘Studenten vormen de koppeling tussen
de twee pijlers van het netwerk, namelijk het bedrijfsleven aan de ene kant en de
onderwijsinstellingen aan de andere kant. Wanneer het kennisniveau over Lean stijgt,
zullen ook de afstudeerders een hoger niveau bereiken, en zo zullen de bedrijven waar
de afstudeerders aan de slag gaan op hun beurt ook een sprong maken.’
Lean over de volle breedte toepassen
Rudy: ‘We hebben als LCN-NL in onze visie vastgelegd dat Lean in 2020 een
integraal onderdeel is van het hoger bouwkunde onderwijs. Dat betekent dat overal
waar bouwkunde wordt gegeven in Nederland, men met Lean aan de slag is.’
Ruben: ‘Voor het bedrijfsleven in de bouw geldt dat dan over de volle breedte alle
Lean-aspecten toegepast worden.
Mijn eigen ultieme doel zou zijn dat Scania, een organisatie waaraan iedereen die
Lean in de praktijk wil zien een bedrijfsbezoek brengt, in de toekomst naar een
bouwplaats toe gaat om te kijken hoe wij Lean toepassen in de bouw.’
‘In 2020 is Lean
integraal onderdeel hoger
bouwkunde onderwijs’
Ruben Vrijhoef (links) en Rudy Gort
Nico Zwarts (links) en Hugo Karremans

‘Deze aanpak werpt echt zijn vruchten af’
Social return heeft als doel mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt aan werk te helpen. Sinds 2008 geeft
de gemeente Vlaardingen hier actief invulling aan. Wethouder sociale zaken en werk Cees Oosterom: ‘Als gemeente
proberen wij alles aan te pakken om mensen uit de bijstand te krijgen. Social return is een prima instrument, dat
ruimte biedt voor maatwerk. Van iedere leverancier verwachten wij dat 5% van de begrote loonsom van de opdracht
besteed wordt aan de inhuur van mensen die uit de bijstand komen. Sinds januari 2013 is het beleid aangepast en
zijn er ook andere mogelijkheden om een tegenprestatie te leveren, bijvoorbeeld door opleidingen te financieren.’
De gemeente Vlaardingen besteedt veel tijd aan mensen in
de bijstand voorbereiden op werk. Alle potentiële kandidaten
doorlopen eerst een intensieve training van acht weken,
gevolgd door een werkstage van minimaal drie maanden in
het groenonderhoud of in de productie. Cees: ‘Het gaat om
mensen die lang uit het arbeidsproces zijn. Het is daarom
belangrijk bij de basis te beginnen. We leggen uit wat er
precies van ze verwacht wordt, we trainen sociale vaardigheden
en oefenen met het voeren van sollicitatiegesprekken.
Tijdens een werkstage brengen ze het geleerde in de praktijk.
Daarbij begeleiden we ze intensief. Handhaven doen we ook;
niet meewerken of afspraken niet nakomen, kan betekenen
dat je gekort wordt op de uitkering.’
Plaatsbare kandidaten
Ook aan de bedrijvenkant moeten de nodige voorbereidingen
getroffen worden. Er worden samenwerkingsafspraken
gemaakt, functieprofielen opgesteld en sollicitatiegesprekken
gevoerd. Cees: ‘Bedrijven zijn in eerste instantie soms huiverig
voor social return. Ze zien niet direct op welke functies
mensen ingezet kunnen worden. Bovendien hebben ze in
deze economisch moeilijkere tijden moeite om hun eigen
mensen aan het werk te houden. Daarom leggen we altijd
eerst uit hoe we werken. We benadrukken dat het aan de
gemeente is ervoor te zorgen dat er plaatsbare kandidaten
aangeboden worden. Bedrijven hebben het laatste woord
over of en zo ja wie ze aannemen.’
Eenmaal geplaatst, blijft de gemeente Vlaardingen de social
return-medewerkers begeleiden. Cees: ‘Deze medewerkers hebben
doorgaans veel praktische vragen over bijvoorbeeld belastingen
of loonstrookjes. Wij willen de werkgevers daarin zoveel mogelijk
ontzorgen en voorkomen dat de medewerkers uit onzekerheid
afhaken. Daarom onderhouden we intensief contact met hen.’
Daling aantal bijstandsgerechtigden
Het aantal medewerkers dat in Vlaardingen in het kader van social
return werkzaam is, is afhankelijk van het aantal en de duur van de
opdrachten. Begin 2013 waren dat er 45. Sommigen hebben een
opdracht voor een week, anderen, zoals die bij Heembouw, voor een
jaar. Enigszins trots vertelt Cees: ‘De begeleiding van medewerkers van
Sociale Zaken en Werk werpt zijn vruchten af. Er zijn opdrachtgevers
die hun social return-medewerkers terugvragen op andere
projecten, ook buiten onze gemeente. Inmiddels staan wij landelijk
in de top 10 van gemeentes met de grootste daling van het aantal
bijstandsgerechtigden. Dat zijn natuurlijk positieve ontwikkelingen.’
Over de samenwerking met Heembouw is Cees enthousiast:
‘Heembouw zat er vanaf het begin erg positief in. In het eerste
gesprek werd direct de vraag gesteld wat de gemeente nodig
heeft om de beste kandidaten te selecteren. Ook kwam Heembouw
zelf met ideeën voor mogelijke, aangepaste functies en werd er
alles aan gedaan om de functieprofielen zo helder mogelijk te
krijgen. Ik heb er alle vertrouwen in dat gaat lukken met de vier
geselecteerde medewerkers.’
In opdracht van de gemeente Vlaardingen is Heembouw gestart met de
renovatie van het stadskantoor Westnieuwland. Het kantoor van ongeveer
7.500 m2
wordt omgebouwd tot een duurzaam, energiezuinig en modern
stadskantoor met een aantrekkelijke publiekshal. In het Heembouwteam dat
de renovatiewerkzaamheden uitvoert zijn vier mensen ingestroomd die tot voor
kort in de bijstand zaten. Heembouw geeft zo in nauwe samenwerking met de
gemeente Vlaardingen invulling aan de gemaakte social return-afspraken.
Social Return
Cees Oosterom

‘Voor ons zijn het
gewoon Heembouwers
en deel van het team’
‘Ik vind het wel goed dat mensen via social return
aan een baan geholpen worden. Ieder mens heeft
recht op kansen in de arbeidsmarkt.’ Aan het woord
is Ton Bakker, als uitvoerder namens Heembouw
verantwoordelijk voor de renovatie van het
stadskantoor Westnieuwland in Vlaardingen.
Ton is sinds de sollicitatieprocedure betrokken bij de social return
afspraken met de gemeente Vlaardingen. ‘Mijn collega en ik hebben
veertien kandidaten gesproken voor vier functies: een keetjuffrouw,
een bouwopruimer, een bouwvakhelper en een opperman oftewel de
rechterhand van de metselaars. De sollicitatiegesprekken verliepen
goed. Het was merkbaar dat de kandidaten door de gemeente
voorbereid waren. Ze waren goed op de hoogte over de inhoud van
het werk en waren stuk voor stuk gemotiveerd en enthousiast.’
Mensen willen graag en werken hard
De geselecteerde medewerkers zijn inmiddels een aantal weken
aan de slag. Ton is zeer tevreden over het verloop tot nu toe.
‘De mensen willen graag en werken hard. Vanmiddag had ik een
handtekening nodig op het werkbriefje van onze bouwopruimster.
‘Dat komt op het einde van de dag wel’, zei ze. ‘Ik heb nu nog werk
te doen.’ Dat zegt heel veel. Verder zijn ze blij en positief. Een van
hen vertelde mij dat ze er per maand financieel echt op vooruitgaat.
Dat motiveert.’
Ton en zijn collega’s begeleiden de social return-medewerkers
vakinhoudelijk, de gemeente op het sociale vlak. ‘De gemeente zit
er goed bovenop. Ze informeren wekelijks bij ons hoe het gaat en
onderhouden contact met de medewerkers. Voor ons zijn het gewoon
Heembouwers en zo behandelen we ze ook. Ze zijn door iedereen
opgenomen in het team. Samen gaan we deze klus gewoon klaren.’
‘Samen gaan
we deze klus
gewoon klaren’
‘Heembouw zat
er vanaf het begin
erg positief in’
Het ontwerp voor de nieuwe publiekshal en de renovatie
van het stadskantoor is van Kraaijvanger
Ton Bakker
SocialReturn

De gezamenlijke ondernemingsraad heeft in 2012 vier keer vergaderd, waarvan eenmaal in aanwezigheid van
Raad van Commissaris lid Erik-Jan Bulstra tijdens de toelichting op het financieel jaarverslag. De heer Bulstra spreekt
hierbij zijn complimenten uit. Hij vindt het knap om in deze tijd goede omzet en resultaat te genereren met bouwprojecten.
Heembouw is een sterk bedrijf en staat ook in de markt zo bekend.
In 2012 is een aantal lopende acties uit het jaar ervoor verder opgepakt en uitgevoerd. Zo kunnen we zeggen dat de
ingevoerde regeling over de verlofdagen soepel verloopt. Collega’s zijn zich bewust van de situatie en proberen hun vrije
dagen saldo binnen de vastgestelde kaders te krijgen. Verder is er besloten om alle nieuwe bedrijfsbussen af te leveren
met een winterbandenregeling. Ook de in 2011 ingezette verbetering van het bedrijfskledingpakket is verder opgepakt.
In het kader van professionele presentatie is er met name beter gelet op de bedrijfslogo’s en reflectie op de kleding.
Begin december heeft de GOR een positief advies uitgebracht aan de Holding omtrent een wijziging in de statuten van de
Heembouw Holding BV. Het betreft de verandering van een volledig structuurregime naar een verzwakt structuurregime.
Bij een verzwakt regime ligt de bevoegdheid voor benoeming van de bestuurders bij de aandeelhouders in plaats van de RvC.
Wij delen de zienswijze van de Holding dat een verzwakt regime meer recht doet aan het karakter van Heembouw.
Het zal nog wel even duren voordat de bouwsector de crisis te boven is, maar ondanks dat blijven we ervan overtuigd dat
Heembouw deze periode sterk doorkomt. We zullen in 2013 samen weer nieuwe uitdagingen aangaan en mooie projecten
realiseren met onze bijzondere club mensen!
Namens de GOR,
Marc van Rijssen, voorzitter
Jordy de Jong, secretaris
De Gezamenlijke OndernemingsRaad in 2012
Het jaar 2012 is voor de gezamenlijke ondernemingsraad (GOR) een relatief rustig jaar geweest.
Dat is voor een bouwbedrijf in deze lastige tijd een zeer prettig signaal. Het geeft aan dat we ons goed bezig
kunnen houden met onze core-business: het creëren en realiseren van dé integrale huisvestingsoplossing
voor onze klanten. Onze sterke cultuur blijft fier overeind en onze werknemers houden het vertrouwen.
‘Onze sterke
cultuur blijft
fier overeind’

Medezeggenschap Heembouw
Heembouw Roelofarendsveen
Peter van Amsterdam (OR)
Ronald van Diemen (OR)
Ton Sanders (OR)
Jan van der Geest (OR)
Heembouw Rotterdam
Jeffrey Jacobs (OR)
Peter de Stigter (OC)
Pieter Hulst (OC)
Heembouw Noordwijkerhout
Quirien van Berkel (OR)
Victor Nieboer (OC)
Tom Oudshoorn (OC)
Heembouw Amersfoort
Marc van Rijssen (OR, voorzitter)
Jurgen Pruijs (OC)
Wiebe Mulder (OC)
Heembouw Breda
Koos Spitters (OR)
Femke van Zundert (OC)
Ramsus Blanken (OC)
Ontwikkeling / Habeon
Jordy de Jong (OR, secretaris)
Rolf Verdel (OC)
Sander Herremans (OC)
OR = ondernemingraad
OC = onderdeelscommissie
De leden van de Gezamenlijke OndernemingsRaad: v.l.n.r: Ton Sanders, Peter van Amsterdam, Koos Spitters, Jeffry Jacobs, Quirien van Berkel,
Ronald van Diemen, Jan van der Geest, Jordy de Jong, Marc van Rijssen.

Activa 31-12-2012 31-12-2011
Materiële vaste activa 1
Aanpassingen bedrijfsgebouwen 1.370.298 1.589.017
Machines en transportmiddelen 29.420 34.371
Gereedschappen en inventaris 812.226 1.006.516
2.211.944 2.629.904
Financiële vaste activa
Deelnemingen 2 69.983 97.934
Lening u/g gelieerde maatschappij 3 909.986 -
Lening u/g derden 4 100.000 -
1.079.969 97.934
Voorraden
Grond 5.344.710 5.344.710
Gereed product 5 1.336.357 1.983.825
Onderhanden werk 6 2.451.545 3.137.075
Grond- en hulpstoffen 7 21.205 33.951

9.153.817 10.499.561

Vorderingen en vooruitbetaalde kosten
Debiteuren 15.395.773 14.968.995
Gelieerde maatschappijen 8 4.090.424 1.319.519
Belastingen en premies sociale verzekeringen 9 493.669 68.979
Pensioenen 184.740 191.350
Overige vorderingen en overlopende activa 10 782.080 684.372
20.946.686 17.233.215
Liquide middelen 7.485.941 9.047.263
40.878.357 39.507.877
Geconsolideerde balans per 31 december 2012 (voor resultaatbestemming)
Heembouw Holding B.V. te Roelofarendsveen
(Bedragen in €)

Passiva 31-12-2012 31-12-2011
Eigen vermogen
Aandelenkapitaal 11 441.000 441.000
Agioreserve 12 4.779.670 4.779.670
Algemene reserve 13 10.657.776 9.536.771
Resultaat lopend boekjaar 797.428 1.601.005
16.675.874 16.358.446
Voorzieningen
Voorziening voor jubileumuitkeringen 14 156.266 153.202
156.266 153.202
Schulden op korte termijn
Onderhanden projecten 15 3.017.714 6.581.893
Crediteuren 15.213.131 11.517.342
Gelieerde maatschappijen 5.363 -
Belastingen en premies sociale verzekeringen 16 4.289.189 3.423.834
Overige schulden en overlopende passiva 17 1.520.820 1.473.160
24.046.217 22.996.229
40.878.357 39.507.877

Geconsolideerde winst- en verliesrekening 2012
(Bedragen in e)
2012 2011
Netto omzet 111.875.554 110.669.825
Wijziging in voorraad onderhanden werk en onderhanden projecten 2.878.649 -/- 639.045
Overige bedrijfsopbrengsten 11.750 1.000
Som der bedrijfsopbrengsten 18 114.765.953 110.031.780
Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten 91.601.773 85.767.781
Lonen en salarissen 19 13.227.779 13.330.897
Sociale lasten (incl. pensioenlasten) 3.493.511 3.206.090
Afschrijvingen op materiële vaste activa 704.207 728.714
Overige bedrijfskosten 20 4.719.892 5.265.270
Som der bedrijfslasten 113.747.162 108.298.752
Bedrijfsresultaat 1.018.791 1.733.028
Rentebaten en soortgelijke opbrengsten 21 2.085 350.081
Rentelasten en soortgelijke lasten -/- 90 -

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belasting 1.020.786 2.083.109
Belasting resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening 22 258.407 527.214
Aandeel in resultaat van ondernemingen waarin wordt deelgenomen 35.049 45.110
Resultaat na belastingen 797.428 1.601.005

2012 2011
Netto-liquiditeiten per 1 januari 9.047.263 8.026.547
Kasstroom uit operationele activiteiten
Bedrijfsresultaat 1.018.791 1.733.028
Aanpassingen voor:
Afschrijvingen 704.207 728.714
Mutaties van voorzieningen 3.064 3.004
Niet gerealiseerde waardeveranderingen 360.000 -
1.067.271 731.718
Veranderingen in werkkapitaal:
Toename handelsvorderingen -/- 426.778 -/- 1.654.050
Toename overlopende activa -/- 2.758.750 1.794.730
Toename voorraden en onderhanden projecten -/- 2.218.436 192.235
Toename handelsschulden 3.695.789 -/- 800.912
Toename schuld belastingen en sociale premie 869.457 89.843
Toename overlopende passiva 53.023 -/- 17.356
-/- 785.695 -/- 395.510
Kasstroom uit bedrijfsoperaties 1.300.367 2.069.236
Ontvangen interest -/- 1.167 339.423
Ontvangen dividend 45.000 150.000
Betaalde interest -/- 90 -
Betaalde winstbelasting -/- 687.199 -/- 704.407
-/- 643.456 -/- 214.984
Kasstroom uit operationele activiteiten 656.911 1.854.252
Kasstroom uit investeringsactiviteiten
Consolideren/verwerving niet-groepsmaatschappijen 18.000 -/- 18.000
Investeringen in materiële vaste activa -/- 286.247 -/- 360.535
Kasstroom uit investeringsactiviteiten -/- 268.247 -/- 378.535
Kasstroom uit financieringsactiviteiten
Afgifte lening u/g -/- 1.669.986 -
Aflossen lening u/g 200.000 -
Betaald dividend aan aandeelhouders -/- 480.000 -/- 455.000
Kasstroom uit financieringsactiviteiten -/- 1.949.986 -/- 455.000
Netto kasstroom -/- 1.561.322 1.020.716
Netto-liquiditeiten per 31 december 7.485.941 9.047.263
Geconsolideerd kasstroomoverzicht
(Bedragen in e)

De enkelvoudige en geconsolideerde jaarrekening zijn opgemaakt
volgens de voorschriften van Titel 9 Boek 2 BW. De jaarrekening
is opgesteld in euro’s. Activa en passiva worden in het algemeen
gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Indien
geen specifieke waarderingsgrondslag is vermeld, vindt waardering
plaats tegen de nominale waarde.
Naam van de vennootschap Zetel Kapitaalbelang
Heembouw Roelofarendsveen B.V. Roelofarendsveen 100%
Heembouw Rotterdam B.V. Roelofarendsveen 100%
Heembouw Amersfoort B.V. Roelofarendsveen 100%
Heembouw Noordwijkerhout B.V. Roelofarendsveen 100%
Heembouw Breda B.V. Roelofarendsveen 100%
Heembouw Ontwikkeling B.V. Roelofarendsveen 100%
Habeon Architecten B.V. Roelofarendsveen 100%
Heegro 1 B.V. Roelofarendsveen 100%
Heegro 3 B.V. Roelofarendsveen 100%
West-End B.V. Roelofarendsveen 100%
Heembouw Deelnemingen B.V. Roelofarendsveen 100%
Heembouw Centrumplan B.V. Roelofarendsveen 100%
Tripolis Amersfoort B.V. Harderwijk 50% (1)
Cityblob Zuid Oost B.V. Amsterdam 50% (2)
Flightpark B.V. Roelofarendsveen 50% (3)
IBC-PGGM V.O.F. Amersfoort 50% (4)
Centrumplan Roelofarendsveen V.O.F. Roelofarendsveen 50% (5)
(1) Heembouw Ontwikkeling B.V. heeft een belang van 50% in genoemde B.V. en een aandeel in het resultaat van 50%.
(4) Heembouw Roelofarendsveen B.V. heeft een belang van 50% in genoemde V.O.F. en een aandeel in het resultaat van 50%.
(5) Centrumplan Roelofarendsveen V.O.F. is op 1 februari 2012 opgericht. Heembouw Centrumplan B.V. heeft een belang van 50%
in genoemde V.O.F. en een aandeel in het resultaat van 50%.
Ten behoeve van bovenstaande groepsmaatschappijen (de 100% belangen), met uitzondering van Heembouw Deelnemingen B.V. en
Heembouw Centrumplan B.V., zijn aansprakelijkheidsverklaringen als bedoeld in artikel 403 lid 1 sub f Boek 2 BW bij het Handelsregister
van de betreffende Kamers van Koophandel gedeponeerd.
Algemeen
Heembouw Holding B.V. te Roelofarendsveen vormt als hoofd
van de Groep samen met haar groeps- en werkmaatschappijen
Heembouw Groep. Het doel van de Groep is het ontwikkelen,
ontwerpen, aannemen en uitvoeren van bouwkundige werken.
Heembouw Holding B.V. is een 100% deelneming van
Heembouw Beheer B.V. Tot Heembouw Groep behoren de
volgende vennootschappen:
Grondslagen voor de consolidatie, de waardering
en de bepaling van het resultaat

Vergelijkende cijfers
Bepaalde vergelijkende cijfers zijn aangepast om overeen te
komen met de presentatie van het huidige boekjaar.
Consolidatie
In de geconsolideerde jaarrekening worden opgenomen
de financiële gegevens van de vennootschap en haar
groepsmaatschappijen per 31 december van het boekjaar.
Groepsmaatschappijen zijn rechtspersonen en vennootschappen
waarin beslissende zeggenschap wordt uitgeoefend.
Deelnemingen in samenwerkingsverbanden waarin de
aandeelhouders gezamenlijke zeggenschap hebben, worden
niet proportioneel geconsolideerd. In de geconsolideerde
jaarrekening zijn de onderlinge schulden, vorderingen en
transacties geëlimineerd evenals de binnen de Groep
gemaakte winsten.
De vennootschappelijke jaarrekening is overeenkomstig
artikel 402 Titel 9 Boek 2 BW opgesteld.
Oordelen en schattingen
Bij de toepassing van de grondslagen en regels voor het
opstellen van de jaarrekening vormt de leiding van de Groep
zich diverse oordelen en schattingen. De belangrijkste oordelen
en schattingen zijn nader uiteengezet in de toelichtingen op de
posten van de balans en winst- en verliesrekening.
Kasstroomoverzicht
Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte
methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan
uit de liquide middelen.
Waardering
Algemeen
Voor zover niet anders vermeld, worden de op de balans
voorkomende posten gewaardeerd tegen de nominale waarde.
Materiële vaste activa
Aanpassingen bedrijfsgebouwen worden gewaardeerd tegen de
aanschaffingsprijs c.q. de vervaardigingsprijs verminderd met
lineaire afschrijvingen. De afschrijvingen zijn gebaseerd op de
verwachte economische levensduur.
De overige materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen
oorspronkelijke aanschaffingswaarde verminderd met lineaire
afschrijvingen die gebaseerd zijn op de verwachte levensduur en
berekend zijn over de aanschaffingswaarde. Op investeringen
die in de loop van het boekjaar zijn gedaan, wordt tijdsevenredig
afgeschreven.
De afschrijvingstermijn ligt voor:
• aanpassingen bedrijfsgebouwen tussen 5 jaar en 25 jaar
• machines en transportmiddelen tussen 5 en 10 jaar
• gereedschappen en inventaris op 5 jaar
Deelnemingen
Deelnemingen waarin de vennootschap invloed van betekenis
uitoefent op het zakelijke en financiële beleid worden tegen
de vermogensmutatiemethode gewaardeerd. Overeenkomstig
deze methode worden de deelnemingen in de balans
opgenomen tegen het aandeel van de vennootschap in
de nettovermogenswaarde vermeerderd met haar aandeel
in de resultaten van de deelnemingen vanaf het moment
van verwerving, bepaald volgens de grondslagen van de
Groep. In de winst- en verliesrekening wordt het aandeel
van de vennootschap in het resultaat van de deelnemingen
opgenomen. Indien en voor zover de vennootschap niet zonder
beperking uitkering van de positieve resultaten aan haar
kan bewerkstelligen, worden de resultaten in een wettelijke
reserve opgenomen. Haar aandeel in de rechtstreekse
vermogensvermeerderingen en –verminderingen van de
deelnemingen wordt ook in de wettelijke reserve opgenomen.
Voor deelnemingen met een negatief eigen vermogen wordt,
indien nodig en daarvoor aansprakelijkheid bestaat, een
voorziening getroffen.

Lening u/g gelieerde maatschappijen en lening u/g derden
Verstrekte leningen zijn primaire financiële activa met vaste
of bepaalbare betalingen die niet op een actieve markt zijn
genoteerd. Deze leningen worden na de eerste verwerking
gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens de
effectieve-rentemethode.
Voorraden
Grond
De waardering van de voorraad grond geschiedt tegen kostprijs
of lagere marktwaarde.
Gereed product
De waardering van de voorraad gereed product geschiedt tegen
kostprijs of lagere marktwaarde.
Onderhanden werk
Dit betreft werken voor eigen risico. De post onderhanden werk
is gewaardeerd tegen bestede materiaalkosten, kosten van werk
door derden en manuren.
Grond- en hulpstoffen
De waardering van de voorraden grond- en hulpstoffen geschiedt
tegen historische inkoopprijzen of lagere marktwaarde.
Onderhanden projecten
Dit betreft onderhanden projecten in opdracht van derden.
De onderhanden projecten worden gewaardeerd tegen bestede
materiaalkosten, kosten van werk door derden en manuren,
vermeerderd met een opslag voor algemene kosten, de ten
behoeve van het ontwikkelproject betaalde rente en resultaat naar
rato van de voortgang van het project.
Winst wordt genomen vanaf start bouw voor zover projecten of
delen hiervan zijn verkocht en voor zover de winst met voldoende
mate van zekerheid bepaalbaar is. Voor projecten die naar
verwachting zullen worden afgesloten met een negatief resultaat
wordt een voorziening getroffen. Op de post onderhanden
projecten zijn de gefactureerde termijnen in mindering gebracht.
Bij de initiële verwerking van vorderingen en vooruitbetaalde
kosten worden deze opgenomen tegen reële waarde
vermeerderd met de direct daaraan toe te rekenen
transactiekosten. Alle transacties worden opgenomen op
het moment waarop de Groep de bindende overeenkomst
aangaat. De vorderingen worden na de initiële verwerking
gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens
de effectieve-rentemethode. Baten en lasten worden in de
winst-en-verliesrekening verwerkt zodra deze aan een derde
worden overgedragen of een bijzondere waardevermindering
ondergaan, alsmede via het amortisatieproces.
De Groep beoordeelt op elke balansdatum of een vordering
een bijzondere waardevermindering heeft ondergaan.
Het verlies wordt bepaald als het verschil tussen de
boekwaarde van het actief en de best mogelijke schatting
van de toekomstige kasstromen, contant gemaakt tegen
de effectieve rentevoet van het financiële actief zoals die is
bepaald bij de eerste verwerking. De boekwaarde van de
vorderingen wordt verlaagd met gebruikmaking van een
voorziening wegens oninbaarheid.
Bij de initiële opname van schulden op korte termijn worden
deze opgenomen tegen reële waarde verminderd met de direct
daaraan toe te rekenen transactiekosten. De schulden op korte
termijn worden na de initiële waardering gewaardeerd tegen de
geamortiseerde kostprijs volgens de effectieve-rentemethode.
Winst of verlies worden in de winst-en verliesrekening
opgenomen zodra de verplichtingen niet langer op de balans
worden opgenomen, alsmede via het amortisatieproces.
Voorzieningen
Voorziening voor jubileumuitkering
Betreft een voorziening gevormd voor uitkeringen bij jubilea of
overlijden. De voorziening is in 2010 (actuarieel) herberekend.
In 2012 is een indexatie conform de richtlijnen toegepast.

Resultaatbepaling
Algemeen
De winst- en verliesrekening is opgesteld op basis van
historische kosten. De baten en lasten worden toegerekend
aan het jaar waarop zij betrekking hebben.
Som der bedrijfsopbrengsten
Bedrijfsopbrengsten vormen het saldo van de productie van
enig jaar tegen opbrengstwaarde, inclusief aan werken in
uitvoering toegerekende winsten, naar rato van de voortgang
van de verrichte prestatie, en/of getroffen verliesvoorzieningen.
Kosten
De kosten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor
reeds vermelde grondslagen van waardering en toegerekend
aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben.
Pensioenen
De vennootschap heeft een pensioenregeling bij het
Bedrijfstakpensioenfonds voor de Bouwnijverheid.
In het geval van een tekort bij het Bedrijfstakpensioenfonds,
heeft de vennootschap geen verplichting tot het
voldoen van aanvullende bijdragen, anders dan het
voldoen van toekomstige premies. Evenmin kunnen de
groepsmaatschappijen rechten doen gelden op eventuele
overschotten in de fondsen. Het voorgaande is ook
van toepassing op de bij de verzekeringsmaatschappij
ondergebrachte pensioenregeling. Op basis van boven
staande karakteristieken is het uitgangspunt dat in de
verslagperiode de te verwerken pensioenlast gelijk is aan
de over die periode aan het pensioenfonds respectievelijk
verzekeringsmaatschappij verschuldigde pensioenpremies.
De geschatte dekkingsgraad van het Bedrijfstakpensioenfonds
voor de Bouwnijverheid per 31 december 2012 bedraagt
105,7% (31-12-11: 100,4%).
Leasing
De Groep heeft enkel contracten die kwalificeren als operationele
lease en daarom worden de leasebetalingen lineair over de
leaseperiode ten laste van de winst-en verliesrekening gebracht.
Renteopbrengsten
Renteopbrengsten worden tijdsevenredig in de winst- en
verliesrekening verwerkt rekening houdend met de effectieve
rentevoet van de desbetreffende actiefpost, indien hun bedrag
bepaalbaar is en hun ontvangst waarschijnlijk.
Belastingen
De verantwoorde belastingen zijn gebaseerd op het geldende
tarief rekening houdend met fiscale faciliteiten en verschillen
tussen de commerciële en fiscale waardering van activa
en passiva. Voor 2012 is een tarief van 25,0% gehanteerd over
het fiscaal resultaat 2012.

Activazijde 31-12-2012 31-12-2011
Materiële vaste activa (1)
Boekwaarde
per 1 januari Investeringen Afschrijvingen Boekwaarde Boekwaarde

Aanpassingen bedrijfsgebouwen 1.589.017 51.602 270.321 1.370.298 1.589.017
Machines en transportmiddelen 34.371 2.133 7.084 29.420 34.371
Gereedschappen en inventaris 1.006.516 232.512 426.802 812.226 1.006.516
2.629.904 286.247 704.207 2.211.944 2.629.904

Cumulatieve Cumulatieve
aanschaffingsprijs afschrijvingen Boekwaarde Boekwaarde

Aanpassingen bedrijfsgebouwen 2.527.270 1.156.972 1.370.298 1.589.017
Machines en transportmiddelen 80.488 51.068 29.420 34.371
Gereedschappen en inventaris 2.848.081 2.035.855 812.226 1.006.516

5.455.839 3.243.895 2.211.944 2.629.904
Toelichting geconsolideerde balans
(Bedragen in e)

Deelnemingen (2)
Netto-vermogenswaarde per 1 januari 97.934 184.824
Uitkering dividend -/- 45.000 -/- 150.000
52.934 34.824
Oprichting Heembouw Centrumplan B.V. - 18.000
Toevoeging deelneming aan consolidatie -/- 18.000 -
34.934 52.824
Resultaat deelnemingen 35.049 45.110

Netto-vermogenswaarde per 31 december 69.983 97.934

Lening u/g gelieerde maatschappijen (3)
Saldo per 1 januari - -
Verstrekkingen gedurende boekjaar 1.269.986 -
Onttrekkingen gedurende boekjaar - -
Niet gerealiseerde waardeverandering -/- 360.000 -
Saldo per 31 december 909.986 -
Lening u/g derden (4)
Saldo per 1 januari - -
Verstrekkingen gedurende boekjaar 400.000 -
Onttrekkingen gedurende boekjaar -/- 200.000 -
Aflossingsverplichting komend boekjaar -/- 100.000 -
Saldo per 31 december 100.000 -

31-12-2012 31-12-2011
Voorraden
Gereed product (5)
Betreft de aanwezige onverkochte voorraad van reeds opgeleverde projecten 1.336.357 1.983.825

Onderhanden werk (6)
Bestede kosten minus voorziening 2.451.545 3.137.075

Grond- en hulpstoffen (7)
Betreft de per 31 december aanwezige voorraad hout, plaatmateriaal,
hangen sluitwerk, metalen platen en profielen 21.205 33.951
Gelieerde maatschappijen (8)
De vorderingen op gelieerde maatschappijen hebben een kortlopend karakter 4.090.424 1.319.519
Belastingen en premies sociale verzekeringen (9)
Sociale verzekeringen 12.077 16.179
Vennootschapsbelasting 481.592 52.800
493.669 68.979
Overige vorderingen en overlopende activa (10)
Inkoopbonussen 172.300 179.572
Kortlopende lening derden 250.000 250.000
Rente 71.658 68.405
Licenties/onderhoudscontracten software 67.041 55.785
Leasebedragen 40.567 19.414
Verzekeringen 94.449 55.950
Diverse transitorische posten 86.065 55.246
782.080 684.372

Passivazijde 31-12-2012 31-12-2011
Eigen Vermogen
Aandelenkapitaal (11)
Maatschappelijk kapitaal 2.000.000 2.000.000
waarvan niet geplaatst -/- 1.559.000 -/- 1.559.000
441.000 441.000

Het geplaatste kapitaal bestaat uit 882 gewone aandelen à € 500.
Agioreserve (12)
Saldo per 31 december 4.779.670 4.779.670
Betreft het boven de nominale waarde gestorte bedrag op het aandelenkapitaal.

Algemene reserve (13)
Saldo per 1 januari 9.536.771 8.475.966
Uitkering slotdividend vorig boekjaar -/- 480.000 -/- 455.000
Toevoeging winst vorig boekjaar 1.601.005 1.515.805
Saldo per 31 december 10.657.776 9.536.771
Voorzieningen
Voorziening voor jubileumuitkeringen (14)
Saldo per 1 januari 153.202 150.198
Dotatie/vrijval lopend boekjaar 3.064 3.004
Saldo per 31 december 156.266 153.202
De voorziening wordt om de vijf jaar actuarieel berekend. In 2010 is dit weer gedaan.
De overige jaren wordt er een indexatie toegepast. In 2012 is een dotatie van 2% aan de voorziening toegevoegd.

31-12-2012 31-12-2011
Schulden op korte temijn
Onderhanden projecten (15)
Bestede kosten, geactiveerde marge minus voorziening -/- 82.728.746 -/- 57.373.464
Gefactureerd op onderhanden projecten 85.746.460 63.955.357
3.017.714 6.581.893

In de onderhanden projecten per 31 december 2012 is
geen rente geactiveerd (2011: € 9.109).

De positie Onderhanden projecten per 31 december 2012 bestaat uit projecten
met een debetstand van € 1.130.800 (2011: € 388.629) en projecten met een
creditstand van € 4.148.514 (2011: € 6.970.522).

Belastingen en premies sociale verzekeringen (16)
Omzetbelasting 3.580.699 2.776.926
Loonbelasting en premieheffing 708.490 646.908
4.289.189 3.423.834
Overige schulden en overlopende passiva (17)
Reservering personeelsgerelateerde kosten 1.269.090 1.258.691
Accountants- en advieskosten 53.620 36.400
Reservering kosten gasverbruik 65.000 65.000
Reservering kosten klachten 66.991 30.000
Verzekeringen - 5.000
Diverse transitorische posten 66.119 78.069

1.520.820 1.473.160

31-12-2012 31-12-2011
Verstrekte bankgaranties 5.909.391 4.720.219
Verstrekte concerngaranties 15.624.341 -

Leaseverplichtingen voor wagenpark en printers
Leaseverplichting voor komend boekjaar 1.135.358 1.190.740
Leaseverplichting over 2e tot en met 5e jaar na balansdatum 1.608.417 1.856.747

Huurverplichtingen voor huisvesting
Huurverplichting voor komend boekjaar 851.082 824.874
Huurverplichting over 2e tot en met 5e jaar na balansdatum 828.397 172.861
Licenties voor programmatuur
De verplichting tbv licenties voor komend boekjaar bedraagt 213.352 198.323
Voorwaardelijke verplichtingen
Huurverplichting 80.000 -
Grondafnameverplichting 641.940 -
De vennootschap is hoofdelijk aansprakelijk voor de afdracht van vennootschapsbelasting van Heembouw Roelofarendsveen B.V.,
Heembouw Rotterdam B.V., Heembouw Amersfoort B.V., Heembouw Noordwijkerhout B.V., Heembouw Breda B.V., Heembouw
Ontwikkeling B.V., Heegro 1 B.V., Heegro 3 B.V., West-End B.V., Heembouw Deelnemingen B.V. en Habeon Architecten B.V.

De vennootschap is hoofdelijk aansprakelijk voor de afdracht van omzetbelasting van Heembouw Roelofarendsveen B.V., Heembouw
Rotterdam B.V., Heembouw Amersfoort B.V., Heembouw Noordwijkerhout B.V., Heembouw Breda B.V., Heembouw Ontwikkeling B.V.,
Heegro 1 B.V., Heegro 3 B.V., West-End B.V. en Habeon Architecten B.V.
De vennootschap is hoofdelijk aansprakelijk voor schulden van Heembouw Roelofarendsveen B.V., Heembouw Rotterdam B.V.,
Heembouw Amersfoort B.V., Heembouw Noordwijkerhout B.V., Heembouw Breda B.V., Heembouw Ontwikkeling B.V., Heegro 1 B.V.,
Heegro 3 B.V., West-End B.V. en Habeon Architecten B.V.
Heembouw Groep is betrokken bij enkele procedures die worden betwist. Op grond van thans beschikbare informatie en ingewonnen
juridisch advies verwacht de Directie dat de afloop van deze procedures geen nadelige invloed van betekenis zal hebben op de
financiële positie van Heembouw Groep.
Niet uit de balans blijkende regelingen

Risicobeheer en financiële instrumenten
Algemeen
De primaire financiële instrumenten van de Groep dienen ter financiering van de operationele activiteiten van de Groep of vloeien direct
uit deze activiteiten voort. Het beleid van de Groep is niet te handelen in financiële instrumenten. De Groep heeft geen valutarisico
en een minimaal renterisico. De relevante risico’s betreffen het marktrisico en het kredietrisico.
Marktrisico
De financiële prestaties van de Groep zijn mede afhankelijk van de conjuncturele omstandigheden. De afhankelijkheid van deze
omstandigheden wordt beperkt door de verschillende soorten bouwsegmenten waar de vennootschap opereert zoals
bedrijfsruimten, kantoren, woningcorporaties en zorginstellingen en woningen.
Kredietrisico
De Groep heeft stringente procedures opgesteld om de kredietwaardigheid van haar relaties te bepalen. Tevens heeft de Groep richtlijnen
opgesteld om de omvang van het kredietrisico bij elke partij te beperken. Bovendien bewaakt de Groep voortdurend haar vorderingen en
hanteert de Groep een strikte aanmaningsprocedure. Door de bovenstaande maatregelen is het kredietrisico voor de Groep beheersbaar.
Verbonden partijen
Met de verbonden partijen Heembouw Beheer B.V., Heevas B.V., Heembouw Visie B.V., Cityblob Zuid Oost B.V., Flightpark B.V.,
Centrumplan Roelofarendsveen B.V. en IBC-PGGM V.O.F. hebben in het boekjaar transacties plaatsgevonden. Dit bestaat uit levering
diensten en levering goederen. De transacties zijn gebaseerd op cost-plus methode met uitzondering van de doorbelasting kosten.
Deze worden tegen werkelijke kosten doorbelast.
31-12-2012 31-12-2011
Door verbonden partijen aan Heembouw Groep:
Levering diensten 1.031.921 993.709

Door Heembouw Groep aan verbonden partijen:
Levering diensten 524.127 197.517
Levering goederen 8.347.177 781.026

Som der bedrijfsopbrengsten* (18) 2012 2011
Bedrijfsruimten 44.667.000 42.381.000
Kantoren 28.311.000 26.204.000
Woningcorporaties en zorginstellingen 17.268.000 16.352.000
Woningen 18.319.000 10.858.000
Overig 6.189.000 14.236.000
Geproduceerde omzet 114.754.000 110.031.000
Overige opbrengsten 12.000 1.000
Totaal som der bedrijfsopbrengsten 114.766.000 110.032.000
De omzet is geheel in Nederland gerealiseerd.
* afgerond op duizenden euro’s
Som der bedrijfslasten
Lonen en sociale lasten (19)
Lonen en salarissen 13.227.778 13.330.897
Sociale lasten 2.045.938 1.759.773
Pensioenlasten 1.447.573 1.446.317

16.721.289 16.536.987
De personeelsbezetting uitgedrukt in FTE’s
bedroeg per 31-12-2012: 238 (31-12-2011: 244)
De samenstelling was als volgt:
Bouwplaatsmedewerkers, inclusief uitvoerders 98 106
Kantoormedewerkers 140 138
238 244
Toelichting geconsolideerde winst- en verliesrekening
(Bedragen in e)

2012 2011
Overige bedrijfskosten (20)
Huisvestings-/kantoorkosten* 2.108.747 2.026.000
Autokosten 1.903.845 1.792.297
Overige personeelskosten 885.952 1.056.089
Overige kosten ** -/- 178.652 390.884

4.719.892 5.265.270

Rentebaten en soortgelijke opbrengsten (21)
Bankrente 43.384 49.919
Debiteuren -/- 140.499 237.059
Rente op vordering op gelieerde maatschappij 96.933 13.066
Doorbelast aan projecten - 28.645
Belastingdienst 981 21.297
Overig 1.286 95

2.085 350.081
Belastingdruk (21) 2012 2011
in € in % in € in %

Nominale belastingdruk 245.290 24,0 510.776 24,5
Effect fiscaal niet-aftrekbare kosten 15.380 1,5 15.170 0,7
Overige effecten -/- 2.263 -/- 0,2 1.268 0,1
Effectieve belastingdruk 258.407 25,3 527.214 25,3
Bezoldiging Bestuurders en Commissarissen
In het verslagjaar bedragen de vergoedingen aan bestuurders in totaal € 603.813 (in 2011 € 553.726) en aan commissarissen
in totaal € 61.728 (in 2011 € 72.670).
*in de kantoorkosten is in 2012 een bedrag van € 58.120 (2011: € 54.000) aan accountantskosten
voor onderzoek van de jaarrekening opgenomen en € 61.622 aan kosten voor adviesdiensten op
fiscaal gebied (2011: € 41.263).
**de overige kosten zijn inclusief doorberekende indirecte kosten aan projecten.

Activa 31-12-2012 31-12-2011
Materiële vaste activa
Aanpassingen bedrijfsgebouwen 676.140 788.620
Gereedschappen en inventaris 537.196 603.945

1.213.336 1.392.565

Deelnemingen 1 2.088.869 2.745.570
2.088.869 2.745.570

Debiteuren - 314
Groepsmaatschappijen 695.600 753.742
Gelieerde maatschappijen 12.626 -
Belastingen en premies sociale verzekeringen 552.662 123.151
Overige vorderingen en overlopende activa 576.317 467.351

1.837.205 1.344.558

Liquide middelen 13.603.585 12.452.630

18.742.995 17.935.323
Vennootschappelijke balans per 31 december 2012 (voor resultaatbestemming)
(Bedragen in e)

Passiva 31-12-2012 31-12-2011
Eigen vermogen
Aandelenkapitaal 441.000 441.000
Agioreserve 4.779.670 4.779.670
Algemene reserve 10.657.776 9.536.771
Resultaat lopend boekjaar 797.428 1.601.005
16.675.874 16.358.446

Voorzieningen
Jubileumuitkeringen 156.266 153.202
Negatieve waarde deelnemingen 2 948.866 818.323

1.105.132 971.525

Onderhanden projecten 269.735 156.717
Crediteuren 250.211 101.972
Groepsmaatschappijen 355.915 296.923
Overige schulden en overlopende passiva 86.128 49.740

961.989 605.352

18.742.995 17.935.323

2012 2011
Aandeel in resultaat van ondernemingen waarin wordt deelgenomen 922.003 1.709.247
Overige baten en lasten na belastingen -/- 124.575 -/- 108.242
Resultaat na belasting 797.428 1.601.005
Vennootschappelijke winst- en verliesrekening 2012
(Bedragen in e)

De vennootschappelijke waarderingsgrondslagen zijn gelijk aan de geconsolideerde waarderingsgrondslagen. Voor de toelichting op
de vennootschappelijke balans en winst- en verliesrekening wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde balans en
winst- en verliesrekening. Aanvullend volgen hier nog enkele specificaties.
Activazijde 31-12-2012 31-12-2011

Deelnemingen (1)
Netto-vermogenswaarde per 1 januari 2.745.570 2.294.939
Uitkering dividend -/- 1.709.247 -/- 1.600.841

1.036.323 694.098

Resultaat deelnemingen 922.003 1.709.247
Mutatie voorziening in verband met negatief eigen vermogen 130.543 342.225
Netto-vermogenswaarde per 31 december 2.088.869 2.745.570
Passivazijde 31-12-2012 31-12-2011
Voorzieningen
Voorziening negatieve waarde deelnemingen (2)
Saldo per 1 januari 818.323 476.098
Toevoegingen 948.866 818.323
Vermogensstortingen -/- 818.323 -/- 476.098

Saldo per 31 december 948.866 818.323
De voorziening negatieve waarde deelnemingen heeft betrekking op de negatieve
netto vermogenswaarde van deelnemingen voor zover de vennootschap hoofdelijk
aansprakelijk is voor de schulden van de betreffende deelnemingen.
De vennootschap heeft geen werknemers in dienst.
Toelichting vennootschappelijke balans
(Bedragen in e)

Statutaire bepaling omtrent winstbestemming
Artikel 25 van de statuten vermeldt:
De vennootschap kan aan de aandeelhouders en andere gerechtigden tot de voor uitkering vatbare winst slechts
uitkeringen doen, voor zover het eigen vermogen van de vennootschap groter is dan het bedrag van het gestorte
kapitaal van de vennootschap, vermeerderd met de reserves die krachtens de wet moeten worden aangehouden.
De winst, blijkende uit de vastgestelde winst- en verliesrekening, staat ter beschikking van de algemene
vergadering van aandeelhouders.
Resultaatbestemming
Het resultaat over het boekjaar 2012 ad € 797.428 staat overeenkomstig de bepalingen van de statuten
ter beschikking van de algemene vergadering van aandeelhouders.
De directie stelt voor om het resultaat boekjaar van € 797.428 toe te voegen aan de algemene reserve.
Tevens stelt de directie voor om over dit boekjaar geen dividend uit te keren.
Gebeurtenissen na balansdatum
Er hebben geen belangrijke gebeurtenissen na het einde van het boekjaar plaatsgevonden.
Overige gegevens

Verklaring betreffende de jaarrekening
Wij hebben de in dit rapport opgenomen jaarrekening 2012 van Heembouw Holding B.V. te Roelofarendsveen gecontroleerd.
Deze jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2012 en de geconsolideerde en
enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2012 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde
grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.
Verantwoordelijkheid van het bestuur
Het bestuur van de entiteit is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw
dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in
Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als
het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg
van fraude of fouten.
Verantwoordelijkheid van de accountant
Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle
verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan
de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van
zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat.
Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in
de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip
van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten.
Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het
opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend
zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de
effectiviteit van de interne beheersing van de entiteit. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte
grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de entiteit gemaakte schattingen,
alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening.
Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel
te bieden.
Oordeel betreffende de jaarrekening
Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Heembouw Holding
B.V. per 31 december 2012 en van het resultaat over 2012 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.
Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen
Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het
onderzoek of het jaarverslag , voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in
artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag,voor zover
wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.
Rotterdam, 19 maart 2013
Ernst Young Accountants LLP
w.g. W.P. de Pater RA
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant
Aan: de Aandeelhouders, de Commissarissen en de Directie van Heembouw Holding B.V.

Visie en strategie Pagina
1.1 Visie en strategie 4-5, 12-13
1.2 Verklaring van de Holding Directie 4-5, 12-13
Profiel Pagina
2.1 Naam van de organisatie 70
2.2 Producten en diensten 5, 80
2.3 Operationele structuur 70
2.4 Locatie van het hoofdkantoor van de organisatie 70
2.5 Landen van vestiging 70, 80
2.6 Eigendomsstructuur en rechtsvorm 70-72
2.7 Markten 4-5, 12-13
2.8 Omvang van de organisatie 15, 30, 80
2.9 Significante veranderingen tijdens de verslagperiode
wat betreft omvang, structuur of eigendom n.v.t.
2.10 Onderscheidingen die tijdens de verslagperiode
werden toegekend n.v.t.
Reikwijdte van het verslag Pagina
3.1 Verslagperiode 3, 87
3.2 Datum van het meest recente verslag 13, 23, 87
3.3 Verslaggevingscyclus 87
3.4 Contactgegevens voor verdere informatie omslag
3.5 Proces inhoud verslag 87
3.6 Afbakening van het verslag 87
3.7 Afbakening beperkingen 66-86
3.8 Basis voor verslaglegging over
samenwerkingsverbanden 70-72, 74-75
3.11 Beïnvloedende factoren voor de
vergelijkbaarheid tussen verslagperioden 15, 71
3.12 Management disclosure n.v.t.
Bestuur, verplichtingen en betrokkenheid Pagina
4.1 Bestuursstructuur 5, 20-21, 23
4.2 Voorzitter van het hoogste bestuurslichaam 20-21
4.3 Onafhankelijke leden van de
Raad van Commissarissen 20, 23
4.4 Mechanismen voor aandeelhouders en
medewerkers om aanbevelingen te doen
aan het hoogste bestuurslichaam 23, 62-63
4.8 Intern ontwikkelde missie- of beginselverklaringen,
gedragscodes en uitgangspunten die van belang
zijn voor de economische, milieugerelateerde
en sociale prestaties, met vermelding van de
mate van uitvoering ervan 4-5, 12-13
4.14-4.16 Belanghebbenden 3, 4-5, 12-13
Economische indicatoren Pagina
EC1 Directe economische waarden die zijn
gegenereerd en gedistribueerd waaronder
omzet, inkomsten, operationele kosten
en maatschappelijke investeringen 15, 66-86
EC3 Dekking van de verplichtingen in verband
met het vastgestelde uitkeringenplan
van de organisatie 66-86
EC7 Procedures voor lokale personeelswerving 39
Milieu indicatoren Pagina
EN7 Initiatieven ter verlaging van het
indirecte energieverbruik 46
EN18 Initiatieven en realisatie emissie van broeikasgassen 46
Arbeidsomstandigheden en indicatoren
voor volwaardig werk Pagina
LA1 Totale personeelsbestand naar type werk,
arbeidsovereenkomst en regio 30
LA4 Percentage medewerkers dat onder een
collectieve arbeidsovereenkomst valt 30
LA7 Letsel-, beroepsziekte-, uitvaldagen-
en verzuimcijfers 36-37
LA10 Gemiddeld aantal uren dat een werknemer
per jaar besteed aan opleidingen 38
LA11 Programma’s voor competentiemanagement
en levenslang leren 38-39
GRI-G3 index toepassingsniveau C

Colofon
Teksten:
Conclusio, Annemieke de Man
Heembouw
Fotografie:
Dimmy Olijerhoek
Peter Joore
Habeon Architecten
Heembouw
Vormgeving en realisatie:
Windkracht-10.nl

Amersfoort Breda Noordwijkerhout Roelofarendsveen Rotterdam heembouw.nl
De Lasso-Zuid 22 Postbus 30 2370 AA Roelofarendsveen (071) 332 00 50

Heembouw Jaarverslag 2012 - Maatschappelijke en financiële verslaglegging

More Related Content

Similar to Heembouw Jaarverslag 2012 - Maatschappelijke en financiële verslaglegging (20)

More from Heembouw (20)

Heembouw Jaarverslag 2012 - Maatschappelijke en financiële verslaglegging