Lecture 1 b

ДЭЛХИЙН МОНГОЛЧУУД

Чингис хааны Их Монгол
 1206-1227 оны хооронд Тангуд, Хорезм, Хар хятан, Зүрчидийн Алтан улсийг
байлдан дагуулж уртаашаа Манжуураас Каспийн тэнгис хүртэл уудам газар
нутгийг эзэлжээ. Чингис хаан нас барах үед зүүн хойд иран, хойд хятад, сибирь,
дундад ази багтаж байв. Үр удам нь газар нутгаа хоёр дахин томруулж, Солонгос,
Номхон далайгаас Дунай мөрөн хүртэл газар нутгийг хамарсан байв.

ДЭЛХИЙН МОНГОЛЧУУД
Монгол улс Буриад улс Халимаг улс в рмонголӨ ө
Улаанбаатар Улаан- д Элст Х х хот,Ү ө
Хятадын 7 муж
Уулын Алтай улс - ойрд
Хазара: Афганистан,
Эрх муж, Оросын 5 муж, Иран, Пакистан,үү
Чита муж Москва хот Непал, Энэтхэг
Тува улс

Дэлхийд тархсан монголчууд

Монгол улс
Ìîíãîë óëñûí 2010 îíû õ¿í àìûí òîîëëîãîîð
Ìîíãîë óëñûí íèéò 2 826 205 õ¿í амтай.
(1396715 эрэгтэй, 1429490 эмэгтэй)
 http://registrationmongolia.com

ОХУ дахь буриадууд нь Эрх хот, Чита муж, Буриад улсадүү
гурван хэсэг тасран суурьшжээ.

в рмонголын Улаанхад аймагт барга буриадууд суудаг.Ө ө

Б гд Найрамдах Буриад Улсү
Газар нутаг 351300 км2. Нийт 981238 хүн амтайгаас 30
хувь нь буюу 286,839 буриад. Энэ нь Орос улс дахь
нийт буриадуудын 62 % нь юм.
1923 онд ЗСБНХОУ-ын бүрэлдэхүүн дэх Автономит Улс
болсон. 1992 оноос Бүгд Найрамдах Буриад Улс гэж
нэрлэх болсон байна.

Нийт буриадуудын тоо
Бүгд тоо 560 мянга гаруй
Төвлөрсөн газар орон
ОХУ 461,389
БНБурУ 286,839
Эрхүү муж 77,667
Өвөр Байгалийн хязгаар 73,941
Монгол 47,000
БНХАУ 60,000
 mn.wikipedia.org/wiki/Бүгд_Найрамдах_Буриад_Улс

Буриад нэрийн учир
Ö.Á.Öûäåíäàìáàåâ: чîíî áýëãýäýë (òîòåì)
-òýé ìîíãîë àéìãóóäûí “чèíîñ” íýð õîæèì
ò¿ðýãèéí íî¸ðõîëä îðîõîä ò¿ðýã õýëíýý
îðчóóëàãäàí “áóðåò” áóþó “áîðÿò” áîëñîí.
Á.Ð.Çîðèãòóåâ ºòãºí øèã¿¿ îé ìîä ãýñýí
óòãàòàé “áóðàà” õýìýýõ ¿ãýíä îëîí òîîíû “–ä”
íºõöºë çàëãàæ ¿¿ññýí íýð
гэх мэт олон тайлбар бий.

Халимаг улс Орос г рний баруун захад байх б г дү ө өө
т в халхаас хамгийн их алслагдсан.ө
М н Хятад улсын Х хнуур мужид ойрдууд байна.ө ө

Халимаг улс
1957 онд байгуулагдсан. Нийслэл нь Элст. Хүн ам
292410. Гэвч 55 орчим % буюу 162,740 хүн халимаг,
бусад нь орос үндэстэн.
 mn.wikipedia.org/wiki/Бүгд_Найрамдах_Халимаг_Улс

Орос улс дахь халимагууд (1, 8, Алтай)

Орос дахь Уулын Алтай улсад
Орос дахь Уулын Алтай улсад ойрд монголчууд суудаг.
Тус улс одоо 202947 хүн амтай бөгөөд 30 гаруй % нь
буюу 69000 орчим нь түрэг монгол холилдсон цусны
хүмүүс байдаг аж. Анхны үндэстэн нь ойрдууд.

Ойрд ястны нийт тоо
Бүгд тоо 1 180 000 орчим.
Төвлөрсөн газар орон
ОХУ, 183,372 Үүнд:
Халимаг 162,740
Астрахань муж 6,624
Москва хот 3,996
Хиргис 5,825
Иссык-Күл муж 3,801
Монгол улс 229500
Өвөрмонголын Шинжаан уйгар, Хөхнуур болон бусад мужид 400000
Уулын Алтай улс 69000
Тува улс 300000

Халимаг улсын нэр
“Õàëèìàã” ãýäýã íýð нь ýõ îðíîîñîî “í¿¿í îäîãñîä”,
“õàëüæ ãàðàãñàä” ãýñýí óòãàòàé õýìýýí
òàéëáàðëàäàã.
Анх тîðãóóäûí õàí Õîî ºðëºã, äºðâºäèéí Äàëàé
áààòàð íàð õîðèí ìÿíãàí ºðõ àëáàòàà àâч, Îðîñûí
íóòàãò í¿¿æ èðýýä, Õàëèìàãèéí õàíò óëñ áîëñîí
учир òîðãóóä, äºðâºä¿¿ä õîëèëäсîí, “õîëèìîã”
ãýäýã ¿ã.

в рмонгол улс Хятад, Монголын завсарт байх б г дӨ ө ө өө
т нээс гадна Хятадад тархсан монголчууд байна.үү

Хятад дахь монголчууд
Өвөрмонголын өөртөө засах улс 1947 онд
байгуулагдсан. 24706321 хүн амтай. Үүнээс 17,13%
буюу 3 995 349 хүн монгол үндэстэн. Хятадын бусад
мужид суух монголчууд нийлбэл 6 720 000 орчим
монголчууд болно. Үүнээс ойрд, барга буриадыг хасвал
6 260 000 орчим болно.
 mn.wikipedia.org/wiki/Өвөрмонголын_Өөртөө_Засах_Улс
 mn.wikipedia.org/wiki/Бүгд_Найрамдах_Хятад_Ард_Улс

Хазара ндэстэн буюуү
Чингис хааны баатруудын хойчис
1400 оны үеийн Монголын Төмөр хааны ач хүү
Бабурын үед хүчирхэгжиж, 200 жил Энэтхэгийг
ноёрхсон Могол улсын хойчис одоо Афганистанд
5 сая, Пакистанд 600 мянга, Иранд 1 сая, Непалд
10 сая, Энэтхэгт 30 сая нийт 47 сая шахам
хазара үндэстэн байна гэсэн мэдээ бий.
Бабур хааны 5 дахь үе Жалан нь алдарт Таж
махалыг босгосон ажээ.

Дэлхийн 7 гайхамшгийн нэг Таж махалыг Монгол
удмын хаан бариулжээ.

Энэ б хний эцэст, дэлхийн Монголчуудын тоо:ү
Дэлхий дээрх монгол хэлтэн бүгд
10 500 000 орчим
Төвлөрсөн газар орон:
Монгол улс 3 000 000
ОХУ ба буриад, халимаг 1 740 000
БНХАУ ба Өвөрмонгол 6 260 000
Монгол гаралтай хүмүүс нийт
57 сая орчим

Lecture 1 b

More Related Content

What's hot (10)

Viewers also liked (20)

Similar to Lecture 1 b (20)

More from telmenten (20)

Lecture 1 b