Jaloukacharana

JALAUKA CHARANA
Dr Akshay Shetty
Asst.Professor
Dept of Panchakarma
SSRAMCH Inchal

CONTENTS
• Objectives
• Definition of Jalauka
• General Description of Jalauka
• Classification of Jalauka
• Indications of Jalaukacharana
• Poorva karma
• Pradhana karma
• Paschat karma
• Summary
• References
26/06/2020Jalaukacharana(Dr Akshay Shetty) 2

OBJECTIVES
By the end of the presentation the students must be able to ---
1. Define Jalauka
2. Describe general description of Jalauka
3. Classify Jalauka
4. Explain indications of Jalaukacharana
5. Plan poorvakarma
6. Demonstrate pradhana karma
7. Plan paschat karma

शीताधिवासा मिुरा [२] जलौका वाररसम्भवा |
तस्मात् पित्तोिसृष्टे तु हिता सा त्ववसेे े ||६||
S.Su .13

GENERAL DESCRIPTION OF JALAUKA
• Leech belongs to class Hiudinea of the phylum
annelid
• It is habitat of fresh water
• Some variety is of marine origin and lives upon fish
and sea animals
• Few varieties live in moist soil and are carnivore.
• The medicinal leech comes under arhynchobdellae
group
• These leeches are more or less 3-4 inches in length
• They are soft flaccid moist and slimy
• They have sucker in both ends. 26/06/2020
Jalaukacharana(Dr Akshay Shetty)
5

CLASSIFICATION OF JALAUKA
Jalauka
Savisha
(06)
Nirvisa
(06)

Savisha
Krishna
Karvura
Alagarda
Indrayuda
Samudrika
Gochandana

Nirvisha
Kapila
Pingala
Shankamukhi
Mushika
Pundarikmukhi
Sariva

• Common features of nirvisha jalauka are
• It habitat in pure water
• It resembles colour of Shaivala i.e greenish grey
• Round shaped
• Blue anterior straie
• Thin bodied
• Slightly yellow colour at udara
• Colour of posterior portion is like the bark of banyana tree

INDICATIONS OF JALAUKACHARANA
Dosha Pitta ,grathita rakta
Dhatu Rasa ,rakta,lasika,mamsa
Diseases gulma,arsha,vidradhi,kustha,vatarakta,kanta roga,netra
roga,visha,visarpa etc
Prakriti Sukumar,bala,stree,vridha,raja,raja samana
Kala Sharad ritu,na ati ushna na ati shita,
In winter-at noon
In summer-cold atmosphere
In rainy-non cloudy

POORVA KARMA
Collection of Jalauka
तासाां ग्रिणमार्द्रेमरणा, अन्यैवार प्रयोगैगृरह्णीयात् ||१६||
तासाां ग्रिणोिायां दशरयन् ाि-
तासाां ग्रिणममत्याहद| ग्रिणां ेासाां शरत्काले, तन्रान्तरवे ात्| अन्यैवार प्रयोगैररतत सद्योितजन्तुमाां
सिेशी व ीतघृतक्षीराद्यभ्यक्तजङ्घाद्यवयवैवार||१६||
• The jalauka is to be collected from ponds , tanks , streaming water and lotus pond.
• For this purpose wet leather or fresh meat is to be held in water
• Leeches get attracted by these
• The best time for collection is sharad rtu

CONT..
Preservation of Jalauka
अथै ाां वे मितत घटे सरस्तडागोदकिङ्कमावाप्य त दध्यात ्; भक्ष्याथे
ेासामुििरेच्छैवलां वल्लूरमौदकाांश्े कन्दाांश्ेूणीकृ त्य; शय्याथं तृणमौद
कात े िराणण; त्र्यिात्त्र्यिाच्ेाभ्योऽन्यज्जलां [२] भक्ष्यां े दद्यात ्; स
प्तरारात ् सप्तराराच्े घटमन्यां सङ्रामयेत ् ||१७|| S.Su 13

CONT…
Selection of Jalauka
स्थूलमध्यााः िररक्क्लष्टााः िृथ्व्यो मन्दपवेेक्ष्टतााः |
अग्राहिण्योऽल्ििातयन्याः सपवषाश्े िूक्जतााः ||१८||
तासाां यव िाण््यसह्यिौत ादीत क्षेराणण; तेषु मिाशरीरा बलवत्याः शी
घ्रिातयन्यो मिाश ा त पवरषाश्े पवशेषेण भवक्न्त ||१३|| S.Su 13
यव ाः तुरुष्कदेशाः, िाण््यो दक्षक्षणहदक्ववभागीयो देशाः, सह्यो मरदायााः िारे िवरतपव
शेषाः, िौत ो मथुराप्रदेशाः|

CONT…
Shodhana of Jalauka
अथ जलौकोवसेकसाध्य्याधितमुिवेश्य सांवेश्य वा, पवरूक्ष्य ेास्य तमवकाशां मृ
द्गोमयेूणैयरद्यरुजाः स्यात ् |
गृिीताश्े तााः [सषरिरज ीकल्कोदकप्रहदविगारीाः समललसरकमध्ये मुिूतरक्स्थता
पवगतक्लमा ज्ञात्वा ताभी रोगां ग्राियेत ् | S.Su 13

CONT…
Selection of the patient
ृिाढ्यबालस्थपवरभीरुदुबरल ारीसुकु माराणाम ुग्रिाथं िरमसुकु मारोऽयां शो
णणतावसेे ोिायोऽमभहितो जलौकसाः ||३||
Preparation of the patient
The affected part of the patient is to be anointed followed by
fomentation
The part is rubbed by soil or cow dung etc.

PRADHANA KARMA
श्लणशुक्लार्द्रपिेुप्रोतावच्छन् ाां कृ त्वा मुखमिावृणुयात ्; अगृह्णन्त्यै क्षीर
बबन्दुां शोणणतबबन्दुां वा दद्यात ्, शस्रिदात वा कु वीत; यद्येवमपि गृ
ह्णीयात्तदाऽन्याां ग्राियेत ् ||१९||

CONT…
• The physician should wear a pair of gloves
• Hold jaluka using three fingers
• If jalauka is not catching one or two drops of milk or blood may be kept or slight
incision may be made
• When jalauka starts sucking ,its face resembles like horse hoof
• A piece of wet gause is kept on the jalauka

CONT…
Observations
Slowly the middle portion becomes swollen
A sensation of itching and pain at site of application indicates the fresh blood is
being sucked ,then leeches should be removed
Removal of jalauka
दांशे तोदकण्डुप्रादुभारवैजार ीयाच्छु द्िममयमादत्त इतत; शुद्िमाददा ामि येताः [२] अथ शोणणतग
न्िे मुञ्ेेन्मुखमस्यााः सैन्िवेूणे ावककरेत् ||२१||

PASCHAT KARMA
अथ िततताां तण्डुलकण्ड प्रहदविगारीां तैललवणाभ्यक्तमुखीां वामिस्ता
ङ्गुष्ठाङ्गुलीभ्याां गृिीतिुच्छाां दक्षक्षणिस्ताङ्गुष्ठाङ्गुमलभ्याां श ैाः श ैर ु
लोमम ुमाजरयेदामुखात ्, वामयेत् तावद्यावत ् सम्यववान्तमलङ्गा ीतत |
सम्यववान्ता समललसरके न्यस्ता भोक्तुकामा सती ेरेत ् |
या सीदती ेेष्टते सा दुवारन्ता, ताां िु ाः सम्यववामयेत ् |
दुवारन्ताया ्याधिरसाध्य इन्र्द्मदो ाम भवतत |
अथ सुवान्ताां िूवरवत ् सक्न् दध्यात ् ||२२|| S.Su 13
AH: Rakta mada 26/06/2020Jalaukacharana(Dr Akshay Shetty) 19

CONT…
शोणणतस्य योगायोगा वेक्ष्य शतिौतघृताभ्यङ्गाः, तक्त्िेुिारणां वा;
जलौकोव्रणा ् मिु ाऽवघट्टयेत ्, शीतामभरद्मभाः िररषेेयेद्बध् ीत वा, क
षायमिुरक्स् विशीतैश्े प्रदेिैाः प्रहदह्याहदतत ||२३|| S.Su 13

SUMMARY
1.Define Jalauka
1.Describe
general
description of
Jalauka
1.Classify
Jalauka
1.Explain
indications of
Jalaukacharana
2.
1.Plan
poorvakarma
Demonstrate
pradhana karma
Plan paschat
karma

REFERENCES
• Sushruta Samhita
• Astanga hridaya
• Dr Pulak Kanti Kar Principles and practice of
Panchakarma

Jaloukacharana

More Related Content

What's hot (20)

More from Akshay Shetty (20)

Recently uploaded (20)

Jaloukacharana