More Related Content
Маркетингийн судалгааны дизайн математикийн хичээл 8 р анги Маркетингийн судалгааны асуудлыг тодорхойлох Àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí á¿òýö, õèéö L 6 hychin zyiliin zah zeel What's hot (20)
L 6 hychin zyiliin zah zeel Лекц №13 Төслийн санхүүжилтийг олж бэлтгэх аргууд Mehanik hodolgoon negj hicheel 8 p angi өртгийн систем, өртөг тооцох аргууд Г.Янжиндулам Б.Түмэнжаргал - Жижиг дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэхэд факторингий... Marketing management 3 2010 орчны шинжилгээ Viewers also liked (20)
Presentación Antonio J. Carreras Costa Young Marketers 2 - Nhóm Đkm Teamnet centro de competencia 3680 2001 sistema optico de identificacion vehicular Audience of my productions2 REALTORS® and Politics August 2013 Final Files 2339 1987 clinicas policlinicas hospitales clasificacion Revistas de Estudos Criminais FLUX - Crash Course in Cloud 2.0 Spinal Anesthesia - A Comprehensive Approach Similar to Lecture 3 (20)
Glossary of concepts and terms in governance Baiguullaga.systemt unel. П.Жавзандулам, Г.Номин-Эрдэнэ-Санхүүгийн зуучлал ба эдийн засгийн өсөлт-2 7 10, 13-14,16-18 nastni ontslog З.Мөнхзул Б.Билэгням Э.Оюун - НИЙСЛЭЛИЙН НИЙТИЙН ТЭЭВРИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭНД УХААЛА... Sanhuugiin tailangiin shinjilgee Lecture 3
- 1. Ëåêöèéí àãóóëãà:
1. Åðºíõèé õýëøèíæëýëä á¿òýýâðèéã
àíãèëàõ íü
2. Ìîíãîë õýëøèíæëýëä á¿òýýâðèéã
àíãèëàõ íü
3. Á¿òýýâýð òóñ á¿ðèéí îíöëîã
4. Үг нийлэх арга
- 3. Åðºíõèé õýëøèíæëýëä á¿òýýâðèéã ¿çýõ íü
ßçãóóð(êîðåíü): ¯ãèéí ñàíãèéí õàìãèéí åðºíõèé
óòãûã õàäãàëñàí ¿íäñýí á¿òýýâýð
Óãòâàð(ïðåôèêñ): ßçãóóðûí ºìíº çàëãàæ íýìýëò
óòãà èëð¿¿ëýõ çàëãàâàð á¿òýýâýð
Îðóóëáàð(èíôèêñ): ßçãóóðûí á¿òöýí äîòîð
çàëãàäàã çàëãàâàð á¿òýýâýð
Ñóëàò(çàõèà), ñóìóëàò(áè÷ñýí), ñèíóëàò
(áè÷èãäñýí) – òàãàëü õýë
Äàãàâàð(ïîñòôèêñ): ßçãóóðûí äàðàà îðæ íýìýëò
óòãà èëòãýäýã çàëãàâàð á¿òýýâýð
- 5. Ìîíãîë õýëíèé ÿçãóóð á¿òýýâýð
Òºðºë ¿ãèéí á¿òöèéí ýõýíä áàéðëàæ,
òóõàéí ¿ãèéí ñàíãèéí õàìãèéí ãîë åðºíõèé(öºì)
óòãûã õàäãàëæ, öààøèä óòãàò õýñýã áîëæ
çàäðàõã¿é ¿íäñýí á¿òýýâðèéã ÿçãóóð ãýíý.
¯ã á¿òýýõ áà ¿íäýñ ¿¿ñãýõ äàãàâðûí ºìíº
òîõèîëäîæ ãàäààä õýëáýðýýðýý ¿¿ñìýë áèø
¿ã, ¿íäýñòýé òîõèðîõ ÿçãóóðûã èäýâõòýé
ÿçãóóð ãýíý.
¯ãèéí á¿òöýä çºâõºí ¿ã á¿òýýõ äàãàâðûí
ºìíº òîõèîëäîõ ÿçãóóðûã èäýâõã¿é ÿçãóóð
ãýíý
- 6. Ìîíãîë õýëíèé залãàâàð á¿òýýâýð
Ìîíãîë ¿ãèéí ÿçãóóðààñ õîéø õîéíî õîéíîîñîî
óãñðàí çàëãàãäàæ îðîõ á¿õ á¿òýýâðèéã
çàëãàâàð ãýíý.
МХ-ний язгуур бүтээврээс хойш 1 үгийн
бүтцэд 10 шахам залгавар бүтээвэр орох
боломжтой.
Монгол үгийн бүтцэд дунджаар 4-5
залгавар бүтээвэр тохиолдоно. Залгавар
нь үгийн бүтцэд орохдоо тодорхой байр,
нарийн дэс дараатай. /141/
- 7. Ром-Европийн ХШ-ийн уламжлалт МХ-ний
зүйн бүтээлүүдэд:
• “частица“ –Я.Шмидт, А.Бобровников, В.Л.Котвич,
Г.Д.Санжеев
• “слог” - Я.Шмидт, О.Ковалѐвский
• “форма”- А.Бобровников, А.Д.Руднев
• “форматив”- Н.Поппе
• “показатель”- С.А.Козин, Г.Д.Санжеев
• “знак”- А.Бобровников
• “нарашение”- А.Бобровников
• “послелог”, “послеречие”- А.Д.Руднев
Сүүлийн үед “аффикс”, “суффикс”,
“окончание, флексия” гэсэн нэр томьѐог
тогтвортой журамлан хэрэглэх болсон.
- 8. Ìîíãîë õýë судлалд:
Залгавар
“дагавар”буюу “үг бүтээх дагавар”
“үг хувилгах дагавар”, “үг найруулах дагавар”,
“төгсгөл”, “сүүл”, “зүүвэр”, “нөхцөл”
Ш.Лувсанвандан /1968/
дагавар
ЖИЧ:
Дагаварт
хэв,байдал,
олон тооны
бүтээврүүдийг оруулж
ангилсан
Юм
үзэгдлийн
дохио болох
залгавар
Залгавар
нөхцөл
Янз бүрийн
харьцааны
дохио болох
залгавар
Нэрийн тийн
ялгал,
хамаатуулах,
үйлийн цаг,
төлөв,
нөхцөл үйл
- 9. Ìîíãîë õýëíèé äàãàâàð á¿òýýâýð
¯ãèéí ÿçãóóð, ¿íäñýíä çàëãàæ ¿ã
á¿òýýõ ¿íäýñ ¿¿ñãýõ ¿¿ðýãòýé
çàëãàâàð äàãàâàð á¿òýýâýð ãýíý.
¯ãèéí ÿçãóóð, äàãàâàð õî¸ð
íèéëæ ÿíç á¿ðèéí ¿çýãäýë, þìñ,
÷àíàð, õºäºë㺺íèé äîõèî áîëæ øèíý
¿ã á¿òýýäýã ó÷ðààñ äàãàâàð íü
¿ãèéí ñàíãèéí óòãàòàé.
- 10. Ìîíãîë õýëíèé íºõöºë á¿òýýâýð
¯ãèéí ¿íäñýíä çàëãàæ òºðºë á¿ðèéí
õèéñâýð
õàðüöàà
çààäàã
çàëãàâàð
á¿òýýâðèéã íºõöºë ãýíý.
ͺõöºë íü õ¿í àìüòàí þìñ ¿çýãäëèéí õîîðîíäûí
áîëîí òîî, ýçýí áèå, ¿éëèéí öàã, áîëö,
ºã¿¿ëýã÷èéí
áîäèò
áàéäàëä
õàíäàõ
õàíäëàãà çýðýã òºðºë á¿ðèéí õèéñâýð
õàðüöàà çààæ ¿ãèéí õýëç¿éí õýëáýð
¿¿ñãýõ ¿¿ðýãòýé.
ͺõöºë íü òºðºë á¿ðèéí õàðüöàà çààõ òóë
¿ãñèéã õîîðîíä íü õîëáîí ýìõýëæ ºã¿¿ëáýð
á¿òýýõ ÷óõàë õýðýãë¿¿ð áîëäîã.
- 11. Дагавар нөхцөлийн үндсэн шинжүүд
дагавар
1. Үүрэг нь: Үг бүтээх, үндэс
үүсгэх
2. Утга нь: Үгийн сан, үгийн санхэлзүйн утгатай. Үлэмж
хийсвэр утгатай бөгөөд
язгууртайгаа нийлэхээр
тодорхой болно.
3. Байр нь: Язгуур, бусад
дагаврын дараа, нөхцөлийн
өмнө байрлана.
4. Тоо нь: Язгуураас цөөн,
нөхцөлөөс олон.
5. Давтамж нь: Нэг дагаврыг
цөөн язгуур, үндсэнд залгана.
6. Илрэх хэлбэр нь: Үг бүтээх
дагавар заавал ил бодитой
авиагаар илэрнэ. Үндэс
үүсгэх дагавар далд
хэлбэрээр илэрнэ.
нөхцөл
1. ХЗ-н төрөл бүрийн хийсвэр харьцаа
зааж үг хувилгах буюу хэлзүйн
хэлбэр үүсгэнэ.
2. Хэлзүй ба хэлзүй-үгийн сангийн
утгатай. Нэр үйлийн төгсгөх, холбох
нөхцөлүүд цөм ХЗ-н, эр үйлийн
үндэс болох нөхцөлүүд ХЗ-ҮС
утгатай.
3. Нөхцөл нь зөвхөн ХЗ-н үндсийн
дараа орж голдуу үгийн бүтцийн
эцсийн туйл болно. Харин үгийн
үндэс болох нөхцөлүүд нь
дагаврын дараа төгсгөх ба холбох
нөхцөлийн өмнө тохиолдоно.
4. Бусад бүтээврээс цөөн.
5. Холбогдох үгсийн аймгийн бараг
бүх үгэнд залгаж болно.
6. Ил бодитой бүтээврээр илрэхээс
гадна тэг бүтээвэр, бүтээврийн тэг
хувилбараар илэрч болно.
- 12. ¯ãèéí ¿íäýñ
ªðãºí óòãààð íü òîäîðõîéëáîë:
ßìàð íýã çàëãàâàð á¿òýýâýð àâ÷ ÷àäàõ
¿ãèéí á¿òöèéí íýã õýñãèéã ¿íäýñ ãýíý.
Èíãýæ ¿çâýë, ¿íäñèéã äàðààõ áàéäëààð
àíãèëæ áîëíî.
¿íäýñ
¿ã á¿òýýõèéí
¿íäýñ
¿¿ñìýë
õóâèëãàõ ¿íäýñ
¿¿ñìýë áèø
ͺõöºëèéí ºìíº
òîõèîëäîõ ¿íäýñ
- 13. ¯ãèéí ¿íäýñ
ßâöóó óòãààð íü òîäîðõîéëáîë:
ßìàð íýã íºõöºë àâ÷ õóâèëàõ ¿ãèéí
á¿òöèéí íýã õýñãèéã ¿íäýñ ãýíý.
Áàéãàà õýëáýðýýðýý áóþó ýñâýë ÿìàð
íýã õàðüöàà çààõ íºõöºë àâ÷ õîëáîî ¿ãèéí
á¿ðýëäýõ¿¿íä îðæ ÷àäàõ ¿ãèéí òèéì
õýëáýðèéã ¿íäýñ ãýíý. (Ï.Áàÿíñàí)
¯ãèéí ¿íäýñ ãýäýã íü óóë ¿ãèéã õýëç¿éí
ìýäýëä îðóóëæ, ò¿¿íèéã ¿ãç¿éí ÿíç á¿ðèéí
õóâèëëààð õóâèëãàæ áîëîõ áàéäàëòàé
òèéì õýëáýð þì. (Ø.Ëóâñàíâàíäàí)
- 14. Àøèãëàõ ìàòåðèàë
Ö.ªíºðáàÿí, Îð÷èí öàãèéí ìîíãîë õýëíèé ¿ãç¿é, Óá., 1994, 2004
Ø.Ëóâñàíâàíäàí, Îð÷èí öàãèéí ìîíãîë õýë, Áýýæèí, 1961
Ø.Ëóâñàíâàíäàí, Îð÷èí öàãèéí ìîíãîë õýëíèé á¿òýö, ¿ã íºõöºë õî¸ð íü,
Óá., 1968, 1999
Ø.Ëóâñàíâàíäàí, Õýëíèé íºõºõ, ¿ë íºõºõ áàéðëàëûí òóõàé àñóó-äàëä,
Ìîíãîë ñóäëàë òîéì VII, 1-26 äýâòýð, ÓÁ., 1970, 201-210
Ø.Ëóâñàíâàíäàí, Ìîðôåìèéí îíîëûí àñóóäàëä, Ìîíãîë ñóäëàë òîéì VI, 2233 äýâòýð, ÓÁ., 1969, 136-151
Ò.À.Áåðòåãàåâ, Ìîðôîëîãè÷åñêàÿ ñòðóêòóðà ñëîâà â ìîíãîëüñêèõ
ÿçûêàõ, Ì., 1969
Ï.Áÿìáàñàí, Îð÷èí öàãèéí ìîíãîë õýëíèé ¿ãèéí á¿òýö, íýð ¿ãñèéí àéìàã,
Óá., 1975
Â.Ì.Íàäëÿåâ, ñîâåðìåííèé ìîíãîëüñêèé ÿçûê, Ìîðôîëîãèÿ, Íîâîñèáèðñê,
1988.
Ì.Ñàðóóë-Ýðäýíý, Ìîíãîë õýëíèé íºõöºë á¿òýýâðèéí ¿ãç¿éí ò¿¿õýí
õóâüñàë, Óá., 2002
Ä.Áàäàìäîðæ, Ìîíãîë õýëíèé óòãà ñóäëàë, Òýðã¿¿í äýâòýð
- 15. Àøèãëàõ ìàòåðèàë
• Ö.ªíºðáàÿí, Îð÷èí öàãèéí ìîíãîë õýëíèé ¿ãç¿é, Óá., 1994, 2004
• Ø.Ëóâñàíâàíäàí, Îð÷èí öàãèéí ìîíãîë õýë, Áýýæèí, 1961
• Ø.Ëóâñàíâàíäàí, Îð÷èí öàãèéí ìîíãîë õýëíèé á¿òýö, ¿ã íºõöºë
õî¸ð íü, Óá., 1968, 1999
• Ø.Ëóâñàíâàíäàí, Õýëíèé íºõºõ, ¿ë íºõºõ áàéðëàëûí òóõàé
àñóóäàëä, Ìîíãîë ñóäëàë òîéì VII, 1-26 äýâòýð, ÓÁ., 1970,
• Ø.Ëóâñàíâàíäàí, Ìîðôåìèéí îíîëûí àñóóäàëä, Ìîíãîë ñóäëàë òîéì
VI, 22-33 äýâòýð, ÓÁ., 1969, 136-151
• Ï.Áÿìáàñàí, Îð÷èí öàãèéí ìîíãîë õýëíèé ¿ãèéí á¿òýö, íýð
¿ãñèéí àéìàã, Óá., 1975
• Â.Ì.Íàäëÿåâ, ñîâåðìåííèé ìîíãîëüñêèé ÿçûê, Ìîðôîëîãèÿ,
Íîâîñèáèðñê, 1988.
• www.khelzasag.mn
