Modyul number 3
Download as PPT, PDF30 likes112,442 views
Ang dokumento ay tungkol sa modyul sa Filipino 3 na tumatalakay sa mga batayang uri ng diskors, kabilang ang deskriptiv at narativ na pagsusulat. Itinataas nito ang layunin ng mga mag-aaral na maunawaan at makabuo ng iba’t ibang sulatin na nagpapahayag ng kanilang mga obserbasyon at kwento. Ang modyul ay naglalaman ng mga halimbawa at pagsasanay na naglalayong mapalakas ang kanilang kasanayan sa masining at karaniwang deskripsyon.
Modyul number 3
- 1. MODYUL SA FILIPINO 3 MASINING NA PAGPAPAHAYAG Ginawa ni: Bb. Rosalyn V. De la Cruz
- 2. MODyul 3 MGA BATAYANG URI NG DISKORS
- 3. LAYUNIN Pagkaraang matapos ang aralin, ikaw ay inaasahan na: Natutukoy ang mga batayang uri ng diskors Nalalaman ang pagkakaiba ng mga uri ng diskors. Nakasusulat at nagagawa ng mga iba’t ibang gawain ng sulatin Nakalilikha ng sariling sulatin ayon sa mga uri ng diskors
- 4. Aralin i ANG DESKRIPTIV
- 5. Paunang Pagsubok Basahing mabuti ang mga pangungusap. Kung ito’y tama, lagyan ng tsek. At kung ito’y mali, lagyan ng ekis. ____1. Pang-abay at pandiwa ang karaniwang gamitin ng sulating deskriptiv. ____2. Parang iginuhit ang kanyang kilay at nagtataglay ng mga pilik-matang malantik at mahahaba na lalong nakatutulong upang ikaw ay mahalina; ang pangungusap na ito ay isang halimbawa ng deskriptiv. ____3. Ang pagpili ng paksa ay isa sa mga pangangailangan ng deskriptiv na sulatin. ____4. Natatamo ang kaisahan ng paglalarawan sa pagpili ng malalaking bahaging maaaring makita lamang sa pananaw ng naglalarawan. ____5. Pumupukaw ng guni-guni ang karaniwang deskripsyon.
- 6. Tama ba ang mga sagot mo? • 1./ • 2./ • 3. / • 4. x • 5. x
- 7. ANG DESKRIPTIV •Ang deskriptiv na diskors o paglalarawan ay naglalayong bumuo ng malinaw na larawan sa isip o imahinasyon ng mga mambabasa o tagapakinig. •Ang mga pang-uri at pang-abay ay karaniwang ginagamit sa isangn deskriptiv na diskors •Maliwanag at mabisang nailalarawan ng mga pang-uri at pang-abay ang anumang
- 8. DESKRIPTIV: Inihahalintulad sa isang pintor ang sumusulat ng talatang naglalarawan. Sa tingin mo, bakit inihahalintulad sa isang pintor ang isang sumusulat ng talatang naglalarawan? Subukan mong sagutan: _______________________________ _______________________________ _______________________________ _______________________________ _______________________________ ______________________________.
- 9. DESKRIPTIV: Inihahalintulad sa isang pintor ang nagsusulat ng Inihahalintulad sa isang pintor ang nagsusulat ng isang deskriptiv oo naglalarawan sapagkat ang isang pintor isang deskriptiv naglalarawan sapagkat ang isang pintor ay pumipili ng mga sangkap na isasama sa pagguhit upang ay pumipili ng mga sangkap na isasama sa pagguhit upang makalikha ng isang buhay na larawan. Gayundin ang makalikha ng isang buhay na larawan. Gayundin ang nagsusulat ng naglalarawan, pumupili siya ng mga salita nagsusulat ng naglalarawan, pumupili siya ng mga salita at iba pang sangkap ng paglalarawan na makatutulong sa at iba pang sangkap ng paglalarawan na makatutulong sa pagbuo ng larawan sa isipan ng mambabasa. pagbuo ng larawan sa isipan ng mambabasa.
- 10. Mga Pangangailangan sa Efektiv na Deskripsyon : Pagpili ng paksa Piliin ang isang bagay na nais ilarawan. Lalong mainam kung may kaugnayan sa iyong kaalaman at hindi bago sa iyong paningin ang paksang pipiliin. Ang mga bagay na nakikita sa araw-araw tulad ng ina, kapatid, guro, punong-kahoy, gusali, palengke, hayop na alaga ay Maaaring maging paksa ng mabisang paglalarawan.
- 11. Mga Pangangailangan sa Efektiv na Deskripsyon : Pagbuo ng isang Pangunahing Larawan Ito ang unang kakintalan ng bagay, pook, tao o pangyayaring Inilalarawan sa nakikinig o bumabasa. Ang kabuuan muna ang unang nakikintal sa isipan, bago ang Bahaging maliliit na nasasangkap sa kabuuan. May kanya-kanyang katangian ang bawat bagay, tao, pook o Anumang namamasid ng mga tao. Kung magmamasid ka sa isang silid, ang unang kakintalang Nabubuo’y ang kaayusang, karangyaan, kaguluhan, Katahimikan o kalinisan. Ito ang pangunahin o batayang larawan.
- 12. Mga Pangangailangan sa Efektiv na Deskripsyon : Pagpili ng sariling pananaw O perspektiv Nakikita ang pangunahing larawan dahil sa sariling pananaw. May sariling pananaw ang bawat naglalarawan mula sa kanyang Kinaroroonan na iba kaysa taong nasa ibang panig naman. Dapat pumili ang sumulat ng sariling pananaw at mula lamang Doon niya ilalarawan ang bagay, pook, tao o ang pangyayaring Kanyang tinatalakay. Maaaring isaalang-alang ang inilalarawan ayon sa agwat o layo sa Bagay. Halimbawa: ang larawan ng isang gusali ay magkaiba mula sa loob Hanggang sa labas nito.
- 13. Mga Pangangailangan sa Efektiv na Deskripsyon : kaisahan Natatamo ang kaisahan ng paglalarawan sa pagpili ng maliliit na bahaging maaaring makita lamang mula sa pananaw na napili ng naglalarawan
- 14. Mga Pangangailangan sa Efektiv na Deskripsyon : Pagpili ng mga sangkap na isasama Hindi lamang ang mga bahaging bumubuo ng pangunahing larawan ang dapat isama. Dapat ding isama ang mga bahaging ikinaiiba ng bagay, tao, pook,o pangyayaring inilalarawan sa iba pang uri nito.
- 15. Mga Pangangailangan sa Efektiv na Deskripsyon : Batayan sa paglalarawan Sa pagbuo ng malinaw na larawan ay may mahalagang Tungkuling ginagampanan ang ankop at tamang pagpili Ng mga salita. Samakatuwid, ang kalinawan ng ginagawang paglala- rawan ay nababatay sa mayamang talasalitaan. Bukod sa mayamang talasalitaan, kailangan ding Maging matalas ang pandama (5 senses) upang makita At maibigay ng taong naglalarawan ang lahat ng mga Katangian ng kanyang inilalarawan.
- 16. Mga Pagsasanay: A. Basahin ang mga sumusunod at subukin kung sa anong pandama ang bawat isa nauugnay; 1.Nagkalat na mga basura at basyong lata ang karaniwang masasagasaan sa masikip na daang papasok sa loobang kanyang pinanggalingan. 2.Maanghang na ginatang laing, malinamnam na tinapang kabasi, labanos na sawsawan, tamang-tama sa asim na sinampalukang manok at matamis na kundol ang aming dinatnang nakaahin sa mesa. 3.Nakatutulig at sunud-sunod na putok ang narinig na pumailanlang at kasunod noon ay tilian ng mga kababaihan. 4.Nadama ko ang di pangkaraniwang inot ng kanyang palad at pananamlay ng kanyang tinig. Idiniit ko ang aking kamay sa kanyang noo at napatunayan kong sisya ay nilalagnat. 5.Sumama ang kanyang pakiramdam dahil sa pinaghalong sangsang ng umaalingasaw sa labas at sa nakasusukang amoy na nanggaling sa isang malapit na kanal…
- 17. Sagot: 1. Paningin 2. Panlasa 3. Pandinig 4. Pandama 5. Pang-amoy
- 18. Mga Pagsasanay: B. Piliin ang angkop na pang-uri sa bawat pangungusap. 1.Ang matiyaga sa paggawa ay taong (masipag, masikap, mabait, masunurin). 2.(Masipag, Masikap, Mabait, Masunurin) ang mga sundalong sinanay na gumawa nang hindi nag-uusisa. 3.Hindi makalakad nang mabilis si Dory dahil sa (masikip, makipot, mahigpit) ang suot niyang palda. 4.(Masikip, Makipot, Mahigpit) ang daang patungo sa langit, ayon sa Banal na Kasulatan. 5. (Magiting, Matapang, Mapusok) ang lalaking sumusugod sa ano mang away o basag-ulo. 6.(Magiting, Matapang, Mapusok) ang lider na matapat na tumutupad sa kanyang tungkulin sa gitna ng ano mang panganib.
- 19. Sagot: 1. Masikap 2. Masunurin 3. Masikip 4. Makipot 5. Matapang 6. Magiting
- 20. Dalawang uri ng Deskripsyon: KARANIWANG MASINING NA DESKRIPSYON DESKRIPSYON -Pagbubuo ito ng malinaw na -Pumupukaw ng guni-guni ang larawan sa isipan ng mambabasa masining na deskripsyon. sa tulong ng mga katangiang -Higit sa nakikita ng paningin ang ating napag-aralan na. maaaring ilarawan ng salita sa -Ang layunin nito ay tulong ng deskripsyong masining. makapagbigay lamang ng -Gumagamit ng mga salitang kabatiran tungkol sa katangian ng nagbibigay-kulay, tunog, galaw, isang paksa, at walang kinalaman at matinding damdamin. dito ang kuru-kuro at damdamin ng naglalarawan.
- 21. Halimbawa ng Karaniwang Deskripsyon: Maganda at madaling pakibagayan. Iyan ang impresyon ng sinumang makakaharap ni Linda. Dala marahil iyon ng kanyang mapang- akit na mga mata na nakahahalina sa sinumang makakakita nito. Ang kanyang namumurok na pisngi at ang napakalalim na biloy ay lalong nagpapaganda sa kanyang mukha kung siya ay tumatawa. Parang iginuhit ang kanyang kilay at nagtataglay ng mga pilik- matang malantik at mahahaba na lalong nakatutulong upang ikaw ay mahalina ng kanyang mga mata. Sa kanyang pagtawa, mapapansin mo ang pantay-pantay at mapuputi niyang ngipin. Ayon sa marami, ang mahaba at maitim niyang buhok ay nagsisilbing pang-akit ni Linda sa mga kalalakihan. Si Linda ay may matatag na paninindigan sa buhay.
- 22. Halimbawa ng Karaniwang Karugtong: Deskripsyon: Ginagawa niya ang anumang kanyang sabihin. Makabago si Linda at sosyal pero matapat na nagpapahalaga at nag-iingat sa kanyang puri at pagbabago. Relihiyosa at may takot sa Diyos si Linda. Lagi siyang nagsisimba, mababa ang loob at handang tumulong sa sinumang nangangailangan. Mapagpasensya rin siya kaya napakarami niyang kaibigan.
- 23. Halimbawa ng Masining na Deskripsyon: Sa malas ni Isagani, sa tatlong oras na pagpupuyos ng bagyo ay higit pang malaki ang ipinagbago ng Magdalo kaysa sampung taong pagkawalay nila sa nayon niyang ito. Halos lahat ng nakikita niyang kabaguhan ay likha ng nakapag-aalimpuyong hangin at ulan. Gaya ng dati, ang malumot nang munting simbahan ni Aling Barang ay ibinagsak ng hangin, ngunit nakatayo pa sa harapan ng luklukang kawayang mahahabang oras ding pinagpag-init niya samantalang nakikipag-inuman siya ng tuba, nakikipagtayugan ng mga pangarap sa kanyang mga kapwa bata. Mula sa Bahay na Bato ni Antonio B.L. Rosales
- 24. Isa pang halimbawa ng Masining na Deskripsyon: Ikaw ang pinakamahalagang paksa ng anumang usapan. Maliban sa iyo at lahat ng iyo, lahat ng iba pa ay kailangang isantabi. Ngunit, sino ka nga ba? Ikaw, oo, nakakamukha mo ang marami sa maraming bagay, ngunit wala kang katulad. Ikaw ay nag-iisa sa iyong individwalidad. Libo man ang superfisyal na gawain ay hindi makapagbabago sa iyo, sapagkat saan man, sa ano mang lugar, ang iyong hitsura, pag-uugali, kilos, ang paraan mo ng paggawa ng mga bagay, ang iyong paraan ng pagsasalita – lahat ng bagay tungkol sa iyo – hindi mo man namamalayan, ang kumbinasyon ng lahat ng iyon ay naglalahad ng tunay na ikaw. Maaari kang magkunwari, o di kaya’y manahimik, ngunit ang tunay na ikaw ay hindi mo maitatago sa iba. Ang iyong individwalidad ay may higit na kahulugan
- 25. Isa pang halimbawa ng Masining na Deskripsyon: karugtong Kaysa sa iyong akala. Ikaw ang pinakamatalik na kaibigan o pinakamatinding kaaway ng iyong sarili. Ang ibang tao, taliwas sa mga lumang paniniwala, ay hindi makatutulong o makasasakit sa iyo, bagama’t maaaring madalas mo silang sinisisi sa iyong mga kakulangan. Lahat ng nangyayari sa iyo ay nagsisimula at nagtatapos sa iyo. Ang ibang tao ay mga paraan lamang sa pagkakamit ng anumang iyong sinimulan tungkol sa iyong sarili. mula sa Ika ni E.Y. Cunanan sarili ni RAB
- 26. #1 Interaktibong gawain: Subukang sumulat ng isang talatang naglalarawan: maaaring tungkol sa kaibigan, kapatid, kamag-anak, pamilya, kapaligiran o kaht ano pa man. Pagkatapos mong sumulat ng talatang naglalarawan batay sa napili mong paksa. Subukang ito naman ay iyong iguhit.
- 27. Interaktibong gawain: Naiguhit mo ba ito ng maayos? Naisulat mo ba nang tama ang mga salitang nagpapalarawan sa iyong talata? Kung oo ang iyong sagot, ipabasa at ipakita ito sa iyong kamag-aral. At hayaan ang inyong kamag-aral ang humusga sa iyong ginawa.
- 29. Modyul 3: Pagsulat ng Komposisyon ANG NARATIV •Ay may layuning magsalaysay o magkuwento ng mga magkakaugnay-ugnay na pangyayari. •Ang batayan nito’y maaaring mga sariling karanasan, mga pangyayaring napakinggan/narinig, nakita/nasaksihan/napanood, nabasa/natunghayan o nabalitaan. •Maaari ring magkuwento ng mga pangyayaring likhang-isip lamang.
- 30. Modyul 3: Batayang Uri ng Diskors Mga Katangian Mabuting Narasyon •Mabuting Pamagat– ang panawag pansin ng isang pasulat na narasyon •Upang maging mabuti ang iyong pamagat, kailangang taglayin niyon ang mga sumusunod na katangian: • Maikli • Kawili-wili o kapana-panabik • Nagtatago ng lihim o hindi nagbubunyag ng wakas • Orihinal o hindi palasak • Hindi katawa-tawa, kung ang komposisyon ay wala namang layuning magpatawa • May kaugnayan o naaangkop sa paksang-diwa ng komposisyon Dapat din tandaan na maaaring maging pamagat ay pangalan ng tauhan, pook, panahon, mahahalagang pangyayari, paksang diwa at iba pa.
- 31. Modyul 3: Batayang Uri ng Diskors Mga Katangian Mabuting Narasyon •Mahalagang Paksa– kung gaano kahalaga ang isang narativ na diskors, gayundin naman ang paksa niyon. •Tandang ang isang akdang nauukol sa isang walang-kwentong paksa ay nagiging walang-kwentang akda. •Nasa sa istilo at orihinalidad ang buhay ng isang narasyon. •Kung mahusay ang isang manunulat, ang isang lumang paksa ay maaari niyang gawing bago.
- 32. Modyul 3: Batayang Uri ng Diskors Mga Katangian Mabuting Narasyon •Wastong Pagkasunod-sunod ng mga Pangyayari •Iba-ibang ayos ng pagkakasunud-sunod ng isang narasyon: •Karaniwang anyo: • Simula-Gitna-Wakas •Gumagamit ng Flashback o paraang pabalik: • Gitna o dakong wakas • Nagbabalik sa simula sa pamamagitan ng paggunita o pag- aalala • Wakas •O kaya’y may ganitong pagkakasunud-sunod: • Nagsimula sa wakas • Nagbabalik sa tunay na simula • Nagtatapos sa tunay na wakas na ginamit sa simula ng sumulat
- 33. Modyul 3: Batayang Uri ng Diskors Mga Katangian Mabuting Narasyon •Mabuting Simula– upang maging mabuti kailangang maging kawili-wili. •Ito ay nagsisilbing pang-akit sa mga mambabasa •Nagsisilbi itong pwersang tumutulak sa mga mambabasa upang ipagpatuloy ang pagbabasa. •Ito ay nararapat lamang na maging tiyak at tuwiran •“Magsimula sa simula” ang payo ng maraming manunulat. •Hindi kailangan ng mga maliligoy na introduksyon gaya ng: • Noong unang panahon….. • Isang araw, habang…. • Minsan, may isang….. • Ang kwentong ito ay tungkol sa….
- 34. Modyul 3: Batayang Uri ng Diskors Mga Katangian Mabuting Narasyon •Mabuting Wakas– may mga audience na nabibigo sa pagbabasa dahil sa hindi mabuting pagwawakas ng isang narasyon. •Tulad ng simula, kung gayon, ang wakas ay kinakailangang maging kawili-wili upang maikintal ang bisa ng narasyon sa mambabasa. •Iwasan kung gayon ang mga prediktabol na wakas. •Hangga’t magagawa, lagyan ng twist na makatwiran ang narasyon. •Iwasan din ang maligoy na wakas, pagkatapus na pagkatapos ng kasukdulan o klaymaks, kailangang isunod na agad ang wakas. •Hindi na rin kailangan ng paliwanag sa pagwawakas. •Iwasan din ang pangangaral sa wakas, hindi na napapanahon ang ganitong istilo. •Makabubuti kung ipinahihiwatig ng matalino at maingat na paggamit ang mga simbolismo at pagpapahiwatig.
- 35. Pansinin ang kasunod na seleksyon, basahin at suriin kung taglay nito ang mga katangian ng isang mabuting narasyon: Huwag Po, Itay… Nais kong ibahagi sa inyo ang namagitan sa amin ng aking Itay isang gabi. Hinding-hindi ko makakalimutan ang gabing iyon. Malakas ang ulan noon nguni’t maalinsangan ang simoy ng hangin. Nagsusuklay ako noon sa loob ng aking silid. Katatapos ko pa lamang maligo at nakatapis pa lamang noon. Narinig kong kumatok si Itay sa pinto ng aking kwarto. Nang sagutin ko ang pagkatok niya, sinabi niyang kailangan daw naming mag-usap at nakiusap siyang papasukin ko siya. May pag-aalangang binuksan ko ang pinto at siya’y kagyat na pumasok sa aking silid. Laking gulat ko nang ipinid niya at susian ang pinto. Kumabog ang aking dibdib. Kinabahan ako bigla. Natakot. Mabilis na hinawakan ni Itay ang aking mga kamay. Hinaplus-haplos niya ang aking buhok at ang aking mukha. Pinaraan niya ang kanyang mga daliri sa aking kilay, sa aking mga pisngi at sa aking mga labi. Napasigaw ako.
- 36. Karugtong.. “Itay…huwag po! Huwag po! Ako’y inyong anak. Utang na loob, Itay!” Nguni’t parang walang narinig ang aking Itay. Ipinagpatuloy lamang niya ang kanyang ginagawa. Ipinikit ko na lamang ang aking mga mata dahil ayaw kong makita ang mukha ng aking ama habang ipinagpapatuloy niya ang kanyang ginagawa sa akin. Mariin ang aking pagpikit. Hindi ko magawang lumuha. Bigla kong narinig si Inay. Sumisigaw siya habang binabayo ang nakapinid na pinto ng aking kwarto. Nagpupumilit siyang pagbuksan ng pinto. Garalgal ang naghuhumiyaw niyang tinig. “Hayop ka! Hayop ka! Huwag mong gawin iyan sa sarili mong anak! Huwag mong sirain ang kanyang kinabukasan!”
- 37. Karugtong.. Subalit wala ring nagawa si Inay. Hindi rin siya pinakinggan ni Itay. Nanatili na lamang akong walang katinag-tinag at ipinaubaya ko na lamang ang aking sarili sa anumang gustong gawin ng aking Itay. Pagkalipas ng ilang minuto ay biglang tumigil ang aking Itay. Iniharap niya ako sa salamin at ganoon na lamang ang aking pagkamangha at pagkagulat sa aking nakita. Magaling naman palang make-up si Itay. Nang gabing iyon ay nagtapat sa akin si Itay. Bakla pala siya. Ngunit hindi ako nagalit sa kanya, manapa’y labis akong nagalak sa galing at husay na ipinamalas niya. Naisip ko, matutuwa ang aking boyfriend dahil lalo akong gumanda ngayon. Niyakap ko si Itay at kapwa napaluha sa labis na kagalakan. Masaya na kami ngayon at nabubuhay nang matiwasay. Lovingly yours, Badong
- 38. # 2 Isulat dito ang inyong mga napansin at obserbasyon at suri sa seleksyong inyong nabasa. Huwag Po, Itay… ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ____________________________________________________
- 39. # 3 PAGSASANAY: Pagsulat ng Komposisyon: Isulat ito sa isang papel at idagdag sa inyong mga naipong gawain mula sa naunang modyul na ibinigay ko sa inyo. 1. Mag-isip ng isang serye ng mga pangyayari para sa pagsulat ng isang narativ na komposisyon. Itala muna sa isang malinis na papel ang sikwens ng mga pangyayari. 2. Isulat na ang iyong komposisyon nang may pagsasaalang-alang sa mga katangian ng isang mabuting narasyon at gamit ang sikwens na iyong itinala. 3. Ikritik ang iyong sariling komposisyon at pagkaraa’y ipabasa sa iyong kamag-aral at tanungin ang kanilang reaksyon o masasabi sa iyong isinulat. 4. Pagkatapos ipunin ang iyong mga sulatin at ako ang huling magkikritik sa iyong sinulat.
- 40. Aralin 3 ANG EKSPOSITORI
- 41. Modyul 3: Pagsulat ng Komposisyon ANG ekspositori •Ang diskors na ekspositori ay tinatawag na paglalahad sa maraming aklat sa Filipino. •Layunin nitong gumawa ng isang malinaw, sapat at walang pagkiling na pagpapaliwanag sa ano mang bagay na nasasaklaw ng kaalaman ng tao. •Katulad ng deskriptiv ito ay maaaring maging karaniwan o masining. •May mga iba’t ibang uri ito: pagbibigay-kahulugan o definisyon, panuto o direksyon, tala o listahan, balita, pitak o kolum, suring-basa o revyu at sanaysay.
- 42. Modyul 3: Pagsulat ng Komposisyon ANG ekspositori •Dahil sa pagiging karaniwan ng ibang uri ng diskors na ekspositori, hindi na natin tatalakayin sa modyul na ito ang mga iyon dahil: •1. Ang pagbibigay-kahulugan o definisyon ay karaniwan nang matatagpuan sa mga diksyunaryo o ensayklopidya •2. Ang mga panuto o direksyon ay karaniwan nang matatagpuan sa mga pagsusulit, sa mga daan, sa mga resipi sa pagluluto, sa mga tarhetang kasama ng mga gamot o bagong aplayanses at kung saan-saan pa. •3. Ang mga tala o listahan ay makikita na kahit saan, gaya ng mga halimbawa nito na listahan ng mga kakilala at kanilang
- 43. Modyul 3: Pagsulat ng Komposisyon ANG ekspositori •Samantala, ang suring-basa o revyu at editoryal o pangulong-tudling ay matatalakay sa mga susunod na modyul. •Mas angkop ang mga itong ilagay sa ilalim ng malikhaing komposisyon na siyang paksa ng talakayan ng susunod na modyul. •Sa modyul na ito, kung gayon, ang pagtutuunan natin ng higit na pansin ay ang sanaysay bilang isang pinakamahusay na halimbawa ng diskors na ekspositori.
- 44. Ang salitang sanaysay ay nagmula sa pariralang “salaysay ng isang sanay”, ang salitang ito ay nilikha ni Alejandro G. Abadilla. May iba-ibang pagpapakahulugan ang iba’t ibang mga manunulat sa sanaysay. Sinu-sino nga ba ang mga ito?
- 45. Ayon kay Rubin, et.al (1989-91) ang sanaysay ay isang anyong pampanitikang naglalahad ng mga kontemporaryong usapin at paksain sa nababagong mundo. Ayon naman kay Belvez, et.al(1985), ang sanaysay ay isang komposisyong pampanitikan sa isang natatanging paksa na higit na maikli at formal kaysa alinmang akda. Binanggit nina Semorian, et.al.(1999) na ang sanaysay ay isang uri ng akdang naglalayong maglahad o maglarawan ng buhay sa makatotohanan at masining na paraan. Maaaring talakayin o paksain ang anumang tema-karaniwan o di karaniwan, magaan o seryoso- sapagkat buhay ang inilalahad dito. Kung gayon, dapat isaalang-alang, na ang susulat ng isang sanaysay ay kailangang mag-angkin ng karampatang pagmamasid, kaalamang masaklaw at masusing pagsusuri nang hindi malihis ang mambabasa sa kawastuhan ng tatalakaying nilalaman. Hinihingi ng isang efektivong sanaysay ang sapat na kakayahan sa pagpapahayag ng kaisipan at damdamin-masinop, malinaw at mapang-akit.
- 46. Dalawang Uri ng Sanaysay Formal o Maanyo Di-formal o Di- maanyo * Formal ang isang sanaysay * Ito ay may kalayaan sa ayod na kapag ito’y may lohikal na paglalahad, may himig ng paglalahad ng mga kaisipan o may pakikipag-usap at pagbibiro at maayos na balangkas. higit na kawili-wiling basahin. * Maingat din ang pagsusuri ng * Subalit hindi rin dapat na paksa nito. kaligtaan na lakip din nito ang * Mahigpit ang pagpili at paggamit katalinuhan ng pag-iisip at ng mga pananalita masusing pagsusuri. * Masusi ang pag-aaral ng temang * May pagkaliberal ang paggamit tatalakayin ng salita sa anyong di-formal * Binibigyang-diin dito ang * Subalit maging formal man o katotohanan, tuwirang hindi, kailangang maging, malinaw pagpapahayag at seryosong ang anumang nais ipabatid sa pagtalakay. kabuuan ng sanaysay.
- 47. #4 Babasahin: Basahin mo ng tahimik ang At pagkatapos, Uriin mo ang bawat At pagkatapos, Uriin mo ang bawat Basahin mo ng tahimik ang dalawang tekstong may dalawang tekstong may isa at tukuyin ang paksang tinatalakay isa at tukuyin ang paksang tinatalakay pamagat na “ “AIDS pamagat na AIDS sa bawat sanaysay. Ihambing at Awareness” at Paginhawain sa bawat sanaysay. Ihambing at Awareness” at Paginhawain ikontrast mo din ang wika, tono, at naman ang buhay ni naman ang buhay ni ikontrast mo din ang wika, tono, at Juan”ibinigay sa iyo na Juan”ibinigay sa iyo na estilo ng bawat isa. estilo ng bawat isa. nakaphotocopy. nakaphotocopy.
- 48. #5 Interaktibong gawain: 1. Pumili ng isang awtoridad hinggil sa paksang inyong mapagkakasunduan sa klase. 2. Maghanda ng balangkas ng mga tanong kaugnay ng paksang inyong napagkasunduan. 3. Intervyuhin ang awtoridad na iyong napili. Irekord ang iyong intervyu hanggat maaari at itranskrayb iyon pagkatapos. Pagsulat ng Komposisyon: 1. Sumulat ng isang formal na sanaysay batay sa mga datos na iyong nakalap sa intervyu. Isaalang-alang muli ang mga katangian ng isang mabuting talataan. 2. Ipakritik sa awtoridad na iyong intervyu ang sanaysay na iyong isinulat. At hingin ang kanyang reaksyon o masasabi sa iyong isinulat. 3. Muli itong idagdag sa mga sulatin at ako ang huling magkikritik.
- 49. Aralin i ANG ARGUMENTATIV
- 50. ANG ARGUMENTATIV •Ang argumentative o pagmamatuwid ang mapapansing nasa dakong huli ng mga uri ng diskors. •May konkretong dahilan ito sa pag-aaral sa kadahilanang hindi magkakaroon ng sapat, malinaw at mabisang argumento (lalo pa at pasulat) kung wala munang matibay na kaalaman at kakayahan sa mga naunang paraan ng pagpapahayag: pagsasalaysay/narativ, paglalarawan/deskriptiv at maging paglalahad/ekspositori. •Kung lubhang kailangan sa narativ ang mahusay na pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari, sa deskriptiv ay ang malinaw na pagbibigay-katangian, sa ekspositori ay wastong pagpapaliwanag, sa argumentativ ay tiyak na kinakailangan ang
- 51. ANG ARGUMENTATIV •Ang mag-isip ay isang prosesong natural lamang sa isang tao. •Batay sa katotohanang ito, hindi maiiwasang may mga pagkakataong ang iniisip ng isa ay salungat sa maaaring isipin naman ng iba. •Alam ninuman, hindi lamang ng mga abogado, na ang anumang argumento ay nananatiling halos opinyon lamang kung mananatiling pasalita. •Makabubuting kung isulat muna (sa paraang wasto at mabisa) bago bigkasin kung kinakailangan. •Sa mga legal na usapin, hindi mapag-aaralan ang isang panig kung walang nakasulat na dokumento.
- 52. MGa bahagi ng argumentativ na komposisyon •ANG SIMULA: •Mahalagang makuha ng manunulat ang atensyon at damdamin nila. •GITNA: •Magsisilbi itong dahilan ng mga mambabasa upang manatiling tapat sila sa iyo matapos ng mabisang simula, at kung papalarin ay nakatutok pa rin sila sa bawat mensaheng iyong ipinararating hanggang sa iyong mabisang pagwawakas. •Ang bawat katwiran ay kailangan ding masuportahan ng mga evidensya, datos o istatistika, pahayag ng mga awtoridad o di kaya’y mga kolaborativ na pahayag mula sa aklat, sa mga magasin, jaryo at iba pang babasahin. •WAKAS: •Ang huling suntok, kumbaga sa boksing, na magpapabagsak sa
- 53. MGa Uri ng Maling Pangangatwiran: 1. Argumentum ad hominem 2. Argumentum ad baculum 3. Argumentum ad misericordiam 4. Non sequitur 5. Ignoratio elenchi 6. Maling paglalahat 7. Maling paghahambing 8. Maling Saligan 9. Maling awtoridad 10. Dilemna
- 54. Mga Uri ng Maling Pangangatwiran: Bawat salita n iyong diskors, dahil nga argumentativ ay sinusuri ng kabilang panig o ng iyong mambabasa. Makatwiran, samakatuwid, na alalahanin ang mga Uri ng Maling Pangangatwiran (Fallacies of Reasoning) na madalas gamitin kahit hindi sinasadya ng isang nakikipag-argumento upang “makagulat” sa kanyang katalo o kaya naman ay “makalusot” sa isang isyung mahirap niyang pasinungalingan.
- 55. Mga Uri ng Maling Pangangatwiran: Isang nakahihiyang pag-atake sa personal na Argumentum ad hominem katangian/katayuan ng katalo at hindi sa isyung tinatalakay o pinagtatalunan. Halimbawa: Ano ang mapapala ninyong iboto ang aking katunggali gayong ni hinidi siya naging pinuno ng kanyang klase o ng kanyang barangay kaya? Balita ko’y under de saya pa yata!
- 56. Mga Uri ng Maling Pangangatwiran: Pwersa o awtoridad ang gamit Argumentum upang maiwasan ang ad baculum isyu at ito ay maipanalo ang argumento. Halimbawa: Tumigil ka sa sinasabi mo! Anak lang kita at wala kang karapatang magsalita sa akin nang ganyan! Baka sampalin kita at nang makita mo ang hinahanap mo!
- 57. Mga Uri ng Maling Pangangatwiran: Upang makamit ang awa at Pagkampi ng mga nakikinig, Argumentum ad Bumabasa, ginagamit ito misericordiam Sa paraang pumipili ng mga Salitang umaatake sa Damdamin at hindi sa kaisipan. Halimbawa: Limusan natin ang mga kapuspalad na taong ito sa lansangan. Hindi ba natin nakikita ang marurumi nilang damit, payat na pangangatawan at nanlalalim na mga mata? Ano na lamang ba ang magbigay ng ilang sentimos bilang pantawid-gutom?
- 58. Mga Uri ng Maling Pangangatwiran: Sa ingles ang ibig sabihin nito ay It doesn’t follow. Non sequitur Pagbibigay ito ng konklusyon Sa kabila ng mga walang Kaugnayang batayan. Halimbawa: Ang santol ay hindi magbubunga ng mangga. Masamang pamilya ang pinagmulan niya. Magulong paligid ang kanyang nilakhan. Ano pa ang inaasahan mo sa ganyang uri ng tao kundi kawalang- hiyaan!
- 59. Mga Uri ng Maling Pangangatwiran: Gamitin ito ng mga Pilipino Lalo na sa mga usapang Ignoratio Baberya, wika nga. elenchi Kilala ito sa ingles na Circular reasoning o Paliguy-ligoy. Halimbawa: Anumang bagay na magpapatunay sa aking pagkatao ay maipaliliwanag ng aking butihing maybahay. Tiyak ko namang paniniwalaan ninyo siya pagkat naging mabuti siyang ina ng aking mga anak, kahit tanungin pa ninyo sila ngayon.
- 60. Mga Uri ng Maling Pangangatwiran: Dahil lamang sa ilang aytem/ Sitwasyon, nagbibigay na Maling Paglalahat Agad ng isang konklusyong Sumasaklaw sa Pangkalahatan. Halimbawa: Ang artistang ito ay naging tiwali sa kanyang panunungkulan. Ang artista namang iyon ay maraming asawa, samantalang bobo naman ang isang ito na tumatakbo bilang konsehal. Huwag na nating iboto ang mga artista!
- 61. Mga Uri ng Maling Pangangatwiran: Karaniwang nang tinatawag Na usapang lasing ang Maling Ganitong uri pagkat mayroon Paghahambing Ngang hambingan ngunit Sumasala naman sa Matinong konklusyon. Halimbawa: (Sagot ng anak sa ina) Bakit ninyo ako patutulugin agad? Kung kayo nga ay gising pa!
- 62. Mga Uri ng Maling Pangangatwiran: Nagsisimula ito sa maling Akala na siya namang Maling Naging batayan. Saligan Ipinapatuloy ang gayon Hanggang magkaroon ng Konklusyong wala sa Katwiran. Halimbawa: Lahat ng kabataan ay pag-aasawa ang iniisip. Sa pag-aasawa, kailangan ang katapatan at kasipagan upang magtagumpay. Dahil dito, dapat lamang na maging tapat at masipag ang mga kabataan.
- 63. Mga Uri ng Maling Pangangatwiran: Naglalahad ng tao o Maling Sangguniang walang Awtoridad Kinalaman sa isyung kasangkot. Halimbawa: Ang Krsitiyano ay pananampalataya ng mga mahihina. Iyan ang ipinahayag ni Karl Marx.
- 64. Mga Uri ng Maling Pangangatwiran: Naghahandog lamang ng Dalawang opsyon/ Dilemna Pagpipilian na para bang Iyon lamang at wala nang Iba pang alternativo. Halimbawa: Upang hindi ka mapahiya sa ating debate, ganito na lamang ang gawin mo: huwag ka nang pumunta o kaya ay magsabmit ka ng papel na nagsasaad ng iyong pag-urong.
- 65. #6 Babasahin: At pagkatapos, tukuyin ang istilong Basahin mo ng Basahin mo ng At pagkatapos, tukuyin ang istilong ginamit ng awtor dito. Tukuyin din kung ginamit ng awtor dito. Tukuyin din kung tahimik ang tekstong tahimik ang tekstong may mga maling pangangatwiran sa teksto may mga maling pangangatwiran sa teksto may pamagat na ““ may pamagat na at kung mayroon, uriin ang bawat isa. at kung mayroon, uriin ang bawat isa. Abuso sa Karapatan” Abuso sa Karapatan” Isulat mo ito sa isang papel at idagdag sa Isulat mo ito sa isang papel at idagdag sa na ibinigay sa iyo na na ibinigay sa iyo na inyong mga sulatin na ipapasa sa akin. inyong mga sulatin na ipapasa sa akin. nakaphotocopy. nakaphotocopy.
- 66. #7 Interaktibong gawain: 1. Magsagawa ng isang informal na pagtatalo sa klase hinggil sa isang napapanahong isyung nakakaafekto sa ating lipunan o sa global na komunidad. 2. Suriin ang mga argumentong inilahad sa pagtatalo. Pansinin kung may gumamit ng mga maling pangangatwiran. Pagsulat ng Komposisyon: 1. Sumulat ng isang komposisyong argumentativ hinggil sa paksang pinagtalunan sa klase. 2. Ipakritik sa iyong mga kamag-aral ang komposisyong iyong ginawa at alamin ang kanyang reaksyon o masasabi sa iyong sinulat. Ipagamit sa kanila ang mga gabay na tanong sa pagkikritik ng komposisyon. 3. Muli itong idagdag sa mga sulatin mo at ako ang huling magkikritik.