Lecture4

Үндсэн ба тулгуур эд

Ургамлын биеийн ихэнх хэсгийг үндсэн эд
эзэлнэ. Үндсэн эд нь гадна талаараа бүрхүүл
эдээр хучигдаж дундуураа дамжуулах болон
тулгуур эдээр нэвт сүлбэгдэж оршино. Үндсэн эд
нь ихэвчлэн нимгэн ханатай паренхим эсүүдээс
тогтоно. Ж: жимсний зөөлөн эд, навчны
мезофилл.

Үндсэн эдийн эсүүдийн хоорондох зай бусад
эдийнхээс том буюу сийрэг байна. Заримдаа тэр
зай нь эсээсээ том байх тохиолдол байна. Түүний
эсэд цитоплазм байнга байна, вакуоль, пластид,
митохондри, рибосом бусад эрхтэнцэрүүд бий.
Үндсэн эдийн гол үүрэг нь бодис ба энергийн
солилцоонд оролцох явдал юм.

Ангилал Эдүүд Байрлал Гарал үүсэл Үүрэг
1.Нөөцлөгч Нөөцлөгч Бүх эрхтэнд Бүгд анхдагч
меристемээс
үүснэ.
Нөөцлөх
хадгалах
шингээх
2.Уст Уст
паренхим
Шүүслэг
эрхтэнд
3.Агааарт Аэренхим Эс хооронд
4.Ассимиляци Хлоронхими Махлаг
мезофилл
Фотосинтез
явуулах
5.Шингээгч Шингээгч Иш навчинд

Үндсэн эдийг гүйцэтгэх үүргийнх нь хувьд 5
ангилдаг.
1.Шингээгч паренхим
Үндэсний үс бүхий сорох бүслүүрт байрлана.
Үндэсний үсэнцэрийн сорж авсан ус ба эрдэс
бодисыг өөртөө шингээж төв цилиндрт дамжуулах
мөн усыг нөөцлөх үүрэгтэй.

2.Ассимиляцилагч паренхим (хлоренхим)
Гол төлөв ургамлын навч, залуу иш
найлзуурт тохиолдоно. Энэ нь нимгэн ханатай
амьд эсүүдээс тогтох бөгөөд хлоропластыг их
хэмжээгээр агуулдаг тул хлоренхим гэнэ. Үндсэн
үүрэг нь фотосинтезийн үйл ажиллагаатай
холбоотой. Хлоренхим нарны гэрлийг сайн
шингээж авахын тулд навч болон эпидермийн
шууд доод талд байрлана.

3.Нөөцлөгч паренхим
Ургамлын бодисын солилцооны үр дүнд бий
болсон уураг, өөх тос, нүүрс ус зэрэг тэжээлийн
бодисыг хуримтлуулах, нөөцлөх зохилдлоготой
болж хувирсан үндсэн эд юм. Ургамлын үндэс,
иш, навч, булцуу, үр жимс, сонгинолог иш зэрэгт
бэлтгэл шим тэжээлийн бодисыг хадгалдаг.

4.Агаарт паренхим (аэренхим)
Усанд болон түүний орчимд хөвж
ургадаг цэцэгт ургамлуудад хүчилтөрөгч
болон бусад хийг нөөцлөх, хөвөхөд
хөнгөн байлгахын тулд агаараар
дүүргэгдсэн эс хоорондын том зай бүхий
үндсэн эд юм.

5.Уст паренхим
Хуурай хөрс уур амьсгал бүхий газар ургадаг сүүт
өвс, могойн идээ, хотир мэтийн ургамалд махлаг навч
буюу ишний төв хэсэгт орших хлорофиллийн ногоон
мөхлөггүй, нимгэн ханатай, усаар дүүргэгдсэн эсүүд юм.
Дээрх бүх төрлийн үндсэн эдүүд бүгд анхдагч
бүрэлдүүлэгч эдээс үүсэлтэй. Үндсэн эдийн нэг онцлог нь
тохиромжтой нөхцөлд эсийн хуваагдал явуулдаг хоёрдогч
меристем болон хувирдаг.

 Колленхим
 Склеренхим
 Склерейд
 ширхэг гэж ангилна.

 Навчны бариул, түүний гол судлын дагуу
оршино.

 Ишний эпидермийн доор оршино.

Илтэст колленхим: эсийн хана
зөвхөн эпидермист паралель
хэсгээрээ зузаарна.
Өнцөгт колленхим: эсүүдийн
хана хоорондоо нийлсэн
хэсгээрээ зузаарна.

Склеренхим нь үндсэн
механик эд юм. Тэрээр
тэнхлэгийн эрхтнүүдийн
(иш, үндэс) бат бөх
чанарыг хангана.

Склеренхимийг дотор нь
 Склерейд
 ширхэг гэж ялгадаг.

 Долонгийн ширхэг
нь (камбиформ)
целлюлозан
ханатай, маш
нарийн урт(1-2мм)
эсүүдтэй бөгөөд
ишний гадаргад
ойролцоо байдаг
зөөлөн холтсонд
бүрэлддэг.
 Модлогийн
ширхгийн
(либриформ) эсүүд
модожсон ханатай
прозенхим эсүүд
байдаг ба 2догч
модлогийн дотор
үүсэж хөгждөг.

Хуш модны самрын яс
Алим, лийр зэрэг яст
жимсний дотоод
жимсэвчийн давхаргад
элбэг тохиолдоно.

Lecture4

More Related Content

What's hot (18)

Viewers also liked (19)

Similar to Lecture4 (20)

Lecture4