МОНГОЛ УЛСЫН ҮНДСЭН ХУУЛИЙН ЦЭЦИЙН ДҮГНЭЛТ .pptx
Download as PPTX, PDF0 likes4 views
МОНГОЛ УЛСЫН ҮНДСЭН ХУУЛИЙН ЦЭЦИЙН ДҮГНЭЛТ www.advocate.mn
МОНГОЛ УЛСЫН ҮНДСЭН ХУУЛИЙН ЦЭЦИЙН ДҮГНЭЛТ .pptx
- 1. Бэлтгэсэн: С.Дэлгэрмаа О.Гантогтох 2025-08-08 МОНГОЛ УЛСЫН ҮНДСЭН ХУУЛИЙН ЦЭЦИЙН ДҮГНЭЛТ /Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.3 дахь хэсэг Монгол Улсын Үндсэн хуулийг зөрчсөн эсэх маргааныг хянан шийдвэрлэсэн тухай 2025-06-06 Дугаар 06/
- 2. Агуулга 1. Маргааны товч танилцуулга 2. Хуралдаанд оролцогч талуудын товч тайлбар 3. Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлтийн үндэслэл 4. Үндсэн хуулийн цэцийн Дүгнэлт
- 3. Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн дунд суудал 2025 оны 06 дугаар сарын 06-ны өдөр хуралдаж Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хууль /Цаашид ЭХЭУБтХ гэх/- ийн 9 дүгээр зүйлийн 9.3 дахь хэсэг нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн холбогдох заалтыг зөрчин эсэх маргааныг хянан хэлэлцжээ. Үндсэн хуулийн цэцийн дунд суудлын хуралдаанд мэдээлэл гаргагч иргэн Э.Болор- Эрдэнэ, О.Батхүү, Э.Тамир, С.Номынбаясгалан, түүний өмгөөлөгч З.Тамир болон МУИХ-ын итгэмжилсэн төлөөлөгч, УИХ-ын гишүүн Х.Баасанжаргал, мөн шинжээчээр МУИС-ийн ХЗС-ийн Хувийн эрх зүйн тэнхимийн дэд профессор, доктор (Ph.D) Б.Буянхишиг нар оролцжээ. Үндсэн хуулийн цэцийн дунд суудлын хуралдаан: Хуралдаанд оролцогч талууд: Хуулийн зохицуулалтуудыг дараагийн слайдад дэлгэрэнгүй оруулав. НЭГ. ТОВЧ ТАНИЛЦУУЛГА
- 4. 1. Нэгдүгээр зүйлийн 2-т “Ардчилсан ёс, шударга ёс, эрх чөлөө, тэгш байдал, үндэсний эв нэгдлийг хангах, хууль дээдлэх нь төрийн үйл ажиллагааны үндсэн зарчим мөн.” гэж; 2. Тавдугаар зүйлийн 3-т “Өмчлөгчийн эрхийг гагцхүү хуульд заасан үндэслэлээр хязгаарлаж болно.” гэж; 3. Арван зургаадугаар зүйлийн 3-т “... үл хөдлөх хөрөнгө шударгаар олж авах, эзэмших, өмчлөх ... эрхтэй. ...” гэж; 4. Арван есдүгээр зүйлийн 1-т “Төрөөс хүний эрх, эрх чөлөөг хангахуйц ... хууль зүйн болон бусад баталгааг бүрдүүлэх, хүний эрх, эрх чөлөөг зөрчихтэй тэмцэх, хөндөгдсөн эрхийг сэргээн эдлүүлэх үүргийг иргэнийхээ өмнө хариуцна.” гэж; 5. Далдугаар зүйлийн 1-т “Үндсэн хуульд хууль, зарлиг, төрийн байгууллагын бусад шийдвэр, нийт байгууллага, иргэний үйл ажиллагаа бүрнээ нийцсэн байвал зохино” гэж тус тус заасан. 9 дүгээр зүйлийн 9.3-т “Энэ хуулийн 9.1.5-д зааснаас бусад тохиолдолд энэ хуулийн 9.1.3, 9.1.4-т заасан үнийг хамгийн сүүлд бүртгэгдсэн үнээс бууруулж бүртгэхгүй” гэж; *9.1.3-т “өмчлөх эрх болон түүнтэй холбогдсон эд хөрөнгийн бусад эрх, газрын эрхийг худалдах, эсхүл шилжүүлэн бүртгүүлэх тохиолдолд гэрээ, хэлцэл, эсхүл эрх шилжүүлсэн шийдвэрт тусгагдсан үнэ”; *9.1.4-т “газрын эрх, үл хөдлөх эд хөрөнгийг барьцаалах тохиолдолд эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлд бүртгэгдсэн барьцааны гэрээ, эсхүл барьцаалбарт тусгагдсан тухайн эд хөрөнгийн барьцааны үнэ”; Монгол Улсын Үндсэн хууль Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хууль НЭГ. ТОВЧ ТАНИЛЦУУЛГА
- 5. Үндсэн хууль зөрчсөн. Үндэслэл: Иргэд Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.3 дахь хэсэг нь Үндсэн хуулиар хамгаалагдсан өмчлөх, эзэмших, ашиглах, захиран зарцуулах эрхийг зөрчиж байна гэжээ. Тодруулбал, энэхүү заалт нь өмч хөрөнгийн үнийг зах зээлийн зарчим, гэрээний эрх чөлөө, өмчлөгчийн өөрийн мэдэлд захиран зарцуулах эрхэд үндэслэн чөлөөтэй тогтоох боломжийг хааж, хамгийн сүүлд бүртгэгдсэн үнээс бууруулж бүртгэхийг хориглосноор өмчлөгчийн үндсэн эрхүүдийг хязгаарлаж байна. Мөн энэхүү хязгаарлалт нь төрийн хууль дээдлэх, хүний эрхийг хамгаалах үүрэгтэй зөрчилдөж байна. Үндсэн хууль зөрчөөгүй Үндэслэл: Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 9.3 дахь хэсэг нь өмчлөгчийн эрхийг хязгаарлаагүй бөгөөд үл хөдлөх эд хөрөнгийн эрх шилжүүлэх, барьцаалах үед хамгийн сүүлд бүртгэгдсэн үнийг баримтлах нь өмчлөгчийг шударга бус наймаанаас хамгаалах, үнэлгээний ил тод байдлыг хангах, төрийн бодлого, нийтлэг эрх ашгийг хэрэгжүүлэхэд чиглэсэн, Энэ нь газрын нөхөх олговрын үнэлгээ, татварын шударга төлөлт, өмчлөгчийн хохирлыг бууруулах зэрэг олон асуудлыг шийдвэрлэхэд тустай зохицуулалт. Үндсэн хуулийн цэцэд мэдээлэл гаргагч иргэдийн тайлбар. УИХ-ын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн Үндсэн хуулийн цэцэд гаргасан тайлбар /товч/ ХОЁР. ХУРАЛДААНД ОРОЛЦОГЧ ТАЛУУДЫН ТОВЧ ТАЙЛБАР
- 6. ҮХ-ийн Арван зургадугаар зүйлийн 3-д "... үл хөдлөх хөрөнгө шударгаар олж авах, эзэмших, өмчлөх ... эрхтэй. ...” гэж; ҮХ-ийн Тавдугаар зүйлийн 3-т "Өмчлөгчийн эрхийг гагцхүү хуульд заасан үндэслэлээр хязгаарлаж болно.“ гэж; ИХ1 дүгээр зүйлийн 1.2-т "Иргэний хууль тогтоомж нь иргэний эрх зүйн харилцаанд оролцогчдын эрх тэгш, бие даасан байдал, өмчийн халдашгүй байдал, гэрээний эрх чөлөө, ... хөндлөнгөөс оролцохгүй байх, иргэний эрх үүргийг ямар нэг хязгаарлалтгүйгээр хэрэгжүүлэх ... зарчимд үндэслэнэ.“ гэж; ИХ-ийн 189 дүгээр зүйлийн 189.1 дэх хэсэгт "Гэрээний талууд хуулийн хүрээнд гэрээг чөлөөтэй байгуулах, түүний агуулгыг өөрсдөө тодорхойлох эрхтэй.” ИХ-ийн 101 дүгээр зүйлийн 101.1-т “Өмчлөгч нь бусад этгээдэд хууль буюу гэрээгээр олгогдсон эрхийг зөрчихгүйгээр, хуулиар тогтоосон хэмжээ, хязгаарын дотор өмчлөлийн зүйлээ өөрийн үзэмжээр чөлөөтэй эзэмшиж, ашиглаж, захиран зарцуулах бөгөөд аливаа халдлагаас хамгаалах эрхтэй” гэж; • Өмчлөгч нь өмчлөлийн зүйлээ өөрийн мэдэлд байлгаж, түүний ашиг, үр шимийг хүртэх, өмчлөлийн эд хөрөнгөө чөлөөтэй захиран зарцуулах эрхтэй боловч энэ эрх нь туйлын эрх биш юм. Уг эрх нь нийтийн ашиг сонирхлоор хязгаарлагдах бөгөөд хязгаарлалт нь хуулиар тусгайлан зохицуулсан тодорхой хэм хэмжээнд үндэслэгдсэн байх ёстой. • Үл хөдлөх хөрөнгө шударгаар олж авах, эзэмших, өмчлөх эрхийн хэрэгжих гол хэлбэр нь хэлцэл буюу гэрээ юм. Гэрээний эрх чөлөөний агуулга нь хүн бүр гэрээ байгуулах эсэхээ чөлөөтэй шийдэх ба гэрээ байгуулах тал, гэрээний агуулгыг өөрөө тодорхойлох эрхтэй бөгөөд иргэний эрх зүйн харилцааны үндсэн зарчим бөгөөд Уг зарчим нь Үндсэн хуулийн Арван зургаадугаар зүйлийн 3-д заасан хөрөнгө чөлөөтэй олж авах үндсэн эрхийг хэрэгжүүлэх суурь болдог гэжээ. • Маргаан бүхий зохицуулалт нь Монгол Улсын иргэн үл хөдлөх эд хөрөнгө шударгаар олж авах, өмчлөх эрхээс гадна иргэний эрх зүйн харилцаанд оролцогч өөрийн хүсэл зоригийн дагуу чөлөөтэй гэрээ байгуулах, эд хөрөнгийн харилцаанд оролцох эрхийг хязгаарласан зохицуулалт болсон байна, гэжээ. гэж заасныг тус тус баримтлан дараах дүгнэлтийг хийжээ.. ГУРАВ. ҮНДСЭН ХУУЛИЙН ЦЭЦИЙН ДҮГНЭЛТИЙН ҮНДЭСЛЭЛ
- 7. Маргаан бүхий зохицуулалт тохирсон байх зарчмыг хангаж байгаа эсэх Зайлшгүй эсэх Үндсэн эрхийг ийнхүү хязгаарлахгүйгээр ижил зорилгод хүрэх өөр илүү зөөлөн, оновчтой арга байсан. Тухайлбал, Татварын ерөнхий хууль, Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулиудад нэмэлт, өөрчлөлт оруулан татварын зөрчлөөс сэргийлэх бүрэн боломжтой байсан тул маргаан бүхий хязгаарлалт нь зайлшгүй биш гэж үзжээ. Хууль ёсны зорилготой, уялдаатай эсэх Хэдий уг зохицуулалтыг татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх зорилготой гэж тайлбарласан боловч энэ нь Улаанбаатар хотын түгжрэлийг бууруулах, гэр хорооллыг орон сууцжуулах тухай хуулийн зорилготой болон Үндсэн хуулиар зөвшөөрөгдсөн хууль ёсны зорилготой уялдаагүй, зохицуулалт нь татварын хууль тогтоомжийн хүрээнд биш эд хөрөнгийн бүртгэлийн хуулиар хийгдсэн нь хууль ёсны зорилго болон хэрэгсэл хоорондоо уялдаагүй гэж дүгнэжээ. Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 9.3 дахь хэсэгт заасан хязгаарлалт нь Үндсэн хуулийн Арван зургаадугаар зүйлийн 3 дахь заалтад заасан “үл хөдлөх хөрөнгө шударгаар олж авах, өмчлөх эрх”-ийг хязгаарлаж байгаа тул тохирсон байх зарчмын хүрээнд дараах шаардлагуудыг нэгэн зэрэг хангах ёстой, гэжээ. Тэнцвэртэй эсэх Маргаан бүхий зохицуулалт нь өмчлөгч бүрд үнэлгээчнээр хөрөнгийн үнэлгээ хийлгэх нэмэлт зардал, цаг хугацаа, хүндрэл үүсгэсэн бөгөөд, улмаар нотариатаар гэрээ гэрчлүүлэх, улсын бүртгэлд бүртгүүлэх боломжийг хааж, өмчлөх болон гэрээ байгуулах эрхийг нийтийн ашиг сонирхлын төлөө гэх нэрийн дор хэт хязгаарласан. Түүнчлэн татвар төлөхөөс зайлсхийхээс сэргийлэхийн тулд үл хөдлөх эд хөрөнгө өмчлөгчдийн өмчөө захиран зарцуулах эрхийг хязгаарласан нь тэнцвэртэй байх шалгуурыг хангахгүй байна гэжээ. ГУРАВ. ҮНДСЭН ХУУЛИЙН ЦЭЦИЙН ДҮГНЭЛТИЙН ҮНДЭСЛЭЛ
- 8. ДӨРӨВ. ҮНДСЭН ХУУЛИЙН ЦЭЦЭЭС ГАРГАСАН ШИЙДВЭР Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.3 дахь хэсэгт "Энэ хуулийн 9.1.5-д зааснаас бусад тохиолдолд энэ хуулийн 9.1.3, 9.1.4-т заасан үнийг хамгийн сүүлд бүртгэгдсэн үнээс бууруулж бүртгэхгүй." гэж заасан нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Нэгдүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт "... хууль дээдлэх нь төрийн үйл ажиллагааны үндсэн зарчим мөн.", Тавдугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт "Өмчлөгчийн эрхийг гагцхүү хуульд заасан үндэслэлээр хязгаарлаж болно.", Арван зургаадугаар зүйлийн 3 дахь заалтад "... үл хөдлөх хөрөнгө шударгаар олж авах, ... өмчлөх ... эрхтэй. ..." гэснийг тус тус зөрчсөн гэж үзэх үндэслэлтэй байна, гээд маргаан бүхий хуулийн заалт нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Нэгдүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт "... хууль дээдлэх нь төрийн үйл ажиллагааны үндсэн зарчим мөн.", Тавдугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт "Өмчлөгчийн эрхийг гагцхүү хуульд заасан үндэслэлээр хязгаарлаж болно.", Арван зургаадугаар зүйлийн 3 дахь заалтад "... үл хөдлөх хөрөнгө шударгаар олж авах, ... өмчлөх ... эрхтэй. ..." гэснийг тус тус зөрчсөн гэж; Харин Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Арван есдүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт "Төрөөс хүний эрх, эрх чөлөөг хангахуйц ... хууль зүйн болон бусад баталгааг бүрдүүлэх, хүний эрх, эрх чөлөөг зөрчихтэй тэмцэх, хөндөгдсөн эрхийг сэргээн эдлүүлэх үүргийг иргэнийхээ өмнө хариуцна.", Далдугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт "Үндсэн хуульд хууль, зарлиг, төрийн байгууллагын бусад шийдвэр, нийт байгууллага, иргэний үйл ажиллагаа бүрнээ нийцсэн байвал зохино." гэснийг тус тус зөрчөөгүй гэж тус тус дүгнэсэн байна. Түүнчлэн Хууль зүйн байнгын хороо Үндсэн хуулийн цэцийн 2025 оны 06 дугаар дүгнэлтийг хүлээн зөвшөөрөхийг дэмжиж, бие даасан хуулийн төслийг боловсруулах ажлын хэсэг байгуулжээ.
- 9. ЭХ СУРВАЛЖ 1. Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн 2025 оны 06 дугаар сарын 06-ны 06 дугаар дүгнэлт; 2. Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хууль 2018 он; 3. https://www.parliament.mn/nn/75259/ 4. https://legalinfo.mn/mn/detail?lawId=13589