Ae10
- 1. ARGAZKI EGUNKARIA. PRACTICUM III. 10. astea Gorputz heziketan Euskal dantzak gure kulturan murgiltzeko asmoz “Eskuak gora denok, kriskitinak martxan jarri… eta… goazen denok hankak mugitzen hastera!! Gaur arin-arinarekin hasiko gara gaztok! Animo, mugitu ondo gerriak” Halaxe esaten zigun Heziketa Bereziko Jon irakasleak DBHn euskal dantzak ikasten hasi ginenean. Kostata baina dozena bat dantza inguru ikastea lortu genuen urte eta ebaluaketa ezberdinetan zehar. Noski, dantzak saskibaloiak, futbolak edota pilotak bezain garrantzitsuak ziren eta gogor saiatzen ez bazinen azterketan 0 borobila jasoko zenuen. Orain ordea, ikastolara praktikalari gisa bueltatu naizen honetan txiki txikitatik hasi dira euskal kulturaren altxor handia den euskal dantzetan murgiltzen. Izan ere, Iñigo Aritza ikastolako ikasleek, HHtk DBHraino gorputz hezkuntzako saioetan euskal dantzak ikasten hasiak dira eta harritzekoa da lehen hezkuntzako ikasleek nola dantzatezn duten. Baina tira, hau eskola guztietan ematen al da? Nork markatzen du eskolan euskal dantzak ikasi ala ez? Lehenik eta behin, esan beharra dago, Iñigo Aritza ikastolaren balioak euskal kultura eta balioak sustatzearekin biziki loturik daudela. Hala definitzen du bere burua Iñigo Aritzak euskarari dagokionean: Bere zeregina pertsonak heztea izanik, beste kultura eta hizkuntza batzuetara irekiak egonik ere, euskararen eta euskal kulturaren berezko nortasun eta idiosinkrasia izango ditu oinarri (ohitura, tradizio, historia...). Euskara eta euskal kulturaren ezagutza eta horiekiko lotura afektibo sakona duten ikasleak heziko dituena, beti ere inguruko eta mundu zabaleko hizkuntza eta kulturarekiko jarrera irekiak sustatuz.
- 2. ARGAZKI EGUNKARIA. PRACTICUM III. 10. astea Ikastolak ikasle berrien euskalduntze prozesua burutuko du, horretarako murgiltze eredua jarraituko du eta lehenengo eskolatzeari arreta berezia eskainiko dio. Heziketa euskalduna eskainiko die bere neska-mutilei, euskara bere komunikazio eta harreman tresna arrunt bilaka dadin. Haurraren bizi soziala osatzen duten harremanetan euskararen erabilera bultzatuko du. Hizkuntzaren berreskurapen eta normalizazioa helburu izanik, kontzientziatze maila eta gure inguruko motibazioa landuko dituelarik. Argi dago beraz, ikastetxe honek argi eta garbi uzten duela bere burua definitzeko garaian euskal cultura, tradizio eta ohituren transmisioa izango dituela oinarri. Hala eta guztiz ere, LOGSE edota LOMCEk ez du zehazten (ezta Heziberrik ere ez), ikastetxeek euskararekiko izango duten jarrera. Hortaz, nahiz eta ikastoletan edota hainbat ikastetxeetan euskara bultzatzeko jarrera dagoen, askotan irakasleen esku gelditzen da, curriculum ezkutuan, zer balore transmititu eta zein ez. Ildo honetatik, etorkizuna hainbat zentzutan oso beltz ikusten dudala onartu beharra daukat. Donostiako Magisteritza eskolan euskararekiko dagoen jarrera ikustea baino ez dago. Gure gelan esaterkao, kopuru handi batek euskararekiko sentsibilizazio eskasa duela esatera hausartzen naiz. Beraz, nola transmitituko dizkiegu euskalduntzeak bere gain hartzen dituen baloreak gu geu kontzitziatuta ez bagaude? Aurrekoan irakasle batek esaten zidan, Euskal Herria euskalduntzeko, hezkuntza politikak aldatzearekin batera irakasleen kontziatzia eta konpromisoa bermatu beharra dago, bestela jai daukagu! Altsasuarron Santa Ageda ospakizuna bere osotasunean ezagutarazi beharra dago! Egun handiak dira Santa Agedarenak Altsasuko herrian eta aurten ere, kinto eta kintak ikastolara diru eske etorriko dira. Hala ere, ikastolara “oles egitera
- 3. ARGAZKI EGUNKARIA. PRACTICUM III. 10. astea eta eskean” datorren ikasle-ohien taldetxoa baino askoz gehiago dira! Altsasuko herrian Santa Ageda ospakizunak berebiziko garrantzia du eta honen inguruan gure iaksleei transmititu diezaiekeguna ere guztiz erlatiboa izan daiteke. Horregatik bada, guztiz beharrezkoa iruditzen zait, irakasleek lekuan lekuko ohituren berri izatea eta zapalduak izan diren ohitura horiei behar bezalako garrantzi ematea, ondare historikoari duen garrantzia emanaz. Beraz, zer da altsasuarrontzat Santa Ageda? Zein zentzu zeukan lehen eta zein zentzu dauka orain? Tira, Euskal Herri osoarentzat Santa Agueda bezpera egun handia dugu, kalez kale eskean joateko. Hala ere, Altsasuko Santa Ageda ospatzeko tradizioa bost egunateko ospakizun zabala da, erlijiotik asko aldentzen dena; zentzu honetan Altsasuko webgune ofizialak zera dio: Erregeen egunean, Meza nagusiaren ondoren, Santa Agedaren festarako erregea hautatzen da jaian parte hartu behar duten gazteen artean. Hautaketa udaletxean egiten da. Gazteak biribil bat osatzen dute eta alkateak , erdian, txanpon bat botatzen du lurrera. Txanponaren arranoaren buruak nori begira, harexekin hasten da kartak banatzen. Lehenengo erregea suertatzen zaion gaztea izango da jaiaren antolatzailea. Bigarren erregea neska kintoek emandako opilak bilduko ditu. Egun horretatik aurrera, zortzikoaren entsaioak hasten dira Luis María López de Goikoetxea jaunarekin, Santa Ageda egunaren bezpera arte.Festaren eguneko protagonistak "kintoak" dira, 18 urte betetzen dituzten neska-mutilak. Festa hauek gazte guztiek zortziko bana dantzatu ahal izateko behar duten adina denbora irauten dute. Santa Ageda egunaren goizean eskean ibiltzen dira kintoak, behar den bezala jantzita: arropa zuriz, lau zapi lepoan eta gorosti makila bat zetazko zintekin ederki apaindurik. Erratilu bat eramaten dute etxeetan eta kalean jendeak emandakoa biltzeko. Erregeak txistulariek lagunduta joaten dira. Arratsaldean, bazkalostean, zortzikoak hasten dira plazan, erregea lehendabizikoa izanik. Informazio hau zuzena da eta herrikoa ez den irakasle batek ospakizunaren berri jasotzean, hauxe jasoko du. Hala ere, egindezagun atzera. Santa Ageda ospakizuna franquismo garaitik hona izugarri aldatu da eta emakumea ikusle izatetik protagonista izatera pasa da Altsasun. Askok ez dute honen berri eta Bilgune Feministak eta Altsasuko Feministek honen harira egindako lanketa eskolara eraman beharra dago, dudarik gabe! Gure haurrek ere jakin dezatela “emakumezkoek festan espazioa lortzea zenbat kosta izan den. Jendeak pentsatzen baitu betidanik izan dela gaur egun den moduan”, hona hemen Altsasuko Santa Ageda ospakizunaren kronologia laburra emakumearen espazioari dagokionean:
- 4. ARGAZKI EGUNKARIA. PRACTICUM III. 10. astea 1962 Mutilek estreinakoz neskak kafe batera gonbidatu zituzten. 1963 Neskak txistulariekin hitz egin eta mutilekin batera kalejiran ibili ziren, ez tirabirarik gabe. 1985 Neskek mutikoekin batera parte hartzea adostu zuten, baina ezezkoa jaso zuten. 17 neskek ez zuten Santa Agedarik ospatu. 1990 Santa Agedari buruzko jardunaldiak, Altsasuko Feministak antolatuta. 2000 Aurreneko erregina aukeratu zuten. 2001 Erregina eta erregina-ordea aukeratu zituzten estreinakoz. 2005 Bi neskek zortzikoa dantzatu zuten. 2008 Lau neska ez beste guztiak dantzatu zuten zortzikoa. 2013 Neska-mutilek dena elkarrekin ospatu zuten. Data hauek esanguratsuak dira denak eta hurrengo belaunaldiari eskola testuinguruan eskaini beharra diogu, Altsasuar neska mutilok memoria historikoa osatzen joan beharra daukagulako. Amaitzeko, hona hemen Bilgune Feministak argitaratutako “Ikusle izatetik, protagonista izatera” dokumentalaren esteka: https://www.youtube.com/watch?v=__NM6NFWqh4 Mozorro sexista gehiagorik ez mesedez!
- 5. ARGAZKI EGUNKARIA. PRACTICUM III. 10. astea Ihauteriak ate joka ditugu, larunbatean bertan emango zaie hasiera Altsasuko gazteen ihauteriei Santa Agedarekin bat etorriaz eta denda asko ihauteritako jantzi, konplementu, maquillaje …-ez gainezka daude! Larunbatean kaleak kolorez, fantasiaz, poztasunez eta irribarrez beteko dituzte altsasuarrek baina ospakizun honek ere sexismoa berriro ere agerian uzten du. Izan ere, mozorro ugarik genero rolak eta estereotipatuak errepikatu eta sustatzen dituzte. Gainera, ez dago binomismoaren aferatik irteten ez den ia mozorrorik! Honek bada nire urteroko barne alarma pizten du, eta gaurkoan ARGIA aldizkariaren artikulu interesgarri bat irakurri eta honako galderak nire egin ditut: • Zergatik bereizi neskentzako eta mutilentzako mozorroak ? • Zergatik nesken mozorroetan nagusi dira gorputza agerian uzten dituzten jantziak (minigona…)? • Zergatik neskei zuzendutako mozorro batzuk dirudite gizonezko batzuen fantasia sexualetik aterata daudela? • Zergatik izaten da errazagoa topatzea emakumeen mozorro “sexyak” gizonenak baino? • Zergatik mutil txikiek “futbolariz” eta neskatxoak “printzesaz”? • Zergatik mutilek dute erraztasun handiagoa neskez mozorrotzeko, neskek mutilez baino? Galdera guztiek hausnarketa propio baterako ematen badute ere, modu orokorrean galderei erantuzten saiatuz gero ohartuko gara bentan janzten ditugun mozorroek sexismoari bide zabala irekitzen diotela. Agian horrexegatik gorroto ditut hainbeste ihauteriak! Beti mozorro idealaren bila, beti neska jantzi hori ondo edo gaizki geldituko zaizula pentsatzen…
- 6. ARGAZKI EGUNKARIA. PRACTICUM III. 10. astea Ihauteri hauek ez dute HERRI IHAUTERIEKIN zerikustekorik! Hauek bai gustoko ditudala, bertan bai ez direla genero rolak bereizten. Ihauteri hauek bai disfrutatzen ditudala, etxeko zaku eta zapi zaharrak hartu, jostorratzatzarekin ateratzen dena sortu, aurpegia estali, larrua jantzi eta kalera! Edo beste batzuetan, momotxorroa hartu, aurpegia odolez bete eta sardarekin kaña ematera! Zenbat eta gutxiago prestatu eta zenbat eta pertsonalizatuagoa joan askoz hobe!