1. Μαθημα: «Εποικοδομικά Περιβάλλοντα Μάθησης με Χρήση ΤΠΕ»
ΕΡΓΑΣΙΑ Ε3 – ΤΜΗΜΑ 1
Άρθρο: Activity theory as a Framework for Designing Constructivist Learning Environments, Jonassen, Rohrer-Murphy
Αναστασία Παπαβασιλείου ΑΕΜ 402 papavasa@csd.auth.gr
02.04.2012
Ερώτηση 1α: Ποιο είναι το επιχείρημα που χρησιμοποιούν οι συγγραφείς για να υποστηρίξουν την
άποψη ότι χρειάζεται ένα διαφορετικό πλαίσιο ανάλυσης για τη σχεδίαση CLEs; Πώς σχολιάζετε
εσείς το επιχείρημα αυτό;
Οι συγγραφείς υποστηρίζουν πως η καινοτόμος εποικοδομική προσέγγιση της μάθησης έρχεται,
εκ των πραγμάτων, σε σύγκρουση με τις παιδαγωγικές και επιστημονικές θεωρήσεις της
παραδοσιακής διδασκαλίας. Καθώς, όμως, οι σύγχρονες μελέτες αναδεικνύουν τα οφέλη του
εποικοδομισμού για τη μάθηση, γίνεται ευρέως αποδεκτό πως θα πρέπει η παραδοσιακή μέθοδος
να εφαρμόσει με κάποιο τρόπο τις καινοτόμες αυτές προσεγγίσεις. Ωστόσο, η θεωρία του
εποικοδομισμού, αν και μας δίνει αναλυτικές εξηγήσεις και παραδείγματα, υστερεί στην περιγραφή
τρόπων με τους οποίους θα εφαρμοστεί στην πράξη από τις κλασσικές μεθόδους διδασκαλίας. Έτσι,
στη γεφύρωση αυτού του χάσματος, έρχεται να δώσει λύση η Θεωρία Δραστηριότητας. Η ΘΔ είναι
πολύ κοντά στις έννοιες του εποικοδομισμού και, επιπλέον, λειτουργεί με επιτυχία στη σχεδίαση
CLEs και διαδράσεων ανθρώπου-Η/Υ.
Κατά τη γνώμη μου, είναι σωστή η άποψη ότι κάθε αρχή και προσέγγιση της ανθρώπινης σκέψης
και δραστηριότητας, θα πρέπει, για να επιβιώσει, να προσαρμόζεται στο γενικότερο κλίμα και τις
σύγχρονες εξελίξεις. Δεν θα ήταν εφικτό, τουλάχιστον όχι για πολύ ακόμη, ενώ συνεχίζονται οι
τεχνολογικές εξελίξεις και τα ερευνητικά αποτελέσματα αναδεικνύουν νέες τάσεις στη μάθηση, η
διδασκαλία να εξακολουθεί να γίνεται με τον ίδιο τρόπο που γίνεται εδώ και πολλές δεκαετίες.
Ωστόσο, είναι αναγκαίο να υπάρξει ομαλή και προσεκτική μετάβαση στη διαδικασία αφομοίωσης
των νέων προσεγγίσεων, κάτι το οποίο δύναται να προσφέρει η ΘΔ.
Ερώτηση 2α: Γιατί οι συγγραφείς θεωρούν σημαντική την ανάλυση της δραστηριότητας και του
συγκείμενου (context) ως μέρος της συνολικής διδακτικής σχεδίασης;
Η ουσιαστική μάθηση προκύπτει μέσα από τις συνειδητές δραστηριότητες των ανθρώπων.
Σύμφωνα και με τον Marx, ο τρόπος με τον οποίο ενεργούν οι άνθρωποι, είναι άρρηκτα
συνδεδεμένος με τις νοητικές διεργασίες και τη συνείδησή τους. Η ΘΔ, που βασίζεται στη φιλοσοφία
αυτή, ισχυρίζεται πως η πράξη δεν έπεται αναγκαστικά της μάθησης· είναι αλληλένδετες έννοιες
μεταξύ τους και, στην ουσία, η μάθηση αναδύεται μέσα από τις πράξεις. Επιπλέον, οι ανθρώπινες
δραστηριότητες είναι εξελικτικές, πολύπλευρες και ποικιλόμορφες διαδικασίες που συμβαίνουν
μέσα σε ένα κοινωνικό και εννοιολογικό πλαίσιο και δεν μπορούν να ερμηνευτούν έξω από αυτό. Η
διδακτική σχεδίαση, από τη μεριά της, και κυρίως αυτή που επικεντρώνεται στη δημιουργία
βασισμένων-στις-δραστηριότητες CLEs, είναι συνυφασμένη με τις σύγχρονες μαθησιακές
προσεγγίσεις που ισχυρίζονται ότι η μάθηση συμβαίνει μέσα στο πλαίσιο ουσιαστικών
δραστηριοτήτων. Έτσι, οι συγγραφείς κρίνουν σημαντικό να ερευνηθεί η ανθρώπινη
δραστηριότητα και ο νους ενός ατόμου που μαθαίνει, ως κομμάτι του συγκείμενου, ώστε να
ερμηνευτεί και τελικά να μπορέσει να εφαρμοστεί στην πράξη από τη διδακτική σχεδίαση CLEs.
Ερώτηση 3α: Εξηγείστε τα σημαντικά στοιχεία ενός συστήματος δραστηριότητας (activity system).
2. Εργασία Ε3 Θεωρία Δραστηριότητας
Τα συστατικά στοιχεία κάθε δραστηριότητας οργανώνονται σε συστήματα δραστηριότητας. Τα
συστήματα αυτά, επικεντρώνονται στην παραγωγή (Production) ενός αντικειμένου, ώστε να
επιτευχθεί κάποιος στόχος. Στη διαδικασία αυτή της παραγωγής, συμπεριλαμβάνονται τα εξής
στοιχεία:
Subject (Υποκείμενο). Αναφέρεται στα άτομα ή τις ομάδες ατόμων που εμπλέκονται ενεργά στη
δραστηριότητα. Ένα υποκείμενο είναι παραδοσιακά ο παραγωγός της νοητικής και φυσικής
διεργασίας που απαιτείται για την εκπλήρωση του επιθυμητού στόχου.
Object (Αντικείμενο). Είναι το φυσικό ή νοητικό προϊόν που επιδιώκει το υποκείμενο ενεργώντας
πάνω σε αυτό. Είναι ένας αντικειμενικός στόχος τον οποίο προτίθεται να εκπληρώσει το υποκείμενο
και, στην ουσία, δίνει το κίνητρο για να συμβεί η δραστηριότητα. Όλο το σύστημα της
δραστηριότητας χτίζεται γύρω από το αντικείμενο, ωστόσο εξαρτάται και αποτελείται και από άλλα
συστατικά στοιχεία.
Tools (Εργαλεία). Αναφέρονται στα φυσικά ή νοητικά εργαλεία που χρησιμοποιούν τα
υποκείμενα κατά τη διαδικασία παραγωγής (δηλαδή, κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας) για να
επιτύχουν το στόχο τους. Τα εργαλεία επηρεάζονται από τη γενικότερη κουλτούρα, αλλά και
επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται και δρουν οι άνθρωποι· η χρήση τους είναι ένας
τρόπος μετάδοσης της κοινωνικής γνώσης. Με άλλα λόγια, τα εργαλεία μετατρέπουν και διέπουν τις
ενέργειες του υποκειμένου, αλλά και τα ίδια αλλάζουν από την ίδια τη δραστηριότητα.
Community (Κοινότητα). Η κοινότητα είναι το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο συμβαίνει η
δραστηριότητα. Περιλαμβάνει όλα τα εμπλεκόμενα μέλη και τις ομάδες ατόμων με συγκεκριμένες
ιδιότητες, που εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα στην εκπλήρωση του στόχου ή των στόχων της
δραστηριότητας.
Division of Labor (Καταμερισμός της Εργασίας). Το DOL έχει να κάνει με την κατανομή των
εργασιών στους διάφορους φορείς του συστήματος της δραστηριότητας, δηλαδή, στις
διαφορετικές εργασίες που αναλαμβάνουν τα μέλη της κοινότητας.
Rules (Κανόνες). Αναφέρονται σε ορισμένες συμβάσεις, κατευθυντήριες γραμμές, οργανωτικές
λειτουργίες και οδηγίες που διέπουν την ομαλή λειτουργία του συστήματος.
Ερώτηση 3β: Περιγράψτε μια κλινική ως ένα σύστημα δραστηριότητας.
Θεωρώντας ως σύστημα δραστηριότητας μια κλινική πρωτοβάθμιας περίθαλψης, ο σκοπός των
δραστηριοτήτων που συμβαίνουν σε αυτή, είναι η θεραπεία των ασθενών. Από την οπτική γωνία
του γιατρού ο οποίος εργάζεται στην κλινική, προκύπτει το σύστημα δραστηριότητας που φαίνεται
στην Εικόνα 1.
Το υποκείμενο του συστήματος είναι ο γιατρός, ο οποίος εκτελεί τη διαδικασία της παραγωγής
πάνω στο αντικείμενο, για να προκύψει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Το αντικείμενο είναι οι ίδιοι οι
ασθενείς και τα προβλήματα υγείας που μπορεί να αντιμετωπίζουν, και είναι αυτά που δίνουν το
έναυσμα για όλη την ύπαρξη του συστήματος δραστηριότητας. Το αποτέλεσμα στο οποίο
αποσκοπεί ο γιατρός, αλλά και η κλινική σαν σύνολο, είναι βασικά η θεραπεία των ασθενών, αλλά
και η διασφάλιση της συμμόρφωσης των ασθενών στη φαρμακευτική αγωγή, καθώς και η αποφυγή
πιθανών ανεπιθύμητων στοιχείων. Τα εργαλεία που χρησιμοποιεί ο γιατρός για τη δουλειά του,
είναι είτε τα φυσικά εργαλεία (ακτινογραφίες, εργαστηριακές και αιματολογικές εξετάσεις, διάφορα
μηχανήματα και ιατρικά εργαλεία κλπ), είτε γνωστικά εργαλεία (διαγνωστικές και θεραπευτικές
μέθοδοι, θεωρίες της ιατρικής επιστήμης, εμπειρία κλπ). Η κοινότητα αποτελείται από το
προσωπικό της συγκεκριμένης κλινικής που εργάζεται για τον ίδιο σκοπό (τη θεραπεία των
ασθενών), καθώς και από την κοινότητα των γιατρών σε άλλα νοσηλευτικά ιδρύματα που
εργάζονται στον ίδιο τομέα. Ο καταμερισμός της εργασίας διαιρεί τις διάφορες εργασίες και
αποφάσεις του γιατρού, τις επιμέρους εργασίες των νοσοκόμων, του διοικητικού προσωπικού, τις
υπηρεσίες καθαρισμού, της κουζίνας και όλου του προσωπικού που εργάζεται για την ομαλή
2
3. Εργασία Ε3 Θεωρία Δραστηριότητας
λειτουργία της κλινικής. Τέλος, οι κανόνες αναφέρονται στους όρους και την πολιτική λειτουργίας
της κλινικής, στο ωράριο και τις αμοιβές του προσωπικού, στο πρόγραμμα των επισκέψεων κλπ.
Εικόνα 1 Σύστημα Δραστηριότητας μιας κλινικής από την οπτική γωνία του γιατρού
Το ίδιο σύστημα δραστηριότητας στην κλινική πρωτοβάθμιας περίθαλψης, θα ήταν αρκετά
διαφορετικό αν το εξετάζαμε από μια άλλη οπτική γωνία, πχ του διευθυντή της κλινικής. Ωστόσο,
και τα δυο υποκείμενα μοιράζονται έναν κοινό στόχο, τη θεραπεία των ασθενών.
3γ: Δώστε απλά παραδείγματα ενεργειών (actions) και χειρισμών (operations) στο σύστημα
δραστηριότητας που περιγράψατε προηγουμένως.
Οι ενέργειες (actions), σε αντίθεση με τις δραστηριότητες (activities) που εξελίσσονται σε
μεγάλη χρονική περίοδο, έχουν περιορισμένη διάρκεια ζωής και σαφώς καθορισμένη αρχή και
τέλος. Σε ακόμη χαμηλότερο επίπεδο βρίσκονται οι αυτοματοποιημένοι χειρισμοί (operations), που
εξαρτώνται από τις συνθήκες στις οποίες λαμβάνουν χώρα οι ενέργειες. Στο προηγούμενο
παράδειγμα του συστήματος δραστηριότητας του γιατρού σε μια κλινική, θα μπορούσαμε να
διακρίνουμε τις εξής ενέργειες και τους αντίστοιχους χειρισμούς, πάντα από την οπτική γωνία του
γιατρού:
1. Προετοιμασία χειρουργείου Action
a. Προγραμματισμός ημερομηνίας
b. Αντισηψία
c. Φόρμα χειρουργείου, μάσκα, γάντια
d. Επανέλεγχος της ταυτότητας του ασθενούς
e. Επανέλεγχος των εξετάσεων του ασθενούς Operations
f. Επιβεβαίωση νάρκωσης
3
4. Εργασία Ε3 Θεωρία Δραστηριότητας
g. Επιβεβαίωση διάθεσης των αναγκαίων εργαλείων
h. Επιβεβαίωση παρουσίας των βοηθών
i. Έκθεση χειρουργικού πεδίου
j. Αρχή επέμβασης
2. Διενέργεια ένεσης
a. Άνοιγμα σύριγγας
b. Καθάρισμα του σημείου που θα γίνει η ένεση με βαμβάκι διαποτισμένο με
οινόπνευμα
c. Τέντωμα 2-3 ιντσών δέρματος που θα γίνει η ένεση
d. Συμβουλή στον ασθενή να πάρει βαθιά ανάσα
e. Πλήρης είσοδος της βελόνας σε γωνία 90 μοιρών
f. Πίεση του εμβόλου για την είσοδο του φαρμάκου στον οργανισμό
g. Αφαίρεση βελόνας
h. Πίεση του σημείου με το βαμβάκι για 1 λεπτό
i. Αχρήστευση σύριγγας
3. Κάρπα ενηλίκων
a. Έλεγχος απαντητικότητας
b. Εξασφάλιση αεραγωγού
c. Έλεγχος αναπνοής
d. Έλεγχος κυκλοφορικού
e. Συνέχιση αναπνοών ή μαλάξεις αν ο ασθενής δεν αναπνέει
4. Διάγνωση ασθένειας
a. Αναζήτηση συμπτωμάτων με σωματική εξέταση
b. Αναγνώριση ευρημάτων
c. Κατάλληλες ερωτήσεις στον ασθενή
d. Εργαστηριακές εξετάσεις
4
