Lecture7
- 1. ÌÝÄÝÝËËÈÉÍ ÀÞÓËÃYÉ ÁÀÉÄËÛÃ ÕÀÍÃÀÕ ÕÝÐÝÃÖÝÝ ØÀÀÐÄËÀÃÀ ÁÎËÎÍ ISO 17799 “Ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí àþóëã¿é áàéäàë” îëîí óëñûí ñåìèíàð Óëààíáààòàð õîò ØÓÒÈÑ. ÊÒÌÑ.
- 2. Криптограф гэдэг нь мэдээллин агуулгыг нуух, үнэн зөв байдлыг бий болгох, илрээгүй өөрчлөлт, цуцлалт болон зөвшөөрөлгүй хэрэглээнээс сэргийлэх зорилгоор өгөгдлиг хувиргах зарчим, арга хэрэгслиг багтаасан шинжлэх ухааны салбар юм. VPN - Virtual Private Network VPN холболтын тусламжтайгаар та газарзүн байрлал хамаарахгүйгээр дотоод сүлжээ мэт өндөр нууцлалтай сүлжээг бий болгож чадна. Үүнийг хийхийн тулд танд интернетийн найдвартай холболт, VPN router 2 бахад л хангалттай.
- 3. Èëòãýëèéí ¿íäñýí çîðèëãî Èëòãýëèéí ¿íäñýí çîðèëãî íü ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ îðчèí ¿åèéí õàíäëàãûí ¿íäñýí àñóóäëóóäûã òîäðóóëàí ãàðãàõ, õàíãàõ ¿íäýñëýë øààðäëàãûã òîäðóóëàõàä îðøèíî.
- 4. Ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäàë Ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäàë ãýäýãò èðãýä, íèéãýì, òºð ìýäýýëýëæ¿¿ëýëòèéí áîëîìæèò ñºðºã ¿ð íºëººíººñ õàìãààëàãäñàí áàéäëûã èëýðõèéëæ áóé ìýäýýëýëæ¿¿ëýõ àæèëëàãààíû øèíæ чàíàðûã îéëãîäîã. Ìîíãîë óëñûí “Ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûí òóõàé” õóóëèéí òºñºëä “ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäàë” ãýäãèéã ìýäýýëëèéí íóóöëàë, õ¿ðòýýìæ, á¿ðýí á¿òýí áàéäëûã áàòàëãààæóóëæ áóé õàìãààëàãäñàí áàéäëûã õýëíý õýìýýí òîäîðõîéëñîí íü òîâч áîëîâч ºðãºí àãóóëãàòàé áîëæýý. ̺í Åâðîïûí ýðäýìòýä ýíý òîäîðõîéëîëòûã á¿ð ºðãºñãºí òàéëáàðëàñàí áàéäàã. Òóõàéëáàë: ýíý îéëãîëòîä ìýäýýëëèéí òåõíîëîãè, äýä á¿òýö, íººöèéã áèé áîëãîõ, àøèãëàõ, ºíäºð àч õîëáîãäîëòîé ìýäýýëýë, ìýäýýëëèéí ¿éë àæèëëàãààíä îðîëöîãчäûí ýðõèéã õàìãààëàõûí òóëä ýðõ ç¿é, çîõèîí áàéãóóëàëò, èíæåíåð- òåõíèêèéí àðãà õýìæýý ÿâóóëàõûã õàìààðóóëñàí áàéнà.
- 5. Аюулгүй байдал гэж юу вэ? Мэдээллийн технологийн аюулгүй байдлын 3 бүрдэл хэсэг Аюулгүй цахим харилцаа бизнес
- 6. Компьютерийн аюулгүй байдал гэж юу вэ? ●Адилтгах & Харьцуулан таних-Нөөцөд хандахын тулд хэрэглэгчийг адилтгаж харьцуулан танисныг батална. ●Хүртээмжтэй, тохиромжтой-Бүрдэл хэсгүүд болон дэд бүтцийн элементүүд сүлжээ бусниулах халдлагаас хамгаалагдсан байх ёстой. ●Нууцлал-Бүрдэл хэсгүүд, үйлчилгээ болон дэд бүтцийн элементүүд хууль бус нэвтрэлтээс хамгаалагдсан байх ёстой. ●Халдашгүй-Бүрдэл хэсгүүд хууль бус өөрчлөхөөс хамгаалагдсан байх ёстой. Өгөгдөл дамжуулахдаа хамгаалах талаар сайн анхаарна. ●Тасалдалгүй-Тохиолдол бүр тодорхой бүртгэлтэй
- 7. Аюулгүй байдал гэж юу вэ? Аюулгүй байдал ямар хэмжээтэй байвал зохих вэ? Торхны загвар
- 8. Аюулгүй байдал гэж юу вэ? Өгөгдлийн сан Өгөгдлийн ангилал Нууцла л Харьцуулан таних Халдашгү й байдал Зөвшөөрө х Нэвтрэлт , илрүүлэл т Бие т Вирусийн эсрэг Бат бэх ҮС Маршрутизато р Firewal l VP N DMZ Эрх зүйн акт, журам дүрэм Стратег и Бодлог о Стандартуу д Процеду р журам ● Аюулгүй байдлын мөн чанар Зохион байгуулалты н зарчмууд Хэрэглээни й давхарга, хамгаалалт Перимет- рийн хамгаала лт
- 9. Аюулгүй байдал гэж юу вэ? Өгөгдлийн сан Нууцлал Халдашгүй байдал Харьцуулан таних Зөвшөөрөх Бат бэх үйлдлийн систем VPN Маршрутизатор Firewall Зохицуулалт Бодлого Ү/А-ны журам Стандартууд ● Аюулгүй байдлын давхарга
- 10. Мэдээллийн аюулгүй байдлын удирдлагын систем - ISO 17799 ●ISO/IEC 17799: 2000 – нь МАБ-ын удирдлагын үйл ажиллагааны хууль /код/ юм -Аюулгүй байдлын нарийвчилсан стандарт -Арван бүлэгтэй, аюулгүй байдлын 36 салбарыг хамарсан, тус бүрдээ янз бүрийн сэдвийг хамаарна.
- 11. ISMS - ISO 17799
- 12. Аюулгүй байдлын талаарх тоо баримтууд - МАБ-ын эсрэг зөрчлүүдээс учирсан хохирол, 1997-2002: $1.5 миллиард - Асуулгад хамрагдсан хүмүүсийн 90% нь 2004 онд халдлагад өртсөн - Нийтийн түгшүүр дэгдээсэн асуудал нь вирус(хэрэглэгчдийн 85%) - 5 байгууллагын 2 нь веб сайтыг хууль бусаар ашиглах ажиллагааны хохирогч болсон - 5 хэрэглэгчийн 1 нь хохирсноо мэддэггүй
- 13. Аюулгүй байдлын талаарх тоо баримтууд Учирсан хохирлын хэмжээ /сая $US/
- 14. Аюулгүй байдлын талаарх тоо баримтууд Цоорхой Мэдээлээгүй Хуулийн бай- Цагдаад гууллагад мэдээлсэн мэдээлсэн
- 15. Ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäàëä çàíàëõèéëæ áóé õ¿÷èí ç¿éëñ ●Óëñ òºðèéí õ¿÷èí ç¿éëñ ●Ýäèéí çàñãèéí õ¿÷èí ç¿éëñ ●Çîõèîí áàéãóóëàëò-òåõíèêèéí õ¿÷èí ç¿éëñ ●Äýëõèé íèéòèéí øèíæòýé õ¿÷èí ç¿éëñ ●Á¿ñ íóòãèéí õ¿÷èí ç¿éëñ ●Îðîí íóòãèéí õ¿÷èí ç¿éëñ
- 16. Ìýäýýëëèéí õ¿ðýýí äýõ ¿íäýñíèé àøèã ñîíèðõîë Õóâü õ¿íèé àøèã ñîíèðõîë: · - Õóâü õ¿í, èðãýíèé ìýäýýëýë îëæ àâàõ ¿íäñýí ýðõèéã õýðýã- æ¿¿ëýõ, õóóëèàð õîðèãëîãäîîã¿é ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ, áèå ìàõáîäü, îþóí ìýäëýãýý õºãæ¿¿ëýõýä ìýäýýëëèéã àøèãëàõ · - Õóâü õ¿íèé àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàæ áóé ìýäýýëëèéã õàìãààëàõ. Íèéãìèéí àøèã ñîíèðõîë: · -Ìýäýýëëèéí õ¿ðýýíä õóâü õ¿íèé àøèã ñîíèðõëûã õàíãàõ -Àðäчèëëûã áýõæ¿¿ëýõ -Ýðõ ç¿éò, èðãýíèé íèéãìèéã áèé áîëãîõ · -Íèéãìèéí çîõèöîëä õ¿ðýõ, äýìæèõ · -Ìîíãîë óëñûã îþóíû øèíýчëýëä õ¿ðãýõ Òºðèéí àøèã ñîíèðõîë: - Ìîíãîë óëñûí ìýäýýëëèéí äýä á¿òöèéã òýíöâýðòýé õºãæ¿¿ëýõ -Õóâü õ¿í, èðãýíèé ìýäýýëýë îëæ àâàõ, àøèãëàõ ¿íäñýí õóóëèéí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëýõ íºõöëèéã áèé áîëãîõ
- 17. Ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäàëä çàíàëõèéëæ áóé óëñ òºðèéí õ¿÷èí ç¿éëñ Äýëõèéí ÿíç á¿ðèéí á¿ñ íóòàãò ãàðч áóé ñóóðü ººðчëºëò¿¿äèéí ä¿íä ãàçàð ç¿é-óëñòºðèéí íºõöºë áàéäàë ººðчëºãäºõ; ● Äýëõèéí óëñ òºð, ýäèéí çàñàã, öýðýã, ýêîëîãèéí áîëîí áóñàä ¿éë ÿâöàä íèéòëýã ìîíèòîðèíã õèéæ, íýã òàëûí äàâóó áàéäàë îëæ àâàõ çîðèëãîîð ìýäýýëëèéã òàðààæ áóé õºãæèëòýé óëñóóäûí ìýäýýëëèéí äàðàíãóéëàë; ● Àðäчèëàë, õóóëü ¸ñ, ìýäýýëëèéí íýýëòòýé áàéäëûí çàðчèì äýýð ¿íäýñëýãäñýí òºð óëñ Ìîíãîëä äºíãºæ á¿ðýëäýí òîãòíîæ áàéãàà; ● Óðä áàéñàí òºðèéí çàõèðãààäàõ ñèñòåì, ò¿¿íèé äîòîð àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ ñèñòåì çàäðàí óíàñàí; ● Óðä ºìíèéí àõ ä¿¿ñýã, íàéðàìäàëò, íºõºðñºã óëñóóä ÀÍÓ, Åâðîïûí ç¿ã õàíäñàí; ● Íèéãýì äýõ íèéòëýã áîëîí ýðõ ç¿é, ìýäýýëëèéí ñî¸ëûí ò¿âøèí äîîãóóð áàéãàà
- 18. Ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäàëä çàíàëõèéëæ áóé ýäèéí çàñãèéí õ¿÷èí ç¿éëñ ●Ýäèéí çàñàã çàõ çýýëèéí õàðèëöààíä øèëæèí îðñîí, çàõ çýýë äýýð ìýäýýëýë, ìýäýýëýëæ¿¿ëýëò, ìýäýýëëèéí õàìãààëàëòûí õýðýãñýë ¿éëäâýðëýãч, òàðààãч, õýðýãëýãч ãàäààä äîòîîäûí àæ àõóéí îëîí íýãæ áèé áîëñîí; ●Ìýäýýëýëæ¿¿ëýëò, ìýäýýëëèéí õàìãààëàëòûí õýðýãñýë ¿éëäâýðëýãч ýõ îðíû àæ ¿éëäâýð áàéõã¿é; ●Òºñâèéí àëäàãäàë èõòýé áàéãàà
- 19. Ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäàëä çàíàëõèéëæ áóé çîõèîí áàéãóó- ëàëò òåõíèêèéí õ¿÷èí ç¿éëñ ● Ìýäýýëëèéí õàðèëöàà, òýð äóíäàà ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ õ¿ðýýí äýõ õàðèëöààã çîõèöóóëàõ ýðõ ç¿éí õýì õýìæýýíèé ñóóðü áàéõã¿é; ● Ìýäýýëëèéí õýðýãñýë, á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éëчèëãýýíèé çàõ çýýëèéã òºðººñ çîõèöóóëàõ çîõèöóóëàëò ñóë; ● Òºðèéí óäèðäëàãà, áàíê, ñàíõ¿¿, àæ ¿éëäâýð, áîëîâñðîë, øèíæëýõ óõààíû ñàëáàðò ìýäýýëýë àëäàãäàõààñ õàìãààëàõ õàìãààëàëò ñóë, ìýäýýëëèéã õàäãàëàõ, áîëîâñðóóëàõ, äàìæóóëàõ èìïîðòûí òåõíèê õýðýãñýë áîëîí ïðîãðàìì õàíãàìæ ºðãºí àøèãëàäàã; ● Ìýäýýëëèéí íýýëòòýé ñóâãóóäààð äàìæóóëæ áóé ìýäýýëëèéí õýìæýý ýðñ íýìýãäñýí; ● Ýð¿¿ãèéí íºõöºë áàéäàë õ¿íäýðñýí, êîìïüþòåðèéí ãýìò õýðã¿¿ä îëøèðñîí, ò¿¿íèéã èëð¿¿ëæ, ìºðäºí áàéöààæ чàääàãã¿é
- 20. Ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäàëä çàíàëõèéëæ áóé äýëõèé íèéòèéí õ¿÷èí ç¿éëñ ●Ìýäýýëýëä íèéòëýã ìîíèòîðèíã õèéõ, ìýäýýëýë áîëîí ìýäýýëëèéí øèíý òåõíîëîãèéã òàðààõ ñàëáàðò ÿâóóëæ áóé ãàäààä óëñûí íàéðñàã áóñ áîäëîãî; ●Ãàäààäûí òàãíóóëûí áîëîí òóñãàé àëáàäûí ¿éë àæèëëàãàà; ●Ìîíãîë óëñûí àøèã ñîíèðõëûí ýñðýã чèãëýñýí ãàäààä óëñûí óëñ òºð, ýäèéí çàñãèéí áàéãóóëëàãóóäûí ¿éë àæèëëàãàà; ●Îëîí óëñûí ãýìò á¿ëýãëýë, á¿ëýã, ãýìò õýðýãòí¿¿äèéí ãýìò ¿éë àæèëëàãàà
- 21. Ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäàëä çàíàëõèéëæ áóé á¿ñ íóòãèéí õ¿÷èí ç¿éëñ ● Ýäèéí çàñàã, óëñ òºð, íèéãìèéí ¿éë ÿâöûã óäèðäàõ îðчèí ¿åèéí øààðäëàãàä òºð, îëîí íèéòèéí áàéãóóëëàãóóäûí ìýäýýëëèéí õàíãàìæ íèéöýõã¿é áàéãàà; ● Ìýäýýëëèéí øèíý òåõíîëîãè áîëîâñðóóëàõ, íýâòð¿¿ëýõ õóðäàö, õ¿ðýýãýýðýý äýëõèéí õºãæèëòýé óëñóóäààñ ýðñ õîöðîãäîæ áàéãàà; ● Èìïîðòûí êîìïüþòåð, òåõíèê õýðýãñýë, õàðèëöàà õîëáîîíû ñèñòåì, òåõíîëîãè àøèãëàäàã óчèð ãàäààä óëñóóäààñ òåõíîëîãèéí á¿ðýí õàðààò áàéäàëä áàéäàã; ● Òàãíóóë, àæ ¿éëäâýðèéí òàãíàëòûí òåõíèêèéí õýðýãñë¿¿ä ãàäààä óëñóóäàä õ¿чòýé õºãæèæ áàéãàà, ýíý íü Ìîíãîë óëñûí íóóö ìýäýýëýëä, ò¿¿íèé äîòîð òºðèéí íóóöàä õàíäàõ áîëîìæèéã áèé áîëãîæ áàéãàà; ● Ìýäýýëëèéí ñàëáàð äàõü ãýìò ÿâäàë õóðäàí ºñºæ áàéãàà; ● Yíäýñíèé ìýäýýëëèéí ñ¿ëæýýã õàìãààëàõ õóóчèðñàí àðãà, õýðýãñýë, ïðîãðàìì õàíãàìæ àøèãëàæ áàéãàà, óäèðäëàãûí ñèñòåì, õîëáîîã ãýìòýýõ, æàãñààëààñ ãàðãàõàä чèãëýãäñýí êîìïüþòåðèéí âèðóñ ºðãºí òàðõàæ áàéãàà; ● Íóóö áóñ ìýäýýëýë, ò¿¿íèé äîòîð îþóíû ºìч áîëæ áóé ìýäýýëë¿¿äèéí á¿ðýí á¿òýí áàéäàë, õàäãàëàëò, õàìãààëàëòûã õàíãàñàí ¿ð íºëººòýé ñèñòåì áàéõã¿é
- 22. Ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäàëä çàíàëõèéëæ áóé îðîí íóòãèéí õ¿÷èí ç¿éëñ ●Ýëåêòðîí öàöðàãèéã çàìààñ íü áàðüæ àâàõ; ●×àãíàõ òºõººðºìæ áîëîí ýëåêòðîí öîõ àøèãëàõ; ●Çàéíààñ ãýðýë çóðàã àâàõ; ●Ìýäýýëýë òýýãч áîëîí ò¿¿íèé õàÿãäëûã õóëãàéëàõ, àøèãëàõ; ●Õàìãààëàëòûí àðãà õýìæýýã äàâàí îðæ ìýäýýëëèéã õóóëáàðëàõ; ●Àïïàðàò õýðýãñýë áîëîí õîëáîîíû øóãàìä õóóëü áóñààð õîëáîãäîõ; ●Êîìïüþòåðèéí âèðóñ îðóóëàõ, òàðààõ áîëîí àøèãëàõ
- 23. Ìýäýýëýë áîëîí õàðèëöàà õîëáîîíû ñèñòåìèéí àþóëã¿é áàéäàëä çàíàëõèéëæ áóé õ¿÷èí ç¿éëñ ● Ìýäýýëëèéã õóóëü áóñààð öóãëóóëàõ, àøèãëàõ; ● Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàõ òåõíîëîãèéã çºðчèõ; ● Àïïàðàòûí áîëîí ïðîãðàìì õàíãàìæèéí á¿òýýãäýõ¿¿íä óã á¿òýýãäýõ¿¿íèé áàðèìò áè÷èãò çààãäààã¿é чèã ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýäýã íýãæ, õýñã¿¿ä, õàâ÷óóðãûã ñýì îðóóëàõ; ● Ìýäýýëýë, ìýäýýëýë õîëáîîíû ñèñòåì ò¿¿íèé äîòîð ìýäýýëëèéí õàìãààëàëòûí ñèñòåìèéí õýâèéí àæèëëàãààã àëäàãäóóëàõ ïðîãðàìì õàíãàìæèéã áîëîâñðóóëàõ, òàðààõ; ● Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàõ áîëîí õàðèëöàà õîëáîîíû ñèñòåì, õýðýãñë¿¿äèéã óñòãàõ, ãýìòýýõ, ðàïèîýëåêòðîí öàöðàãààð äàðàõ; ● Ìýäýýëëèéã áîëîâñðóóëàõ, äàìæóóëàõ àâòîìàò ñèñòåìèéí õàìãààëàëòûí íóóö ¿ã-ò¿ëõ¿¿ðèéí òîãòîëöîîíä íºëººëºõ;
- 24. Ìýäýýëýë áîëîí õàðèëöàà õîëáîîíû ñèñòåìèéí àþóëã¿é áàéäàëä çàíàëõèéëæ áóé õ¿÷èí ç¿éëñ ● Ìýäýýëëèéí êðèïòîãðàôèéí õàìãààëàëòûí ò¿ëõ¿¿ð, õýðýãñë¿¿äèéã ýâäëýõ; ● Òåõíèêèéí ñóâãóóäààð ìýäýýëýë àëäàãäàõ; ● Ìýäýýëëèéã çàìààñ íü áàðèõ ýëåêòðîí òºõººðºìæ áàéðëóóëàõ; ● Ìýäýýëýë òýýãчèéã óñòãàõ, ãýìòýýõ, ýâäëýõ, õóëãàéëàõ, àøèãëàõ; ● ªãºãäëèéã äàìæóóëàõ ñ¿ëæýý áîëîí õîëáîîíû ñóâãóóäààñ ìýäýýëëèéã áàðüæ àâàõ, óã ìýäýýëëèéã òàéëæ óíøèõ, õóóðàìч ìýäýýëýë îðóóëàõ; ● Áàòàëãààæóóëàëò õèéãäýýã¿é ìýäýýëëèéí òåõíîëîãè, ìýäýýëýë õàìãààëàõ õýðýãñýë, ìýäýýëýë õîëáîîíû òåõíèê õýðýãñýë àøèãëàõ; ● ªãºãäëèéí ñàí, áààçàä õàäãàëàãäàæ áóé ìýäýýëýëä õóóëü áóñààð íýâòðýõ; ● Ìýäýýëýë òàðààõàä áàðèìòëàõ õóóëü ¸ñíû õÿçãààðëàëòûã
- 25. Ìýäýýëýë àëäàãäàõ ñóâãóóä Ìýäýýëýë àëäàãäàõ óëàìæëàëò ñóâàã Òàãíóóëûí ÿíç á¿ðèéí àðãà õýìæýý ÿâóóëàõàä àøèãëàäàã áàéñàí áà êîìïüþòåð ãàð÷ èðýõýýñ õàìààã¿é ºìíº áèé Êîìïüþòåðèéí òåõíèê õýðýãñ- ëýýñ ìýäýýëýë àëäàãäàõ ñóâàã Îð÷èí ¿åèéí ìýäýýëýë õîëáîîíû òåõíîëîãè, òåõíèê õýðýãñýë, ïðîãðàìì õàíãàìæ ãàð÷ èðñíýýð áèé
- 26. Êîìïüþòåðèéí òåõíèê õýðýãñëýýñ ìýäýýëýë àëäàãäàõ ñóâàã ● Êîìïüþòåðèéí òåõíèê õýðýãñýëä ïðîãðàìì, àïïàðàòûí “õàâчóóðãà” îðóóëñíààð ìýäýýëýë àëäàãäàõ ● Öàõèëãààí ñîðîíçîí ñºðºã öàöðàãèéí óëìààñ ìýäýýëýë àëäàãäàõ ● Ïðèíòåð, êîìïüþòåðèéí ãàðûí äóó чèìýýíèé òóñëàìæòàéãààð ìýäýýëýë îëæ àâàõ ● Êîìïüþòåðèéí âèðóñ àøèãëàí ìýäýýëëèéã àëäàãäóóëàõ, ººðчëºõ, óñòãàõ, õààõ. ● Ìýäýýëýë 纺ãчèéã(òýýãчèéã)àëäàõ ● Ïðîãðàììûí áîëîí òåõíèê õàíãàìæ, õàìãààëàëòûí ñèñòåìèéí áîëîâñðîíãóé áóñ áàéäëààñ áèé áîëñîí ìýäýýëýë àëäàãäàõ ñóâãèéã ãýìò ýòãýýä¿¿ä ººðèéí áîëãîí àøèãëàõ
- 27. Êîìïüþòåðèéí àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ ¿íäñýí ÷èãëýë¿¿ä Ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäàëä çàíàëõèéëýõ õ¿чèí ç¿éëñ Êîìïüþòåðèéí àþóëã¿é áàéäàëä çàíàëõèéëæ áóé õ¿чèí ç¿éëñ Êîìïüþòåðèéí àþóëã¿é áàéäëûí õàìãààëàëòûã óäèðäàõ Êîìïüþòåðèéí àþóëã¿é áàéäëûí õàìãààëàëòûí ýðõ ç¿éí õàíãàëò Êîìïüþòåðèéí àþóëã¿é áàéä- ëûí õàìãààëàëòûí èíæåíåð òåõíèêèéí õàíãàëò Êîìïüþòåðèéí àþóëã¿é áàéäëûí õàìãààëàëòûí çîõèîí áàéãóóëàëòûí õàíãàëò
- 28. Êîìïüþòåðèéí àþóëã¿é áàéäëûí ýðõ ç¿éí õàíãàëò Äîîðõ àêòóóäàä àãóóëàãäàæ áóé ýðõ ç¿éí õýì õýìæýý õóóëèóä çààâàð çààâàðч- ëàãà óäèðäàìæ ýðõ ç¿éí áóñàä áàðèìò áèчèã ýäãýýð àêòóóä äàðààõ ç¿éëñèéã òîäîðõîéëæ çîõèöóóëíà. ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàõàä êîìïüþòåðèéí òåõíèêèéã àþóëã¿é àøèãëàõ õ¿ì¿¿ñèéí ¿éë àæèëëàãààíû ÿâöàä ¿¿ñýæ áóé íèéãìèéã õàðèëöààíóóä Êîìïüþòåðèéí àþóëã¿é áàéäëûí ýðõ ç¿éí õàíãàëò
- 29. Êîìïüþòåðèéí àþóëã¿é áàéäëûã ýðõ ç¿éí õóâüä õàíãàõ àæèëëàãàà Ýðõ ç¿éí õàíãàëòûã á¿ðä¿¿ëäýã ¿éë àæèëëàãàà Êîìïüþòåðèéí ìýäýýëëèéã õàìãààëàõòàé õîëáîãäñîí õàðèëöààã çîõèöóóëàõ õóóëü òîãòîîì- æóóäûã áèé áîëãîõ õóóëü òîãòîîã÷èéí àæèëëàãàà Êîìïüþòåðèéí ìý- äýýëëèéã õàìãààëàõ ñàëáàð äàõü õóóëü õýðýãëýõ, áèåë¿¿ëýõ àæèëëàãàà Êîìïüþòåðèéí ìýäýýëëèéí õàìãààëàëòûã õàíãàõ çîõèîí áàéãóóëàëò, ýðõ ç¿éí ìåõàíèç- ìûã áèé áîëãîõ Êîìïüþòåðèéí ìýäýýëëèéã õàìãààëàõ ñèñòåì äýõ á¿õ ñóáúåê- òóóäûí ýðõ ç¿éí áàéäëûã á¿ðýë- ä¿¿ëýí òîãòîîõ ¿éë÷èëæ áóé õóóëü òîãòîîìæèéã ¿íýëýõ, ò¿¿íèéã áîëîâñ- ðîíãóé áîëãîõ ïðîãðàìì áîëîâñðóóëàõ
- 30. Êîìïüþòåðèéí àþóëã¿é áàéäëûí èíæåíåð-òåõíèêèéí õàíãàëò Êîìïüþòåðèéí àþóëã¿é áàéäëûí èíæåíåð òåõíèêèéí õàíãàëò Èíæåíåð-òåõíèêèéí õàìãààëàëò Èíæåíåð-òåõíèêèéí õàìãààëàëòûã õýðýãæ¿¿ëýõ ýðõòýé òóñãàé áàéãóóëëàãóóä Êîìïüþòåðèéí àþóëã¿é áàéäëûí õàìãààëàëòûã õàíãàõ òåõíèêèéí õýðýãñë¿¿ä Ãàäààä òàãíóóëûí òåõíèê õý- ðýãñëèéí ýñðýã ¿éë÷ëýõ õýðýãñë¿¿ä Õàìãààëàë- òûí áèåò õýðýãñë¿¿ ä Õàìãààëàë- òûí àïïàðà- òûí õýðýãñ- ë¿¿ä Õàìãààëàë- òûí ïðîãðàì- ìûí õýðýãñ- ë¿¿ä Õàìãààëàë- òûí àïïàðàò, ïðîãðàììûí õýðýãñë¿¿ ä Õàìãààëàë- òûí êðèïòîã- ðàôûí àðãà Êîìïüþòåðèéí àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõûí òóëä õèéæ áóé àæèëëàãààíóóä
- 31. Êîìïüþòåðèéí àþóëã¿é áàéäëûí çîõèîí áàéãóóëàëòûí õàíãàëò Êîìïüþòåðèéí àþóëã¿é áàéäëûí çîõèîí áàéãóóëàëòûí õàíãàëò Çîõèîí áàéãóóëàëò- çàõèðãààíû àðãà õýìæýý Çîõèîí áàéãóóëàëò òåõíèêèéí àðãà õýìæýý Çîõèîí áàéãóóëàëò ýäèéí çàñãèéí àðãà õýìæýý
- 32. Çîõèîí áàéãóóëàëò-çàõèðãààíû àðãà õýìæýý ● Áîëîâñîí õ¿чíýýð äàìæèí ìýäýýëýë àëäàãäàõûã хаàõ ● Íóóöëàãäñàí ìýäýýëýëä çîðèóëñàí òóñãàé àëáàí õýðýã õºòëºõ, áàðèìò áèчèã áîëîâñðóóëàõ æóðìûã áèé áîëãîõ ● Êîìïüþòåð, ñåðâåð, õîëáîîíû õýðýãñýë, ìýäýýëýë òýýãчèéã áàéðëóóëàõ, õàäãàëàõ òóñãàé õàìãààëàãäñàí áàéð, ºðºº ãàðãàõ ● Íóóö ìýäýýëëèéã áîëîâñðóóëàõ êîìïüþòåðèéí òóñãàé õýðýãñë¿¿äèéã ãàðãàõ ● Íóóö ìýäýýëëèéã òóñãàé, òýìäýãëýãäñýí òýýãчèä õàäãàëàõ ● Àæèëäàà áàòàëãààæóóëæ ãýðчèëãýýæ¿¿ëñýí òåõíèêèéí áîëîí ïðîãðàììûí õýðýãñë¿¿ä àøèãëàõ ● Íóóö ìýäýýëëèéã áîëîâñðóóëäàã, õàäãàëäàã êîìïüþòåðèéí òåõíèê áîëîí àðõèâûí áàéðàíä àøèãëàãчäûã òóñãàé æóðìààð îðóóëæ áàéõ. ● Íóóö ìýäýýëëèéã äàìæóóëàõàä õîëáîîíû íýýëòòýé ñóâãóóäûã àøèãëàõã¿é áàéõ ● Íóóö ìýäýýëëèéã õàìãààëàõ øààðäëàãûã ñàõèí ìºðäºæ áóéä õÿíàëò òàâèõ àæèëëàãààíóóä õèéãääýã.
- 33. Çîõèîí áàéãóóëàëò-òåõíèêèéí àðãà õýìæýý ● ßíç á¿ðèéí öîîæ, õÿíàëòûí òºõººðºìæ áàéðëóóëàõ çàìààð ãàäíû õ¿í îðîõûã õÿçãààðëàõ ● Ëîêàëü ñ¿ëæýý, Èíòåðíåòýýñ íóóö ìýäýýëýëòýé õîëáîîã¿é êîìïüþòåðóóäûã ñàëãàõ, ýñõ¿ë ñ¿ëæýý õîîðîíäûí ýêðàíûã (äýëãýö) çîõèîí áàéãóóëàõ ● Õîëáîîíû ñóâãààð ìýäýýëýë äàìæóóëàõ àæèëëàãààã èíæåíåð òåõíèêèéí òóñãàé õýðýãñë¿¿äèéã àøèãëàí çîõèîí áàéãóóëàõ ● Ýëåêòðîí ñîðîíçîí áîëîí äóó àâèàíû ñóâãààð ìýäýýëýë àëäàãäàõ áîëîìæèéã äàðàõ ● Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàõ àâòîìàò ñèñòåìèéí çàíãèëàà, õýñã¿¿äèéí öàõèëãààí ñ¿ëæýýíä чèãë¿¿ëýí ¿éëчëýõýýñ õàìãààëàõ ● Çîõèîí áàéãóóëàëò-òåõíèêèéí áóñàä àðãà õýìæýýã çîõèîí áàéãóóëàõ àæèëëàãààíóóä õàìðàãäàíà.
- 34. Çîõèîí áàéãóóëàëò-ýäèéí çàñãèéí àðãà õýìæýý ● Ìýäýýëëèéí õàìãààëàëòûí àðãà õýðýãñë¿¿äèéã ñòàíäàðòæóóëàõ; ● Êîìïüþòåðèéí òåõíèê áîëîí ò¿¿íèé ñ¿ëæýýã ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûí øààðäëàãûí äàãóó ãýðчèëãýýæ¿¿ëýõ; ● Êîìïüþòåðèéí ñèñòåì, ñ¿ëæýýíèé àæèëëàãààòàé õîëáîãäñîí ìýäýýëëèéí ýðñäýë¿¿äèéã äààòãóóëàõ; ● Ìýäýýëýë õàìãààëàõ õ¿ðýýí äýõ ¿éë àæèëëàãààã òóñãàé çºâøººðºëä õàìðóóëàõ àæèëëàãàà õàìðàãäàíà.
- 35. Байгууллагын аюулгүй байдлыг хангах дөрвөн үе шат ● Байгууллагын аюулгүй байдлын өргөн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх энгийн дөрвөн үе шат байдаг ● Ямар ашиг сонирхлыг хамгаалахаа тодорхойлох ● Мэдээллийн эмзэг нөөц бүрийг хэрхэн хамгаалахаа шийдэх ● Ажил хэргийн шаардлагад үндэслэсэн зохих хамгаалалтыг хэрэгжүүлэх ● Сонгосон хамгаалалт үр дүнтэй, үр нөлөөтэй байгаа эсэхийг байнга шалгаж байх
- 36. Байгууллагын аюулгүй байдлыг хангах дөрвөн үе шат ● Өмнө дурдсан дөрвөн үе шатыг задлан үзье. Ямар ашиг сонирхлыг хамгаалвал зохих вэ? -Эмзэг нөөцүүдийг тодруулах -Нөөцүүдийг ангилах -Эзэн хариуцагчийг тодруулах, хуваарилах -Нөөцийн үнэ цэнийг тогтоож ангилах -Эмзэг нөөцүүдийг хэрхэн ашиглаж буйг тодруулах -Эрсдэл болон учирч болох аюулыг адилтгах Мэдээллийн эмзэг нөөцүүдийг хэрхэн хамгаалсан вэ? -Аюулгүй байдлын одоогийн бодлого, стандарт, процессийг үнэлэх -Хэрэглээ, үйлдлийн систем, сүлжээ, өгөгдлийн сангийн хамгаалалтын хэрэгжилтийг үнэлэх -Хамгаалалтын одоогийн байдлыг шалгаж үзэх /этикийн хакер/
- 37. Байгууллагын аюулгүй байдлыг хангах дөрвөн үе шат ● Өмнө дурдсан дөрвөн үе шатыг задлан үзье. Эмзэг нөөцүүд хэрхэн хамгаалагдсан байх ёстой вэ? -Техникийн шаардлагуудыг шинжлэх -Удирдлагын шаардлагуудыг шинжлэх -Ялгааны шинжилгээг хөгжүүлэх -Технологи хөгжүүлэх, зөвлөмж боловсруулах хүрээн дээр үндэслэсэн хэрэглэгчийн аюулгүй байдлын архитехтурыг хөгжүүлэх Ашиглах нөөцүүдийг хамгаалах: -Зорилтот орчинд шилжих төлөвлөгөө боловсруулах -Аюулгүй байдлын бодлого стандарт боловсруулах/боловсронгуй болгох -Аюулгүй байдлын үйлдлүүдийг боловсруулах -Түгээлтийн аюулгүй системийн техникийн шийдэл, аюулгүй цахим худалдааны хэрэглээ, криптог_рафийн түлхүүрийн тогтолцоо, смарт картын хэрэглээний шийдлийг боловсруулах. -Хэрэгжүүлэх төлөвлөгөөг удирдах
- 38. МАБ-ын талаар баримталвал зохих бодлого Одоогоор МАБ-ыг тусгайлан хариуцсан төрийн байгууллага байхгүй байгаа боловч МАБ-ын талаар дараах бодлого, ажиллагааг хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна. ○ Мэдээллийн аюулгүй байдлын бодлогын судалгаа ○ Криптографын технологийг хөгжүүлэх ○ Орчин үеийн систем & сүлжээний аюулгүй байдлын технологи хөгжүүлэх ○ МАБ-ын технологийг стандартжуулах ○ МАБ-ын эрх зүйн орчныг бий болгох ○ МХ-ны хамгаалалтын бүтээгдэхүүний аюулгүй байдлын үнэлгээ ○ Нийтийн түлхүүрийн үндэсний дэд бүтцийн удирдлага ○ МАБ-ын тогтолцоо ○ Вирусын довтолгоо, SPY, хакинг г.м учралуудад хариу өгөх баг ○ Цагдаагийн бүтцэд МАБ-ын нэгж байгуулах, хүний нөөцийг бэлтгэх ○ Мэдээллийн дэд бүтцийн эмзэг хэсгүүдэд аюулгүй байдлын зөвлөгөө өгөх ○ МАБ-ыг хангах үйл ажиллагааг дэмжих төв байгуулж ажиллуулах ○ Хувь хүмүүсийн мэдээлэл боловсруулах ажиллагааг хамгаалах ○ Хүний нөөцийг бэлтгэх, хөгжүүлэх & нийтэд туслах хөтөлбөр
- 39. ÀÍÕÀÀÐÀË ÒÀÂÜÑÀÍÄ ÁÀßÐËÀËÀÀ Òà á¿õíèé öààøäûí àæèë ¿éëñò ºíäºð àìæèëò õ¿ñýí åðººå.