2. It-Tfulija ta’ Dun Karm
18 t’Ottubru 1871: Irraħal ta’ Ħaż-Żebbuġ laqa’
fih it-twelid ta’ Karmenu, ’il
quddiem magħruf iktar
bħala Dun Karm fid-dar
numru 18, Triq il-Parroċċa,
minn Filippu u Lunzjata
mwielda Pisani. Karmenu
kien id-disa’ wild fost
għaxart aħwa.
1873: Meta Karmenu kellu
sentejn, il-familja tiegħu ġarret
f’dar ikbar u isbaħ li kien bena
missieru stess fl-istess triq
(numru 40 (illum 36)).
3. 1878-1888
1878: Ta’ seba’ snin, grazzi għal ftit edukazzjoni li kellu
missieru, Karmenu beda jmur l-iskola primarja tal-Gvern
għalkemm l-edukazzjoni obbligatorja kienet għad fadlilha biex
tidħol f’pajjiżna.
21 ta’ Settembru 1885: Karmenu daħal is-Seminarju
Minuri għax fi skola tal-Knisja aktar seta’ jilħaq lambizzjonijiet tal-ġenituri tiegħu.
1888: Ta’ sbatax-il sena, Karmenu kompla l-istudji tiegħu
fis-Seminarju Maġġuri fil-mixja tiegħu lejn is-saċerdozju.
F’din l-istess sena kiteb l-ewwel poeżija bit-Taljan
iddedikata lill-Isqof ta’ dak iż-żmien, Pietru Pace, li ġġib lisem Del mio genio primizio. Wara kors ta’ sentejn
filosofija, fl-1890 huwa beda l-kors tat-Teoloġija li wasslu
għas-saċerdozju
4. 1892/1893
2 t’April 1892: Miet missier Karmenu,
Filippu, fl-għomor ta’ 64 sena. Biex ifakkar
il-mewt tal-għażiż missieru, hu kiteb
sunett bit-Taljan li jġib l-isem A mio
padre morto.
1893: Karmenu, bħala seminarista, siefer
għall-ewwel darba ma’ sħabu s-seminaristi
biex jieħu sehem fiċ-ċelebrazzjonijiet tal15-il anniversarju tal-pontifikat tal-Papa
Ljun XIII f’Ruma
5. 1894/1896
17 ta’ Mejju 1894: Ta’ 23
sena Dun Karm ġie ordnat
saċerdot fil-Konkattidral ta’
San Ġwann. Wara ftit xhur
beda jgħallem fis-Seminarju
tal-Furjana u iktar tard f’dak
tal-Imdina wkoll. Hu kien
jgħallem diversi suġġetti
fosthom l-Ingliż, it-Taljan u lLatin fis-Seminarju Minuri, u
l-Istorja tal-Knisja u talArkeoloġija Nisranija lillistudenti tat-teoloġija fisSeminarju Maġġuri.
1896: Dun Karm ħareġ lewwel ġabra ta’ poeżiji bitTaljan bl-isem ta’ Foglie
d’Allore. Din tiġbor fiha 37
poeżija li kiteb hu stess bejn
is-17 u l-24 sena tiegħu.
6. 1901/1903
1901: Dun Karm siefer
għat-tieni darba, f’Pariġi u
Londra b’waqfa ta’ 20
ġurnata f’Tuneż.
1903: Ħareġ il-ktejjeb
Versi, stampat f’Palermo,
li kien jiġbor fih xi poeżiji
bit-Taljan.
7. 1909 - 1936
mis-Seminarju għall-Belt u lejn tas-Sliema
9. 11
ta’ Jannar 1912: Wara xi laqgħat ma’ Mons.
Pawl Galea u Ġużè Muscat Azzopardi li qasmu ma’
Dun Karm il-ħsieb tagħhom li joħorġu perjodiku
bil-Malti li kienu se jsemmuh 'Il-Ħabib', Dun Karm
ħareġ l-ewwel poeżija bil-Malti.
Kif jikteb hu stess hu nxteħet għarkubbtejh
quddiem xbiha tal-Madonna li kellu f’kamartu fiddar tal-Belt, u talab b’dan l-istess kliem: “Għażiża
ommi, għidli inti x’għandi nikteb; jiena nixtieq
nibda b’poeżija miktuba għalik.” U b’hekk ħarġet
poeżija mill-isbaħ li ġġib l-isem ta’ Quddiem
Xbiha tal-Madonna.
11. Mejju
1914: Dehret l-ewwel ġabra ta’ ħmistax-il
poeżija bil-Malti ta’ Dun Karm bl-isem
ta’ “L’euuel uard jew ġemgħa tal poeżijiet li
ctibt bil Malti” fis-Sensiela tal-Mogħdija tażŻmien (għadd 140) li kien jippubblika Alfons
Marija Galea bejn l-1899 u l-1915 u li kienet
tilħaq madwar it-tlett elef qarrej. Alfons Marija
Galea kien benefattur kbir tal-poeta, speċjalment
meta l-qagħda finanzjarja tiegħu kienet batuta
ħafna.
Settembru 1920: ħareġ ġabra ta’ 25 poeżija
oħra, biex juri l-fatt li l-ilsien Malti meta jkun
imħaddem tajjeb, iħabbatha ma’ ilsna oħra
magħrufa. Dan il-ktieb ġie msemmi “Uard ihor
jew gabra ohra ta poezijiet bil Malti” u kien
iddedikat lil ommu.
12. 1935:
huwa qaleb ukoll għall-Malti r-rumanz Gli
angeli del Perdono ta’ Domenico Caprile għallMalti bl-isem ta’ Ineż u Emilja.
3
ta’ Lulju 1936: Ixxandar avviż fil-gazzetta talGvern li se joħroġ dizzjunarju tal-Malti f’taqsimiet li
kellhom joħorġu f’faxxikli ta’ sittax-il paġna fixxahar. Dan ix-xogħol ħarġu Dun Karm innifsu bilgħajnuna ta’ studjużi oħra fosthom F.S. Caruana,
Ninu Cremona, Pietru Pawl Saydon, Ġużè Aquilina
u oħrajn.
1936:
Dun Karm mill-Belt mar joqgħod f’dar li
kienet għadha kif inbniet f’tas-Sliema. Għall-ewwel
kienet tieħu ħsiebu n-neputija tiegħu Ġannina
Pisani, iżda ġara li din mietet fl-għomor ta’ 38
sena, fil-15 ta’ Frar 1937. L-eleġija ddedikata linneputija, Lil Ġannina Pisani, tixhed kemm Dun
Karm ħass it-telfa tagħha
14. Xterdu mad-dinja; biex lill-ġnus titnieda
l-aħbar it-tajba li ġibtilkom jiena;
iġbdu bil-ħlewwa lit-tajbin; mal-ħżiena
kunu qlubin daqs kemm tkun ħarxa lġlieda.
Jiena nkun magħkom, u għalxejn
qerrieda
tgħaddi x-xabla ta’ setgħa mingħajr
ħniena,
għax jiġġarrfu s-saltniet bis-snin
għajjiena
15. Hekk wara l-qawma lit-tnax àmar
Kristu,
u l-kelma waslet ġewwa Ateni u Ruma,
u xegħlu żewġ nirien: l-Għira u lImħabba.
Issa wasal għalik l’àmar ta’ Kristu,
Saċerdot ġdid; bħal Pawlu ġewwa Ruma
xandar l-aħbar tas-sliem u ta’ limħabba.
23. •
27 ta’ Frar 1941: L-Innu Malti, miktub minn Dun Karm, sar l-innu uffiċjali ta’ pajjiżna.
Malti
“ Lil din l-Art ħelwa, l-Omm li tatna isimha,
Ħares Mulej, kif dejjem Int ħarist;
Ftakar li lilha bl-oħla dawl libbist.
Agħti kbir Alla, id-deh'n lil min jaħkimha,
Rodd il-ħniena lis-sid, saħħa 'l-ħaddiem;
Seddaq l-għaqda fil-Maltin u s-sliem. ”
