Lecture 13,14

Корпорацийн санхүү
Лекц 13,14
Хөрөнгө оруулалтын төслийн үнэлгээ

•Хичээлийн индекс: BA 301
•Хичээлийн кредит: 3
•Судлах анги: СМ-3, ҮМ-4

Хөрөнгө оруулалтын төслийн ангилал ба онцлог
Хөрөнгө оруулалтын төслийг шинжлэх үе шат ба
мөнгөн урсгалууд
 Хөрөнгө оруулалтын төслийг шинжлэх
аргууд, тэдгээрийн ололттой ба дутагдалтай
талууд



Компаний дэвшүүлсэн зорилгодоо хүрэхийн тулд
хөрөнгө оруулалтын талаар шийдвэр гаргах болдог.
Энэ шийдвэр нь хөрөнгө оруулалтын төлөвлөлтийн
дагуу хэрэгжиж байдаг.
Хөрөнгө оруулалтын талаар шийдвэр гаргахдаа
хөрөнгөө
байршуулах
төслүүдийг
шинжилж,
үнэлж,
тэндээсээ
сонголт
хийх
шаардлагатай болдог. Үүнд:
 Төслийн
ирээдүйн
мөнгөн
урсгалыг
тодорхойлж, үнэлгээ өгөх
 Капиталын нийт өртгийг тодорхойлох
 Сонголт хийж шийдвэр гаргах








Хөрөнгө оруулалтын төлөвлөлтийг капитал
төсөвлөлт гэдгээр ойлгож болно. Учир нь хөрөнгө
оруулалттай холбогдон ирээдүйд бий болох
мөнгөн урсгалыг төлөвлөх үйл ажиллагааг
капитал төсөвлөлт гэж үздэг.
Хөрөнгө оруулалтын талаар үндсэн 2 төрлийн
шийдвэр гаргаж болно. Үүнд:
Сонголт хийх шийдвэр
Солих буюу шинэчлэх шийдвэр

I.
II.
III.
IV.
V.
VI.
VII.

Төслийн зорилгыг тодорхойлох
Төслийг боловсруулах
Төслийг шинжлэх
Төслийн талаар шийдвэр гаргах
Төслийг хэрэгжүүлэх
Төслийг хянах
Хөрөнгө оруулалтын төслийг
хэрэгжүүлэхэд 2 төрлийн мөнгөн урсгал бий болдог.
Үүнд гарах ба орох мөнгөн урсгал орно.











Төслийг
хэрэгжүүлэхийн
тулд
тодорхой
хэмжээний мөнгийг зарцуулах шаардлагатай
болдог ба үүнийг төслийн гарах мөнгөн урсгал
гэнэ.
Төслийг хэрэгжүүлснээр тодорхой хэмжээний
орлого олох ба үүнийг төслийн орох мөнгөн
урсгал гэнэ.
Төслийн мөнгөн урсгалыг:
Хэвийн ба хэвийн бус
Нэг удаагийн болон олон удаагийн
Жигд болон жигд бус
Үе тутмын эхэнд болон эцэст хийгдэх гэж ангилж
болно.

Хэвийн мөнгөн урсгал – төслийн хугацааны
эхэнд анхны хөрөнгө оруулалт хийгдээд
төслийг хэрэгжүүлэх хугацаануудад тодорхой
хэмжээний орох мөнгөн урсгалууд бий болох
мөнгөн урсгалын хэлбэр юм.
 Хэвийн бус мөнгөн урсгал – төслийн
хугацааны эхэнд төдийгүй төсөл хэрэгжих
явцад ч тодорхой хэмжээний гарах мөнгөн
урсгал бий болох мөнгөн урсгалын хэлбэр юм.








Аливаа хөрөнгө оруулалтын төслийн мөнгөн урсгал
нь
Анхны хөрөнгө оруулалт
Үйл ажиллагааны орох мөнгөн урсгалууд
Эцсийн мөнгөн урсгал /үйл ажиллагааны бус мөнгөн
урсгал/
Анхны хөрөнгө оруулалт – төслийг
хэрэгжүүлэхийн тулд төслийн хугацааны эхэнд
зарцуулж буй мөнгөний хэмжээ юм. Үүнд хөрөнгийг
худалдаж авсан үнэ, тээвэрлэх болон угсарч
суурилуулахад гарсан зардал зэргийг авч үзэх ѐстой.

Аливаа капитал зардлын хүлээгдэж буй ашиг
орлого нь үйл ажиллагааны орох мөнгөн
урсгалаар хэмжигдэнэ.
 Татварын дараах байдлаар тооцогдож байх
ѐстой.
 Нягтлан
бодох бүртгэлийн “ашиг” гэсэн
ойлголтоос ялгаатай авч үзэх ѐстой. Орох
мөнгөн урсгал нь нягтлан бодох бүртгэлийн
“ашиг”-тай тэнцүү байх албагүй. Орох мөнгөн
урсгалыг тооцохдоо татварын дараах цэвэр
ашиг дээр элэгдэл гэх мэт мөнгөн бус
зардлуудыг нэмнэ.













Нийт орлого
Хасах нь: Зардал (элэгдэл ороогүй)
Элэгдэл ба ТӨА
Хасах нь: Элэгдэл
ТӨА
Хасах нь: Татвар
ТДЦА
Нэмэх нь: Элэгдэл
Үйл ажиллагааны орох мөнгөн урсгал
Хэрэв хуучин хөрөнгийг шинээр орлуулж
байгаа бол мөнгөн урсгалыг хуучин ба шинэ
хөрөнгийн мөнгөн урсгалуудын зөрүүгээр
тооцох ёстой.










Төслийн хугацааны эцэст орж ирэх үйл ажиллагааны бус
мөнгөн урсгалыг эцсийн мөнгөн урсгалд тооцно. Энэ нь
төслийн хугацааны эцэст хөрөнгийг зарж борлуулах
орлогоор тодорхойлогдоно.
Шинэ хөрөнгийн борлуулалтын орлого
(Хасах нь) Хуучин хөрөнгийн борлуулалтын орлого
+- Шинэ хөрөнгийн борлуулалтын татвар
+- Хуучин хөрөнгийн борлуулалтын татвар
+ АЦК – ын өөрчлөлт
Эцсийн мөнгөн урсгал





Эцсийн мөнгөн урсгалд хөрөнгийн борлуулалтын
татвар зайлшгүй тооцогдоно. Хэрэв дансны үнээс
өндөр үнээр хөрөнгийг борлуулбал энэ орлогод ногдох
татвар нь: шинэ хөрөнгийнх нь гарах урсгал болж
хуучин хөрөнгийнх нь орох урсгал болж тооцогдох ба
дансны үнээс бага үнээр борлуулбал татвар нь шинэ
хөрөнгөнд орох урсгал, хуучин хөрөнгөнд гарах урсгал
болж тооцогдоно.
Төслийн хугацаа дуусахад АЦК-ын хэмжээнд мөн
өөрчлөлт гарах ба үүнийг эцсийн мөнгөн урсгалд
оруулж тооцно. Ихэнх тохиолдолд бууралт гардаг.





Хөрөнгө оруулалтын төслийн шинжилгээний
аргууд нь боломжит хөрөнгө оруулалтын
төслүүдэд үнэлгээ хийж сонголт хийхэд
ашиглагддаг. Төслийн шинжилгээний арга бүр
нь өөрийн гэсэн харьцуулах хэмжүүртэй
байдаг бөгөөд энэ нь уг төслийг хэрэгжүүлэх
эсэхийн шалгуур болдог.
Хөрөнгө оруулалтын төслийг шинжлэх
аргуудыг дотор нь мөнгөний цаг хугацааны
үнэ цэнийг тооцдог болон тооцдоггүй гэсэн 2
хэсэгт ангилж болно.

Хөрөнгө оруулалтын төслийг шинжлэх аргууд
Мөнгөний цаг
хугацааны үнэ
цэнийг тооцдоггүй

Эргэн төлөгдөх хугацааны арга
(Payback period )

Ашгийн нормын арга
( Average Accounting Return)
Дискаунтчлагдсан эргэн төлөгдөх хугацааны
арга (Discount payback period )

Мөнгөний цаг
хугацааны үнэ
цэнийг тооцдог

Öýâýð ºíººãèéí ¿íý öýíèéí àðãà
(Net present value)
Орлогын дотоод нормын арга
(Internal Rate of Return )
Ашигт ажиллагааны индексийн арга
(Profitability index)
Орлогын бодит нормын арга
(Modifies internal Rate of Return)







Эргэн төлөгдөх хугацаа гэдэг нь төслөөс олсон
орлогоороо зарцуулсан зардлаа нөхөхөд шаардагдах
хугацааг хэлнэ. Энэ аргын үед дараах шалгуурыг
баримталж хэрэгжүүлэх төслөө сонгоно.
Хэрэв төслийн эргэн төлөгдөх хугацаа нь төслийн
нийт хугацаанаас бага байвал төслийг хэрэгжүүлж
болно.
Эргэн төлөгдөх хугацаа нь төсөл хэрэгжих нийт
хугацаанаас их байх төслүүдийг хэрэгжүүлэхээс
татгалзах нь зүйтэй.





Төслийн мөнгөн урсгалын хэлбэрээс хамаарч түүний
эргэн төлөгдөх хугацааг тооцох аргачлал нь өөр өөр
байна.
Мөнгөн урсгал нь жигд байх хөрөнгө оруулалтын
төслийн
хувьд
эргэн
төлөгдөх
хугацааг
тодорхойлохдоо дараах аргачлалыг ашиглана.
Io
PB
A
PB – Төслийн эргэн төлөгдөх хугацаа
Io – Төслийг хэрэгжүүлэхийн тулд төслийн хугацааны эхэнд
зарцуулсан хөрөнгө буюу төслийн анхны хөрөнгө
оруулалт
A - Төслөөс үе бүрт татварын дараах байдлаар тогтмол
хэмжээтэйгээр хүлээн авах мөнгөн урсгалын хэмжээ

Ололттой тал

Дутагдалтай тал

Тооцоолол энгийн

Мөнгөний цаг хугацааны үнэ
цэнийг тооцдоггүй

Ойлгоход хялбар

Эргэн төлөгдөх хугацаанаас
хойшхи
мөнгөн
урсгалыг
тооцдоггүй

Хөрөнгө
оруулалтын Тухайн хөрөнгө оруулалт нь
зарим
нэг
эрсдлийг компаний үнэ цэнийг өсгөх эсэх
тусгасан байдаг
шийдвэрийн
шалгуур
нь
тодорхойгүй
Хөрвөх
хэмжүүр
байдалтай

чадварын Эргэн төлөгдөх хугацаанаас
нь
тойм хойшхи
мөнгөн
урсгалын
эрсдлийг тооцдоггүй



Энэ аргын мөн чанар нь жилийн цэвэр ашгийн
хэмжээнд шаардагдах хөрөнгө оруулалтын дундаж
хэмжээг тодорхойлох буюу эдгээрийг харьцуулах
замаар ашигт ажиллагаа буюу ашгийн нормыг
үнэлэхэд оршино. Энэ аргын үед ашгийн норм аль
болох өндөртэй төслийг сонгож хэрэгжүүлнэ. Өөрөөр
хэлбэл ашгийн нормоор нь зэрэгцүүлнэ гэсэн үг юм.
NI
AAR
Io
AAR – (Average Accounting Return ) – Ашгийн норм / % /
NI – (Net income ) – Төслийн цэвэр орлого
Io – Анхны хөрөнгө оруулалт

Тооцоолол энгийн

 Мөнгөний цаг хугацааны
үнэ цэнийг тооцдоггүй

Ойлгоход хялбар
 Ашигт ажиллагаа гэсэн  Бүртгэлийн үзүүлэлтээр
чухал
үзүүлэлтийг мөнгөн
хөрөнгийн
харгалзан үздэг
үзүүлэлтийг сольдог.





Дискаунтчилагдсан
эргэн
төлөгдөх
хугацаа гэдэг нь төсөлд зарцуулсан
хөрөнгийг төслөөс хүлээн авах дискаунт
/хорогдуулалт/ тооцсон мөнгөн урсгалаар
нөхөхөд шаардагдах хугацаа юм.
Энэ аргын мөн чанар нь эргэн төлөгдөх
хугацааг тодорхойлохдоо төслөөс орох
мөнгөн орлогуудыг дискаунтын хувь хэмжээ
/капиталын өртөг/ -ний тусламжтайгаар нэг
сууринд оруулж зэрэгцүүлснээр эцсийн
шийдвэр гаргахад оршдог.



Тооцооллыг хийхдээ төслөөс татварын дараах
байдлаар орж ирэх мөнгөн урсгал тус бүрийн өнөөгийн
үнэ цэнийг тооцож, түүнийг төслийн анхны хөрөнгө
оруулалттай харьцуулах шаардлагатай.
PV

CF1
1
1 r

CF2
2
1 r

...

CFn 1
n 1
1 r

CFn
n
1 r

n
t 1

CFt
1 r

t

PV Òº ñëº º ñ î ð æ è ð ýõ ì º íã º í óðñãàëóóäûí íèéò º í º º ãèéí ¿ íý öýíý / ¥ º ºð/
CFt Òº ñëº º ñ t ð õóãàöààí äî ð æ è ð ýõ ì º íã º í óðñãàëûí õýìæýý / ¥ º ºð/
n Òº ñº ë õýð ýãæèõ íèéò õóãàöàà
r Äèñêàóíòûí õýìæýý áóþó êàïèòàëûí

íèéò ºð ò º ã / % /



 Мөнгөний
цаг Тухайн хөрөнгө оруулалт нь
хугацааны үнэ цэнийг компаний үнэ цэнийг өсгөх эсэх
тооцдог
шалгуур
нь
тодорхойгүй
 Эргэн
төлөгдөх
хугацааны
турших
мөнгөн
урсгалын
эрсдлийг тооцдог

 Эргэн төлөгдөх хугацаанаас
хойшхи
мөнгөн
урсгалыг
тооцдоггүй
 Тооцоололд капиталын өртгийг
ашиглахыг шаарддаг



Цэвэр өнөөгийн үнэ цэнэ нь төслийг хэрэгжүүлснээр
орж ирэх мөнгөн урсгалын өнөөгийн үнэ цэнэ ба
төслийн анхны хөрөнгө оруулалтын хоорондох
зөрүүгээр тодорхойлогдоно.
n

NPV

PV Io
t 1

CFt
1 r

t

Io

Энэ аргын үед ирээдүйд орж ирэх мөнгөн урсгалын
өнөөгийн үнэ цэнийг тодорхойлохдоо дискаунтын
хэмжээг капиталын нийт өртгөөр тооцож авдаг.

Хэрэв төслийн цэвэр өнөөгийн үнэ цэнэ нь
тэгээс их байвал уг төслийг хэрэгжүүлж
болно.
 Харин цэвэр өнөөгийн үнэ цэнэ нь тэгээс бага
буюу
тэнцүү
байвал
уг
төслийг
хэрэгжүүлэхээс татгалзах нь зүйтэй.




 Мөнгөний цаг хугацааны үнэ
 Тооцоололд
капиталын өртгийг
 Төслийн бүхий л хугацааны ашиглахыг шаарддаг
турших мөнгөн урсгалын эрсдлийг
тооцдог
 Аль хөрөнгө оруулалт нь
компаний үнэ цэнийг өсгөхийг  Үр дүнгийн
тодорхойлж өгдөг
үзүүлэлтүүд нь
хувиар бус мөнгөн
дүнгээр
Төслийн
хугацааны
турших
илэрхийлэгддэг
бүхий л мөнгөн урсгалыг тооцдог





Орлогын дотоод норм нь төслөөс ирээдүйд орж ирэх
мөнгөн урсгалын өнөөгийн үнэ цэнийг төслийн анхны
хөрөнгө оруулалттай тэнцүү байлгахуйц хүүгийн
хэмжээ юм.
Өөрөөр хэлбэл төслийн цэвэр өнөөгийн үнэ цэнийг
тэгтэй тэнцүү байлгахуйц хүүгийн хэмжээ юм.
n

NPV

PV

Io

PV

Io
t 1

CFt
1 IRR

t

Io

IRR

?



Хэрэв төслийн мөнгөн урсгал нь тогтмол буюу жигд нэг
хэмжээтэй байх бол уг төслийн орлогын дотоод нормыг
санхүүгийн хүснэгт ашиглан, жигд мөнгөн урсгалын
өнөөгийн үнэ цэнийн хүүгийн хүчин зүйлийн үржвэрийн
/хавсралт¹4/ тусламжтайгаар дараах томъёог ашиглан
тодорхойлно.

PVA

AxPVIFA IRR, n

IRR

?

Хэрэв төслийн мөнгөн урсгал нь жигд бус хэмжээтэй
байвал уг төслийн орлогын дотоод нормыг дээрх
томъѐог ашиглан таамаглах замаар тодорхойлж
болно. Таамаглах үйл явц төслийн цэвэр өнөөгийн үнэ
цэнийг тэгтэй тэнцэх хүртэл нь явагдана.

ОЛОЛТТОЙ
ДУТАГДАЛТАЙ
ТАЛ
ТАЛ
 Мөнгөний цаг хугацааны үнэ
Тооцоололд
 Төслийн бүхий л хугацааны ашиглахыг шаарддаг
турших
мөнгөн
урсгалын
эрсдлийг тооцдог

 Аль хөрөнгө оруулалт нь  Харилцан
бие
компаний үнэ цэнийг өсгөхийг биенээ
үгүйсгэдэг
 Төслийн хугацааны турших харьцуулах үед үнэ
цэнийг хамгийн их
бүхий л мөнгөн урсгалыг
байлгах шийдвэрийн
тооцдог
шалгуур болохгүй

Ашигт ажиллагааны индексийг төслөөс ирээдүйд
орж ирэх мөнгөн урсгалын өнөөгийн үнэ цэнийг
түүний анхны хөрөнгө оруулалтын хэмжээнд
харьцуулах замаар тооцдог.

Өөрөөр хэлбэл энэ арга нь хөрөнгө оруулалтын
1 төгрөг тутмаас хэдэн төгрөгийн орлого олж
байгааг харуулдаг.
 Энэ аргын тусламжтайгаар хөрөнгө оруулалтын
төслүүдийг сонирхол татах эрэмбээр нь жагсааж
болно.




Ашигт ажиллагааны индексийг дараах байдлаар
томъёолж болно.
PI

PV
Io

Энэ аргаар төслийг үнэлж сонголт хийхдээ дараах
шалгуурыг баримтална. Хөрөнгө оруулалтын төслийн
ашигт ажиллагааны индекс нь 1-ээс их байвал
төслийг сонгон хэрэгжүүлж болно.
Ашигт ажиллагааны индекс нь 1-ээс бага буюу тэнцүү
байвал төслийг хэрэгжүүлэхээс татгалзах нь зүйтэй.

ОЛОЛТТОЙ
ТАЛ
 Мөнгөний цаг хугацааны үнэ цэнийг
тооцдог
 Төслийн бүхий л хугацааны турших
мөнгөн урсгалын эрсдлийг тооцдог

ТАЛ
Тооцоололд
ашиглахыг
шаарддаг

бие
 Аль хөрөнгө оруулалт нь компаний  Харилцан
үнэ цэнийг өсгөхийг тодорхойлж өгдөг биенээ үгүйсгэдэг

харьцуулах үед үнэ
 Төслийн хугацааны турших бүхий л цэнийг хамгийн их
байлгах
мөнгөн урсгалыг тооцдог
 Хөрөнгө оруулалтын төслүүдийг анхны
шалгуур болохгүй

хөрөнгө оруулалт болон ирээдүйн мөнгөн
урсгалаас
хамаарахгүйгээр
сонгох,
зэрэгцүүлэх боломжтой

Орлогын дотоод нормын арга нь хэвийн мөнгөн
урсгал бүхий хөрөнгө оруулалтын төслийг үнэлэхэд
тохиромжтой байдаг бол орлогын бодит нормын
арга нь хэвийн бус мөнгөн урсгал бүхий төслийг
үнэлэхэд тохиромжтой байдаг.

Орлогын бодит норм гэдэг нь төслийн гарах
мөнгөн урсгалуудын буюу хөрөнгө оруулалтын нийт
зардлын өнөөгийн үнэ цэнийг төслийн орох мөнгөн
урсгалуудын төслийн хугацааны эцэс дэх үнэ
цэнүүдийн өнөөгийн үнэ цэнэтэй тэнцүү байлгах
хүүгийн хувь хэмжээ юм.


n
n
t 0









CIFt x 1 RR

COFt
1

RR

t 0
t

1 MIRR

n

n 1

MIRR ?

COFt Төслийг хэрэгжүүлэхийн тулд t хугацаанд төсөлд
зарцуулах мөнгөний хэмжээ буюу төслийн гарах мөнгөн урсгал
/Төгрөгөөр/
CIFt – Төслийг хэрэгжүүлснээр хугацааны t агшинд хүлээн авах
орлогын хэмжээ буюу төслийн орох мөнгөн урсгал /Төгрөгөөр/
RR - Дахин хөрөнгө оруулалтын хүүгийн хувь хэмжээ буюу
капиталын нийт өртөг /%-аар /
n – Төсөл хэрэгжих нийт хугацаа
t – Хугацааны тодорхой нэг үечлэл
MIRR – Орлогын бодит нормын хэмжээ /% - аар/






Энэ аргаар төслийг үнэлж сонголт хийхдээ
дараах шалгуурыг баримтална.
Хэрэв төслийн орлогын бодит норм нь
капиталын нийт өртгөөс их байх бол уг
төслийг хэрэгжүүлж болно.
Харин орлогын бодит норм нь капиталын
нийт өртгөөс бага буюу тэнцүү байх
тохиолдолд
төслийг
хэрэгжүүлэхээс
татгалзах нь зүйтэй.

ОЛОЛТТОЙ
ТАЛ

ТАЛ

 Мөнгөний цаг хугацааны үнэ Тооцоололд
өртгийг
шаарддаг

капиталын
ашиглахыг

 Төслийн бүхий л хугацааны  Хөрөнгө оруулалт болон
турших мөнгөн урсгалын эрсдлийг эрсдлийн түвшин, хэрэгжих
тооцдог
хугацаа зэргээрээ харилцан
адилгүй байх, харилцан
 Аль
хөрөнгө
оруулалт
нь
бие
биенээ
үгүйсгэдэг
компаний үнэ цэнийг өсгөхийг
төслүүдийг харьцуулах үед
үнэ цэнийг хамгийн их
байлгах шийдвэр болж
 Төслийн хугацааны турших
чаддаггүй
бүхий л мөнгөн урсгалыг тооцдог

Хэвийн бус мөнгөн урсгал бүхий
төслийг шинжлэхэд тохиромжтой







Хоорондоо хамааралгүй төслүүдээс сонгож
хэрэгжүүлэх бол дискаунтчилагдсан эргэн
төлөгдөх хугацааны аргыг ашиглах нь зүйтэй.
Хэрэв
харилцан
бие
биенээ
үгүйсгэдэг,
хоорондоо
өрсөлдөгч
шинж
чанартай, хөрөнгө оруулалтын хэмжээ болон
эрсдэл нь ижил байх төслүүдийг үнэлэх бол
цэвэр өнөөгийн үнэ цэнийн арга болон орлогын
бодит
нормын
аргын
тусламжтайгаар
төслүүдийн
хамгийн
их
үнэ
цэнийг
тодорхойлж, тэндээсээ сонголт хийж болно.





Хэрэв хөрөнгө оруулах төслүүд нь харилцан
бие биенээ үгүйсгэдэг боловч эрсдэл болон
мөнгөн урсгалаараа ялгаатай байх бол цэвэр
өнөөгийн үнэ цэнийн аргаар үнэлэх нь илүү
тохиромжтой.
Хэрэв хөрөнгө оруулалтын төслүүдээс
хязгаарлагдмал төсвийн хүрээнд сонголт
хийж хэрэгжүүлэх бол төслүүдийг цэвэр
өнөөгийн үнэ цэнийн арга болон ашигт
ажиллагааны индексийн аргаар үнэлнэ.







Л. Жаргал, Ж. Бат-Өлзий “Санхүүгийн
менежмент” гуравдугаар хэвлэл, УБ хот 2008 он
Р. Баянсан “Бизнесийн санхүү” УБ хот 2003 он
Б. Бүжинлхам “Санхүүгийн удирдлага” УБ хот
2004 он
Ц. Аюурзана “Компаний санхүү” УБ хот 2009 он
Stephen A.Ross, Randolph W.Westerfield, Jeffrey
F.Jaffe “ Corporate finance” 1996 In the United
States of America

Lecture 13,14

More Related Content

What's hot (20)

Viewers also liked (20)

Similar to Lecture 13,14 (20)

More from Bbujee (20)

Lecture 13,14