Những vấn đề về an toàn thông tin và tội phạm tin học
- 1. Chương 3. Những vấn đề về an toàn thông tin và tội phạm tin học Học phần: LẬP TRÌNH CƠ BẢN HỌC VIỆN KTQS KHOA CÔNG NGHỆ THÔNG TIN
- 2. Tài liệu tham khảo An toàn thông tin An ninh hệ thống mạng máy tính, Chương 1, Nguyễn Hiếu Minh (Chủ biên), Nhà xuất bản QĐND, 2013. Network Security Foundations, Chương 1, 2, 4, 8, Matthew Schebe, 333p, 2004. Network Security Bible, Phần 1, 3, 5, Dr. Eric Cole, Dr. Ronald Krutz, and James W. Conley, 697p, 2005. Maximum Security: A Hacker's Guide to Protecting Your Internet Site and Network, Chương 2, 7, 670p. Cryptography and Network Security, phần 6 chương 21 2
- 3. An toàn thông tin Mục tiêu của bài học Mục tiêu của bài học 1. Tổng quan về an toàn thông tin 2. Các nguyên tắc nền tảng 3. Các loại hình tấn công và nguy cơ mất ATTT hiện nay 4. Giải pháp đảm bảo an toàn thông tin. 5. Pháp luật về an toàn thông tin 5.1. Tin tặc, tội phạm kỹ thuật 5.2. Một số tội phạm tin học liên quan đến lạm dụng Internet 5.3. Vấn đề sở hữu trí tuệ và bản quyền 5.4. Luật tội phạm tin học ở Việt Nam 6. Các phần mềm độc hại 3
- 4. 1. Tổng quan về an toàn thông tin An toàn thông tin (ATTT) là an toàn kỹ thuật cho các hoạt động của các cơ sở hạ tầng thông tin (HTTT), trong đó bao gồm an toàn phần cứng và phần mềm theo các tiêu chuẩn kỹ thuật do nhà nước ban hành; duy trì các tính chất bí mật, toàn vẹn, sẵn sàng của thông tin trong lưu trữ, xử lý và truyền dẫn trên mạng (theo định nghĩa trong Nghị định 64-2007/NĐ-CP). An toàn thông tin 4
- 5. Tổng quan về an toàn thông tin (tiếp) Mục tiêu hướng tới của ATTT là bảo vệ các tài sản thông tin. Tuy nhiên, các sản phẩm và hệ thống thường luôn tồn tại những điểm yếu dẫn đến những rủi ro có thể xảy ra. Các đối tượng tấn công (tin tặc) có chủ tâm đánh cắp, lợi dụng hoặc phá hoại tài sản của các chủ sở hữu, tìm cách khai thác các điểm yếu để tấn công, tạo ra các nguy cơ và các rủi ro cho các hệ thống thông tin. An toàn thông tin 5
- 6. Tổng quan về an toàn thông tin (tiếp) Đảm bảo ATTT là đảm bảo an toàn kỹ thuật cho hoạt động của các cơ sở HTTT, trong đó bao gồm đảm bảo an toàn cho cả phần cứng và phần mềm hoạt động theo các tiêu chuẩn kỹ thuật do nhà nước ban hành; ngăn ngừa khả năng lợi dụng mạng và các cơ sở HTTT để thực hiện các hành vi trái phép; đảm bảo các tính chất bí mật, toàn vẹn, sẵn sàng của thông tin trong lưu trữ, xử lý và truyền dẫn trên mạng. An toàn thông tin 6
- 7. Tổng quan về an toàn thông tin (tiếp) Với các biện pháp đảm bảo ATTT người dùng có được công cụ trong tay để nhận thức được các điểm yếu, giảm thiểu các điểm yếu, ngăn chặn các nguy cơ tấn công, làm giảm các yếu tố rủi ro. Như vậy, các biện pháp và kỹ thuật đảm bảo ATTT chính là mang lại sự tin cậy cho các sản phẩm và hệ thống thông tin. An toàn thông tin 7
- 8. Tổng quan về an toàn thông tin (tiếp) Vào hai thập niên cuối của thế kỷ 20, sự giải thích thuật ngữ ATTT (information security) đã có hai sự thay đổi quan trọng. Trước khi có sự phổ biến rộng rãi của các thiết bị tự động xử lý số liệu, các biện pháp bảo vệ an toàn thông tin mà các tổ chức thực hiện thường dựa trên: Các giải pháp vật lý; Các giải pháp hành chính. An toàn thông tin 8
- 9. Tổng quan về an toàn thông tin (tiếp) Các giải pháp vật lý – như bổ sung thêm các khóa cho các két sắt trong đó có lưu giữ các tài liệu quan trọng. Các giải pháp hành chính – kiểm tra hồ sơ của các cá nhân khi thu nhận vào làm việc. An toàn thông tin 9
- 10. Tổng quan về an toàn thông tin (tiếp) Với sự phát triển và phổ biến rộng rãi của của máy tính đã xuất hiện yêu cầu về các phương pháp tự động bảo vệ các máy tính. Vì thế để mô tả tổng hợp các phương pháp và phương tiện dùng để bảo vệ thông tin chống lại các hành động vi phạm, đã sử dụng thuật ngữ an toàn máy tính (computer security). An toàn thông tin 10
- 11. Tổng quan về an toàn thông tin (tiếp) Sự thay đổi lớn thứ hai, xuất hiện do sự hình thành các xu thế mới về ATTT, chúng là kết quả của sự xuất hiện các hệ thống xử lý dữ liệu phân tán và các trung tâm chuyển mạch dùng để trao đổi dữ liệu giữa các các người sử dụng đầu cuối và các máy tính trung tâm. Trong mối liên hệ này đã xuất hiện thuật ngữ an toàn mạng (network securty), được hiểu không chỉ cho một mạng cục bộ riêng lẻ mà cho cả một tổ hợp các mạng (mạng internet). An toàn thông tin 11
- 12. Tổng quan về an toàn thông tin (tiếp) ATTT là một trong những lĩnh vực hiện đang rất được quan tâm. Một khi internet ra đời và phát triển thì nhu cầu trao đổi thông tin đã trở nên cần thiết và phát triển không ngừng. Mục tiêu của việc nối mạng là để cho mọi nguời có thể dùng chung và trao đổi tài nguyên từ những vị trí địa lý khác nhau. Cũng chính vì vậy mà tài nguyên sẽ bị phân tán, dẫn đến một điều hiển nhiên là chúng sẽ dễ bị xâm phạm. Càng giao thiệp nhiều thì càng dễ bị tấn công, đó là một quy luật. Từ đó, vấn đề ATTT cũng xuất hiện. An toàn thông tin 12
- 13. 2. Các nguyên tắc nền tảng ATTT nhằm đảm bảo 3 đặc điểm quan trọng nhất của thông tin (hình 1), đó là: tính bí mật; tính toàn vẹn; tính sẵn sàng. Ba nguyên tắc này là tiêu chuẩn cho tất cả các hệ thống an ninh Tùy thuộc vào ứng dụng và hoàn cảnh cụ thể, mà một trong ba nguyên tắc nãy sẽ quan trọng hơn những cái khác An toàn thông tin 13
- 14. Hình 1 – Các mục tiêu của ATTT: Mô hình CIA An toàn thông tin 14
- 15. Tính bí mật Bí mật là sự ngăn ngừa việc tiết lộ trái phép những thông tin quan trọng, nhạy cảm. Đó là khả năng đảm bảo mức độ bí mật cần thiết được tuân thủ và thông tin quan trọng, nhạy cảm đó được che giấu với người dùng không được cấp phép. An toàn thông tin 15
- 16. Tính bí mật(tiếp) Một giải pháp đảm bảo an toàn là xác định quyền được truy cập đối với thông tin đang tìm kiếm, đối với một số lượng người sử dụng nhất định và một số lượng thông tin là tài sản nhất định. Trong trường hợp kiểm soát truy cập, nhóm người truy cập sẽ được kiểm soát xem họ đã truy cập những dữ liệu nào. Tính bí mật là sự đảm bảo rằng các chức năng kiểm soát truy cập có hiệu lực. Đối với an ninh mạng thì tính bí mật rõ ràng là điều đầu tiên được nói đến và nó thường xuyên bị tấn công nhất An toàn thông tin 16
- 17. Tính toàn vẹn Toàn vẹn là sự phát hiện và ngăn ngừa việc sửa đổi trái phép về dữ liệu, thông tin và hệ thống, do đó đảm bảo được sự chính xác của thông tin và hệ thống. Có ba mục đích chính của việc đảm bảo tính toàn vẹn: Ngăn cản sự làm biến dạng nội dung thông tin của những người sử dụng không được phép. Ngăn cản sự làm biến dạng nội dung thông tin không được phép hoặc không chủ tâm của những người sử dụng được phép. Duy trì sự toàn vẹn dữ liệu cả trong nội bộ và bên ngoài. An toàn thông tin 17
- 18. Tính sẵn sàng Tính sẵn sàng của thông tin cũng là một đặc tính rất quan trọng. Tính sẵn sàng bảo đảm các người sử dụng hợp pháp của hệ thống có khả năng truy cập đúng lúc và không bị ngắt quãng tới các thông tin trong hệ thống và tới mạng. An toàn thông tin 18
- 19. Tính sẵn sàng Tính sẵn sàng đảm bảo độ ổn định đáng tin cậy của thông tin, cũng như đảm nhiệm chức năng là thước đo, xác định phạm vi tới hạn an toàn của một hệ thống thông tin. An toàn thông tin 19
- 20. 3. Các loại hình tấn công và nguy cơ mất ATTT A. ĐỊNH NGHĨA Hiện nay vẫn chưa có định nghĩa chính xác về thuật ngữ "tấn công" (xâm nhập, công kích). Mỗi chuyên gia trong lĩnh vực ATTT luận giải thuật ngữ này theo ý hiểu của mình. Ví dụ, "xâm nhập - là tác động bất kỳ đưa hệ thống từ trạng thái an toàn vào tình trạng nguy hiểm". Thuật ngữ này có thể giải thích như sau: "xâm nhập - đó là sự phá huỷ chính sách ATTT" hoặc "là tác động bất kỳ dẫn đến việc phá huỷ tính toàn vẹn, tính bí mật, tính sẵn sàng của hệ thống và thông tin xử lý trong hệ thống". An toàn thông tin 20
- 21. Các loại hình tấn công Định nghĩa chung: Tấn công (attack) là hoạt động có chủ ý của kẻ phạm tội lợi dụng các thương tổn của hệ thống thông tin và tiến hành phá vỡ tính sẵn sàng, tính toàn vẹn và tính bí mật của hệ thống thông tin. An toàn thông tin 21
- 22. Các loại hình tấn công (tiếp) Tấn công HTTT là các tác động hoặc là trình tự liên kết giữa các tác động với nhau để phá huỷ, dẫn đến việc hiện thực hoá các nguy cơ bằng cách lợi dụng đặc tính dễ bị tổn thương của các hệ thống thông tin này. Nghĩa là, nếu có thể bài trừ nguy cơ tổn thương (lỗ hổng) của các hệ thống thông tin chính là trừ bỏ khả năng có thể thực hiện tấn công. An toàn thông tin 22
- 23. Các loại hình tấn công (tiếp) An toàn thông tin 23
- 24. Các loại hình tấn công (tiếp) Tấn công ngăn chặn thông tin (interruption) Tài nguyên thông tin bị phá hủy, không sẵn sàng phục vụ hoặc không sử dụng được. Đây là hình thức tấn công làm mất khả năng sẵn sàng phục vụ của thông tin. Tấn công chặn bắt thông tin (interception) Kẻ tấn công có thể truy nhập tới tài nguyên thông tin. Đây là hình thức tấn công vào tính bí mật của thông tin. An toàn thông tin 24
- 25. Các loại hình tấn công (tiếp) Tấn công sửa đổi thông tin (Modification) Kẻ tấn công truy nhập, chỉnh sửa thông tin trên mạng. Đây là hình thức tấn công vào tính toàn vẹn của thông tin. Chèn thông tin giả mạo (Fabrication) Kẻ tấn công chèn các thông tin và dữ liệu giả vào hệ thống. Đây là hình thức tấn công vào tính xác thực của thông tin. An toàn thông tin 25
- 26. Tấn công bị động và chủ động An toàn thông tin 26
- 27. Tấn công bị động (passive attacks) Mục đích của kẻ tấn công là biết được thông tin truyền trên mạng. Có hai kiểu tấn công bị động là khai thác nội dung thông điệp và phân tích dòng dữ liệu. Tấn công bị động rất khó bị phát hiện vì nó không làm thay đổi dữ liệu và không để lại dấu vết rõ ràng. Biện pháp hữu hiệu để chống lại kiểu tấn công này là ngăn chặn (đối với kiểu tấn công này, ngăn chặn tốt hơn là phát hiện). An toàn thông tin 27
- 28. Tấn công chủ động (active attacks) Tấn công chủ động được chia thành 4 loại sau: Giả mạo (Masquerade): Một thực thể (người dùng, máy tính, chương trình…) đóng giả thực thể khác. Dùng lại (replay): Chặn bắt các thông điệp và sau đó truyền lại nó nhằm đạt được mục đích bất hợp pháp. Sửa thông điệp (Modification of messages): Thông điệp bị sửa đổi hoặc bị làm trễ và thay đổi trật tự để đạt được mục đích bất hợp pháp. Từ chối dịch vụ (Denial of Service - DoS): Ngăn cấm việc sử dụng bình thường hoặc làm cho truyền thông ngừng hoạt động. An toàn thông tin 28
- 29. Các bước tấn công mạng An toàn thông tin 29
- 30. Một số kỹ thuật tấn công mạng 1) Tấn công thăm dò. 2) Tấn công sử dụng mã độc. 3) Tấn công xâm nhập. 4) Tấn công từ chối dịch vụ. 5) Tấn công sử dụng kỹ nghệ xã hội An toàn thông tin 30
- 31. Tấn công thăm dò Thăm dò là việc thu thập thông tin trái phép về tài nguyên, các lỗ hổng hoặc dịch vụ của hệ thống. Tấn công thăm dò thường bao gồm các hình thức: Sniffing Ping Sweep Ports Scanning An toàn thông tin 31
- 32. Tấn công từ chối dịch vụ (Denial of Service) Về cơ bản, tấn công từ chối dịch vụ là tên gọi chung của kiểu tấn công làm cho một hệ thống nào đó bị quá tải không thể cung cấp dịch vụ, gây ra gián đoạn hoạt động hoặc làm cho hệ thống ngừng hoạt động. An toàn thông tin 32
- 33. Tấn công từ chối dịch vụ (Denial of Service) Tùy theo phương thức thực hiện mà nó được biết dưới nhiều tên gọi khác nhau. Khởi thủy là lợi dụng sự yếu kém của giao thức TCP (Transmision Control Protocol) để thực hiện tấn công từ chối dịch vụ DoS (Denial of Service), mới hơn là tấn công từ chối dịch vụ phân tán DDoS (Distributed DoS), mới nhất là tấn công từ chối dịch vụ theo phương pháp phản xạ DRDoS (Distributed Reflection DoS). An toàn thông tin 33
- 34. Tấn công sử dụng mã độc (malicious code) Khái niệm: Mã độc là những chương trình khi được khởi chạy có khả năng phá hủy hệ thống, bao gồm Virus, sâu (Worm) và Trojan, ... Tấn công bằng mã độc có thể làm cho hệ thống hoặc các thành phần của hệ thống hoạt động sai lệch hoặc có thể bị phá hủy. An toàn thông tin 34
- 35. Tấn công xâm nhập (Intrusion attack) Là hình thức tấn công, nhằm truy nhập bất hợp pháp vào các HTTT. Kiểu tấn công này được thực hiện với mục đích đánh cắp dữ liệu hoặc thực hiện phá hủy bên trong HTTT. An toàn thông tin 35
- 36. Tấn công sử dụng kỹ nghệ xã hội (Social engineering) Là một nhóm các phương pháp được sử dụng để đánh lừa người sử dụng tiết lộ các thông tin bí mật. Là phương pháp tấn công phi kỹ thuật, dựa trên sự thiếu hiểu biết của người dùng để lừa gạt họ cung cấp các thông tin nhạy cảm như password hay các thông tin quan trọng khác. An toàn thông tin 36
- 37. Xu hướng tấn công HTTT 1. Sử dụng các công cụ tấn công tự động Những kẻ tấn công sẽ sử dụng các công cụ tấn công tự động có khả năng thu thập thông tin từ hàng nghìn địa chỉ trên Internet một cách nhanh chóng, dễ dàng và hoàn toàn tự động. Các HTTT có thể bị quét từ một địa điểm từ xa để phát hiện ra những địa chỉ có mức độ bảo mật thấp. Thông tin này có thể được lưu trữ, chia sẻ hoặc sử dụng với mục đích bất hợp pháp. An toàn thông tin 37
- 38. Xu hướng tấn công HTTT (tiếp) 2. Sử dụng các công cụ tấn công khó phát hiện Một số cuộc tấn công được dựa trên các mẫu tấn công mới, không bị phát hiện bởi các chương trình bảo mật, các công cụ này có thể có tính năng đa hình, siêu đa hình cho phép chúng thay đổi hình dạng sau mỗi lần sử dụng. An toàn thông tin 38
- 39. Xu hướng tấn công HTTT (tiếp) 3. Phát hiện nhanh các lỗ hổng bảo mật Thông qua các lỗ hổng bảo mật của hệ thống, phần mềm kẻ tấn công khai thác các lỗ hổng này để thực hiện các cuộc tấn công. Hàng năm, nhiều lỗ hổng bảo mật được phát hiện và công bố, tuy nhiên điều này cũng gây khó khăn cho các nhà quản trị hệ thống để luôn cập nhật kịp thời các bản vá. Đây cũng chính là điểm yếu mà kẻ tấn công tận dụng để thực hiện các hành vi tấn công, xâm nhập bất hợp pháp. An toàn thông tin 39
- 40. Xu hướng tấn công HTTT (tiếp) 4. Tấn công bất đối xứng và tấn công diện rộng Tấn công bất đối xứng xảy ra khi bên tấn công mạnh hơn nhiều so với đối tượng bị tấn công. Tấn công diện rộng thực hiện khi kẻ tấn công tạo ra một mạng lưới kết hợp các hoạt động tấn công. An toàn thông tin 40
- 41. Xu hướng tấn công HTTT (tiếp) 5. Thay đổi mục đích tấn công Thời gian trước, các tấn công chỉ từ mục đích thử nghiệm, hoặc khám phá hệ thống an ninh. Hiện nay, mục đích tấn công với nhiều lý do khác nhau như về tài chính, giả mạo thông tin, phá hủy, và đặc biệt nguy hiểm đó là mục đích chính trị, chính vì vậy mà độ phức tạp của các cuộc tấn công đã tăng lên và tác hại lớn hơn rất nhiều so với trước đây. An toàn thông tin 41
- 42. Các nguy cơ mất ATTT Cơ sở hạ tầng mạng: Cơ sở hạ tầng không đồng bộ, không đảm bảo yêu cầu thông tin được truyền trong hệ thống an toàn và thông suốt. Thông tin: Dữ liệu chưa được mô hình hóa và chuẩn hóa theo tiêu chuẩn về mặt tổ chức và mặt kỹ thuật. Yếu tố pháp lý chưa được trú trọng trong truyền đưa các dữ liệu trên mạng, nghĩa là các dữ liệu được truyền đi trên mạng phải đảm bảo tính hợp pháp về mặt tổ chức và mặt kỹ thuật. An toàn thông tin 42
- 43. Các nguy cơ mất ATTT (tiếp) Công nghệ: Chưa chuẩn hóa cho các loại công nghệ, mô hình kiến trúc tham chiếu nhằm đảm bảo cho tính tương hợp, tính sử dụng lại được, tính mở, an ninh, mở rộng theo phạm vi, tính riêng tư vào trong HTTT. Con người: Sự hiểu biết của những người trực tiếp quản lý, vận hành các HTTT, xây dựng và phát triển hệ thống phần mềm, hệ thống thông tin còn chưa đồng đều và chưa theo quy chuẩn của các cơ quan tổ chức đó. An toàn thông tin 43
- 44. Các nguy cơ mất ATTT (tiếp) Quy trình, quản lý: Chưa chuẩn hóa qui trình nghiệp vụ trong vận hành HTTT. Chưa chuẩn hóa các thủ tục hành chính, các qui định pháp lý trong việc đảm bảo ATTT. Tổ chức quản lý thay đổi hệ thống, ứng dụng chưa đúng cách, chưa chuẩn hóa và có chế tài mang tính bắt buộc thực hiện. Như vậy để đảm bảo ATTT thì các cơ quan tổ chức phải làm tốt và hạn chế tối đa 5 yếu tố trên. An toàn thông tin 44
- 45. 4. Giải pháp đảm bảo an toàn thông tin Bộ ba các đặc tính then chốt của thông tin đề cập đến ở trên bao trùm toàn bộ các mặt của việc đảm bảo an toàn thông tin. Một ma trận được tạo nên bởi 3 yếu tố là 3 trạng thái của thông tin (truyền dẫn, lưu giữ, xử lí) được minh họa ở trục hoành (hình 2). An toàn thông tin 45
- 46. Hình 2 Mô hình tổng quát về an toàn thông tin An toàn thông tin 46
- 47. Giải pháp đảm bảo an toàn thông tin (tiếp) Ba đặc tính then chốt của thông tin (tính bí mật, tính toàn vẹn, tính sẵn sàng) được minh họa trên trục tung có thể được sử dụng làm nền tảng cho mô hình thể hiện các biện pháp an toàn thông tin (hình 2). An toàn thông tin 47
- 48. Giải pháp đảm bảo an toàn thông tin (tiếp) Các biện pháp ATHTTT được phân loại thành 3 lớp như sau, tạo thành chiều thứ 3 của không gian ma trận: Các biện pháp công nghệ (Technology): Bao hàm tất cả các biện pháp phần cứng, các phần mềm, phần sụn cũng như các kỹ thuật công nghệ liên quan được áp dụng nhằm đảm các yêu cầu an toàn của thông tin trong các trạng thái của nó. An toàn thông tin 48 Tải bản FULL (96 trang): https://bit.ly/3jw9jYd Dự phòng: fb.com/TaiHo123doc.net
- 49. Giải pháp đảm bảo an toàn thông tin (tiếp) Các biện pháp về chính sách và tổ chức (Policy & Practices): Đưa ra các chính sách, quy định, phương thức thực thi. Thực tế cho thấy, ATTT không chỉ đơn thuần là vấn đề thuộc phạm trù công nghệ, kỹ thuật. Hệ thống chính sách và kiến trúc tổ chức đóng một vai trò hữu hiệu trong việc đảm bảo an toàn thông tin. An toàn thông tin 49 Tải bản FULL (96 trang): https://bit.ly/3jw9jYd Dự phòng: fb.com/TaiHo123doc.net
- 50. Giải pháp đảm bảo an toàn thông tin (tiếp) Các biện pháp về đào tạo, tập huấn, nâng cao nhận thức (Education, training & Awarenness): Các biện pháp công nghệ hay các biện pháp về tổ chức thích hợp phải dựa trên các biện pháp đào tạo, tập huấn và tăng cường nhận thức để có thể triển khai đảm bảo an toàn thông tin từ nhiều hướng khác nhau. An toàn thông tin 50 4032518