Nam Toàn Cầu: kỳ vọng và hiện thực (slides)

International Symposium
on Global South Studies
Nam Toàn Cầu: kỳ vọng và hiện thực
TS Nguyễn Phước Lộc, PhD, Postdoc
Nghiên cứu độc lập, Việt Nam
Email: ng_phloc@yahoo.com
Homepage: www.locnguyen.net
NTC – Nguyễn Phước Lộc – Global South 2024 – TBD

NTC - Loc Nguyen - Global South 2024 2
Tóm tắt
Nam Toàn Cầu (NTC) và Bắc Toàn Cầu (BTC), đó không phải phân chia địa lý và tất nhiên càng không phải
phân tách nam bắc theo đường xích đạo như giới tuyến chia đôi một thế giới trộn giữa vật chất và tinh thần,
giữa tự nhiên và xã hội, giữa thương mại và sản xuất mà đó gần như ảo tưởng phân tách thế giới giữa Phương
Tây và phi Phương Tây giữa giàu và nghèo, với kỳ vọng đạt thế cân bằng sức mạnh khi bắt đầu bứt lên tiếng
nói với trọng lượng của dân số, tài nguyên và hơn hết là khát vọng. Một khi “ảo tưởng” này được thúc ép bởi
khát vọng, hỗ trợ bởi tài nguyên trí tuệ đang lan tỏa cũng như được cổ vũ bởi sự suy giảm quyền lực kiểm soát
của Phương Tây cùng diễn biến chính trị phức tạp đan xen xung đột sẽ dần trở thành hiện thực tiến đến điểm
cân bằng mà tiến trình toàn cầu hóa với luận điểm tự do đã bị chặn lại trong những năm gần đây bởi chủ nghĩa
bảo hộ khai sinh từ khủng hoảng. Bước lùi này tương tự quả bóng bị bóp để hình thành nên xu hướng NTC và
BTC hay hiện thực hóa của ảo tưởng NTC và BTC. Có lẽ hoạt động của NTC bắt đầu bằng thương mại, tài
chính và ngoại giao để hút sức mạnh công nghệ và chính trị tựu trung vẫn là lợi ích nhưng tạo nên một tưởng
tượng giả lập của thượng viện BTC và hạ viện NTC. Tuy nhiên tôi không nghĩ rằng NTC tạo nên cực mà đúng
hơn là một phong trào, một sân khấu nơi các cường quốc cố gắng tạo nên cực và những quốc gia khác chen
chân mưu cầu lợi ích chính đáng.
8/19/2024

Nội dung
1. Vòng vèo và lắt léo
2. Chủ nghĩa tự do và bạn bè
3. Chủ nghĩa kiến tạo và thực thể phi nhà nước
4. NTC được trợ lực bởi tự do và kiến tạo
5. Thay lời kết
8/19/2024

Trường phái Fisher kiểm định giả thuyết dựa trên dữ liệu lịch sử khách
quan:
Đúng như bản chất khách quan của nghiên cứu xác suất lúc đầu – tổng hợp
quy luật từ dữ liệu khách quan x với định lý giới hạn trung tâm và xa hơn
là ghép nối với lý thuyết độ đo từ giải tích đưa trí tưởng tượng đến giới
hạn của vô cực, nhưng và vui lòng lưu ý điểm “nhưng” ở đây, giả thuyết
qua tham số θ luôn được giả định một cách chủ quan tuân theo một hình
thái phân bố nào đấy – cụ thể là phân bố chuẩn. Chủ quan tương ứng ý
niệm có thể đến từ thượng đế, đến từ tự nhiên hoặc bị chặn truy hồi vì chủ
quan tự định nghĩa là chủ quan.
8/19/2024

Trường phái Bayes chủ quan định xác suất của giả thuyết qua tham số θ
rồi sau đó dần củng cố hoặc bác bỏ giả thuyết bởi dữ liệu lịch sử khách
quan x:
Vậy trường phái Bayes cũng đi theo bản chất khách quan của xác suất
do tính khách quan của dữ liệu. Người đọc đến đây sẽ cảm nhận rằng tồn
tại đan xen giữa những trường phái khác biệt nếu như những trường phái
này tồn tại, hay nói cách khác sự tồn tại mang tính chất đan xen và phi
tuyến nhưng học thuyết tư tưởng cũng như chính sách xã hội cụ thể buộc
phải định hình theo phân tách – phân cực, nhưng để làm gì? Thì là để
giải thích, để hiện thực hóa và có thể đơn giản hơn – để an tâm ru ngủ
trong thế giới đan xen với những khoảng thức bận rộn.
8/19/2024

Tồn tại biểu diễn qua tri thức và tri thức lần nữa lại là sự diễn dịch theo một chuỗi dài
lịch sử, nếu nghiên cứu một lĩnh vực khoa học khác liên quan đến ngôn ngữ học – dịch
máy thống kê (statistical translation machine – STM) thì chúng ta sẽ cảm nhận rằng ngữ
nghĩa và ngữ pháp có thể không cần được biết đến cụ thể vì nghệ thuật thống kê đặt
tương ứng giữa hai ngôn ngữ theo chiều dài lịch sử dữ liệu sẽ ngầm định lên ngữ nghĩa
mà không cần biết ngữ nghĩa cũng như ngữ pháp như thế nào. Nói cách khác, thay vì cố
gắng mô tả ngữ nghĩa trong vô vọng, hãy biết sự tồn tại tương giao thì sẽ có thể biểu
diễn gián tiếp trở lại ngữ nghĩa, nên cần cẩn thận với sự lừa gạt của cảm giác rằng mô tả
ngữ nghĩa phức tạp hơn tồn tại tương giao. Điều này ám chỉ sự tồn tại trong mối tương
giao mang ý nghĩa siêu việt hơn ngữ nghĩa do chính con người tạo ra hay do chính con
người biểu diễn, hoặc nói cách khác, không hoàn toàn hẳn rằng ý niệm tạo thành thế
giới mà ý niệm có nguồn gốc siêu việt bằng sự tồn tại tương giao tạo thành thế giới mà
con người men chân tạo ra những ý niệm theo một cực cũng như sáng lập một ý niệm
rằng các ý niệm tạo thành thế giới theo cực khác.
8/19/2024

Ngoài ra ý niệm phái sinh có thể quan nhập lại tồn tại tương giao, ví dụ một người đột nhiên
phát sinh vĩnh viễn ý niệm “mặt trời mọc ở hướng tây” vào một thời điểm nào đó sẽ tạo ra
bằng sinh sản và giáo dục những bản thể con cháu tích hợp ý niệm mặt trời mọc ở hướng tây
vào chúng (chúng tin vậy) và ảnh hưởng lên vô số biến dịch trong tồn tại mà hệ quả không
sao lường được bằng ngữ nghĩa mô tả. Vậy tồn tại là gì? Một câu hỏi cực kỳ khó giải đáp nên
người đọc hãy tham chiếu một luận điểm của vật lý học – vật chất là điểm kỳ dị của trường
hoặc theo công thức nổi tiếng của Einstein nơi khối lượng - vật chất theo nghĩa thông thường
và năng lượng hoán đổi cho nhau (tương giao) và năng lượng với photon khối lượng 0 không
phải vật chất cầm nắm được nhưng chắc chắn tồn tại đối với con người như những ý niệm.
Tồn tại và tồn tại đối với con người có thể khác nhau và khác nhau như thế nào? Hẳn nhiên
tồn tại hai sự tồn tại và chúng có thể hợp thành một, ý niệm như giả tướng tương giao tựu
thành thế giới như nhiều gợn sóng. Người đọc vui lòng tham khảo thêm hai bài nghiên cứu
“Trí tuệ luận” (https://osf.io/y3upr) và “Tàng thức và phân tâm học”
(www.researchgate.net/publication/345774161_Tang_thuc_va_phan_tam_hoc).
8/19/2024

Lịch sử theo nghĩa rộng là chuỗi hình thái sự kiện diễn biến trong hay chính là
nền văn minh loài người, được lặp lại, lặp lại có tiến triển theo hình xoắn ốc, đột
biến, hay ảo giác? Tất cả đều đúng với sự trộn lẫn các sự kiện có con người tham
gia và được con người đánh giá / nhìn nhận như một ý niệm lịch sử, tất cả bủa
vây con người trong một tấm lưới mà con người tiêu biểu với những vĩ nhân
thỉnh thoảng nhìn qua mắt lưới. Chẳng hạn Hegel đề ra pháp quyền trừu tượng
(pháp quyền lý tính) dẫn xuất từ pháp quyền tự nhiên sao cho những gì phù hợp
với tự nhiên (tồn tại) thì hợp lý trở thành đạo đức và thành luật, vì vậy pháp
quyền nhà nước với hệ thống luật được tham chiếu và đánh giá với pháp quyền
trừu tượng hợp theo đạo đức tự nhiên. Tôi hiểu rằng đạo đức mà Hegel đề cập
không hoàn toàn luân lý mà đúng hơn là bao trùm quy luật vận hành của tự nhiên
gần với Đạo Đức kinh của Lão Tử, nếu con người là một phần của tự nhiên thì
hẳn nhiên cũng đề cập đến cưỡng chế luân lý nội tâm.
8/19/2024

Vương Dương Minh đề ra trí lương tri nhưng trí lương tri của Vương Dương Minh là sự
dịch chuyển quy luật vận hành vũ trụ/tự nhiên vào trong nội tâm, soi sáng nội tâm, làm
theo nội tâm để hiểu tận cùng sự vật tiến đến tri hành hợp nhất. Vậy trí lương tri không
hoàn toàn là lương tâm liên quan đến tâm lý và luân lý, nói cách khác, Vương Dương
Minh thu vũ trụ vào trong nội tâm rất gần với Phật học ứng dụng, lúc đó đạo đức và luân
lý tiến vào một cách tự nhiên mà không thể ngăn cản. Đây là một dạng ý niệm phái sinh từ
đặt tương quan giữa tự nhiên và nội tâm vì không thể, không cần hoặc không muốn mô tả
vũ trụ – một hình thức dịch máy thống kê mà tính chính xác vẫn còn để ngỏ nhưng khả
dụng và khả thi. Người đọc vui lòng tham khảo bài nghiên cứu “Tàng thức và phân tâm
học” để hiểu thêm về sự phân tách giả tưởng giữa cái gọi là tâm-tàng thức và bản thể vũ
trụ. Trở lại tấm lưới lịch sử và khát vọng xé tung tấm lưới để thấu triệt sự tồn tại đã hình
thành nên khát vọng tự do vốn như bản chất tự nhiên và tất nhiên sẽ hợp lý để trở thành
luật theo Hegel, từ đó chủ nghĩa tự do ra đời mà sức mạnh của nó bị/được kích hoạt bởi
trói buộc của lưới lịch sử cũng do con người tạo ra và/hoặc liên quan đến con người.
8/19/2024

Tôi hiểu rằng Hegel không phủ định pháp quyền tự nhiên (natural right/law) mà chỉ mở rộng pháp quyền
tự nhiên thành pháp quyền lý tính (rational right/law) thể hiện lý trí (reason) và ý lực/ý chí tự do (free
will) của con người trong sự phát triển lịch sử và xã hội loài người, nhấn mạnh lý trí và ý lực con người
trong xã hội sao cho tương hợp với những nguyên tắc tự nhiên và bất biến của pháp quyền tự nhiên. Pháp
quyền lý tính tiếp theo là cơ sở hình thành pháp quyền thực định (positives right/law) hay pháp quyền
nhà nước (state right/law) tức hệ thống luật pháp quản trị nhà nước và xã hội. Khi chưa thể kiểm định
pháp quyền thực định đang tự hoàn thiện với nhiều biến thể trong các nhà nước khác nhau thì pháp
quyền lý tính là cột mốc tham chiếu để đánh giá pháp quyền thực định, do đó pháp quyền lý tính là đối
tượng của triết học pháp quyền và pháp quyền thực định là đối tượng của nhà nước (Các nguyên lý của
triết học pháp quyền – Hegel), đồng thời có thể xem nhà nước là hiện thân của pháp quyền lý tính. Tuy
nhiên, trong nghiên cứu này, nếu xem lịch sử và xã hội như những ý niệm thì pháp quyền lý tính hợp
nhất với pháp quyền tự nhiên nên pháp quyền thực định là ý niệm phái sinh, như vậy giải tỏa được khúc
mắc để khẳng định rằng hợp lý tính của ý lực con người trong xã hội rộng lớn sẽ có khả năng cao hoặc
tiệm cận với hợp lý tính của tự nhiên với lưu ý rằng quan điểm của Hegel được phát biểu chính xác là sự
đồng nhất giữa hợp lý tính và tồn tại, cái gì hiện thực thì hợp lý tính và cái gì hợp lý tính thì hiện thực.
8/19/2024

Hegen cho rằng hiện thực là hiện thực của “bản thân khái niệm/ý niệm (concept)” chứ không phải hiện
thực của “khái niệm của chúng ta”, nhưng lập luận này sẽ gặp phải nghịch lý khi thực tại phụ thuộc vào ý
thức của con người theo những phát kiến vật lý học gần đây nếu như không thừa nhận ý niệm cũng là thực
tại. Suy ra từ lập luận Hegel, điểm khởi đầu của pháp quyền thực định cũng là điểm nối với pháp quyền lý
tính là tổng thể các mối liên hệ giữa một người và những người khác thể hiện qua quyền sở hữu / quyền tự
chủ / quyền hợp đồng – một hình thức của khế ước, nhưng tại sao quyền sở hữu có vai trò quan trọng như
vậy? Vì quyền sở hữu thể hiện cả hai mặt vấn đề: ý lực (free will) và mối quan hệ, hay nói cách khác,
quyền sở hữu kết nối mối quan hệ với ý lực cũng như thúc đẩy/khống chế ý lực bởi mối quan hệ. Tổng thể
các mối liên hệ góp phần tạo nên hợp lý tính của ý lực con người, tức là tư cách xã hội của con người
được quy định bởi quyền sở hữu và quyền tự chủ, nên tổng thể các mối liên hệ này tạo thành pháp quyền
trừu tượng (abstract right/law) là mối nối giữa pháp quyền lý tính và pháp quyền thực định. Nói cách khác,
với nhãn quan của pháp quyền thì con người được định nghĩa / phân biệt bởi mối liên hệ với xung quanh
và chính những mối liên hệ này xác lập trật tự xã hội với lưu ý rằng trật tự và công lý làm cơ sở cho hệ
thống luật nhà nước (state law). Như vậy pháp quyền trừu tượng cũng là cơ sở của cái hiện thực hóa pháp
quyền lý tính và việc đặt tổng thể các mối liên hệ này cũng là đặt ánh xạ tương giao. Một bước rất ngắn từ
pháp quyền trừu tượng đến phát biểu hiến pháp – nền tảng của pháp quyền thực định.
8/19/2024

Sau Thế Chiến II xảy ra chiến tranh lạnh mà một số chính khách và học
giả cho rằng bắt nguồn từ ý thức hệ nhưng tôi lại nghĩ đến nguồn gốc địa
chính trị nhưng vẫn chưa hoàn toàn toàn đúng, nguồn gốc khả dĩ đúng hơn
là cơ địa của địa lý, quốc gia, xã hội, dân tộc, văn hóa trộn lẫn vào nhau tô
những vệt màu lên bức tranh lợi ích mà hẳn nhiên lợi ích phải hiểu theo
nghĩa rộng theo cách hiểu trí lương tri của Vương Dương Minh bao gồm
lương tâm, theo đó lợi ích là sự thõa mãn. Lúc này ý thức hệ là tâm lý
thưởng ngoạn thể hiện lên nét mặt cũng như luận giải thể hiện bằng bài
nghiên cứu của người thưởng ngoạn bất kể chính khách hay học giả, và
cũng có thể cho rằng ý thức hệ hợp thức hóa / luật hóa cơ địa. Thay vì nói
đến ngữ nghĩa quá rộng của cơ địa, ta hãy thu hẹp vào địa chính trị để dễ
tìm hiểu và dễ suy luận từ việc nhỏ ra việc lớn.
8/19/2024

Alfred Thayer Mahan vào cuối thế kỷ 19 đề ra chiến lược biển phát huy sức mạnh kinh
tế lẫn quân sự bằng bảo hộ thương mại bởi hải quân, làm chủ đại dương vốn chiếm ¾
địa cầu, hợp với tư tưởng khai phóng được người Mỹ nhiệt liệt hưởng ứng & triển khai
sức mạnh đạp trên hai đại dương Đại Tây Dương và Thái Bình Dương, nói rằng bá
quyền xưng hùng thiên hạ cũng được mà phát huy giá trị Mỹ, gieo hạt giống tự do cũng
được. Bất luận thế nào chiến lược hướng đại dương có khí thế tiến công khi nội lực
trong thế bất bại, rõ ràng Hoa Kỳ với tài nguyên công nghệ cùng trình độ văn minh bản
địa vượt trội, nơi cư ngụ hòa hảo với Canada ở phía bắc trong khi có sức ảnh hưởng và
thu hút rất lớn với Nam Mỹ, các quốc gia Nam Mỹ cũng không có sự đe dọa đối với
Hoa Kỳ. Lưu ý, Hoa Kỳ về căn bản gần như là đảo quốc khổng lồ. EU và Nhật Bản núp
dưới ô quân sự của Mỹ để phục hồi sức mạnh tổng lực sau những đau đớn, có lẽ đã hiểu
rất rõ rất sớm theo chiều hướng Alfred Thayer Mahan toan tính, cũng như hiệu ứng lề
về suy giảm sức mạnh Mỹ và các hiệu ứng lề khác mà có lẽ những cường quốc khác
cũng nghĩ đến.
8/19/2024

Chiến tranh lạnh sau năm 1945 giương ngọn cờ cạnh tranh ý thức hệ tư bản-cộng sản nhưng Liên Xô chủ yếu triển khai
ảnh hưởng khu vực xung quanh cụ thể gồm những nước cộng hòa thành viên ở Trung Á và Đông Âu; đây là chiến lược
hướng lục địa căn bản trên địa lý trải dài từ Âu sang Á của Nga – lục địa Á Âu mà sau này vào cuối thế kỷ 20, Aleksandr
Gelyevich Dugin tựu thành ý niệm chủ nghĩa Tân Á Âu với vùng đất trái tim Nga và Đông Âu. Chiến lược Đại Á Âu dẫn
xuất từ học thuyết Tân Á Âu của Aleksandr Gelyevich Dugin thuộc dạng phòng thủ phản công dựa trên sức mạnh lục địa
cầm cự kềm chế và sau đó kỳ vọng vượt trội vì rằng lục địa Á Âu mà Nga đang nắm giữ được bảo đảm bởi chủ quyền
quốc gia ít nhất trong nhất thời chưa thể suy suyển nhưng tầm kiểm soát đại dương có thể dần vuột khỏi tầm tay bởi biến
động nội tại và biến động xung quanh cũng như sức mạnh kinh tế bản địa. Trên phương diện khác, vùng đất trái tim của
học thuyết Á Âu cổ điển (cuối thế kỷ 19) bởi Halford John Mackinder hay chính học thuyết Á Âu cổ điển đã thiên lệch
lục địa vì các trung tâm quyền lực ngày nay định hình nhiều khía cạnh ảo hơn mà đứng đầu là trình độ công nghệ chứ
không phải khả năng tự cung tự cấp kể cả không gian sinh tồn có thể được cho quan trọng hơn hoặc làm nền tảng của tự
cung tự cấp, ngoài ra, mạng lưới giao thông vận tải đang dần chứng tỏ năng lực hàng không cũng như ¾ địa cầu vẫn cần
nhiều tàu biển và ở đây tôi chưa đề cập đến tâm lý – tình cảm dân tộc. Năng lực tự cung tự cấp tạo cảm giác về thế bất
bại nhưng có thể dẫn đến tổng bằng 0 nếu thiếu một trong những tương tác, khuếch trương năng lượng, hay lực hút. Nếu
mở rộng ý nghĩa tự cung tự cấp bao gồm công nghệ thì thật khó tin rằng tự cung tự cấp có thể tăng cường khoa học công
nghệ vì ngay trong sự bao hàm ám chỉ công nghệ như bất kỳ lĩnh vực sản xuất và thương mại, điều này chưa đúng vì
công nghệ không tuyến tính đo lường được bằng lợi ích cụ thể, hơn thế nữa, ngay cả thương mại và sản xuất có thể dẫn
đến tổng bằng 0 nếu thiếu tương tác.
8/19/2024

Thật ra còn có một loại chiến lược địa chính trị khác nặng tính phòng thủ đến từ trung nguyên Hoa Hạ,
nơi một số chiến lược gia (nếu tôi nhớ không nhầm thời Tống) khẳng định vùng trung nguyên châu thổ
Hoàng Hà – Dương Tử đất rộng người đông sản vật phong phú, nếu cố gắng phòng ngự sao cho kinh tế
ngày càng phát triển thì sẽ vượt lên những bộ lạc du mục Hung Nô dần lụn bại, một dạng chiến lược dựa
trên quy luật hồi chuyển bốn mùa của minh triết văn minh nông nghiệp, nhưng người Mãn Châu đã vượt
qua trường thành quan ải cai trị trung nguyên mấy trăm năm, vì sao vậy? Quá Tần Luận Giả Nghị trước
đó từng cảm thán nhà Tần trải qua mấy đời chế ngự chư hầu nhưng rốt cuộc đế nghiệp chưa qua nổi hai
đời, văn chương lập luận như Trương Hán Siêu “phải đâu đất hiểm cốt mình đức cao”, rõ ràng Giả Trương
lướt qua pháp trị và có thể chưa vượt qua đức trị. Cơ sở hạ tầng chi phối kiến trúc thượng tầng và ngược
lại; đại chiến lược cũng như minh triết cùng lập luận Giả Trương bị chi phối bởi cơ địa hay địa chính trị
và rất nhiều yếu tố, phòng thủ chưa đi đôi thúc đẩy sức mạnh kinh tế quân sự và bản chất bị động của
phòng thủ. Uy lực pháp trị cần có đao pháp duy lý phân tách đến từng chân tơ kẽ tóc trong đó có địa chính
trị, mà những quốc gia càng rộng lớn luôn đối mặt với phân liệt cát cứ buộc phải kềm nén chủ nghĩa tự do
hoặc cân bằng tự do với thời gian nung chảy mà Hoa Kỳ và EU đã và đang trải qua cũng như tình cảm
thống nhất và quan hoài từng mảnh suy yếu nếu bị phân liệt không còn cơ hội nung chảy.
8/19/2024

Tuy nhiên tôi nghĩ rằng có thể cảm xúc đã lừa gạt vì nếu
như không đặt nặng tình cảm thống nhất và sự hốt hoảng
nung chảy thì còn có chiến lược khác nơi chủ nghĩa tự do
và bạn bè của nó – chủ nghĩa kiến tạo đã cùng nhau hớn
hở tung tăng và đang tụm năm tụm ba thầm thì chơi trò
xếp hình. Nhưng một lần nữa hãy để đao pháp duy lý
phân tách chủ nghĩa tự do đến chủ nghĩa tự do kinh tế
trước tiên theo một chiều phân ly đơn giản và ngây thơ:
cơ sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng tầng.
8/19/2024

Khi Francis Fukuyama khẳng định sự cáo chung của lịch sử với thắng thế của
chủ nghĩa tự do kết thúc chiến tranh lạnh gần cuối thế kỷ 20, tôi hiểu rằng đó là
cáo chung về sự lầm tưởng ý thức hệ như là nguyên do chính khi tôi không phản
bác hay cố gắng phản biện một cách vô lý quan điểm của Francis Fukuyama, vì
rằng ý thức hệ như là một ý niệm thì nó là ý niệm phái sinh đi sau khát vọng /
quy luật tự do như là luật tự nhiên, do đó chủ nghĩa tự do giả sử gây ra sự cáo
chung cho những chủ nghĩa khác thì ý niệm tự do vẫn diễn tiến theo nhịp điệu
phát sinh ý thức hệ / ý niệm phái sinh mới biểu diễn nó trong muôn ngàn lắt léo
của thế giới loài người. Sự cáo chung hay tỉnh thức? Hãy thay chủ nghĩa tự do
bằng ý niệm tự do? Người đọc còn có thể hiểu ý thức hệ không là nguyên do
chính của chiến tranh lạnh và/hoặc chủ nghĩa tự do lúc đó chưa phải là chủ
nghĩa tự do thực thụ/tinh vi bằng lúc này.
8/19/2024

Trong nội tại con người, tôi chưa thể tìm ra quy luật nào mạnh hơn tự do với điều kiện
chiếu qua/tương giao tự nhiên và điều kiện trở thành luật pháp quyền. Tự do có mối liên
hệ mật thiết với dục vọng mà dục vọng vừa có động lực rất lớn vừa gắn với bản năng
sinh tồn và bản năng sinh tồn bảo đảm sự tồn tại loài người theo nghĩa rất hẹp nhưng rất
cụ thể. Nếu sức mạnh tự do lớn đến vậy thì tại sao Montesquieu cho rằng con người
phải hi sinh một phần tự do để lập thành nhà nước trong sự ràng buộc pháp luật? Vấn đề
là tự do nguyên thủy bị môi trường uy hiếp nên cần nhà nước bảo vệ dẫn đến mâu thuẫn
là sự trói buộc (của pháp luật) đồng hành tự do tương tự sự đồng nhất giữa cái đồng
nhất và cái không đồng nhất được đề cập trong triết học pháp quyền Hegel. Lập luận
này dẫn đến sự đền bù bằng tăng cường tự do cá nhân trong hộp cát nhà nước nhưng
tổng quát ý niệm tự do tự nhiên khiến người ta buộc phải nghĩ đến: còn tự do nhà nước
thì sao để đạt đến tương ứng – ánh xạ tổng hòa vì giới hạn của tự do trong hộp cát?
8/19/2024

Chủ nghĩa tự do dựa trên tự do cá nhân thiết lập quyền bình đẳng giữa mọi cá nhân
tham gia trị quốc nên tự do cá nhân là cơ sở của dân chủ nhưng khi ta đề cập đến
hộp cát nhà nước thì tự do cá nhân bị giam hãm như thuở đầu ý niệm tự do phát sinh
trong trói buộc bởi lưới lịch sử. Lúc chủ nghĩa tự do vượt lên sau chiến tranh lạnh là
lúc đi đến giới hạn bức bối của bức tường tự do cá nhân nên tôi cho rằng lịch sử lần
nữa tạo ra khái niệm/ý niệm tự do nhà nước và tự do nhà nước là một bước trung
gian với kỳ vọng đẩy chủ nghĩa tự do nói chung và tự do cá nhân đi xa hơn. Điều
này hình thành nên thực thể bao trùm cá nhân nhưng cần định nghĩa một dạng thức
sự sống của thực thể ít nhất trong địa hạt chính trị để mở rộng lý tự nhiên và cơ sở
pháp lý của tự do. Và nếu những thực thể này, ví dụ: nhà nước và tổ chức phi chính
phủ, được cấp quyền tự do cùng những nhu cầu khác thì khẳng định tự do liên hệ
mật thiết với dục vọng không phải cực điểm của duy lý. Tương tự vậy, chủ nghĩa tự
do liên quan cơ địa cũng không phải cực điểm duy lý, và cơ sở tạo thành bước đệm
nhòa ranh giới duy vật-duy tâm lại càng rõ.
8/19/2024

Một nghịch lý xảy ra, nếu tự do thực thể là bước tiến triển của chủ nghĩa tự do thì sẽ có khả năng tự do thực thể
làm suy giảm tự do thành viên của nó – tự do cá nhân, điều này đã và đang xảy ra, cho nên biến tướng có chủ ý
hay vô thức của tự do thực thể cũng là bạn bè của nó là những phong trào tập hợp (ví dụ: không liên kết), tái cân
bằng (ví dụ: Nam Toàn Cầu), hoài niệm, duy trì, tự chủ, cấp tiến để các bên đồng ý, thỏa hiệp, thỏa mãn – biểu
hiện của tự do trong bất cứ hình thức: cá nhân hay thực thể. Tóm lại, thắng thế của chủ nghĩa tự do sau chiến
tranh lạnh thể hiện rằng những trường phái tự dịch chuyển để hội tụ rồi lại phân kỳ theo hướng đã hội tụ, mỗi
lần hội tụ là tiến triển hoặc suy biến, theo nghĩa này, cáo chung là hội tụ và tất nhiên tiến triển là kỳ vọng. Sự
phân kỳ mờ mịt hơn hội tụ và điều này có hợp với luật tự nhiên hay không? Tôi tin là hợp với luật tự nhiên. Cái
gì theo tự nhiên là hợp lý và hợp lý thành luật với con người, nhưng ngược lại cái gì phù hợp với con người có
thể hợp lý trong tự nhiên. Điều này có thể không mâu thuẫn vì sự mờ mịt của tiêu chuẩn cái gì phù hợp với con
người có thể đến từ tự nhiên hay hiểu nôm na – con người là sản phẩm của tự nhiên. Tuy nhiên con người cũng
là tự nhiên, thực thể cũng là tự nhiên nếu người đọc nghiên cứu hai bài viết “Trí tuệ luận” (https://osf.io/y3upr)
và “Tàng thức và phân tâm học” (www.researchgate.net/publication/345774161_Tang_thuc_va_phan_tam_hoc).
Ánh xạ đồng nhất là một dạng đặc biệt của song ánh trong toán học, theo đó về bản chất, Vương Dương Minh
đã thực hiện một song ánh mang tên trí lương tri mà song ánh này đang trôi đi như áng mây ý niệm được 500
năm. Không có gì mất đi trong thế giới loài người đối với loài người.
8/19/2024

Lúc EU núp dưới ô quân sự Mỹ phục hồi sức mạnh tổng
thể tựa hồ vô tình giao thoa với cơ chế kiểm soát quyền lực
và vũ lực, một tư duy tiến bộ rất lớn sau điểm mốc thế
chiến 2 làm manh nha cho chủ nghĩa kiến tạo sau chiến
tranh lạnh, và cũng tựa hồ vô tình giao thoa với địa chiến
lược tăng cường vùng đệm bảo đảm cho cơ chế kiểm soát
quyền lực và vũ lực. Đó là sự hội tụ đã được đề cập khi dữ
liệu lịch sử đủ độ dày đắp nền cao hơn cho nền văn minh.
8/19/2024

Những chủ thuyết chính của nền chính trị thế giới bao gồm chủ nghĩa hiện
thực, chủ nghĩa tự do và chủ nghĩa kiến tạo xoắn vào nhau nhưng chủ nghĩa
kiến tạo là bạn bè anh em với chủ nghĩa tự do vì chúng có nguồn gốc ý niệm
tự do khi chủ nghĩa hiện thực đặt trọng tâm vào sức mạnh, cân bằng quyền
lực và tất nhiên địa chính trị chiến lược đã được đề cập luôn là mối bận tâm
hàng đầu của chủ nghĩa hiện thực. Vì vậy chủ nghĩa kiến tạo và tự do đi theo
chiều hướng pháp lý nhiều hơn với những thực thể phi nhà nước – những tổ
chức phi chính phủ và kỳ vọng chủ ý hay vô thức rằng thực thể phi nhà nước
sẽ đối trọng với nhà nước. Sau đó thì như thế nào? Hộp cát nhà nước sẽ phải
mở rộng (tự do) hơn cho thành viên trong cuộc chạy đua với thực thể phi nhà
nước vì khởi điểm của thực thể phi nhà nước nhằm giải quyết vấn đề hơn là
cạnh tranh quyền lực nhưng ta hãy lưu ý rằng cạnh tranh quyền lực cũng như
chiếm hữu là luật tự nhiên.
8/19/2024

Xin nhắc lại rằng chủ nghĩa hiện thực với chủ thể quốc gia tập trung vào bảo vệ và tăng cường lợi
ích cùng cạnh tranh sức mạnh, chủ nghĩa tự do có chủ thể là quốc gia và các thể chế quốc tế tập
trung vào mở rộng thị trường tự do, tăng cường luật pháp quốc tế, rất xem trọng dân chủ hóa và sự
hợp tác quốc tế trong khi đó chủ nghĩa kiến tạo có chủ thể chính là cá nhân và thực thể phi nhà nước
tập trung vào sự ảnh hưởng của các dòng tư tưởng, bản sắc và quan điểm (Các lý thuyết về chính trị
thế giới – nghiencuuquocte.org). Chủ nghĩa kiến tạo “cấp” sự sống cho thực thể nhà nước/phi nhà
nước như cá nhân với bản sắc, quan điểm, niềm tin, và ý tưởng, có nghĩa là cấu trúc thực thể là cấu
trúc tư tưởng/bản sắc khác với quốc gia/tổ chức mang tính vật chất nhiều hơn. Đó là cấu trúc ảo với
những thuộc tính hay định hình tập thuộc tính của bất kỳ thực thể cho dù là cá nhân, nhà nước, phi
nhà nước, tổ chức phi chính phủ. Như vậy điểm chung nhất của chủ nghĩa hiện thực và chủ nghĩa tự
do là duy lý, điểm chung nhất của chủ nghĩa tự do và chủ nghĩa kiến tạo là ý niệm tự do. Tôi cho
rằng điểm chung ý niệm tự do rất quan trọng vì cấu trúc/tập thuộc tính “ảo” của chủ nghĩa kiến tạo
điều hòa trở lại lý luận chính trị, theo đó kiến trúc thượng tầng trở lại chi phối cơ sở hạ tầng.
8/19/2024

Cấu trúc tập thuộc tính có trước và làm tham chiếu cho luật nhà nước vì nó là luật tự nhiên nên chủ
nghĩa kiến tạo đề cao việc lập ra các quy chuẩn. Hơn nữa, cấu trúc tập thuộc tính làm nhòa ranh giới
giữa cá nhân và thực thể bao trùm cá nhân, có thể là cơ sở lý luận quan trọng cho hướng hội tụ sắp tới
của chủ nghĩa tự do. Chủ nghĩa kiến tạo đề cao bản sắc xã hội (có thể xem xã hội là xã hội một nhóm
người/sắc tộc có cấu trúc tập thuộc tính) vì xã hội là môi trường tác động lên thực thể, nghĩa là xã hội
đã kiến tạo nên tập thuộc tính/bản sắc của thực thể thông qua tương tác, nên bạn bè của chủ nghĩa tự
do – các phong trào (xã hội): tập hợp (ví dụ: không liên kết), tái cân bằng (ví dụ: Nam Toàn Cầu),
hoài niệm, duy trì, tự chủ, cấp tiến cũng trở thành bạn bè của chủ nghĩa kiến tạo có bản sắc và có cơ
sở lý luận để trả lời câu hỏi: còn tự do nhà nước thì sao để đạt đến tương ứng – ánh xạ tổng hòa vì giới
hạn của tự do trong hộp cát? Nói cách khác, phong trào xã hội không khác bao nhiêu so với cá nhân
và thực thể nhà nước/phi nhà nước nếu phong trào xã hội có bản sắc/tập thuộc tính và hẳn nhiên có
bản sắc/tập thuộc tính vì phong trào xã hội do xã hội gây ra/tạo nên. Nhắc lại rằng tập thuộc tính nếu
tham chiếu với ý niệm thì tập thuộc tính là các ý niệm phái sinh từ đặt song ánh tương giao.
8/19/2024

Như đã nêu trên, phong trào xã hội không khác bao nhiêu so với cá nhân và thực thể nhà nước/phi nhà
nước và có thể khẳng định Nam Toàn Cầu (NTC) là một phong trào (người đọc vui lòng đọc phần tóm
tắt) nhưng liệu có phải là phong trào xã hội hay không vì nếu NTC không phải phong trào xã hội thì
chưa thể khẳng định NTC được trợ lực bởi chủ nghĩa tự do và chủ nghĩa kiến tạo khi NTC được đề
xướng và tập hợp bởi những quốc gia đặc biệt là các cường quốc nơi chủ nghĩa hiện thực có ưu thế rõ
ràng với mục đích tập hợp lực lượng và tạo cực nghiêng về đối kháng. Đúng là NTC do các quốc gia
tập hợp, một số nghiêng đối kháng, một số nghiêng đòi hỏi quyền lợi và tiếng nói, và ngay trong đối
kháng cũng có mưu cầu lợi ích, nhưng nhìn chung và bất luận thế nào, NTC thể hiện khát vọng cân
bằng rút ngắn khoảng cách giàu nghèo và khái niệm giàu nghèo gắn với quần chúng/xã hội nhiều hơn
từ lập luận nhà nước khoanh vùng xã hội. Lập luận trên chứng tỏ NTC là phong trào xã hội nhưng nó
có mở rộng hộp cát nhà nước hay không vẫn còn là câu hỏi. Tất nhiên sẽ còn nhiều phong trào xã hội
như NTC. Nếu thực thể nhà nước đồng nhất với xã hội thì chưa hoàn toàn phù hợp với quan điểm của
chủ nghĩa kiến tạo, không có gì cao hơn nhà nước thì không phải là quan điểm của chủ nghĩa kiến tạo.
8/19/2024

Những phong trào xã hội cho dù được kích hoạt và chi phối bởi các quốc gia không
phải thực thể phi nhà nước thì tự chúng vẫn tương tác nội tại hình thành nên bản sắc
phổ xuống bản sắc thành viên, ẩn sau một cách vô hình trung lại đi theo đường
hướng của chủ nghĩa tự do và kiến tạo. Đúng là đi theo chủ nghĩa kiến tạo nhưng tại
sao còn theo chủ nghĩa tự do? NTC giải phóng năng lượng kinh tế, giải phóng tiếng
nói những nước nghèo hơn nghĩa là tạo sự tự do kinh tế của nước nghèo đối với
nước giàu nhưng NTC không thể chế ngự thành viên như nhà nước chế ngự cá
nhân/công dân vì luật trong phong trào xã hội tựu thành quy chuẩn, bản sắc và tư
tưởng đúng với chủ nghĩa kiến tạo bên cạnh luật hoạt động và luật hoạt động chưa
đủ mạnh bằng quy chuẩn tư tưởng nếu xét theo mối liên kết với luật tự nhiên. Người
đọc đến đây sẽ cảm nhận rằng chính vì mối liên kết với chủ nghĩa kiến tạo nên NTC
sẽ có khả năng (chỉ là khả năng) mở rộng hộp cát tự do nhà nước và tất nhiên khả
năng này sẽ được tăng cường nếu có nhiều phong trào xã hội và thực thể phi nhà
nước.
8/19/2024

Tôi xin nhắc lại quan điểm hội tụ đã được đề cập: những trường phái tự dịch chuyển để
hội tụ rồi lại phân kỳ theo hướng đã hội tụ, mỗi lần hội tụ là tiến triển hoặc suy biến. Vì
những trường phái vốn đan xen nhau nên sau khi hội tụ (giả sử là phát triển), sự phân
kỳ tiếp theo khá kỳ lạ là sẽ tiếp diễn trường phái (trái ngược) cũ với biến tướng nào đó
và/hoặc nảy ra một số trường phái mới dựa trên sự hội tụ nhưng tinh quái du nhập phần
nào đó của trường phái (trái ngược) cũ? Tại sao vậy? Câu trả lời là trường phái hội tụ
chứa đựng mầm mống trái ngược cũ cho dù đã qua tinh luyện, cũng đúng theo quan
điểm: không có gì mất đi trong thế giới loài người đối với loài người. Tôi nghĩ câu trả
lời này vẫn chưa thỏa đáng vì đây thực chất là những yếu tố cũ thúc đẩy phân kỳ lần
hai, phải thêm một sự giải thích khác rằng sự khác biệt của tư tưởng này sẽ kích hoạt sự
hội tụ (phát triển) của tư tưởng đối lập kia, đây là bức tranh đa sắc màu của ý niệm tự
do. Yếu tố cũ thúc đẩy cả phân kỳ và hội tụ với lưu ý, trong lịch sử rất dài và rất chậm
của tư tưởng, yếu tố cũ nên thay bằng yếu tố trước đó và sự đối lập nên thay bằng sự
khác biệt.
8/19/2024

5. Thay lời kết
Toàn bộ bài nghiên cứu này đi từ học thuyết ý niệm đến luật tự nhiên đến lý luận hội tụ-
phân kỳ của những dòng tư tưởng. Những chủ nghĩa như hiện thực, tự do, kiến tạo cùng
các chiến lược địa chính trị điểm xuyết vào nhưng bao trùm lên tất cả là khẳng định về
sự đan xen mọi học thuyết, tư tưởng làm mờ tất cả ranh giới đến tận cùng rằng cần biết
đến chủ nghĩa bất khả tri nhưng không thể thi hành nên luôn cần đến sự phân tách và
tích hợp của duy lý. Tôi tin rằng duy lý đang hội tụ hay trừu tượng hóa ở tầm mức cao
hơn chủ nghĩa duy lý, đó là ý niệm duy lý và hi vọng được luật hóa thành phương pháp
luận thường trực ở mỗi công dân hay thực thể. Nước Chúa là khát vọng mơ hồ, tự do
lên đến cực điểm không biết tụ/dựa vào đâu nên cần Thiên Chúa. Với duy lý, nhà nước
thế tục cũng chưa phải là tập hợp cuối cùng hay duy nhất. Nam Toàn Cầu (NTC) – chủ
đề của bài viết này hay những phong trào xã hội khác có hiện thực là đang phát triển
với kỳ vọng thúc đẩy chủ nghĩa tự do hội tụ lần nữa mà nơi đó, chủ nghĩa duy lý cũng
hội tụ nhưng sự hội tụ của chủ nghĩa duy lý là gì đó – chỉ có thể cảm nhận trong khi hội
tụ tiếp theo của chủ nghĩa tự do rất hấp dẫn – quyền năng tạo hóa sẽ bị thách thức.
8/19/2024

globalsouth.tbd.edu.vn
International Symposium
on Global South Studies
Cảm ơn đã lắng nghe

Nam Toàn Cầu: kỳ vọng và hiện thực (slides)

More Related Content

Similar to Nam Toàn Cầu: kỳ vọng và hiện thực (slides) (20)

More from Loc Nguyen (20)

Nam Toàn Cầu: kỳ vọng và hiện thực (slides)