Pagaalsa at himagsikan
31 likes148,028 views
Ang dokumento ay naglalahad ng kasaysayan ng mga pag-aalsang agraryo at himagsikan ng mga Pilipino laban sa mga Espanyol mula sa panahon ng kolonisasyon hanggang sa mga huling taon ng 1800s. Tinalakay nito ang mga pangunahing dahilan ng pag-aalsa, ang mga mahalagang lider at kilusang naganap, at ang epekto ng mga kaganapan sa pambansang kamalayan. Isinaad din ang mga salik na nag-udyok sa mga Pilipino na ipaglaban ang kanilang mga karapatan at kalayaan na humantong sa mga makabansang kilusan.
Pagaalsa at himagsikan
- 1. Mga Pag-aalsang Agraryo, Propaganda at Himagsikan John Lee Candelaria Department of Social Sciences University of the Philippines Los Baños
- 2. Salalayang Pangkasaysayan • Sa buong pananakop ng Kastila, ang mga “kristiyanisadong” Pilipino ay palaging nag-aalsa laban sa kanyang mananakop, lalo na sa mga prayle, at nagtangkang bumalik sa lumang relihiyon. • Ang mga unang lalawigang nag-alsa ay mga lupaing pagmamay- aari ng mga malalaking kongregasyon ng mga relihiyoso. Gayun pa man, madaling nasupil ang mga pag-aalsa sa pamamagitan ng mga di makataong patakaran. Ginamit ang mga Pilipino mula sa isang rehiyon upang labanan ang kapwa Pilipino sa isa pang rehiyon. Bunga nito hindi naging isa ang mga Pilipino sa loob ng 300 taon.
- 3. Mga Dahilan ng Pag-aalsa • Pagbabagong anyo sa kalinangan (wika) • Pagkawala ng halaga ng babaylan sa lipunang dati at ang pagdating ng prayle • Sanduguan – higit pa sa pulitika, ito’y sagisag ng kapayapaan, ng pagkakapantay
- 4. Mga Pag-aalsa ng mga Katutubo Martin Panga at Agustin de Legaspi 1587-1588 Sanduguan ni Raja Buisan at mga datu taga-Leyte, 1603 Tamblot ng Bohol, 1622 Bangkaw ng Leyte, 1622 Sumuroy ng Samar, 1649 Tapar ng Panay, 1663 Pakikibaka ng Sultanato, Sultan Kudarat, 1630-1671
- 6. Mga Pag-aalsa sa Loob ng Estadong Kolonyal Dagohoy, Bohol, 1744 Gabriela at Diego Silang, 1762-1763
- 7. Kilusang Agraryo ng 1745 • Lalawigan ng Cavite, Laguna, Batangas, Morong, at Bulacan • Dahilan ng Pag-aalsa: pangangamkam ng lupa; pagsasara ng lupain sa mga nakagisnang karapatan ng mga Pilipino. • Pedro Enriquez Calderon (oidor): amnestiya sa lahat maliban sa mga namuno • Recopilacion: katibayang titulo sa lahat ng umukupa sa mga lupain ng hacienda; land survey; at pagbabalik ng
- 8. Sekularisasyon • Bunga ng pagpapatalsik sa mga Heswita noong 1768 (dahil sa alitan ng Papa at Hari ng España), maraming nabakanteng parokya na siyang pinamahala sa mga paring sekular (Pilipino) na hindi nagustuhan ng mga regular (prayle), sapagkat mayroon daw kakulangan sa katekismo ang nauna, na sa mga katutubong pari ay walang iba kundi diskriminasyon sa lahi.
- 9. GOMBURZA
- 10. Hermano Pule, 1841 • COFRADIA DE SAN JOSE • pagpapatuloy parin kahit na may babala na ng excommunicacion; • pangongolekta ng real bawat buwan; • mga cabecilla pinipilit magpadami ng kasapian; • pangako ng indulgencia at walang hanggang kapatawaran mula sa Diyos; • hindi tumatanggap ng mestiso; • pinarurusahan ang mga kasaping tumitiwalag; • mga kasapi lamang ng confradia ang maliligtas; • kinatatakutang maging isang kulto.
- 11. Cofradia de San Jose • Maaaring mauwi ito sa isang kilusang liberal. • Pagtatayo ng Kapatiran ng lingid sa kaalaman ng simbahan. • Pagtuturo ng Katolisismo batay sa sariling pagbibigay kahulugan (ni Pule). • Pagpapakilala sa sarili bilang pinuno ng pananampalataya kahit isang indio o maralita lamang. • Ang daan tungo sa kaharian ng Diyos ay maaaring marating ng kahit mahihirap. • Eksklusibo para sa mga Pilipino lamang.
- 12. Si Hermano Puli at ang pag-aalsa ng Kapatirang San Jose ay halimbawa ng isang kilusang bumuo ng nagsasarili at malayang kamalayan sa loob ng kaayusang kolonyal. Isinulong ang pag-angkin at pagsasakatutubo ng dayuhang pananampalataya sa kaisipan ng gawain ng kapatiran. Tinukoy ang lahi bilang tanda ng pagkakilanlan ng isang komunidad sa pamamagitan ng pagtatakda sa mga taga-loob, at labas nito. Hinangad nito ang pagbubuo ng bayan.
- 13. Pagpukaw sa Kamalayang Pilipino: Salik Panlabas • Rebolusyong Pranses (1789) at bagong pilosopiyang dala ni Napoleon Bonaparte. • Pagtatalaga kay Joseph Bonaparte sa España • Simon Bolivar at ang mga pag-aalsa sa Amerika Latina. • Mga creoles na pinatapon sa Pilipinas. • Mga makabagong kagamitan sa digma: bapor de singaw, at riple. • Paghina ng Katolisismo (bunga ng Protestantismo at nasyonalismo).
- 14. Pagpukaw sa Kamalayang Pilipino: Salik Panloob • Pagtatatag ng Comandacia Politico Militar sa Cordillera at mga destacamento. • Panukala ni Sinibaldo de Mas. • Pagkita ang pamahalaan sa halip na pagbibigay ng real situado sa kolonya. • Realengos baldios • Paglaki ng bilang ng mga juramentado (moro), tulisan at ilustrado
- 15. Pambansang Kamalayan • Layuning pulitikal na ang mga katutubo mismo ang magpapatakbo ng pamahalaan. Malaya sa kolonyalista. • Kasama sa lebel ng kamulatang ito ang pamunuan ng Katipunan. • Paglaki ng populasyon ng mga anak ng mga inquilino na nakapag-aral sa labas ng bansa. • Ang Los Indios Bravos (magigiting na indio). • Pagkalat ng mga bagong babasahing hindi relihiyoso (Florante at Laura, Noli at Fili, mga kuwentong bayan)
- 18. A la Juventud Filipinas
- 19. Itaas ang iyong Malinis na noo Sa araw na ito, Kabataang Pilipino! Igilas mo na rin ang kumikinang mong Mayamang sanghaya Magandang pag-asa ng Bayan kong Mutya!
- 20. Makapangyarihang wani’y lumilipad, At binibigyan ka ng muning mataas, Na maitutulad ng ganap na lakas, Mabilis na hangin, sa kanyang paglipad, Malinis na diwa, sa likmuang hangad.
- 21. Ikaw ay bumaba Na taglay ang ilaw Ng sining at agham Sa paglalabanan, Bunying kabataan, At iyong kalagiun ang gapos mong iyang Tanikalang bakal na kinatalian Ng matulain mong waning kinagisnan.
- 22. Ikaw na lagi nang pataas ang lipad, Sa pakpak ng iyong Mayamang pangarap, Na iyong Makita sa Olimpong ulap Ang lalong matamis Na mga tulaing pinakananais, Ng higit ang sarap Kaysa “ambrosia” at “nectar” na awagas Ng mga bulaklak.
- 23. Ikaw na may tinig Na buhat sa langit, Kaagaw sa tamis Na kay Filomenang Malinis na himig, Sa gabing tahimik Ay pinaparam mo ang sa taong sakit, Ikaw, na ang batong sukdulan ng tigas Sa lakas ng iyong diwa’y nagagawad Ng buhay at gilas, At ang alaalang makislap Ay nabibigyan ng kamay mong masikap Ng buhay na walang masasabing wakas
- 24. At ikaw, na siyang Sa may iba’t ibang Balani ni Febong kay Apelas mahal, Gayundin sa lambong ng katalagahan, Na siyang sa guhit ng pinsel mong tanga’y Nakapaglilipat sa kayong alinman; Hayo na’y tumakbo! Sapagka’t ang banal Na ningas ng wani’y nais maputungan Kayong naglalama’y, At maipamansag ng tambuling tangan, Saan man humanggan, Ang ngalan ng tao, sa di matulusang Lawak ng palibot na nakasasaklaw.
- 25. Malwalhating araw, Ito, Pilipinas, sa lupang tuntungan! Ang Lumikha’y dapat na pasalamatan, Dahilan sa kanyang mapagmahal, Na ikaw’y pahatdan.
- 26. Kamulatang Makabansa sa Katipunan • Mayroong mithiing makabansa (soberenidad, pagkakapantay-pantay) ang Katipunan ni Andres Bonifacio. Ngunit nagpaliwanag ito sa kalagayan ng bayan sa sariling wika sa pahayagang Kalayaan • Tripartite din ang pagtingin. • Higit na may kinalaman sa pagpapaganda sa buhay ng karaniwang tao at hindi nagpapaligsahan lamang sa katayuang intelektuwal at pagiging sibilisado. • Agosto 23, 1896 pagputok ng himagsikan.
- 28. Walang isinuhay kaming iyong anak sa bagyong masasal ng dalita't hirap; iisa ang puso nitong Pilipinas at ikaw ay di na Ina naming lahat. Sa kapuwa Ina'y wala kang kaparis... ang layaw ng anak: dalita't pasakit; pag nagpatirapang sa iyo'y humibik, lunas na gamot mo ay kasakit-sakit.
- 29. Wala nang namamana itong Pilipinas na layaw sa Ina kundi pawang hirap; tiis ay pasulong, patente'y nagkalat, rekargo't impuwesto'y nagsala-salabat. Ang lupa at buhay na tinatahanan, bukid at tubigang kalawak-lawakan, at gayon din pati ng mga halaman, sa paring Kastila ay binubuwisan.
- 30. Ikaw nga, O Inang pabaya't sukaban, kami'y di na iyo saan man humanggan, ihanda mo, Ina, ang paglilibingan sa mawawakawak na maraming bangkay. Paalam na Ina, itong Pilipinas, paalam na Ina, itong nasa hirap, paalam, paalam, Inang walang habag, paalam na ngayon, katapusang tawag.
- 31. Kamulatang Makabayan • Mithiin ng karaniwang tao na magkaroon ng mga karapatang panlipunan. • Mula sa salitang bayan: tao at lugar ay iisa, hindi mahalaga ang teritoryo, kaya ang bayani (tao) ay handang ipagtanggol ang komunidad. Ganun din ang bayanihan (tulungan ng mga tao para sa komunidad) • Tulisan naghanap ng kalayan sa kabundukan. (Hal. Hermano Puli, Colorum at Pulajanes sa Samar at Leyte, Buhawi sa Negros, Gabinista sa Bulacan at ang kasapian ng Katipuan). • Bunga ng pang-aabuso sa lupa nawala ang kinagisnang karapatang ng tao sa lupa.
- 32. Palatandaan ng Napipintong Himagsikan • Unstable peso • Mataas na presyo ng bigas at mais • Pagbagsak ng industriya ng asukal at abaca • Coffee blight • Pulitikal at Panlipunang “unrest” • Pagtaas ng Kamalayang Makabansa/ Makabayan
- 34. • Nang hindi kinilala ni Andres Bonifacio ang pamahalaang rebolusyonaryo ng 28 taong gulang na si Aguinaldo, siya at ang kanyang kapatid na si Procopio ay hinatulan ng kamatayan sa salang pagtratraydor at sedisyon (treason and sedition) at barilin sa Mt Tala sa Maragondon Cavite umaga ng Mayo 10, 1897. • Mabilis na kumalat ang himagsikan sa buong kapuluan. Nilusod ang mga garison, sinunog ang mga bayan at simbahan, binihag at pinatay ang mga prayle.
- 35. Kasunduan sa Biak na Bato • Nakipagkasundo si Aguinlado sa Pamahalaang Kastila ng tigil-putukan noong Dec. 1897. Unang hulog na P400,000 (sa kabuuang P800,000), Tumulak siya patungong HongKong. • Bunga nito maraming bayani ng bayan (mula sa tao) ang lumitaw at ipinagpatuloy ang himagsikan.
- 36. Pagpapatuloy ng Himagsikan • Macario Sakay, Julian Montalan, Cornelio Felizardo, Lucio de Vega: Mga rebolusyonaro ng Cavite, Rizal, Laguna at Batangas. Binuo ang Republika ng Tagalog noong 1904. Tinugis sila ng 2 taon ng mga Amerikano (3,000 sundalo). Napatay si Felizardo noong 1905 samantala naloko sina Sakay at de Vega na sumuko at binitay sa salang Brigandage noong Set. 15, 1907 • Luciano San Miguel: Pinuno ng “Bagong Katipunan” sa Rizal at Bulacan noong 1902. Nasukol kasama ang 200 tauhan noong Marso 28, 1903, lumaban sila hanggang kamatayan. • Miguel Malvar: Nang bumagsak si Aguinaldo siya ang pumalit bilang pinuno ng kilusang rebolusyonaryo. Nanatili sa Batangas ng isang taon. Sumuko lamang noong Abril 16, 1902 dahil sa puspusang magtugis ni Gen. Bell at ng 4,000 sundalo.
- 37. Pagpapatuloy ng Himagsikan • Faustino Guillermo: Pagkamatay ni San Miguel siya ang pumalit na pinuno at huli sa Pasig at binitay noong Mayo 1904. • Simeon Ola at Lazaro Toledo: (1901-1903) Mga pinuno ng rebolusyon sa Bikol. • Artemio Ricarte: (1903-1914) guro naging rebolusyonaryo, hindi kahit kailan nanumpa sa watawat ng Amerika kahit 3 ulit siyang pinatapon sa Guam (kasama si Mabini), HongKong at Japan.