Child Development

การเจริญเติบโต พัฒนาการ และบทบาทพยาบาลในการสร้างเสริมสุขภาพเด็กวัยก่อนเรียน ผศ . ดร . อัจฉราพร ศรีภูษณาพรรณ ภาควิชาการพยาบาลกุมารเวชศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ 17 สิงหาคม 2550

วัตถุประสงค์ อธิบายความหมายของเด็กวัยก่อนเรียนได้ อธิบายการเจริญเติบโตและพัฒนาการของเด็กวัยก่อนเรียนได้ อธิบายปัญหาสุขภาพและพัฒนาการที่เป็นปัญหาของเด็กวัยก่อนเรียนและแนวทางการดูแลได้ อธิบายบทบาทของพยาบาลในการสร้างเสริมสุขภาพและป้องกันโรคในเด็กวัยก่อนเรียนได้

ความหมายและลักษณะของเด็กวัยก่อนเรียน เด็กที่มีอายุระหว่าง 3-6 ปี รูปร่างเริ่มผอมสูง ไหล่กว้าง แขนขายาว มือเท้าใหญ่ขึ้น ไขมันบริเวณหน้าท้อง แก้ม แขนและขาลดน้อยลง กระตือรือร้น พลังงานเหลือเฟือ ชอบเคลื่อนไหว เป็นตัวของตัวเอง อยากรู้อยากเห็น แสดงความรู้สึกตรงไปตรงมา พัฒนาการทางภาษาเร็ว ช่างซักถาม

การเจริญเติบโต (Growth) อัตราการเพิ่มขึ้นของน้ำหนักตัวและความสูงช้ากว่าวัยก่อนหน้า น้ำหนักเพิ่มปีละ 2-3 kg ส่วนสูงเพิ่มปีละ 6.75-7.50 cm โดยเฉลี่ย อายุ 3 ปี OFC ~ 50 cm และเพิ่มขึ้น ~ 1 cm ทุก 3 ปี อายุ 3-4 ปี VA ~ 20/40 อายุ 5 ปี VA ~ 20/30 nasopharynx ยังสั้นและตื้น อายุ 3 ปี ฟันน้ำนมขึ้นครบ เริ่มหลุดเมื่อ 6 ปี ฟันแท้เริ่มขึ้น 1-2 ซี่

การเจริญเติบโต (Growth) ( ต่อ ) คอยาวขึ้น ทอนซิลโตขึ้น ทางเดินหายใจกว้างขึ้น cilia ทำงานมีประสิทธิภาพมากขึ้น RR ~ 20-24 tpm heart size ใกล้เคียงกับผู้ใหญ่ PR ~ 100 bpm Digestion & absorption สมบูรณ์ ควบคุมการขับถ่ายได้ อายุ 5 ปี UT สมบูรณ์เกือบเท่าผู้ใหญ่ ควบคุมการขับถ่ายปัสสาวะได้ กล้ามเนื้อหน้าท้องแข็งแรง ท้องไม่ยื่น

พัฒนาการ (Development) พัฒนาการด้านการเคลื่อนไหว ด้านกล้ามเนื้อมัดใหญ่ : 3 ปี เดิน วิ่ง ปีน กระโดดได้ดีขึ้น ขึ้นลงบันไดได้ 4 ปี ขึ้นลงบันไดได้ก้าวละ 1 ขั้น กระโดดขาเดียวได้ 5 ปี ก้าวขึ้นบันได้ทีละ 2 ขั้น กระโดดสลับขาได้ ยืนขาเดียวได้นานขึ้น

พัฒนาการ (Development) พัฒนาการด้านการเคลื่อนไหว ด้านกล้ามเนื้อมัดเล็ก : วาดรูปทรงเรขาคณิตได้ 3 ปี ขีดเขียน ลากเส้นตรง สามเหลี่ยม สี่เหลี่ยมตามแบบได้ วาดรูปคนที่มีอวัยวะมากกว่า 1 ส่วน 5 ปี วาดรูปคนที่มีอวัยวะสำคัญของร่างกายได้ ใส่และถอดเสื้อผ้าเอง

พัฒนาการ (Development) พัฒนาการด้านสติปัญญา ตาม Piaget’s theory of cognitive development ระยะก่อนมีมโนทัศน์ (Preconceptional stage) : อายุ 2-4 ปี คิดว่าตนเองเป็นศูนย์รวมของทุกสิ่ง (egocentric) self-centered ยังไม่เข้าใจความคิดผู้อื่น การจำเกิดจากการเลียนแบบซ้ำๆ ระยะนึกรู้ (Intuitive stage) : อายุ 4-7 ปี ใช้สัญลักษณ์แทนวัตถุ ยังคงยึดตนเองเป็นศูนย์กลาง สิ่งแวดล้อมมีชีวิต การให้เหตุผลไม่เป็นไปตามเกณฑ์ทั่วไป

พัฒนาการ (Development) พัฒนาการด้านภาษา ขึ้นกับความสามารถทางสติปัญญา การมีปฏิสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อม การเลียนแบบคำพูดผู้อื่น ใช้คำศัพท์ได้มากขึ้น มีโครงสร้างของประโยค อายุ 3-4 ปี พูดประโยคสั้นๆ ชอบพูดแม้ว่าจะไม่มีใครสนใจฟัง บางครั้งพูดกับเพื่อนในจินตนาการ เลียนแบบคำพูดผู้ใหญ่ อายุ 4-5 ปี ประโยคยาวขึ้น ช่างซักถาม อายุ 6 ปี สื่อความหมายในเชิงซับซ้อนมากขึ้น

พัฒนาการ (Development) พัฒนาการด้านจิตสังคม ตาม Erikson’s theory of psychosocial development ขั้นพัฒนาความคิดสร้างสรรค์ และความรู้สึกผิด (Initiative vs guilt) ชอบทำกิจกรรม เรียนรู้ ทดลองสิ่งใหม่ๆ ด้วยตนเอง มีจินตนาการสูง ชอบเล่นกับเพื่อนวัยเดียวกัน แต่ทะเลาะแย่งของกันบ้าง อายุ 3 ปี เริ่มแยกจากแม่ได้บ้าง อายุ 5 แยกจากแม่ได้โดยไม่ร้องไห้ แต่งตัวเองได้

พัฒนาการ (Development) พัฒนาการด้านอารมณ์ แสดงอารมณ์ทางร่างกาย ท่าทางและวาจา อารมณ์ไม่รุนแรง จะไวต่อกฎเกณฑ์ของผู้เลี้ยงดูและสังคม อายุ 3 ปี อาจยังไม่สามารถควบคุมอารมณ์ ดื้อรั้น หวงของ อิจฉา วิตกต่อการพลัดพราก การเผชิญกับคนแปลกหน้า กลัวจากคิดฝันเอาเอง ทำลายข้าวของเพราะอยากรู้อยากทดลอง

พัฒนาการ (Development) พัฒนาการด้านอารมณ์ อายุ 4 ปี มีความไม่มั่นใจ ชอบกัดเล็บ ตาขยิบ ดูดนิ้ว แคะรูจมูก ชอบพูดเกินจริงเพราะคิดฝันเอาเอง แสดงให้ผู้อื่นรู้ว่าทำได้ ชอบเล่นกับเพื่อน และทะเลาะกัน กลัวในสิ่งที่ผู้ใหญ่เคยหลอก กลัวคนแปลกหน้าและการพลัดพราก

พัฒนาการ (Development) พัฒนาการด้านอารมณ์ อายุ 5 ปี อารมณ์คงที่ขึ้น รอคอยได้ เข้าใจเหตุผลง่ายๆ พอใจหากได้รับคำชม แยกจากมารดาได้โดยไม่ร้องไห้

พัฒนาการ (Development) พัฒนาการทางเพศ ตาม Freud’s theory of psychosexual development ขั้นพึงพอใจในอวัยวะสืบพันธุ์ (Phallic stage) : สนใจ กลัวสูญเสีย แยกเพศได้ ชอบลูบคลำอวัยวะเพศตนเอง รักและยึดติดบิดามารดาต่างเพศ เลียนแบบบทบาทเพศเดียวกัน Oedipus & Electra complex ( หวงแม่ หวงพ่อ ) เล่นบทบาทสมมติ

พัฒนาการ (Development) พัฒนาการด้านจริยธรรม ตาม Kohlberg’s theory of moral development Preconventional level ขั้นเชื่อฟังคำสั่งและหลบหนีการลงโทษ (Obedience & punishment orientation) ตนเป็นศูนย์กลาง คำนึงถึงประโยชน์ที่ตนได้รับ ไม่คำนึงถึงผลที่เกิดต่อผู้อื่น พิจารณาอำนาจผู้ใหญ่ ทำดี คือ ทำแล้วไม่ถูกลงโทษ ทำถูกต้อง คือ ทำแล้วตนพอใจ

ปัญหาสุขภาพและแนวทางการดูแล ฟันผุ จากการไม่ได้รับการเอาใจใส่อย่างถูกต้อง เลี้ยงอาหารและนมผิดวิธี พฤติกรรมการบริโภค ควรสอนวิธีการดูแลช่องปากที่ถูกต้องและการสร้างนิสัยที่ดี ท้องผูก อุจจาระแข็ง เด็กวัยฝึกหัดขับถ่ายอาจพบปัญหาถ่ายออกไม่หมด กลั้นไม่กล้าเบ่ง ควรให้เด็กดื่มน้ำ น้ำส้มคั้น รับประทานผักและผลไม้ ทุพโภชนาการ เช่น โลหิตจาง เหน็บชา คอพอก จากการห่วงเล่น ไม่สนใจทานอาหาร ผู้ดูแลไม่ใส่ใจ ให้ความรู้เรื่องการจัดอาหารที่มีคุณค่า

ปัญหาสุขภาพและแนวทางการดูแล ( ต่อ ) การติดเชื้อ ไข้หวัด จากความต้านทานต่ำ และกิจกรรมมาก อาหาร การพักผ่อนที่เพียงพอ จะหายได้ใน 2-3 วัน คอและต่อมทอนซิลอักเสบ อุจจาระร่วง รักษาความสะอาดของเด็กและผู้เลี้ยงดู การปรุงอาหารที่สะอาด ดื่มน้ำสะอาด อื่นๆ โรคคอตีบ ไอกรน บาดทะยัก โปลิโอ หัด อีสุกอีใส และคางทูม

ปัญหาสุขภาพและแนวทางการดูแล ( ต่อ ) อุบัติเหตุและสารพิษ ที่พบบ่อย ได้แก่ ไฟไหม้ น้ำร้อนลวก สัตว์กัด หกล้ม จมน้ำ รถชน และได้รับสารพิษ เด็กจะเรียนรู้เมื่อได้รับประสบการณ์จริง แต่อาจถึงตาย ผู้ปกครองต้องสอนเรื่องอุบัติเหตุ สารพิษ ดูแลอย่างใกล้ชิด ไม่ให้เล่นใกล้ถนน

พฤติกรรมที่เป็นปัญหาและแนวทางการดูแล ปัญหาการนอน อายุ 3-4 ปี มักตื่นกลางดึก ร้องไห้ กลัวไม่อยากเข้านอน ปัสสาวะรดที่นอน เป็นผลจากการเล่นในตอนกลางวัน ควรแก้ไขโดยไม่ให้เล่นผาดโผนมากไปในเวลากลางวัน ไม่เล่าเรื่องตื่นเต้นใกล้เวลานอน อาบน้ำทำความสะอาดให้เรียบร้อยก่อนนอน ดูแลไม่ให้หิวหรืออิ่มเกินไปก่อนนอน ไม่บังคับให้เด็กนอนทันทีหากตกใจตื่นตอนกลางคืน

พฤติกรรมที่เป็นปัญหาและแนวทางการดูแล ปัญหาการดูดนิ้ว การดูดนิ้วเป็นการกล่อมตัวเอง หรือ การคลายเครียดของเด็ก การดูดนิ้วควรหายไปเมื่อเด็กมีพัฒนาการทางกายและอารมณ์ที่ดีขึ้น หากอายุ 6 ปีแล้วยังดูดนิ้วจะมีผลต่อฟันแท้ ควรสังเกตสถานการณ์ที่เด็กจะดูดนิ้วและทำการแก้ไข

พฤติกรรมที่เป็นปัญหาและแนวทางการดูแล ปัญหาการปัสสาวะรดที่นอน อายุ 4 ปีขึ้นไปจะควบคุมการขับถ่ายได้ หากพบหลังอายุ 4 ปีไปแล้ว อาจเกิดจากความกลัว วิตกกังวล คับข้องใจ อาจส่งผลให้ขาดความเชื่อมั่นในตนเองตามมา ไม่ควรดุด่า ล้อเลียน ควรหาสาเหตุของการทำให้เด็กไม่สบายใจและหาทางแก้ไข ไม่ให้ดื่มน้ำ นม ก่อนนอน หรือปลุกให้ปัสสาวะหากจำเป็น

พฤติกรรมที่เป็นปัญหาและแนวทางการดูแล ปัญหาการพูดติดอ่าง พบได้ในเด็กอายุ 2-4 ปี พัฒนาการทางภาษารวดเร็ว นึกคำพูดไม่ทัน มักเครียดจากการเปลี่ยนสังคม พ่อแม่เข้มงวด เพื่อนล้อ

พฤติกรรมที่เป็นปัญหาและแนวทางการดูแล ปัญหาการพูดปด พบได้บ่อย จากการพูดตามจินตนาการ กลัวถูกลงโทษ ควรฟังเหตุผลเด็ก บอกผลเสียของการพูดไม่จริง

พฤติกรรมที่เป็นปัญหาและแนวทางการดูแล ปัญหาการพูดคำหยาบ เด็กมักไม่ทราบว่าเป็นคำที่ไม่เหมาะสม ไม่ควรให้ความสนใจกับคำพูดมากไป สอนคำพูดที่เหมาะสม

พฤติกรรมที่เป็นปัญหาและแนวทางการดูแล ปัญหาการกลัวโรงเรียน เป็นการเปลี่ยนสิ่งแวดล้อมใหม่ กลัวพลัดพรากจากมารดา ควรพาไปดูโรงเรียนล่วงหน้าพบกับคุณครู

พฤติกรรมที่เป็นปัญหาและแนวทางการดูแล ปัญหาการเล่นอวัยวะเพศ อายุ 3-4 ปีอาจยังมีการสำรวจร่างกายตนเอง อาจเกิดจากความเครียด ไม่ควรดุด่า หากิจกรรมอื่นให้ทำ ให้ความใกล้ชิดเพิ่มขึ้น

บทบาทของพยาบาลในการสร้างเสริมสุขภาพเด็ก การสร้างเสริมการเจริญเติบโตและพัฒนาการ การตรวจสุขภาพและการคัดกรอง การส่งต่อ การป้องกันโรคและปัญหาสุขภาพ การติดตามและประเมินผลอย่างต่อเนื่อง การให้ความรู้และคำแนะนำแก่เด็ก ผู้ปกครอง คุณครู และผู้ดูแล

บทบาทของพยาบาลในการสร้างเสริมสุขภาพเด็ก เฝ้าระวังการเจริญเติบโต พัฒนาการ และการเกิดโรค ชั่งน้ำหนัก วัดส่วนสูงทุก 6 เดือน เทียบกับเกณฑ์ ประเมินพัฒนาการตามวัย ทุก 6 เดือน สังเกตพฤติกรรมการเจ็บป่วย

บทบาทของพยาบาลในการสร้างเสริมสุขภาพเด็ก ดูแลด้านอาหาร ให้ครบทั้งคุณค่า ปริมาณและชนิด เน้นการเสริมอาหารว่าง เช่น นม ผลไม้ ปลูกฝังเรื่องสุขลักษณะนิสัย เช่น การล้างมือ การไม่กินจุบจิบ การทานเป็นเวลา และร่วมโต๊ะอาหารกับครอบครัว

บทบาทของพยาบาลในการสร้างเสริมสุขภาพเด็ก ดูแลด้านการพักผ่อน เด็กควรนอนวันละ 10-12 ชั่วโมง อายุ 3-4 ปี จะนอนกลางวัน ~ 1-2 ชั่วโมง และลดลง แก้ปัญหาการนอนไม่หลับ สะดุ้งตื่นกลางคืน การเล่านิทานก่อนนอน

บทบาทของพยาบาลในการสร้างเสริมสุขภาพเด็ก ดูแลด้านกิจวัตรประจำวัน การแปรงฟัน การทำความสะอาดร่างกาย การขับถ่าย การดูแลสุขภาพและการรับวัคซีนตามกำหนด การเล่น

บทบาทของพยาบาลในการสร้างเสริมสุขภาพเด็ก การฝึกระเบียบวินัย พร้อมที่จะทำตามกฎระเบียบ เข้าใจคำสอนและฟังผู้ที่เหนือกว่า ส่งเสริมการตัดสินใจกระทำด้วยตนเอง ไม่เข้มงวดหรือตามใจเกินไป ชมเชยและลงโทษตามความเหมาะสม ควรฝึกการรับประทานอาหาร การนอน การขับถ่าย สุขนิสัย การเก็บของ การไหว้พระ เคารพธงชาติ การเข้าคิว เป็นต้น

บทบาทของพยาบาลในการสร้างเสริมสุขภาพเด็ก การสอนเกี่ยวกับเรื่องเพศ การเป็นตัวอย่างในบทบาททางเพศ แนะนำบิดามารดาเกี่ยวกับการเป็นตัวอย่างการแสดงบทบาททางเพศ การจัดของเล่น การสอนคำพูดที่เหมาะสม การสอนและตอบคำถามเกี่ยวกับเพศ สอนและตอบแบบง่ายๆ สั้นๆ และเป็นความจริง ไม่ดุด่าเมื่อเด็กถาม

บทบาทของพยาบาลในการสร้างเสริมสุขภาพเด็ก การเตรียมเด็กเข้าโรงเรียน การส่งเสริมการดูแลตนเองตามวัย การดูแลตนเองโดยทั่วไป : อากาศ อาหารและน้ำ อนามัยส่วนบุคคล การขับถ่าย การพักผ่อน การอยู่ในสังคม และการป้องกันอันตราย การดูแลตนเองเมื่อเจ็บป่วย ไม่สบาย : ให้บอกผู้ใหญ่เมื่อรู้สึกร้อน หนาว เจ็บ ค่อยๆ หัดการดูแลตนเอง ให้คำชมเชยเมื่อทำได้

Child Development

More Related Content

What's hot (14)

Viewers also liked (20)

Similar to Child Development (20)

Child Development