E flow phidim

द्वन्द रहित जलहिद् युत हिकासमा
ई-फ्लो र स्थानीय हनकायको
भूहमका
प्रा. डा. हररकृ ष्ण श्रेष्ठ
वररष्ठ शोधकताा, सि. सि. एम. सि. सि. पररयोजना
नेपाल इन्जजसनयररङ कलेज
अन्तरकृ या तथा छलफल कायाक्रम
गैरिरकारी िंस्था महािंघ नेपाल
सफसदम, पााँचथर
२०७३ माघ २१

सिसिएमसिसि (CCMCC) पररयोजना
• उद्देष्यः जलवायु पररवतानको पररप्रेक्ष्यमा द्वन्द रसहत
जलसवद् युत सवकाि
• शोध स्थलः टमोर (नेपाल) र तीस्ता (भारत) जलाधार क्षेत्र
• सकन दुई देशमा? एककााको अनुभवलाई तुलनात्मक
सवश्लेषण गरी सिक्न
• िहभागी िंस्थाहरः नेपाल इन्जजसनयररङ कलेज, एन.
डव्लु. सि. एफ., सिन्िम सवश्वसवद्यालय, िोपेकम,
वाख्सनगन सवश्वसवद्यालय, युइए र अन्य
• अवसधः िन् २०१४ - २०१८

प्राकृ हतक जलप्रिािमा प्रभाि पने हिकास हनमााणका
कायाक्रमिरूहनमााण गदाा ध्यानहदनुपने आधारभुत कु रािरूूः
१. अल्पकासलन फाइदाको लासग दीधाकासलन असहत हुने काम
नगर ं
२. नदी खोला िुक्ने गरी कु नै सवकाि सनमााणका काम नगर ं
सकनकी त्यस्ता कामहर सदगो हुाँदैनन् र द्वन्द सनम्त्त्याउने
खालका हुजछन्
३. नदी खोला िुक्दा हामीले थाहा पाएका र पाउन बााँसक
जीवहर िधैाँको लासग नष्ट हुने िंभावना रहजछ॰ यिप्रकारका
हानीहर पसछ िुधार गना ज्यादै कठीन तथा महंगा हुजछन्

ई-फ्लोका आधारभुत अिधारणा
• नदी र खोलाहरलाई जीवको रुपमा हेररनु पदाछ
• प्राकृ सतक रुपमा बसगरहेको पानीबाट अनसगन्ती
फाइदाहर मासनिले र अन्य जीवजन्तु तथा
चराचुरुङ्गीहरले पाइरहेका हुजछन्
• मासनिको अन्स्तत्व अन्य जीवजन्तुहरको अन्स्तत्वमा
आधाररत छ
• नदी र खोलाहर मानव िभ्यता र िंस्कृ सतका असभन्न
अंग हुन्

ई-फ्लो (e-flow) के िो?
• वातावरण तथा तल्लोतटीय जीसवकोपाजानमा उल्लेख्य दीधाकासलन
नकारात्मक प्रभाव नपने प्राकृ सतक जलप्रवाह (वातावरणीय जलप्रवाह,
environmental flow, e-flow) नै ई-फ्लो हो
• कु नै नदीहर (खहरे खोला) प्राकृ सतक तवरले नै िुक्छन् तर त्यिमा
हामीले खािै सचन्ता सलनु छै न सकनसक त्यहााँको पररन्स्थसतकी
(ecology) त्यसह वातावरण िुहाउाँदो हुजछन्, तत्काल सवलाए पसन
पानी बग्नािाथ फे री बढ्छन्
• तर, असवरल बग्ने खोलाहरमा बााँध बााँधी पानी तकााउाँदा तल्लोतटीय
भाग िुक्न गयो भने वा असत कममात्र पानी बग्नथाल्यो भने त्यहााँका
जीव चराचर देन्ख तल्लोतटीय जीसवकोपाजानमा दीधाकासलन
नकारात्मक प्रभाव पने िंभावना धेरै मात्रामा बढ्नजाजछ

कत्ले
अिला
तीते
िहर
नदीहरमा पानी मात्र
बग्दैनन्, नेपालका
नदीहरमा पाइने
जीवहरको नमुना

गोाँचजलकपुर
राजबाम
गसदा

ई-फ्लोको मात्रा हनधाारण
• नदीको प्राकृ सतक बहावको कसत मात्रा तकााए िम्म तल्लोतटीय क्षेत्रमा
आवस्यक ई-फ्लोको मात्रा कायम रहजछ भन्ने सनधाारण गने थुप्रै तरीकाहर
छन्, कु नै तरीका लामा, धेरै खचा लाग्ने, सवशेषज्ञहर चासहने हुजछन् भने कु नै
तरीका छोटो, िमय कम लाग्ने खालका हुजछन्
• ई-फ्लोको मात्रा सनधाारण गने तरीका छान्दा सवकाि योजनाको प्रकृ सतलाई
पसन ध्यान सदनु पने हुजछ; िामान्यतया ठू ला आयोजनाहरको लासग गसहरो
अध्ययन गनुापने हुजछ
• जुन तरीका अपनाइएको भएपसन ई-फ्लोको आकार नदीको प्राकृ सतक
मासिक बहावको आकार (हाइडर ोग्राफ) िंग समल्दो हुनुपदाछ
• असहलेको सवद् युत सवकाि सनतीमा उल्लेन्खत तरीकाबाट सहिाव गदाा ई-
फ्लोको आकार एकदम िमतल (flat) हुजछ जुन नदीको प्राकृ सतक
बहावको आकार (हाइडर ोग्राफ) िंग पटिै समल्दैन

नदीको प्राकृ सतक मासिक
बहावको आकार (हाइडर ोग्राफ),
ई-फ्लो र
सवजुसल उत्पादनकोलासग
उपलव्ध पानीको मात्राको
उदाहरण

E-flow
provisions in
Nepal
Infrastructure construction and Operation inside Conservation Area Working Policy 2065; CAD: 2065/12/20
6.1.1 Environmental Provision
“Provision shall be made to release
such quantum of water which is
higher of either at least ten percent of
the minimum monthly average
discharge of the river/stream or the
minimum required quantum as
identified in the environmental impact
assessment study report.”
The Hydropower Development Policy,
2001, HMG AD: 15 Oct 2001
(2058/6/29)
2.11.3 Environment Protection and Water Quality Management
In the course of using water for irrigation from any
river/rivulet only the remaining water shall be
utilized for irrigation purpose upon leaving
minimum water in the same river/rivulet after
determining so that it will not have negative effects
on the local biodiversity.
(Irrigation Policy 2060) (Policy 1.6.61 in Irrigation policy 2070)

जलहिद् युत हिकासकोलाहग ई-फ्लोको मात्रा स्थानीय
सरकार स्तरबाट हनधाारण गने एक साधारण सहजलो तररका
१. सजल्ला भररका नदीहरको महत्व अनुिार वसगाकरण गने, जस्तै क, ख, ग, ...
२. प्रत्यक नदीको मुख्य स्थानहरको मासिक जलबहावको मात्रा अनुमान गने वा नाप्ने
३. जलवायु पररवतानले जलबहावमा पाना िक्ने प्रभाव मुल्याङ्कन गने
४. असहले तल्लो ततीय क्षेत्रमा जीसवकोपाजान, खानेपानी तथा िांस्कृ सतक उद्देष्यकालासग प्रयोग
भइरहेको पानीको मात्रा थाहा पाउने
५. सनकट भसवष्यमा तल्लोतटीय क्षेत्रमा जीसवकोपाजान, खानेपानी तथा िांस्कृ सतक उद्देष्यकालासग
प्रयोगहुनिक्ने पानीको मात्रा अनुमान गने
६. नदीमा भएको वा देन्खने जीवहरकोलासग आवस्यक पानीको मात्रा अनुमान गने
७. प्रत्यक स्तरको नदीको लासगः
जलसवद् युत सवकािको लासग उपलव्ध मासिक पानीको मात्रा = (२+३) – (४+५+६)
नोटः
१. तथ्याङ्कको अभावमा शुरमा िहमसतले नदीको स्तर हेरी प्रसतशत सनधाारण गना िसकजछ
२. मासिक जलबहाव WECS Method वा अन्य तरीकाबाट अनुमान गना िसकजछ र सज.प्रा.का.
का प्रासवसधकहरबाट अध्यावसधक गना िसकजछ
३. जलवायु पररवतानले जलबहावमा पाना िक्ने प्रभाव CC modelling बाट गना िसकजछ

द्वन्द रहित जलहिद् युत हिकासमा स्थानीय
हनकायको भूहमका
• उपरोक्त तथ्याङ्क सजल्लाको वासषाक सवकाि योजनामा प्रकासशत गने, सजसविको
वेभिाइटमा अपलोड गने र के ही वषाको अन्तरालमा अध्यावसधक गने हो भने सवकाि
सनमााण द्वन्द रसहत हुने आशा गना िसकजछ, सकनकीः
१. जलसवद् युत प्रवधाकहरले उपलव्ध पानीको मात्र हेरी सडजाइन गना थाल्नेछन्
२. सव.ख.ि. गदाा उत्पादन हुने सवजुसलको मात्रा र पररयोजना लागत हेरी भाउ सनधाारण हुन
थाल्नेछन्
३. सजल्लामा भसवष्यमा आउने जीसवकोपाजान कायाक्रम तथा औध्योसगक पररयोजनाहरले
पसन आफ्नो उद्देष्यकोलासग उपलव्ध पानीको मात्रा हेरी कायाक्रम तथा पररयोजनाको
आकार सनधाारण गछा न्
४. के न्द्रीय कायाालयहरले सवजुसल उत्पादनको लाइिेन्स सदाँदा सजसवि िंग परामिा गना
थाल्नेछन्
५. सजल्लाको सवकािमा स्थानीय िरकारको सनणाय बसलयो हुनेछ र द्वन्द भइहाल्यो भने पसन
स्थानीय स्तरमानै िमाधान गना िसकने छ र द्वन्द रसहत जलसवद् युत सवकािमा नेतृत्वदायी
भूसमका खेल्निक्ने छ

Factors considered: monthly variations in (a) river flow, (b) e-flow,
(c) crop cycle/type, (d) population increase, (e) water supply,
(f) industrial and “other” water needs, and (g) rainfall.

Q40 17.5 m3
/s (from FDC) 10% of min. 90 percentile
monthly flow flow
Water use Water use % Power Energy Energy Power Energy Energy Revenue Revenue
for HPP for HPP Diff kW Days GWh kWh kW GWh kWh Amount NRs Amount NRs
Jan 5.13 2.91 43 2013.8 31 5393.741 1498261 1140.3 3054.134 848371 12585395 7126313
Feb 3.46 2.14 38 1356.5 28 3281.747 911596 840.5 2033.279 564800 7657409 4744317
Mar 2.65 1.63 38 1038.8 31 2782.384 772885 641.5 1718.222 477284 6492230 4009185
Apr 1.84 1.15 38 721.3 30 1869.73 519370 449.6 1165.478 323744 4362704 2719448
May 3.03 2.51 17 1187.1 31 3179.652 883237 986.8 2643.026 734174 4239536 3524035
Jun 17.50 17.50 0 6867.0 30 17799.26 4944240 6867.0 17799.26 4944240 23732352 23732352
Jul 17.50 17.50 0 6867.0 31 18392.57 5109048 6867.0 18392.57 5109048 24523430 24523430
Aug 17.50 17.50 0 6867.0 31 18392.57 5109048 6867.0 18392.57 5109048 24523430 24523430
Sep 17.50 17.50 0 6867.0 30 17799.26 4944240 6867.0 17799.26 4944240 23732352 23732352
Oct 17.50 13.47 23 6867.0 31 18392.57 5109048 5286.6 14159.64 3933233 24523430 18879518
Nov 10.73 6.77 37 4210.7 30 10914.15 3031708 2655.3 6882.621 1911839 25466349 16059450
Dec 7.58 4.99 34 2975.1 31 7968.402 2213445 1959.5 5248.4 1457889 18592937 12246266
Based on Based on 126166.1 109288.5 200431556 165820098
min. 90 percentile flow 13 % difference in revenue 17
monthly
flow
Sample sheet for calculation of effect of
e-flow on power, energy and revenue
उदािरण मात्र. If properly implemented, HPP promoters will have a
tool to negotiate price, local stakeholders will have a tool to
negotiate water release.

2.24
3.52
3.22
2.33
1.15
1.82
1.98
1.86 1.88
2.59
3.27 3.23
0
1
2
3
4
Jan
Feb
Mar
Apr
May
Jun
Jul
Aug
Sep
Oct
Nov
Dec
Increaseinaverage
Temperature0C
Month
Increase in average temperature (2050's)
Station: Melung
Projected Average Temperature
Change in Melung
Projected: 2050’s
Range: +1.15 to + 3.52 0C
Average: + 2.42 0C
Location: Melung Meteorology station
Melung

2.54
4.28
3.34
1
1.77
1.67
1.44
1.81
1.94
1.77
2.45
2.72
0
1
2
3
4
5
Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec
IncreaseinaverageTemperature0C
Month
Increase in average temperature (2050's)
Station: Phidim
Projected Average Temperature Change
in Phidim
Projected: 2050’s, Range: +1.0 to + 4.28 0C
Average: + 2.22 0C, Location: Phidim Meteorology
station

Changes in
Rainfall
Melung
Annual Rainfall: + 12.5 %
Monsoon rainfall: +16%
Winter: -26.6%
Phidim
Annual Rainfall: + 21 %
Monsoon rainfall: +24.6%
Winter: -26%
0
100
200
300
400
500
600
700
Rainfall,mm
Melung Rainfall , mm
0
50
100
150
200
250
300
350
400
Rainfall,mm
Phidim Rainfall, mm
CC
2050’
s
CC
2050’s

Upper Hewa Khola
Annual average flow: + 22 %
Rainy season average flow: +33%
Winter: -5.3%
Pre rainy season average flow: -24%
Changes in Flow
2050’s
UPPER HEWA Khola
Month
Change in
monthly
average
flow %
Jan -5
Feb -10
Mar +14
Apr +32
May -64
Jun +83
Jul +63
Aug -10
Sep +24
Oct +30
Nov +4
Dec -3
Total +22

यि क्षेत्रमा नेतृत्वको अभ्यािको िुरुवात
आजै पााँचथरबाटै गने सक?
• पााँचथरका प्रमुख नदीहरको लगत
• योगदानको आधारमा नदीको वसगाकरणः जलाधार क्षेत्र, जनिंख्या,
कृ सष, माछा, जलयात्रा, ररभररान्िङ जस्ता व्यविायमा आधाररत
जनिंख्या, भू-उपयोग
• नदीको मासिक जलबहाव (ज.म .सव.सव.को तथ्याङ्कको आधारमा)
• जलवायु पररवतानको अपेसक्षत प्रभाव (प्रसतशतमा)
• जीसवकोपाजान तथा खानेपानी
• सनकत भसवष्यमा पानीको मागमा हुने अपेसक्षत पररवतान
• जलसवद् युत सवकािको लासग उपलव्ध पानी

धन्यिाद
प्रसतकृ या तथा थप जानकारीकोलासग िम्पका ः ९८५१००६०१०
इमेलः hari@nec.edu.np

E flow phidim

More Related Content

More from Hari Krishna Shrestha (20)

E flow phidim