PL_Digital-Manual_Connect-to-Create.pdf

INTERGENERATIONAL BRIDGE: CONNECT TO CREATE
NUMER PROJEKTU: 2020-1-IT02-KA204-079904
JAK ZORGANIZOWAĆ
WARSZTATY
INTERGENERACYJNE
PODRĘCZNIK DLA EDUKATORÓW DOROSŁYCH - DOBRE
PRAKTYKI W ZAKRESIE KSZTAŁCENIA
MIĘDZYPOKOLENIOWEGO
Ten projekt jest realizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej.
Projekt lub publikacja odzwierciedlają jedynie stanowiska ich autora i Komisja
Europejska nie ponosi odpowiedzialności za umieszczoną w nich zawartość
merytoryczną.

15
18
CYFROWY PODRĘCZNIK NAJLEPSZYCH PRAKTYK W IGL
1
JAK WYKORZYSTAĆ OBRAZY W IGL?
(CZECHY)
ACTIONBOUND: CYFROWE ESCAPE ROOMY
(LITWA)
SPIS TREŚCI
WPROWADZENIE 4
PODEJŚCIE DO KSZTAŁCENIA
INTERGENERACYJNEGO: PODSTAWY 8
PRZYGOTOWANIE EDUKATORÓW IGL:
WARSZTATY 14
PODSTAWY KSZTAŁCENIA INTERGENERACYJNEGO
(POLSKA)
INTELIGENCJA EMOCJONALNA W IGL
(POLSKA)
MGR. MAJA RADINOVIČ HAJDIČ
ZESTAW NARZĘDZI DLA EDUKATORÓW:
POMYSŁY NA ZAJĘCIA IGL
21
2
2.1
Strona
2.2
3
MÓJ (WYMYŚLONY) PARTNER
(TURCJA)
3.1
ŁĄCZENIE SIĘ Z NATURĄ I ZE SOBĄ NAWZAJEM
(WŁOCHY)
3.4
3.3
3.2
28
32
22
36
QUIZY Z PYTANIAMI ASOCJACYJNYMI
(SŁOWENIA)
3.5 41
ROZDZIAŁ 1
ROZDZIAŁ
ROZDZIAŁ

SPIS TREŚCI
PRAWDZIWYCH PRZYJACIÓŁ POZNAJE
SIĘ W BIEDZIE (TURCJA)
45
KSZTAŁTOWANIE UMIEJĘTNOŚCI PRACY
SENIORÓW Z TABLETAMI POPRZEZ
TWORZENIE KOMIKSÓW (LITWA)
50
Strona
3.7
3.6
MIĘDZYPOKOLENIOWA WYMIANA KSIĄŻEK
(BOOK SWAPPING) (WŁOCHY)
54
3.8
NOWOCZESNE TECHNOLOGIE -
CO NAM DAJĄ, CO NAM ODBIERAJĄ
(CZECHY)
58
3.9
VITADIARIES (LIFEDIARIES) - PAMIĘTNIKI ŻYCIA
(WŁOCHY)
62
3.10
KOCHAMY SZACHY (SŁOWENIA) 67
3.11
3.12 DIGITAL STORYTELLING: THE EUROPE OF
OUR LIVES (POLSKA)
04
72
WNIOSKI 77
ALEKSANDER KOBYLAREK, MARTYNA MADEJ
AUTORZY PODRĘCZNIKA 81
BIBLIOGRAFIA 79

4
WPROWADZENIE
Niniejszy podręcznik cyfrowy został opracowany w ramach projektu KA204 -
Partnerstwa strategiczne na rzecz edukacji dorosłych "Intergenerational Bridge:
Connect to create", Projekt nr 2020-1-IT02-KA204-079904, współfinansowany ze
środków Programu Erasmus+. Zawiera on podstawowe informacje o podejściu do
kształcenia intergeneracyjnego (IGL) w edukacji dorosłych oraz przykłady
najlepszych praktyk wraz ze wskazówkami dla edukatorów.
W ramach tego projektu partnerzy dzielili się najlepszymi praktykami
w podejściu do kształcenia intergeneracyjnego, opracowywali nowe pomysły
i wdrażali je w lokalnych społecznościach. W rezultacie powstał ten cyfrowy
podręcznik zawierający sprawdzone i przetestowane działania
międzypokoleniowe.
PARTNERZY
EduVita (Włochy) - koordynator
Prave Ted! (Czechy)
Uniwersytet Trzeciego Wieku w Utenie (Litwa)
Fundacja Pro Scientia Publica (Polska)
Centrum Edukacji Dorosłych Jesenice (Słowenia)
Nazilli NazHayat (Turcja)
W skład Konsorcjum projektu wchodzi 6 organizacji pracujących na co dzień z osobami
starszymi:
DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ O PROJEKCIE
www.connectocreate.eu
ZESKANUJ
MNIE

ZARYS PROJEKTU
5
Sondaże i badania pokazują, że luka pokoleniowa jest poważnym problem
europejskiego społeczeństwa. Ponadto, większość systemów edukacji i szkoleń
w Europie jest nadal zorganizowana głównie wokół możliwości młodych ludzi,
więc istniejące systemy edukacyjne nadal nie odzwierciedlają w wystarczającym
stopniu potrzeb osób starszych i edukatorów dorosłych.
Kształcenie międzypokoleniowe jest jednym z podejść, które można by
skutecznie wykorzystać w tym kontekście. Jest to systematyczny transfer
i interakcje wiedzy, umiejętności, kompetencji, mądrości, norm i wartości
pomiędzy pokoleniami. Programy międzypokoleniowego uczenia się są
definiowane przez Międzynarodowe Konsorcjum i Organizację Narodów
Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) jako "narzędzia
społeczne, które tworzą celową i ciągłą wymianę zasobów i uczenia się
pomiędzy starszymi i młodszymi pokoleniami". Programy kształcenia
międzypokoleniowego stwarzają znaczące możliwości nauki i transformacji
postaw między pokoleniami.
DLA KOGO JEST TEN PODRĘCZNIK?
Niniejszy Podręcznik został opracowany z myślą o praktykach zajmujących się
edukacją dorosłych, edukacją osób starszych, edukacją międzypokoleniową.
W szczególności skierowany jest do edukatorów Dorosłych, pragnących
stosować podejście do kształcenia międzypokoleniowego podczas pracy
z osobami starszymi (55+) i osobami młodymi (16-30 lat).
Podręcznik może być pomocny dla edukatorów osób dorosłych,
wykładowców Uniwersytetów Trzeciego Wieku, pracowników pomocy
społecznej oraz pracowników trzeciego sektora.
JAK KORZYSTAĆ Z TEGO PODRĘCZNIKA?
Niniejszy podręcznik został opracowany w celu zapewnienia edukatorom
dorosłych wiedzy i umiejętności niezbędnych do prowadzenia własnych
warsztatów z wykorzystaniem podejścia do kształcenia
międzypokoleniowego.
Podręcznik cyfrowy składa się z trzech rozdziałów, Wstępu i Zakończenia.
Aktywne linki do stron internetowych są oznaczone niebieskim kolorem i są
podkreślone.

ROZDZIAŁ 1
6
Pierwszy rozdział zawiera teoretyczne podstawy dotyczące
podejścia do kształcenia międzypokoleniowego (IGL).
W tym rozdziale poznasz podstawowe informacje na temat
międzypokoleniowego uczenia się.
ROZDZIAŁ 2
W drugim rozdziale zaproponowano dwa warsztaty
przygotowawcze dla edukatorów, którzy chcieliby
dowiedzieć się więcej o kształceniu międzypokoleniowym.
Instytucje zajmujące się edukacją dorosłych mogą
zorganizować te warsztaty, aby zapoznać swoich
pracowników z wykorzystaniem podejścia do uczenia się
międzypokoleniowego w edukacji dorosłych i środowiskach
wielopokoleniowych.
ROZDZIAŁ 3
ogólnego przeglądu warsztatu (uczestnicy, materiały,
czas);
wytycznych dotyczących warsztatu;
uwag i wskazówek;
linku do przydatnych materiałów.
Jeśli potrzebujesz inspiracji lub gotowych warsztatów do
zorganizowania z różnymi pokoleniami, zajrzyj do tego
rozdziału po sprawdzone działania IGL.
Rozdział trzeci składa się z 12 warsztatów.
Każdy warsztat składa się z:

7
Cyfrowy podręcznik jest owocem
następujących działań, realizowanych od
października 2020 r. do grudnia 2022 r:
Analiza stanu wiedzy w 6 krajach partnerskich - stworzenie wspólnego
porozumienia odnośnie definicji różnych pojęć związanych
z międzypokoleniowym uczeniem się i specyfiką IGL w różnych krajach
Transnarodowa wymiana doświadczeń w Centrum Wielopokoleniowym
w Jesenicach, Słowenia - dzielenie się doświadczeniami w zakresie uczenia
się międzypokoleniowego
Szkolenie dla edukatorów osób dorosłych na temat edukacji
międzypokoleniowej i inteligencji emocjonalnej we Wrocławiu - rozwój
kompetencji edukatorów osób starszych
Zbiór dobrych praktyk w zakresie kształcenia międzypokoleniowego (osoby
starsze i młodsze) stworzony i opublikowany na stronie internetowej
www.connectocreate.eu
Wdrożone i przetestowane praktyki z udziałem lokalnych społeczności
uczniów i edukatorów
Międzypokoleniowe zajęcia edukacyjne zostają przekształcone w warsztaty z
wytycznymi dla edukatorów IGL
Owocnej pracy!

PODEJŚCIE DO
KSZTAŁCENIA
MIĘDZYPOKOLENIOWEGO:
PODSTAWY
CYFROWY PODRĘCZNIK NAJLEPSZYCH
PRAKTYK W IGL
ROZDZIAŁ 1

9
Powodowana zmianami demograficznymi i wzrostem znaczenia wiedzy luka
międzypokoleniowa szybko rośnie. Starzenie się społeczeństwa stwarza konflikty
wynikające z podziału zasobów ekonomicznych i władzy społecznej, jaką posiada każde
pokolenie. Luka pokoleniowa jest definiowana jako głęboka przepaść kulturowa między
pokoleniami związana z pytaniem, kto ma władzę nad wiedzą. Nauka
międzypokoleniowa jest jednym z najważniejszych środków niwelujących tę lukę
i prowadzących do solidarności i zaufania między pokoleniami.
Przez wieki nauka międzypokoleniowa była uważana za coś oczywistego.
Charakterystyczne dla takiego uczenia się jest to, że starsi przekazują młodszym swoją
mądrość i doświadczenie. W ten sposób wiedza, umiejętności, kompetencje, normy
i wartości były nieformalnie i okazjonalnie przekazywane między różnymi pokoleniami
w rodzinie.
Obecnie sytuacja jest inna. Nauka międzypokoleniowa, która nie odbywa się już
spontanicznie i tylko w rodzinie, wymaga zachęty i przeniesienia na szersze środowisko
społeczne. Częste odseparowanie przestrzenne rodziców i dzieci od dziadków oraz
odmienne tempo życia sprawiają, że odwieczny model kształcenia międzypokoleniowego
jest niemożliwy.
Wielu mentorów i wolontariuszy pracujących z dziećmi należy do starszych pokoleń.
Wiele projektów wspólnotowych również spontanicznie łączy młodsze i starsze pokolenia.
Jednak działanie można określić jako międzypokoleniowe tylko wtedy, gdy ma wyraźną
intencję łączenia ludzi z różnych pokoleń.
Stąd też działania międzypokoleniowe świadomie starają się łączyć ludzi w różnym wieku
we wzajemnie korzystnych działaniach, które pomagają rozwijać zrozumienie i szacunek
między pokoleniami. Aktywności międzypokoleniowe to zaplanowane
i zorganizowane działania, które promują kontakty, wymianę zasobów i współpracę
między pokoleniami.
PODSTAWY

10
Istnieje kilka różnych definicji programów międzypokoleniowych. Jedna z ogólnie
przyjętych definicji określa programy międzypokoleniowe jako "koło społeczne,
które tworzy znaczącą i trwałą wymianę zasobów i nauki pomiędzy starszymi i młodszymi
pokoleniami". Definicja ta obejmuje trzy elementy, które są warunkiem możliwości
mówienia o programie międzypokoleniowym:
- Organizacja i cele.
Programy międzypokoleniowe odnoszą się do działań, które są zorganizowane
i przeznaczone do osiągnięcia określonego celu. Programy międzypokoleniowe obejmują
na ogół różne działania (niektóre są intergeneracyjne, a inne nie). Samo jedno lub więcej
działań nie wystarczy jednak, by mówić o istnieniu programu międzypokoleniowego.
- Uczestnikami są osoby należące do różnych pokoleń.
- Ciągła wymiana.
Wszystkie programy międzypokoleniowe dążą do osiągnięcia pewnych pozytywnych
celów, które przyniosą korzyści wszystkim uczestnikom i społeczności. Środkiem do
osiągnięcia tych celów są relacje między uczestnikami. Celem programów
międzypokoleniowych jest nawiązanie wzajemnych relacji i promowanie obustronnej
pomocy między uczestnikami. Tylko w takim przypadku możemy mówić o wymianie,
a więc także o programie międzypokoleniowym.
PODSTAWY
Programy kształcenia międzypokoleniowego łączą
pokolenia, aby mogły uczyć się od siebie nawzajem.
Abstrahując od faktu, że wszystkie programy wymiany
międzypokoleniowej mają potencjał do promowania
kształcenia międzypokoleniowego, osiąganie wcześniej
ustalonych celów edukacyjnych jest centralnym zadaniem
programów nauki międzypokoleniowej. Edukacja i uczenie
się, czyli proces zdobywania nowych informacji, wiedzy
i umiejętności, jest więc centralną, a nie marginalną
działalnością tych programów.
Poznawanie siebie i życia młodszych lub starszych ludzi to
rezultaty uboczne wszelkiego rodzaju programów
międzypokoleniowych, które łączą młodych i starych. Programy
nauczania międzypokoleniowego muszą mieć również na celu
poszerzanie wiedzy, rozwijanie umiejętności i zróżnicowanych
potencjałów młodych i starych, w oparciu o współpracę obu
pokoleń.
Celem programów kształcenia międzypokoleniowego jest
zaangażowanie ludzi w celowe, wzajemnie korzystne działania,
które obejmują wymianę informacji, wiedzy, doświadczeń, myśli
i uczuć między dwoma lub więcej pokoleniami.

11
SUKCES AKADEMICKI
Nauka międzypokoleniowa wpływa na częstszą obecność młodzieży w szkole, pozytywnie
oddziałuje na jej pracę w szkole i postawy wobec nauki.
POSTAWA WOBEC STARZENIA SIĘ
Z różnych badań wynika, że nauka międzypokoleniowa sprzyja kształtowaniu pozytywnych
postaw wobec osób starszych i procesu starzenia się.
ROZWÓJ EMOCJONALNY
Nauka międzypokoleniowa, w której osoby starsze uczą dzieci różnych umiejętności, może
mieć pozytywny wpływ na rozwój emocjonalny dziecka.
UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNE
Interakcje między młodzieżą a osobami starszymi poprawiają umiejętności komunikacyjne
młodzieży, rozwijają umiejętności rozwiązywania problemów i promują przyjaźń między
pokoleniami.
ZACHOWANIA ANTYSPOŁECZNE
Młodzi uczestnicy zajęć międzypokoleniowych byli aż o 46% mniej narażeni na rozpoczęcie
używania nielegalnych substancji odurzających w porównaniu z grupą dzieci, które nie
brały udziału w programie.
DZIECI I MŁODZIEŻ
Programy, w których seniorzy pełnią rolę mentorów i doradców dla juniorów.
Programy, w których młodsi przekazują swoją wiedzę starszym.
Programy, w których heterogeniczne grupy ludzi młodych i starszych pracują
wspólnie nad poprawą życia w społeczności.
TRZY PODSTAWOWE MODUŁY
PODSTAWY
Uczestnictwo w nauce międzypokoleniowej przynosi wiele pozytywnych efektów dla
członków młodszych pokoleń.
Te pozytywne efekty przekładają się na różne obszary:
CELE KSZTAŁCENIA MIĘDZYPOKOLENIOWEGO
1

1
STAN ZDROWIA I POZIOM AKTYWNOŚCI
Badania pokazują, że aktywności międzypokoleniowe pomagają osobom starszym
zachować dobre zdrowie. Starsi wolontariusze żyją dłużej i cieszą się lepszym zdrowiem
fizycznym i psychicznym niż nieaktywni seniorzy.
SOCJALIZACJA
Osoby starsze mogą podtrzymać rolę osób produktywnych i społecznie użytecznych
poprzez udział w kształceniu międzypokoleniowym. Starsi ludzie mają więcej kontaktów
z młodymi ludźmi w swoich programach, poszerzają swoje sieci społeczne i czują się
bardziej zaangażowani w życie w społeczeństwie.
WSPARCIE EMOCJONALNE
Nauka międzypokoleniowa umożliwia osobom starszym uczestnictwo w zajęciach, które
mają cel i znaczenie. Zmniejsza to poczucie samotności, nudy i przygnębienia u osób
starszych, a także zwiększa ich poczucie własnej wartości, dobrego samopoczucia,
spełnienia i satysfakcji z życia.
POSTAWY WOBEC MŁODZIEŻY
Uczestnictwo w nauce międzypokoleniowej ze względu na bezpośredni intergeneracyjny
kontakt, wpływa również na zmianę postaw, jakie osoby starsze mają wobec młodzieży.
LEPSZE ŻYCIE
Programy międzypokoleniowe niosą ze sobą nie tylko korzyści natury psychologicznej dla
osób starszych. W wielu przypadkach programy międzypokoleniowe poprawiają warunki
życia osób starszych: na przykład, gdy młodzi ludzie uczestniczący
w programach międzypokoleniowych pomagają osobom starszym w naprawach
domowych.
SENIORZY
PODSTAWY
Udział w kształceniu międzypokoleniowym ma również
pozytywny wpływ na starsze pokolenia.
2

13
SPOŁECZNOŚĆ
PODSTAWY
Celem wielu międzypokoleniowych programów edukacyjnych są nie tylko
potrzeby młodszych lub starszych pokoleń, dążą one także do poprawy jakości
życia społeczności. Wiele programów międzypokoleniowych ma na celu
pielęgnowanie lokalnej historii oraz sztuki i kultury ludowej, propagowanie
dbałości o czyste środowisko naturalne oraz promowanie uczenia się
w społeczności.
Mgr Maja Radinovič Hajdič
3

PRZYGOTOWANIE
EDUKATORÓW IGL:
WARSZTATY
PRAKTYK W IGL
ROZDZIAŁ 2

15
PODSTAWY PODEJŚCIA DO KSZTAŁCENIA
(POLSKA)
2.1
PRZYGOTOWANIE EDUKATORÓW IGL: WARSZTATY

16
Uczestnicy wiedzą, czym jest międzypokoleniowe
uczenie się (IGL – Intergenerational Learning) i potrafią
je w prosty sposób zdefiniować.
Uczestnicy są świadomi częstych błędów w rozumieniu
IGL.
Uczestnicy znają różnicę między nauką
wielopokoleniową a międzypokoleniową.
TEMATY PORUSZANE
PODCZAS TEGO
WARSZTATU
TYTUŁ WARSZTATU
Podstawy podejścia do kształcenia
międzypokoleniowego
Przygotowanie edukatorów IGL
ORGANIZACJA
PROWADZĄCA
Fundacja Pro Scientia Publica
CELE DYDAKTYCZNE
Cele uczenia się międzypokoleniowego.
Różnica między uczeniem się wielopokoleniowym
a międzypokoleniowym.
Stereotypy dotyczące młodszych i starszych pokoleń
Przepływ informacji od jednego pokolenia do drugiego
AKTYWNOŚCI Energizer: losowanie kart “Dixit”.
Każdy z uczestników losuje dwie karty "Dixit"
(zakryte), a następnie wybiera z nich jedną, która
kojarzy się z IGL. Uczestnicy powinni przygotować
krótkie wyjaśnienie i przedstawić je całej grupie.
Każdy z uczestników ma notatnik i stara się
zanotować najlepsze ze skojarzeń (posłuży do
oceny na koniec warsztatów).
Prezentacja teoretyczna (PPT)na temat IGL.
Prowadzący warsztaty przedstawia uczestnikom
podstawy IGL. Każdy uczestnik ma kartkę
i długopisy. Słuchając prowadzącego, uczestnicy
tworzą mapę myśli z najważniejszymi (ich
zdaniem) informacjami o IGL. Mogą pisać, rysować
itp.
1.
2.
PODSTAWY IGL (POLSKA)
WARSZTATY:
PRZYGOTOWANIE
EDUKATORÓW IGL

17
AKTYWNOŚCI
WARSZTATY: PRZYGOTOWANIE EDUKATORÓW IGL
grupa docelowa: przedszkolaki, dzieci w wieku szkolnym,
młodzież (grupa nieformalna), studenci (uniwersytet) +
w każdym działaniu powinni uczestniczyć seniorzy, aby
było ono międzypokoleniowe
miejsce realizacji zajęć: środowisko rodzinne, społeczność
lokalna (wieś, parafia itp.), centrum edukacji
pozaformalnej (klub, organizacja pozarządowa itp.)
tematyka ogólna: szkoła, sport, historia jakiegoś miejsca,
tradycje lokalne, nowe technologie, muzyka, kulinaria
Projektowanie bardzo krótkiej aktywności IGL. Po
prezentacji teoretycznej uczestnicy warsztatu powinni
wykorzystać swoją wiedzę w praktyce. Prowadzący warsztat
przygotowuje wcześniej kartki z opcjami dla 3 kategorii:
grupa docelowa, miejsce zajęć, temat ogólny:
Każdy z uczestników powinien wylosować kartkę dla każdej
kategorii i w ciągu 20 min przygotować pomysł na zajęcia IGL
dla właśnie wylosowanych: grupy docelowej, miejsca zajęć,
ogólnego tematu zajęć, podając również rodzaj zajęć
(warsztat, wycieczka, gra, itp.).
Ewaluacja
3.
4.
Ad 1: gra z wykorzystaniem kart, praca w kole
Ad 2: prezentacja w PowerPoint, rysowanie mapy myśli
Ad 3: praca indywidualna
Ad 4: pytania i odpowiedzi, burza mózgów
METODY
Notatniki
Kredki
Kartki
Karty dixit
POMOCE DYDAKTYCZNE
Jak się czuliście podczas warsztatów?
Co było dla was nowe?
Jaka aktywność podobała wam się najbardziej?
PYTANIA EWALUACYJNE
PRZYBLIŻONY CZAS TRWANIA SESJI: 1,5 GODZINY

18
INTELIGENCJA EMOCJONALNA
W IGL (POLSKA)
PRZYGOTOWANIE EDUKATORÓW IGL: WARSZTATY
2.2

19
Uczestnicy wiedzą, czym jest inteligencja emocjonalna
i potrafią ją w prosty sposób zdefiniować.
Uczestnicy znają podstawy samoopieki: stawianie sobie
pytań o emocje
Uczestnicy są bardziej świadomi potrzeb i uczuć
innych osób, co jest ważne dla wzajemnego procesu
uczenia się.
TEMATY PORUSZANE
PODCZAS TEGO
WARSZTATU
TYTUŁ WARSZTATU Inteligencja emocjonalna. Przygotowanie edukatorów IGL
LEADING ORGANIZATION: Fundacja Pro Scientia Publica
CELE DYDAKTYCZNE
Założenia inteligencji emocjonalnej.
Świadomość potrzeb emocjonalnych własnych i osób
z grupy
Co możemy zrobić, aby przekazać tę wiedzę naszym
przyszłym słuchaczom
AKTYWNOŚCI Energizer: losowanie kart „Dixit”.
Każdy z uczestników losuje dwie karty "Dixit"
(zakryte), a następnie wybiera z nich jedną, która
kojarzy się z IGL. Uczestnicy powinni przygotować
krótkie wyjaśnienie i przedstawić je całej grupie.
Prezentacja teoretyczna (ppt) na temat IGL.
Prowadzący warsztaty przedstawia uczestnikom
podstawy IGL. Każdy uczestnik ma kartkę i długopisy.
Słuchając prowadzącego, uczestnicy tworzą mapę
myśli z najważniejszymi (ich zdaniem) informacjami
o IGL. Mogą pisać, rysować itp.
Projektowanie bardzo krótkiej aktywności IGL. Po
prezentacji teoretycznej uczestnicy warsztatu
powinni wykorzystać swoją wiedzę w praktyce.
Prowadzący warsztat przygotowuje wcześniej kartki
z opcjami dla 3 kategorii:
grupa docelowa, miejsce zajęć, temat ogólny:
1.
2.
INTELIGENCJA EMOCJONALNA W IGL (POLSKA)
PROFIL GRUPY Edukatorzy dorosłych, chętni do realizacji programów
międzypokoleniowych
3.

20
AKTYWNOŚCI
grupa docelowa: przedszkolaki, dzieci w wieku
szkolnym, młodzież (grupa nieformalna), studenci
(uniwersytet) + w każdym działaniu powinni
uczestniczyć seniorzy, aby było ono
międzypokoleniowe
miejsce realizacji zajęć: środowisko rodzinne,
społeczność lokalna (wieś, parafia itp.), centrum
edukacji pozaformalnej (klub, organizacja
pozarządowa itp.)
tematyka ogólna: szkoła, sport, historia jakiegoś
miejsca, tradycje lokalne, nowe technologie, muzyka,
kulinaria
Każdy z uczestników powinien wylosować kartkę dla
każdej kategorii i w ciągu 20 min przygotować pomysł na
zajęcia IGL dla właśnie wylosowanych: grupy docelowej,
miejsca zajęć, ogólnego tematu zajęć. Jeśli uczestnicy
przygotowali już swoją aktywność IGL podczas warsztatu
2.1 (Podstawy IGL), mogą uaktualnić i poprawić stworzoną
wcześniej aktywność.
Należy przypomnieć uczestnikom o włączeniu do zajęć
icebreakera i ewaluacji oraz o dbaniu o inteligencję
emocjonalną.
3.
Ad 1: gra karciana, praca w kole
Ad 2: prezentacja powerpoint, rysowanie mapy myśli
Ad 3: praca indywidualna, prezentacja
Ad 4: gra karciana, praca w kole
Ad 5: Q&A, burza mózgów
METODY
5. Ewaluacja
4. Podsumowanie: Karty Dixit. Uczestnicy powinni
wyciągnąć kolejne dwie karty Dixit i opowiedzieć
o swoich emocjach używając słów z listy emocji.
notatniki
-kredki
-14 kartek
-karty Dixit
tablica flip chart
np.
POMOCE DYDAKTYCZNE
INTELIGENCJA EMOCJONALNA W IGL (POLSKA)
Co było dla was nowe?
Jaka aktywność podobała wam się najbardziej?
np.
PYTANIA EWALUACYJNE
PRZYBLIŻONY CZAS TRWANIA SESJI: 1,5 GODZINY

ZESTAW NARZĘDZI
DLA EDUKATORÓW:
POMYSŁY NA
ZAJĘCIA
INTERGENERACYJNE
PRAKTYK W IGL
ROZDZIAŁ 3

22
MÓJ (WYMYŚLONY) PARTNER
(TURCJA)
3.1
POMYSŁY NA ZAJĘCIA INTERGENERACYJNE

23
Program, w którym młodsi przekazują swoją wiedzę
seniorom
CELE KSZTAŁCENIA
TYTUŁ WARSZTATU Mój (wymyślony) partner
ORGANIZACJA
PROWADZĄCA
NAZHAYAT (STOWARZYSZENIE KSZTAŁCENIA
USTAWICZNEGO w NAZİLLİ)
CEL KSZTAŁCENIA
Empatyzować
współpracować z różnymi pokoleniami
być częścią całej grupy
być elastycznym i wytwarzać błyskawiczne
rozwiązania.
wyczuć potrzeby osób starszych
dostarczać natychmiastowych zmian do programu
zauważyć słabości i obawy uczących się
ocenić i dostosować program do potrzeb
Po zakończeniu warsztatów młody uczestnik jako uczeń
powinien umieć:
Po zakończeniu warsztatów młody uczestnik jako mentor
powinien umieć:
DLA MŁODSZEGO POKOLENIA
MÓJ (WYMYŚLONY) PARTNER (TURCJA)
rozwinąć poczucie pewności siebie
poczuć, że są częścią grupy
być wolni od wątpliwości i lęków
uwierzyć, że mogą zdobyć nowe osiągnięcia/talenty.
czuć, że są skuteczni
zrozumieć, że mogą przekazać swoje doświadczenia
innym
zrozumieć, że możliwe jest pokonanie przeszkód
w nauczaniu i uczeniu się
Po ukończeniu warsztatów seniorzy jako uczniowie
powinni:
Po zakończeniu warsztatów seniorzy jako mentorzy
powinni:
DLA STARSZEGO POKOLENIA
CELE KSZTAŁCENIA

1
Interakcja międzypokoleniowa
Nauka podczas zabawy
Lepsze zrozumienie mocnych stron, obaw i słabości
innych pokoleń
Umiejętności językowe (odgłosy zwierząt, zaimki,
przymiotniki opisujące wygląd fizyczny)
1.
2.
3.
4.
TEMATY PODJĘTE W
TRAKCIE WARSZTATU
Energizer: W celu stworzenia grup składających się z 5
starszych i 5 młodszych uczestników, prowadzący
powinien przygotować kartki z napisanymi na nich
nazwami zwierząt (kot, pies, koń, papuga, itd.) i włożyć
je do worka. Na każde zwierzę powinny przypadać
dwie kartki. Każdy uczestnik powinien wylosować
kartkę z worka. Uczestnicy nie powinni nikomu
pokazywać swoich kartek. Następnie należy zasłonić
oczy wszystkich uczestników chustą. Uczestnicy
z zawiązanymi oczami w sali lub na innej otwartej
przestrzeni powinni wydawać odgłosy zwierząt, które
zostały wypisane na ich kartkach. Każdy znajduje
wspólny głos i zostaje sparowany z innym
uczestnikiem.
Powody by uczestniczyć w warsztacie/cele
uczestnictwa:
Polepszenie komunikacji i współpracy między różnymi
pokoleniami
Zwiększenie biegłości językowej dorosłych.
Umożliwienie dorosłym zdefiniowania wyglądu na
poziomie podstawowym
Zwiększenie pewności siebie obu stron.
Prezentacja teoretyczna
Starsi uczestnicy wraz z młodszymi partnerami
przechodzą do pracy w parach w osobnych miejscach.
Każda para otrzymuje kartę pracy przygotowaną do
ćwiczenia.
Odpowieda liczba najpopularniejszych przymiotników
w języku angielskim, które mogą być użyte do opisu
wyglądu fizycznego. Odpowiedniki powinny być
napisane w języku ojczystym.
Na kartce zamieszczono przykłady rozpoczęcia zdania
z zaimkami w 3. osobie liczby pojedynczej.
1.
2.
3.
W karcie pracy:
On/ona jest .........itd. (młody/szczupły/wysoki/niski)
AKTYWNOŚCI

25
Młody uczestnik uczy swojego partnera, jak konstruować
te zdania
Na odwrocie kartki drugi uczestnik powinien narysować
obrazek przedstawiający opisywanego partnera.
Uczeń opisuje obrazek używając nowych, poznanych
właśnie zdań.
Po przećwiczeniu opisu w parach, każdy z uczniów
powinien opisać wszystkim uczestnikom obrazek, który
narysował na papierze.
Pozostałych 4 członków grupy powinno ocenić każdego
narratora w skali od 1 do 5 (5 jest najlepsze).
Zajęcia przebiegają w sposób opisany powyżej. Młodzi
uczestnicy odgrywają rolę nauczycieli, starsi są uczniami.
Konkurencja i ocena (decyduje się o nagrodzie)
4. Ćwiczenie grupowe
5. Ewaluacja
Wyjaśnienia
Gramatyka - tłumaczenie
Demonstracja
Praca w parach
METODY
AKTYWNOŚCI
karteczki z napisanymi na nich nazwami zwierząt (do
energizera)
bandana lub chusta (energizer)
karta pracy
kredki/kredki świecowe
skala oceny
POMOCE DYDAKTYCZNE
Opiszcie swój nastrój przed aktywnością/po aktywności
za pomocą emoji.
Co wam się bardziej podobało? (energizer czy ćwiczenie)
Oceńcie swojego partnera i siebie (od 1 do 5)
Na ile możliwe do wdrożenia są aktywność i energizer?
PYTANIA EWALUACYJNE
PRZEWIDYWANA DŁUGOŚĆ
TRWANIA SESJI
LICZBA UCZESTNIKÓW
45 min 5+5=10

26
Profil grupy
Czy grupa posiada jakąś wcześniejszą wiedzę na temat
przedmiotu warsztatu?
Juniorzy są na wyższym poziomie znajomości języka
angielskiego
Płeć: Mężczyźni/ Kobiety/ Mieszana
Wiek: młodsze pokolenie (5) starsze pokolenie (5)
Inne informacje: Czynnikiem wpływającym na uzyskanie lepszych
wyników zajęć jest fakt, że wśród uczestników znajdują się osoby
dorosłe wykazujące zainteresowanie nauką języka obcego.
UWAGI DOTYCZĄCE
LEKCJI/ZAJĘĆ W
RAMACH PLANU SESJI
Należy poprosić uczestników (juniorów), aby: powtórzyli
odmianę trzeciej osoby liczby pojedynczej i przymiotniki
opisujące wygląd fizyczny.
SUGEROWANE
WCZEŚNIEJSZE
PRZYGOTOWANIA
INNE KOMENTARZE,
INFORMACJE
Należy dostosować proces realizacji oraz zakres kompetencji
językowych, które mogą być przedmiotem działań, do
poziomu starszych uczestników. Osoby o podobnej biegłości
językowej powinny pracować razem.
Jeśli dysponujemy gotowymi grupami na poziomie
podstawowym, użycie przymiotników można zadać jako
zadanie domowe przed wyborem partnera. Przewidywane
opisy partnerów można porównać z ich rzeczywistymi
opisami.
KOMENTARZE OD AUTORA
WARSZTATU
konkretne doświadczenie: bycie zaangażowanym w nowe doświadczenie
obserwacja refleksyjna: obserwowanie innych lub opracowywanie uwag na temat
własnych doświadczeń
konceptualizacja abstrakcyjna: tworzenie teorii wyjaśniających obserwacje
aktywne eksperymentowanie: wykorzystywanie teorii do rozwiązywania problemów,
podejmowania decyzji
Dlaczego to robimy?
David Kolb twierdzi, że style uczenia się można patrzeć jak na ciągły cykl:
1.
2.
3.
4.
Z pewnością istnieje wiele takich momentów, w których uczestnicy z różnych grup
wiekowych mogą na siebie wzajemnie wpływać. Jak mówi Kolb, możemy zapewnić tę
interakcję za pomocą takich metod jak "nowe doświadczenie" czy "obserwowanie
innych". Najważniejszy jest jednak aktywny udział jednostek. Jeśli pożądane jest
prawdziwe uczenie się, to bezwzględnie trzeba być uczestnikiem i aktywnie brać udział
w częściach praktycznych.

27
MÓJ
(WYMYŚLONY)
PARTNER
(TURCJA)
Aktywni studenci
Uczniowie refleksyjni
Studenci teoretyczni
Pragmatyczni studenci
Dlaczego to jest przydatne?
TYPY UCZNIÓW
Uczniowie z aktywnym podejściem do uczenia się, które w dużej mierze polega na
eksperymentowaniu. Ci uczniowie uczą się najlepiej, gdy mogą angażować się
w projekty, zadania domowe, dyskusje w małych grupach. Nie lubią wykładów i mają
tendencję do bycia ekstrawertykami.
Symulacje, studia przypadków i zadania domowe są tymi, za którymi najbardziej
przepadają.
Wielu dorosłych chce się uczyć podczas spotkań towarzyskich i zabawy. Jeśli proces jest
kontynuowany tylko dla celów dydaktycznych, nie można zagwarantować obecności
tych osób. W procesie uczenia się przez całe życie, uczenie się jest częścią codziennego
życia i nie może być traktowane jako samodzielny proces.
WARSZTATY:
PRZYGOTOWANIE
EDUKATORÓW
IGL
KOMENTARZE OD AUTORA
WARSTZATU

28
JAK WYKORZYSTAĆ OBRAZY W IGL?
(CZECHY)
3.2

29
Program, w którym heterogeniczne grupy młodzieży i osób
starszych współpracują na rzecz poprawy życia
w społeczności lokalnej
CELE KSZTAŁCENIA
TYTUŁ WARSZTATU Opowiedz swoją historię poprzez obrazY
ORGANIZACJA
PROWADZĄCA
Prave ted! o.p.s. (CZ)
CEL KSZTAŁCENIA
lepiej poznawać innych
poprawić swoją umiejętność kreatywności i wyobraźni
być w stanie lepiej spojrzeć na świat oczami "innego"
powinien:
lepiej poznawać innych
poprawić swoją umiejętność kreatywności i wyobraźni
być w stanie lepiej spojrzeć na świat oczami "innego"
Po zakończeniu warsztatów starszy uczestnik jako uczeń
powinien:
Kreatywność i wyobraźnia
Postrzeganie innych osób
Słuchanie
Zdolność do dzielenia się uczuciami
Umiejętność dzielenia się informacjami o sobie
TEMATY PODJĘTE W
TRAKCIE WARSZTATU
JAK WYKORZYSTAĆ OBRAZY W IGL? (CZECHY)

30
Pozwól im patrzeć na nie przez chwilę
Poproś, aby wybrali jeden lub dwa
Poproś, aby pokazali obrazek pozostałym i powiedzieli:
Dlaczego wybrali ten obrazek?
Co to zdjęcie mówi o nich?
Jak opisaliby to zdjęcie, co na nim widzą?
Czy jest coś jeszcze, co sprawiło, że wybrali to zdjęcie
(np.: coś lub kogoś im przypomina)?
Ćwiczenie grupowe
Debata
Ewaluacja
Obrazki są rozłożone na dużym stole, powinny być
odwrócone obrazkami do góry, aby uczestnicy mogli je
zobaczyć.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Rozmowa w kole
Zdolność do wczuwania się w sytuację innych.
Psychoterapia i higiena psychiczna
Coaching
Częściowo także:
METODY
AKTYWNOŚCI
Zestaw 100 różnych obrazków (specjalny zestaw kart
15x15 cm o różnej tematyce np. przyroda, miasto,
zwierzęta, ludzie, sztuka)
POMOCE DYDAKTYCZNE

CYFROWY PODRĘCZNIK NAJLEPSZYCH PRAKTYK IGL
31
Wybierz losowo 3 karty i napisz według nich krótkie
opowiadanie.
Wybierz kartę, która Twoim zdaniem określa (np.) osobę
siedzącą naprzeciwko Ciebie.
Wybierz kartę, która najlepiej określa, gdzie chcesz być
w przyszłym roku.
Profil grupy
przedmiotu warsztatu? Nie
Płeć: Mieszana
Wiek: młodsze pokolenie do 10 os., starsze pokolenie do 10
os.
Te specjalne karty dają możliwość realizacji wielu wariantów
różnych aktywności, na przykład:
TRWANIA SESJI LICZBA UCZESTNIKÓW
30 - 60 min Do 20
UWAGI DOTYCZĄCE
LEKCJI/ZAJĘĆ W
RAMACH PLANU SESJI
Po prostu otworzyli umysły
Pozwolił/a by wszystko działo się swoim rytmem
Należy zalecić uczestnikom, aby:
Należy zalecić prowadzącemu, aby:
SUGEROWANE
WCZEŚNIEJSZE
PRZYGOTOWANIA
Jak czuliście się podczas warsztatów?
Czego dowiedzieliście się o sobie?
Czego dowiedzieliście się o innych?
PYTANIA EWALUACYJNE

32
ACTIONBOUND: CYFROWE
ESCAPE ROOMY
(LITWA)
3.3

33
CELE KSZTAŁCENIA
TYTUŁ WARSZTATU
Tworzenie wirtualnych escape roomów na potrzeby
międzypokoleniowego uczenia się
ORGANIZACJA
PROWADZĄCA
Utenos trečiojo amžiaus universitetas / Uniwersytet
Trzeciego Wieku w Utenie
CEL KSZTAŁCENIA
Po ukończeniu warsztatów młody uczestnik, jako uczeń,
uzyska większą wiedzę związaną z tematem (historia,
geografia, dziedzictwo lokalne).
Po ukończeniu warsztatów młody uczestnik, jako mentor,
powinien umieć uczyć i doradzać osobom starszym
w zakresie obsługi urządzeń inteligentnych i aplikacji
mobilnych.
Po ukończeniu warsztatów senior, jako uczeń, powinien
poszerzyć swoją wiedzę i umiejętności w zakresie
korzystania z inteligentnych urządzeń (powinien umieć
pobrać i zainstalować aplikacje mobilne, skanować kody
QR itp.)
Po ukończeniu warsztatów senior, jako mentor, powinien
umieć przekazać wiedzę na temat lokalnej historii,
geografii i dziedzictwa kulturowego młodszym osobom.
Idea wirtualnych edukacyjnych escape roomów i ich
zastosowanie.
Tworzenie scenariusza i treści do wirtualnego escape
roomu.
Korzystanie z programu Actionbound i jego obsługa.
TEMATY PODJĘTE W
TRAKCIE WARSZTATU
ACTIONBOUND: CYFROWE ESCAPE ROOMY (LITWA)

34
Edukator/mentor prowadzący zajęcia powinien utworzyć
pary lub grupy międzypokoleniowe, aby stworzyć
atmosferę wsparcia zarówno wśród młodych, jak i starszych
uczestników.
1. Należy pobrać na swój smartfon aplikację ACTIONBOUND.
2. Połączyć się ze stroną internetową wirtualnych escape
rooms poprzez link https://kitokieatradimai.lt/
3. Wybrać jedną z 6 wirtualnych gier edukacyjnych
4. Zeskanować kod QR gry
5. Zarejestrować siebie lub swoją drużynę
6. Wykonać zadania i znaleźć kod otwierający wirtualne
drzwi.
7. Zdobyć punkty i wygrać grę
Interaktywna gra online Actionbound
https://en.actionbound.com/
1.
Edukator może skorzystać z gry/escape roomu, która została
już stworzona przez innych na platformie lub może stworzyć
nową grę postępując zgodnie z instrukcją zawartą
w aplikacji.
METODY
AKTYWNOŚCI
Komputery (1 na zespół liczący 2-3 uczestników)
3 smartfony lub tablety (1 na zespół liczący 2-3
uczestników)
Aplikacja mobilna "Actionbound"
Czytnik kodów QR
Rejestracja w "Actionbound" (bezpłatna do użytku
osobistego)
Papier i długopisy
POMOCE DYDAKTYCZNE
Czy podobały wam się te zajęcia? Jak się czujecie?
Co podobało wam się najbardziej?
Czy czujecie, że zdobyliście więcej wiedzy związanej
z tematem tej gry edukacyjnej?
Czy czujecie, że dowiedzieliście się czegoś więcej
o technologii?
Jaką dodatkową wiedzę lub umiejętności zdobyliście?
Czy chcielibyście ponownie wziąć udział w podobnych
zajęciach?
PYTANIA EWALUACYJNE

35
20 min Do 20
Podstawy użycia smartfona I komputera
Żadne inne wcześniejsze przygotowanie nie jest
wymagane
Profil grupy
Płeć: Mieszana
Wiek: młodsze pokolenie - od 14 roku życia; dorośli - bez
ograniczeń wiekowych.
UWAGI DOTYCZĄCE
LEKCJI/ZAJĘĆ W
RAMACH PLANU SESJI
Pobrać i zainstalować na swoim smartfonie aplikację
"Actionbound".
Pobrać i zainstalować na swoim smartfonie czytnik
kodów QR.
Zalogować się na platformie "Actionbound"
(https://en.actionbound.com/choose) do użytku
prywatnego.
Pobrać i zainstalować aplikację "Actionbound"
Pobrać i zainstalować czytnik kodów QR
Zalogować się na platformie "Actionbound"
(https://en.actionbound.com/choose) do użytku
prywatnego.
Zapewnić uczestnikom dodatkowe materiały: papier,
długopisy, książki lub inne materiały informacyjne
związane z tematem wirtualnych escape roomów
(geografia / historia / sztuka / dziedzictwo kulturowe itp. -
w zależności od pomysłu)
Uczestnicy powinni:
Prowadzący powinien:
Sugerowane
wcześniejsze
przygotowania

36
ŁĄCZENIE SIĘ Z NATURĄ I ZE
SOBĄ NAWZAJEM (WŁOCHY)
3.4

37
starszych współpracują na rzecz poprawy życia w
społeczności lokalnej
CELE KSZTAŁCENIA
TYTUŁ WARSZTATU Łączenie się z naturą i ze sobą nawzajem
ORGANIZACJA
PROWADZĄCA
EduVita,
Włochy
CEL KSZTAŁCENIA
rozwinąć swoje umiejętności słuchania
prześledzić źródła osobistej motywacji
rozwinąć empatię
lepiej zrozumieć potrzeby seniorów w środowisku
edukacyjnym
wykorzystać przyrodę jako środowisko do nauki
Po zakończeniu warsztatów młody uczestnik, jako uczeń,
powinien:
Po zakończeniu warsztatów młody uczestnik, jako mentor,
powinien:
cenić swoje doświadczenie życiowe
rozwijać swoją kreatywność
rozwinąć poczucie zaufania
lepiej zrozumieć potrzeby młodego pokolenia w
zakresie środowiska edukacyjnego
wykorzystać przyrodę jako środowisko do nauki
Po ukończeniu warsztatów senior, jako uczeń, powinien:
Po ukończeniu warsztatów senior, jako mentor, powinien:
Połączenie z przyrodą i ze sobą nawzajem
empatia
Lepsze poznanie siebie nawzajem
Storytelling
TEMATY PODJĘTE W
TRAKCIE WARSZTATU
ŁĄCZENIE SIĘ Z NATURĄ I ZE SOBĄ NAWZAJEM (WŁOCHY)

38
1. Icebreaker i tworzenie grup
Instrukcja dla grupy: Zróbcie kolejkę lub szereg, w którym
staniecie w kolejności wieku/lat urodzenia - ale zróbcie to po
cichu, nie rozmawiając ze sobą. Dozwolone jest używanie
rąk lub mowy ciała, aby zorientować się, gdzie jest wasze
miejsce w szeregu. Wszystkie grupy wiekowe są piękne
i ważne. Z najbliższymi osobami utwórzcie 4-osobową grupę
do kolejnych zajęć.
2. Lepsze poznanie siebie nawzajem "Rzeka życia"
Prowadzący zapewnia stanowisko z papierem, kredkami,
kredkami świecowymi, taśmą itp. i proponuje uczestnikom
narysowanie swojej rzeki życia do chwili obecnej. Zachęca
też uczestników do refleksji nad tym, jakie wydarzenia
doprowadziły ich do tego momentu i tego projektu, do
zastanowienia się nad swoim doświadczeniem życiowym.
To ćwiczenie może być okazją do poznania się, a także do
budowania zespołu. Uczestnicy mogą podzielić się swoimi
rysunkami w małych grupach lub w parach.
Następnie 4-osobowa grupa zostaje podzielona na pary
do kolejnych zajęć.
3. Ćwiczenie grupowe "Odkrywanie zmysłów"
Zdecydowanie lepiej jest zorganizować te zajęcia na łonie
natury. Jeśli nie jest to możliwe, do pomieszczenia,
w którym organizowane są zajęcia można przynieść
przedmioty pochodzenia naturalnego (rośliny, sosny,
drewno, jakieś produkty o przyjemnym zapachu: kawa,
wanilia, etc.).
Młodszy partner wybiera starszego partnera. Jeden z nich
staje się liderem, a drugi ma przepaskę na oczach lub
zamknięte oczy.
AKTYWNOŚCI

39
Prowadzący powinien przypomnieć uczestnikom, że
prowadzenie osoby pozbawionej wzroku musi odbywać się
z szacunkiem.
Należy ostrożnie poprowadzić partnera z przepaską na oczach
w stronę natury (lub innej części pokoju/budynku), wybrać jakiś
element przyrody (liść, kwiat, roślinę itp.) i pozwolić drugiej
osobie powąchać go przy zamkniętych oczach.
Pomocne może być zgniecenie go między palcami, tuż pod
nosem. Osoba z zasłoniętymi/zamkniętymi oczami nie może go
dotknąć, może jedynie powąchać.
Następnie należy zaprowadzić partnera z powrotem do koła.
Kiedy znajdzie się z powrotem w punkcie wyjścia, czas zdjąć
opaskę i poszukać rzeczy, którą dostał do powąchania,
znajdując miejsce, z którego pochodzi. Może wykorzystać
pamięć swojego ciała o spacerze, terenie i dźwiękach, a także
zapachach, aby wyszukać rzecz, którą przewodnik dla niego na
końcu wybrał. Teraz niech wrócą do koła i zamienią się rolami.
4. Ewaluacja:
Instrukcje dla nauczyciela/instruktora: rozłóż na stole lub na
podłodze obrazki/pocztówki.
Instrukcja dla grupy: wybierzcie kartę/obrazek, który w jakiś
sposób opisuje wasze odczucia w chwili obecnej, po
zakończeniu zajęć w grupie.
W kole: po kolei pokażcie obrazek swojej grupie i podzielcie się
krótko swoimi odczuciami.
AKTYWNOŚCI
Rozmowa w kręgu/parach
Wykonanie plakatu (potrzebne materiały pomocnicze)
Spacer z przewodnikiem
METODY
Arkusze papieru, kredki, kredki świecowe, taśmy.
Zdecydowanie lepiej jest zorganizować te zajęcia na
łonie natury. Jeśli nie jest to możliwe, do pomieszczenia,
w którym organizowane są zajęcia można przynieść
przedmioty pochodzenia naturalnego (rośliny, sosny,
drewno, jakieś produkty o przyjemnym zapachu: kawa,
wanilia, etc.), mogą być przyniesione do pomieszczenia,
w którym organizowane są zajęcia.
Opaski na oczy/szaliki
Obrazy artystyczne/ zdjęcia/ pocztówki.
Do realizacji aktywności nr. 2:
Dla realizacji aktywności nr.3:
Do realizacji aktywności nr. 4:
POMOCE DYDAKTYCZNE

40
Jak się czuliście, tworząc szereg według wieku? A także
według koloru oczu?
Jaką historię opowiada każda rzeka? Czego
dowiedzieliście się o wydarzeniach, które przywiodły was
tutaj dzisiaj?
Jak się czuliście, prowadząc drugą osobę? A podczas
bycia prowadzonym?
PYTANIA EWALUACYJNE
TRWANIA SESJI
LICZBA UCZESTNIKÓW
45 min 12
Wiek:
młodsze pokolenie: od 16 lat wzwyż
starsze pokolenie: 55 plus
UWAGI DOTYCZĄCE
LEKCJI/ZAJĘĆ W
RAMACH PLANU SESJI
Żadne specjalne przygotowanie nie jest potrzebne. Należy
poprosić wszystkich uczestników o założenie wygodnych
butów, aby mogli chodzić z zawiązanymi oczami.
Sugerowane
wcześniejsze
przygotowania:

41
QUIZY Z PYTANIAMI
ASOCJACYJNYMI (SŁOWENIA)
3.5
ZESTAW NARZĘDZI DLA EDUKATORÓW: POMYSŁY
NA ZAJĘCIA INTERGENERACYJNE

42
PProgram, w którym heterogeniczne grupy młodzieży i osób
CELE KSZTAŁCENIA
TYTUŁ WARSZTATU Quizy z pytaniami asocjacyjnymi
ORGANIZACJA
PROWADZĄCA
Ljudska univerza Jesenice / Centrum Edukacji Dorosłych
w Jesenicach
CEL KSZTAŁCENIA
YMłodzi ludzie znani są z myślenia asocjacyjnego i są przy
nim bardziej wyluzowani. Będą znajdować innowacyjne
rozwiązania problemów. Gdy zbliżają się do okresu
dojrzewania, myślenie asocjacyjne traci głównie na
znaczeniu ze względu na "oczekiwany, formalny sposób
myślenia". Metoda ta pozwala im myśleć inaczej i być
bardziej otwartymi.
BPo zakończeniu warsztatów senior jako mentor poszerzy
swoją wiedzę na temat tematu quizu. Przygotowanie do
quizu polega na "drążeniu" tematu. Pytania powinny być
nastawione na skojarzenia, a nie być tylko "prostymi"
pytaniami. W ten sposób senior jako mentor stymuluje
również aktywność swojego mózgu.
1) geografia i wiedza ogólna
2) pytania logiczne i zagadki
3) nauka języków obcych
TEMATY PODJĘTE W
TRAKCIE WARSZTATU
QUIZY Z PYTANIAMI ASOCJACYJNYMI (SŁOWENIA)

43
Celem ćwiczenia jest pobudzenie neurologicznej aktywności
mózgu uczestników.
Zazwyczaj decydujemy się na zadawanie pytań
zamkniętych. Pytania asocjacyjne są bardziej
skomplikowane, ponieważ odpowiedź nie jest zbyt
oczywista i zmuszają uczestników zajęć do łączenia różnych
wiadomości i tematów, które zazwyczaj nie są ze sobą
powiązane. Pytania typu asocjacyjnego pozwalają
uczestnikom myśleć w sposób bardziej otwarty.
Przykład 1:
(Pytania zamknięte) Czy kury znoszą jaja? Czy żółwie składają
jaja? (Typ pytania asocjacyjny) Co mają wspólnego kury
i żółwie?
(Odpowiedź brzmi: rozmnażają się przez składanie jaj)
Przykład 2:
(Pytania zamknięte) Gdzie mieszkają niedźwiedzie polarne?
Gdzie żyją pingwiny? (Pytanie asocjacyjne) Czy niedźwiedzie
polarne mogą żywić się pingwinami?
(Odpowiedź: Nie, ponieważ ich środowisko geograficzne nie
jest takie samo. Niedźwiedzie polarne żyją w Arktyce, na
biegunie północnym, a pingwiny na Antarktydzie, na
biegunie południowym).
Przykład 3: Pokazujemy uczestnikom 2 zdjęcia: zdjęcie
naczelnego orangutana i zdjęcie słoika Nutelli. Co mają ze
sobą wspólnego?
(Odpowiedź: Olej palmowy. Palmy olejowe są szeroko
rozpowszechnione w Azji Południowo-Wschodniej, a ludzie
niszczą dżunglę, która jest podstawowym środowiskiem
życia orangutanów. Wylesianie jest największym
zagrożeniem dla przetrwania orangutanów, a duży procent
wylesiania jest uruchamiany w celu przekształcenia terenu
pod uprawę palmy olejowej).
AKTYWNOŚCI
Quiz ze zdjęciami
METODY

44
Komputer
Program PPT - przygotowane zdjęcia
Lub
Marker, tablica
POMOCE DYDAKTYCZNE
Jak trudne były pytania?
Jak trudny był temat?
Co byście zmienili?
PYTANIA EWALUACYJNE
Profil grupy
Grupa powinna posiadać pewną wiedzę ogólną. Jeśli
uczymy języka, możemy wykorzystać quiz jako icebreaker
dotyczący nauki słownictwa itp.
Age:
Młodsze pokolenie: 4 - 30 lat
Starsze pokolenie: 55 i starsi
Inne informacje: przygotowując quiz starajcie się być
innowacyjni.
UWAGI DOTYCZĄCE
LEKCJI/ZAJĘĆ
Był innowacyjny podczas przygotowywania quizu:
dobrze zbadać temat quizu. Powinien spróbować
znaleźć możliwe wskazówki tam, gdzie są one najmniej
spodziewane ( np.: można pokazać zdjęcie słoika Nutelli
i zdjęcie orangutana - jest pewne wyjaśnienie jak te dwa
zdjęcia są połączone, ale zachęcamy uczestników do
samodzielnego myślenia).
Należy poprosić mentora, by:
Sugerowane
wcześniejsze
przygotowania
20 minut Do 20

45
PRAWDZIWYCH PRZYJACIÓŁ
POZNAJE SIĘ W BIEDZIE (TURCJA)
3.6

46
CELE KSZTAŁCENIA
TYTUŁ WARSZTATU Prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie
ORGANIZACJA
PROWADZĄCA
NAZHAYAT (STOWARZYSZENIE KSZTAŁCENIA
USTAWICZNEGO w NAZİLLİ)
CEL KSZTAŁCENIA
zyskać taką pozytywną wartość, jaką jest włączenie do
życia społecznego
uzyskać poczucie bycia użytecznym
umieć brać na siebie odpowiedzialność
umieć wyczuwać potrzeby osób starszych
zapewniać natychmiastowe zmiany w programie
zauważać słabości i lęki osób uczących się
oceniać i aktualizować program zgodnie z potrzebami
powinien:
Po zakończeniu warsztatów młody uczestnik jako mentor
powinien:
dowiedzieć się, jak korzystać z kanałów komunikacji
społecznej
wiedzieć, jak bezpiecznie surfować w sieci
umieć założyć konto pocztowe, śledzić aktualności,
wysyłać zdjęcia itp.
mieć poczucie, że jest skuteczny
rozumieć, że musi przekazywać swoje doświadczenia
innym
wiedzieć, że każda tzw. przeszkoda jest pretekstem do
nauczania (i uczenia się)
Po ukończeniu warsztatów senior jako uczniowie powinni:
Po zakończeniu warsztatów seniorzy jako mentorzy
powinni:
A FRIEND IN NEED IS A FRIEND INDEED (TURKEY)

47
Interakcja międzypokoleniowa, Nauka podczas zabawy
Lepsze zrozumienie mocnych stron, obaw i słabości
innych pokoleń
Umiejętności z zakresu technologii informacyjno-
komunikacyjnych, korzystanie z aplikacji służących do
komunikacji, kopiowanie, wklejanie, wysyłanie
i odbieranie zdjęć i informacji
Utrzymywanie kontaktu z krewnymi
Dostęp do wszelkich informacji
TEMATY PODJĘTE W
TRAKCIE WARSZTATU
Poprawa komunikacji i współpracy między różnymi
pokoleniami
Rozwój umiejętności teleinformatycznych osób starszych
Sprawienie, że oba pokolenia będą współpracować
i funkcjonować w harmonii
Sprawienie, by obie strony nabrały pewności siebie
Utrzymywać seniorów na bieżąco z rozwojem
technologicznym
Pomoc osobom starszym w utrzymaniu kontaktu z ich
krewnymi, by pomóc w lepszym połączeniu
rodziny/społeczeństwa.
Przygotowywana jest lista aplikacji, które będą
wykorzystywane w pierwszej kolejności podczas zajęć
w parach, oraz wybiera się i prezentuje 2 najczęściej
używane aplikacje.
Po zainstalowaniu aplikacji na smartfonach młodzież
będąca partnerami wyjaśnia, jak wysyłać wiadomości
obrazkowe i tekstowe, oraz pomaga je stosować.
Młody uczestnik pomaga / uczy swojego partnera jak
pobrać aplikację
Jak aktywować kamerę internetową
Jak robić zdjęcia i jak wysyłać w aplikacjach
Po określonym czasie ćwiczeń wszystkie pary zostają
przydzielone. (Mają za zadanie wysłać zdjęcia swoich
grup do pozostałych za pomocą SMS-ów).
1 - Rozgrzewka: Starszym uczestnikom prezentuje się
przykłady sposobów komunikowania się za pomocą
aplikacji do obsługi wiadomości społecznych. Są proszeni
o opowiedzenie swoich wspomnień dotyczących pierwszych
metod komunikacji. List, zamówienia telefoniczne,
pocztówki itp.
2 - Powód by uczestniczyć w kursie/cele uczestnictwa:
3 - Prezentacja teoretyczna
1.
2.
3.
4.
AKTYWNOŚCI

48
4 - Ćwiczenie grupowe
Działanie jest wprowadzane w postęp w sposób opisany
powyżej. Młodsze osoby odgrywają rolę nauczycieli, starsze
są uczniami. Zadania przydzielone każdej parze powinny
zostać pomyślnie zakończone.(Brak ograniczeń czasowych)
5 - Ewaluacja
Współzawodnictwo i ocena
Jeśli starsza osoba będzie w stanie samodzielnie wykonać
wszystkie zadania, ewaluacja dobiega końca.
(Można zdecydować się na nagrodę)
AKTYWNOŚCI
Objaśnienie
Gramatyka - tłumaczenie
Demonstracja
Praca w parach
METODY
Przygotowane filmy z przeszłości i teraźniejszości (do
energizera)
Instrukcja /infopack o tym jak pobrać i zainstalować
dowolną aplikację, aby później móc sobie przypomnieć
Skala ocen
POMOCE DYDATKTYCZNE
Opiszcie swój nastrój przed aktywnością/po aktywności
za pomocą emoji.
Co wam się bardziej podobało? (energizer czy
aktywność)
Oceńcie swojego partnera i siebie (od 1 do 5)
Na ile możliwa do wdrożenia jest aktywność
i rozgrzewka?
PYTANIA EWALUACYJNE
TRWANIA SESJI
LICZBA UCZESTNIKÓW
45 minut 5 + 5 = 10

49
Profil grupy
Nie jest konieczne dla osób starszych, ale lepiej żeby młodsi
się przygotowali
Płeć: Mężczyźni / Kobiety / Mieszane
Wiek: młodsze pokolenie (5) starsze pokolenie (5)
Inne informacje: Fakt, że wśród uczestników są osoby
starsze, chętne do nauki posługiwania się narzędziami ICT,
wpływa na lepsze wyniki zajęć.
UWAGI DOTYCZĄCE
LEKCJI/ZAJĘĆ
Starsi: Można ich poprosić, aby byli gotowi na rodzaje
komunikacji w swoich czasach
Młodsi: Lepiej niech sprawdzą swoje umiejętności
kopiowania /wklejania/ ściągania itp.
Sugerowane
wcześniejsze
przygotowania
Inne komentarze,
informacje
Wszyscy uczestnicy powinni być świadomi tego, że mają
pewne braki i słabości. Żaden z nich nie powinien myśleć, że
jest daleko za/przed swoimi partnerami. Każda strona
powinna myśleć, że będzie uczyć swojego partnera. (właśnie
dziś jest czas dla młodych)
Ocena nie powinna być ustalana po swoistym wyścigu. Jeśli
wszystkie zadania zostaną wykonane wcześniej czy później,
to wszystko się udało. Nikt nie powinien myśleć, że uczy się
wolniej niż inni.

50
KSZTAŁTOWANIE UMIEJĘTNOŚCI
PRACY SENIORÓW Z TABLETAMI
POPRZEZ TWORZENIE
KOMIKSÓW (LITWA)
3.7

51
CELE KSZTAŁCENIA
TYTUŁ WARSZTATU
Kształtowanie umiejętności pracy seniorów z tabletami
poprzez tworzenie komiksów
ORGANIZACJA
PROWADZĄCA
Utenos trečiojo amžiaus universitetas / Uniwersytet
Trzeciego Wieku w Utenie
CEL KSZTAŁCENIA
Zajęcia te pomagają młodym ludziom rozwijać
kreatywność, zachęcają do komunikacji ze starszymi oraz
do tolerancji podczas wspólnej pracy nad komiksowym
dziełem. Młodzi uczą się więcej o historii, dziedzictwie,
sztuce itp. od starszych uczestników tworząc wspólnie
komiksowe historie.
Pod koniec warsztatów junior jako uczeń uzyska większą
wiedzę związaną z tematem (historia, geografia,
dziedzictwo lokalne). Po zakończeniu warsztatów junior
jako mentor powinien umieć uczyć i doradzać osobom
starszym w zakresie obsługi urządzeń inteligentnych i
aplikacji mobilnych.
Współpraca młodszego i starszego pokolenia, nauka
poprzez zabawę, pomaga seniorom w nabyciu
podstawowych umiejętności posługiwania się tabletem,
komputerem, daje możliwość wyrażania siebie.
Po zakończeniu warsztatów seniorzy jako uczniowie
powinni poszerzyć swoją wiedzę i umiejętności z zakresu
obsługi urządzeń inteligentnych (powinni umieć pobrać
i zainstalować aplikacje mobilne, edytować zdjęcia,
napisać tekst itp.)
Po zakończeniu warsztatów senior jako mentor powinien
umieć podzielić się z młodszymi osobami wiedzą na temat
lokalnej historii, geografii i dziedzictwa kulturowego.
FORMING THE SKILLS OF SENIORS TO WORK WITH TABLETS BY CREATING COMICS (LITHUANIA)

52
Opracowanie pomysłu i historii do komiksu.
Przygotowanie treści komiksu.
Tworzenie komiksów z wykorzystaniem aplikacji Comic
Strip.
TEMATY PODJĘTE W
TRAKCIE WARSZTATU
Edukator/mentor powinien utworzyć pary lub grupy
międzypokoleniowe, aby stworzyć atmosferę wsparcia
wśród młodszych i starszych uczestników
Tworzenie animowanej historii zostało podzielone na dwie
części:
1. Młodsi i starsi uczestnicy tworzą postacie i historie,
wykonując rysunki, zdjęcia, konstrukcje, materiały
przyrodnicze, pisząc twórcze opowiadania itp.
2. Na swoich tabletach instalują aplikację “Comic Page
Creator” lub “Comic Strip” i przenoszą opowieści do
przestrzeni wirtualnej tworząc animowaną historię - komiks.
AKTYWNOŚCI
Warsztat z narzędziem interaktywnym
Aktywność cyfrowa
METODY
Materiały:
Tablety, telefony komórkowe, komputery, drukarki, skanery,
materiały do różnych prac rękodzielniczych (kolorowe
pisaki, papier, klej, plastelina, konstruktory itp.)
Zasoby:
Książki i czasopisma w celu znalezienia pomysłów.
Aplikacje mobilne “Comic Page Creator” lub ““Comic Strip”
Warunki:
Klasa lub sala szkoleniowa.
POMOCE DYDAKTYCZNE

Czy podobały wam się te zajęcia? Jak się czujecie?
Co podobało wam się najbardziej?
Czy czujecie, że dowiedzieliście się więcej o technologii?
Czy czujecie, że poszerzyliście swoją wiedzę na temat
korzystania z tzw. inteligentnych urządzeń?
Jaką dodatkową wiedzę lub umiejętności zdobyliście?
Czy chcielibyście ponownie wziąć udział w podobnych
zajęciach?
PYTANIA EWALUACYJNE
TRWANIA SESJI
LICZBA UCZESTNIKÓW
90 minut Do 10
Profil grupy
Żadne wcześniejsze przygotowania nie są wymagane
Płeć: Mieszana
Wiek: Młodsze pokolenie - od 14 lat; dorośli - bez ograniczeń
wiekowych
UWAGI DOTYCZĄCE
LEKCJI/ZAJĘĆ
Uczestnicy muszą pobrać i zainstalować na swoich
smartfonach aplikację “Comic Page Creator” lub ““Comic
Strip” .
Mentor musi zapewnić dodatkowe materiału: papier, ołówki,
książki i inne.
Sugerowane wcześniejsze
przygotowania

54
MIĘDZYPOKOLENIOWA WYMIANA
KSIĄŻEK (BOOK SWAPPING) (WŁOCHY)
3.8

55
CELE KSZTAŁCENIA
TYTUŁ WARSZTATU Międzypokoleniowa wymiana książek (book swapping)
LEADING ORGANIZATION: EduVita
Lecce, Włochy
CEL KSZTAŁCENIA
wiedzieć więcej o preferencjach w literaturze starszego
pokolenia
umieć przekazać swoje uwagi i rady dotyczące książek
Po zakończeniu warsztatów junior jako uczeń powinien:
Po zakończeniu warsztatów junior jako mentor powinien:
wiedzieć więcej o praktyce Wymiany Książek jako
inicjatywie na rzecz redukcji odpadów i
zrównoważonego rozwoju.
wiedzieć więcej o współczesnej literaturze
i preferencjach młodych ludzi
umieć dzielić się swoim doświadczeniem i wiedzą na
temat literatury
Po zakończeniu warsztatu senior jako uczeń powinien:
Pod koniec warsztatu senior jako mentor powinien:
Literatura
Książki
Opowiadania i storytelling
TEMATY PODJĘTE W
TRAKCIE WARSZTATU
INTERGENERATIONAL BOOK SWAP (ITALY)

56
Book swapping to praktyka wymiany książek między jedną
osobą a drugą. Zapewnia ludziom niedrogi sposób na
wymianę książek, odkrywanie nowych i otrzymywanie
nowej książki bez płacenia za nią.
Organizator powinien zapewnić kilka półek, na których
można by zostawić książki, a następnie odebrać je w trakcie
wydarzenia. Organizatorzy mogą zachęcić uczestników do
przyniesienia swoich książek na wymianę kilka dni wcześniej
lub bezpośrednio na wydarzenie.
Do udziału należy zaprosić osoby w różnym wieku, aby
porozmawiać o ulubionych książkach różnych pokoleń,
przeprowadzić dyskusje, zagrać w gry literackie i wspólnie
się socjalizować.
Ważne jest stworzenie przytulnej i nieformalnej atmosfery:
zaproponowanie uczestnikom herbaty lub kawy,
zapewnienie krzeseł, na których można usiąść
i porozmawiać. Oprócz wymiany książek i nieformalnych
rozmów podczas zajęć, uczestnicy są zachęcani do zagrania
w grę literacką, której celem jest lepsze poznanie się.
Gra literacka
Organizatorzy powinni przygotować kartki z pytaniami
związanymi z książkami i literaturą. Pytania powinny być
zebrane do pudełka. Przykładowe pytania:
"Jaką książkę zabrałbyś ze sobą na wyspę?".
"Gdybyś był książką, to którą byś był?".
"Jaka teraz jest Twoja ulubiona książka?
A w dzieciństwie?"
"Jaka jest Twoim zdaniem najpopularniejsza książka
wśród ludzi z Twojego pokolenia?".
"Czy masz książkę, która wpłynęła na to, jak idziesz przez
życie? Jeśli tak, to w jaki sposób?"
"Za którą książkę jesteś najbardziej wdzięczny/a?".
"Co najbardziej rozprasza Cię podczas czytania?".
"Ile czasu w ciągu dnia najchętniej poświęciłbyś na
czytanie?".
"Jak wybrałbyś książkę do czytania?".
Książkowy doradca
Przed działaniem organizatorzy powinni umieścić na ścianie
duży arkusz papieru z napisem "Książkowy doradca".
Uczestnicy wymiany książek mogą zostawić na ścianie
wiadomość, podkreślając książki, które bardzo im się
podobały i radzą, aby je przeczytać.
AKTYWNOŚCI

57
Organizator (edukator/prowadzący) zajęć na koniec
spotkania zadaje uczestnikom pytanie:
Jak się czujecie teraz, po spotkaniu? Proszę wybrać książkę
z półki i opisać swoje emocje poprzez skojarzenia z tą
książką (treść lub okładka).
Rozmowa w kręgu/parach
Uczenie się na zasadzie "peer to peer" (od siebie
nawzajem)
METODY
Warunki:
Wygodna i przytulna przestrzeń ze stołem, krzesłami,
półkami na książki i możliwością wypicia kawy lub herbaty
Materiały:
Książki na wymianę: niektóre z nich mogą być
zaproponowane przez organizatorów, inne przyniesione
przez uczestników
Zasoby:
Przygotowane wcześniej papier i długopisy do gry literackiej
POMOCE DYDAKTYCZNE
PYTANIA EWALUACYJNE
90 minut
10-15
Wiek:
Młodsze pokolenie: od 16 lat wzwyż
Starsze pokolenie: 55+
UWAGI DOTYCZĄCE
LEKCJI/ZAJĘĆ
Organizator powinien zapewnić kilka półek, na których
można by zostawić książki, a następnie odebrać je w trakcie
wydarzenia. Organizatorzy mogą zachęcić uczestników do
przyniesienia swoich książek na wymianę kilka dni wcześniej
lub bezpośrednio na wydarzenie.
Sugerowane
wcześniejsze
przygotowania
INTERGENERATIONAL BOOK SWAP (ITALY)

58
NOWOCZESNE TECHNOLOGIE - CO
NAM DAJĄ, CO NAM ODBIERAJĄ
(CZECHY)
3.9

59
CELE KSZTAŁCENIA
TYTUŁ WARSZTATU
Nowoczesne technologie - co nam dają, co nam odbierają
LEADING ORGANIZATION: Prave ted! o.p.s.,
Praga, Czechy
CEL KSZTAŁCENIA
lepiej poznać innych
zdziwić się, że seniorzy w ogóle korzystają
z nowoczesnych technologii
dziwić się, jak wiele czasu druga grupa spędza
codziennie w Internecie
Po zakończeniu warsztatów młodszy uczestnik, jako
uczeń, powinien:
lepiej poznać innych
nieco bardziej zrozumieć, dlaczego młodzi ludzie tak
bardzo "kochają" nowoczesne technologie
zdziwić się, jak wiele czasu druga grupa spędza
codziennie w Internecie
Po zakończeniu warsztatów senior, jako uczeń, powinien:
Postrzeganie innych
Słuchanie
Lepsza umiejętność definiowania korzyści i minusów
wynikających z korzystania z nowoczesnych technologii
Lepsza umiejętność zmierzenia się z pułapkami
wynikającymi z korzystania z nowoczesnych technologii
(np. świadoma redukcja czasu)
TEMATY PODJĘTE W
TRAKCIE WARSZTATÓW
MODERN TECHNOLOGIES - WHAT THEY BRING US, WHAT THEY TAKE FROM US (CZECH)

60
Imię
Wiek
korzystanie z technologii cyfrowych - ile godzin dziennie?
czy korzystacie z portali społecznościowych?
Warsztat podzielony jest na dwie części, podzielone krótką
przerwą. Uczestnicy siedzą w kręgu, tak aby się widzieć.
1 część warsztatu 30 min
Rozgrzewka/lodołamacz: przedstawmy się sobie nawzajem -
odpowiadamy na poniższe pytania:
2 część warsztatu 60 min
Prowadzący zadaje pytania na temat korzystania
z nowoczesnych technologii, zagrożeń i niebezpieczeństw,
jakie mogą one przynieść, zdaniem uczestników. Zadawane
są również pytania mające na celu refleksję nad codziennym
życiem uczestników.
Celem tej części warsztatów jest zrozumienie, jak każda
z grup (młodsze pokolenie i starsze) postrzega ten temat.
Jeśli warsztat jest prowadzony przez psychologa/terapeutę,
można bardziej skupić się na potencjalnych zagrożeniach
związanych z korzystaniem z nowoczesnych technologii.
AKTYWNOŚCI
Rozmowa w kręgu
Pytanie otwarte od prowadzącego.
Nauka międzypokoleniowa
Przyjmowanie informacji zwrotnych od innych
METODY
Sala lekcyjna
Krzesła ustawione w kręgu
POMOCE DYDAKTYCZNE
Czego się nauczyliście?
Czego dowiedzieliście się z otrzymanej informacji
zwrotnej?
PYTANIA EWALUACYJNE

61
TRWANIA SESJI
LICZBA UCZESTNIKÓW
90 minut 12-20
Profil grupy
Uczestnicy powinni być aktywnymi użytkownikami
nowoczesnych technologii.
Wiek: Najlepiej taka sama liczba młodszych (13-16 lat)
uczestników i tych w wieku senioralnym
Podczas warsztatu grupa młodzieży i seniorów dzięki
konkretnym pytaniom prowadzącego/terapeuty wymienia
swoje poglądy na temat codziennego korzystania
z nowoczesnych technologii.
UWAGI DOTYCZĄCE
LEKCJI/ZAJĘĆ
nie ma złej odpowiedzi
to, że ktoś nie potrafi czegoś zrobić lub użyć, nie
oznacza, że jest głupi
pozwolił, aby wszystko toczyło się swoim torem
jeśli to możliwe i właściwe, komentował bezstronnie
problemy i zagrożenia
Należy poprosić uczestników, aby pamiętali, że:
Należy poprosić prowadzącego, aby:
Sugerowane
wcześniejsze
przygotowania

62
VITA-DIARIES (LIFE DIARIES)
(ITALY)
3.10

63
CELE KSZTAŁCENIA
TYTUŁ WARSZTATU VitaDiaries (LifeDiaries) - Pamiętniki życia
ORGANIZACJA
PROWADZĄCA
EduVita,
Lecce, Włochy
CEL KSZTAŁCENIA
Rozwinąć umiejętności komunikacyjne
Rozwinąć empatię
Dowiedzieć się więcej o przeszłości poprzez prywatną
opowieść
Wyjaśnić, jak wykorzystać technologię do stworzenia
filmu
uczeń, powinien:
mentor, powinien:
1) Wspomnienia
2) Storytelling
TEMATY PODJĘTE W
TRAKCIE WARSZTATU
Doceniać swoje doświadczenie życiowe
Rozwijać swoje umiejętności mówienia
Rozwijać swoje kompetencje cyfrowe
Motywować młode pokolenie poprzez własne
doświadczenia życiowe
Po zakończeniu warsztatów senior, jako mentor,
powinien:
VITA-DIARIES (LIFE DIARIES) (ITALY)

64
Vita Diaries ma na celu zaangażowanie starszych
i młodszych uczestników w wielowymiarowy proces uczenia
się: językowy, emocjonalny, doświadczalny
i międzykulturowy, poprzez dialog międzypokoleniowy.
Ćwiczenie rozwija się jako wywiad, w którym starszy
uczestnik jest opowiadającym, a młodszy jest pytającym
i słuchającym. W międzyczasie nagrywane jest wideo, które
zostanie zmontowane jako końcowy, namacalny produkt
procesu.
Jeśli chodzi o uczestników, zaangażowaliśmy starszych
słuchaczy kursów języka angielskiego EduVita oraz młodych
wolontariuszy, aby:
- stworzyć środowisko wielopokoleniowe
- promować wymianę międzypokoleniową
i międzykulturową
- umożliwić starszym studentom ćwiczenie nauki języka
angielskiego w prawdziwym kontekście konwersacyjnym
Przygotowanie
Najpierw moderator IGL tworzy pary wielopokoleniowe,
łącząc w pary seniora z młodszym rozmówcą. Warto przejść
przez ten proces kilka dni przed wywiadem (gdy jest to
możliwe), aby dać parom trochę miejsca na przełamanie
lodów i poznanie się. W ten sposób wywiad będzie
przebiegał płynniej zarówno dla pytającego, jak i dla
starszego opowiadającego..
Spotkanie wstępne
Kiedy para spotyka się, moderator IGL pomaga starszemu
rozmówcy i młodemu rozmówcy przeprowadzić burzę
mózgów na temat możliwych tematów do poruszenia
podczas rozmowy. W tej fazie młody rozmówca bada
biografię, talenty, zainteresowania i pasje starszej osoby.
Facylitator pośredniczy i wspiera ten proces, zachęcając obu
uczestników do połączenia i współpracy. Jeśli to konieczne,
moderator może zaproponować kilka tematów, bazując na
doświadczeniu starszego ucznia ("10 najlepszych książek do
przeczytania", "rady od doświadczonego podróżnika", ecc).
Na koniec tej sesji para powinna wybrać jeden główny
temat, nad którym będzie pracować.
AKTYWNOŚCI

65
Przed wywiadem
Młody uczestnik wywiadu ma zapisać kilka pytań na wybrany temat,
starszy uczestnik zapoznaje się z nimi wcześniej i przygotowuje
odpowiedzi w języku angielskim. Młody uczestnik pomaga z tekstem
angielskim, jeśli jest to konieczne.
Moderator IGL przygotowuje bezpieczną, nieformalną przestrzeń do
przeprowadzenia wywiadu, w której uczestnicy mogą czuć się
swobodnie i komfortowo, aby wejść w interakcję, opowiedzieć o swoich
osobistych doświadczeniach. Należy zorganizować sprzęt do
nagrywania filmów.
Podczas wywiadu
Wywiad rozpoczyna się od przedstawienia rozmówcy (imiona, skąd
pochodzi i inne istotne informacje).
Teraz zaczyna się interakcja między młodszym i starszym rozmówcą.
Młodszy uczestnik wywiadu zadaje przygotowane wcześniej pytania.
Starszy uczestnik dzieli się doświadczeniami życiowymi, anegdotami,
osobistymi pasjami, przeszłymi i bieżącymi projektami związanymi
z głównym tematem wywiadu. Mile widziane są głębokie emocje i żywe
wspomnienia. Jest to silny moment: starsze pokolenie spotyka się
z młodszym w przestrzeni aktywnego i ciekawego słuchania oraz
pouczającej wymiany. Podczas gdy starszy rozmówca czuje się
wartościowy i ma możliwość podzielenia się osobistymi
spostrzeżeniami, młody słuchacz ma okazję nauczyć się życiowych
lekcji i zainspirować się dobrymi praktykami starszego pokolenia.
Konstruktywny dialog jest wzmocniony poprzez promowanie lepszego
wzajemnego zrozumienia między pokoleniami.
W tej sesji moderator IGL pozostaje z boku i w razie potrzeby zapewnia
wsparcie techniczne.
Po wywiadzie
Po zakończeniu rozmowy, moderator otwiera sesję ewaluacyjną,
prowadząc obu uczestników do refleksji nad ich osiągnięciami w nauce
i wyzwaniami podczas procesu współpracy.
Namacalne wspomnienie
Nagrane podczas sesji wywiadu wideo powinno zostać zmontowane
i sfinalizowane przez młodego uczestnika, który dzieli się swoim
cyfrowym know-how. Po zakończeniu procesu powstaje cyfrowy Vita-
Diary, który jest dostępny dla uczestników, jako namacalna pamiątka
doświadczenia, jak również nadaje się do rozpowszechniania online,
aby inspirować i wzmacniać młodsze i starsze pokolenia.
AKTYWNOŚCI

66
rozmowa w parach
cyfrowy storytelling (opowiadanie historii)
METODY
Czego nauczyliście się od siebie nawzajem podczas pracy
w parach?
Jaki był najcenniejszy moment podczas wspólnej pracy?
Jakie wyzwanie napotkaliście podczas zajęć?
PYTANIA EWALUACYJNE
TRWANIA SESJI
LICZBA UCZESTNIKÓW
45 minut na każde spotkanie Min. 2 (1 młodszy, 1 starszy
uczestnik)
Wiek:
Młodsze pokolenie: od 16 roku życia i starsi
Starsze pokolenie: 55 +
UWAGI DOTYCZĄCE
LEKCJI/ZAJĘĆ

67
WE LOVE CHESS
(SLOVENIA)
3.11

68
CELE KSZTAŁCENIA
TYTUŁ WARSZTATU Kochamy szachy
ORGANIZACJA
PROWADZĄCA
Ljudska univerza Jesenice / Centrum Edukacji Dorosłych
Jesenice, Słowenia
CEL KSZTAŁCENIA
Młodzież zdobywa wiedzę o tym, jak grać w szachy oraz
zdobywa wiedzę, jak przekazywać wiedzę o wykorzystaniu
technologii informacyjno-komunikacyjnych do grania
w gry. Uczą się również jak być cierpliwymi podczas
prezentowania kroków gry w szachy online. Młodzi ludzie
dostrzegają, że starsi również mogą ich wiele nauczyć.
1) Gry towarzyskie
2) Wykorzystanie technologii informacyjno-
komunikacyjnych do zabawy
3) Przekazywanie wiedzy
4) Jakość życia w domu spokojnej starości
5) Gimnastyka mózgu - rozwijanie wiedzy logicznej
TEMATY PODJĘTE W
TRAKCIE WARSZTATU
Zaangażowanie w ten rodzaj międzypokoleniowej nauki
utrzymuje starsze umysły w aktywności. Starsi dostrzegają,
że nadal są "użyteczni" i że nadal mogą przekazywać
wiedzę młodszym pokoleniom. Zdobywają praktyczne
doświadczenie, jak uczyć młodszych o zasadach i krokach
gry w szachy. Ten rodzaj aktywności daje im również
możliwość poznania technologii informacyjno-
komunikacyjnych i wyzbycia się strachu przed ich
wykorzystywaniem.
WE LOVE CHESS (SLOVENIA)

69
Najpierw łączymy się z domem spokojnej starości w okolicy
i sprawdzamy ich zainteresowanie udziałem
w międzypokoleniowej aktywności. Sprawdźmy też, czy
w domu spokojnej starości mają planszową grę w szachy.
Następnie łączymy się z uczniami szkół średnich w okolicy,
którzy chcieliby spędzić swój wolny czas jako wolontariusze
w towarzystwie osób starszych.
Zaleca się również, aby członkowie młodszych pokoleń byli
zainteresowani nauką gry w szachy.
Wdrażamy pierwsze spotkanie seniorów i uczniów oraz
ustalamy pary i miejsce, w którym będą odbywać się
spotkania towarzyskie i nauka gry w szachy.
Kiedy uczniowie czują, że wiedzą jak grać w tę grę, znajdują
aplikację, dzięki której mogą grać w szachy na odległość.
Na kolejnym spotkaniu młodsi zachęcają starszych do
poznania i zagrania w szachy z wykorzystaniem komputera
i Internetu.
Pierwsza partia rozgrywana jest tak, że starsi tylko dyktują
ruchy, a młodsi grają "za nich".
Ważne jest, aby młodsi stale zachęcali starszych do gry
i przedstawiali zalety gry w szachy na odległość (możliwość
gry w szachy nawet w czasie zakazu odwiedzin w domu
spokojnej starości itp.)
Kolejne spotkanie poświęcone jest nauczeniu seniorów
samodzielnego korzystania z aplikacji szachowej. Proces gry
jest powtarzany do momentu, gdy osoby starsze nie nabiorą
biegłości.
Wdrażamy grę online w szachy (starsi są w domu spokojnej
starości, a młodsi u siebie). Podczas pierwszej gry w szachy
na odległość prosimy personel domu spokojnej starości
o bycie dostępnym dla osób starszych.
AKTYWNOŚCI

70
Metoda zachęcania i motywowania, współzawodnictwo
w grach
Koncentracja na jakości spędzanego czasu
Rozbudowa sieci społecznej, trening poznawczy
Metoda rozmowy
Zachęcanie do myślenia, odkrywania
1.
2.
3.
4.
5.
METODY
Komputer
Szachy - gra planszowa
POMOCE DYDAKTYCZNE
Jak trudne było przekazywanie wiedzy o grze w szachy?
Czy czuliście się przestraszeni korzystając z technologii?
Czy dostrzegliście jakieś korzyści wynikające ze
spędzania czasu z innym pokoleniem?
Czy podczas tych zajęć dowiedzieliście się czegoś
o sobie?
PYTANIA EWALUACYJNE
60 minut - każda sesja Praca w parach (nie ma
ograniczeń liczbowych)
Profil grupy:
Starsi powinni wiedzieć jak grać w szachy.
Młodsi powinni przetestować aplikację zanim nauczą
starszych jak grać w szachy online.
Wiek:
Młodsze pokolenie: 16 – 20 lat
Starsze pokolenie: 70 i więcej
UWAGI DOTYCZĄCE
LEKCJI/ZAJĘĆ

71
Zachowali otwartość umysłu
bycie świadomym, że inne pokolenie nie wie jak grać
w szachy (twarzą w twarz lub online) i że będzie musiał
być cierpliwy.
upewnienie się, że dodaje innym otuchy i zachowuje
szacunek.
Poproś uczniów, aby:
Poproś mentora o:
Sugerowane
wcześniejsze
przygotowania

72
DIGITAL STORYTELLING: THE
EUROPE OF OUR LIVES
(POLSKA)
3.12
WARSZTATY: ZESTAW NARZĘDZI DLA
EDUKATORÓW IGL

73
CELE KSZTAŁCENIA
TYTYŁ WARSZTATU
Digital Storytelling: The Europe of our lives (Cyfrowe
Opowiadanie Historii: Europa naszych żyć)
LEADING ORGANIZATION: Fundacja Pro Scientia Publica
Wrocław, Polska
CEL KSZTAŁCENIA
Nawiązać kontakt ze starszym pokoleniem
Rozważyć temat swojej tożsamości kulturowej
i dziedzictwa historycznego
Wyjaśnić, jak wykorzystać technologię do stworzenia
filmu
Wspierać starszych uczestników w procesie uczenia się
BPo zakończeniu warsztatów młodszy uczestnik, jako
uczeń, powinien:
mentor, powinien:
1) Cyfrowe opowiadanie historii
2) Umiejętności cyfrowe
3) Historia
TEMATY PODJĘTE W
TRAKCIE WARSZTATU
DIGITAL STORYTELLING: THE EUROPE OF OUR LIVES (POLAND)
Docenić swoje doświadczenie życiowe i dziedzictwo
kulturowe
Lepiej rozumieć nowe narzędzia komunikacji
Rozwinąć swoje kompetencje cyfrowe
Inspirować młode pokolenie
Połączyć młode pokolenie z dziedzictwem kulturowym
Po zakończeniu warsztatów senior, jako mentor,
powinien:

74
The Europe of Our Lives to międzypokoleniowy warsztat
z zakresu cyfrowego opowiadania historii, którego celem jest
pomoc seniorom w rozwijaniu umiejętności cyfrowych
i technologicznych przy wsparciu młodszych uczestników.
Cyfrowe opowiadanie historii jest innowacyjnym, potężnym
narzędziem komunikacji, które może pomóc seniorom
przezwyciężyć poczucie wykluczenia ze świata cyfrowego
i rozwinąć świadomość, że mogą przejąć kontrolę nad
nowymi technologiami i wykorzystać je do osobistej
i społecznej ekspresji.
Zajęcia są przeznaczone dla grupy wielopokoleniowej:
młodzi uczestnicy mogą pomóc i poprowadzić seniorów
w procesie tworzenia filmu przy użyciu nowych technologii
informacyjno-komunikacyjnych, podczas gdy seniorzy
występują w roli opowiadaczy, dzieląc się cennymi
spostrzeżeniami na temat swojej historii i dziedzictwa
kulturowego.
Przygotowanie
Edukator IGL tworzy pary złożone ze starszego uczestnika
i młodszego uczestnika. Edukator pomaga parom
w przeprowadzeniu burzy mózgów na różne tematy
i historie związane z ich dziedzictwem kulturowym, które
posłużą do stworzenia wideo opowieści. Seniorzy dzielą się
wydarzeniami z życia i wspomnieniami związanymi
z konkretnym wydarzeniem historycznym lub okresem, aby
zgłębić swoją tożsamość kulturową i przeszłość oraz pomóc
młodszym pokoleniom lepiej zrozumieć ich teraźniejszość.
Gdy wybór zostanie dokonany, pary mogą przystąpić do
procesu cyfrowego opowiadania historii.
Pisanie scenariusza
Para powinna napisać scenariusz filmu na podstawie tematu
i historii, którą wybrała. Tekst powinien być jak najprostszy
i linearny oraz opowiadać całą historię w zwięzły sposób.
Moderator IGL może wspierać pary w kondensowaniu
informacji w skuteczną i jasną narrację.
Tworzenie obrazu
W tej sesji starszy i młodszy uczestnik zbierają zdjęcia i filmy,
które mogą opowiedzieć historię w sposób wizualny. Mogą
pobrać zdjęcia i filmy ze stron internetowych z zasobami
obrazów lub użyć autentycznych materiałów, które posiada
starszy uczestnik warsztatów.
AKTYWNOŚCI

75
Alternatywnie, mogą uzyskać dostęp do darmowej biblioteki
platformy do tworzenia filmów (np. We Video). Zdjęcia
i filmy powinny pasować do scenariusza i wizualnie
opowiadać o tym, co przekazują słowa. Dlatego ich ilość
zależy od długości scenariusza opowieści.
Tworzenie filmu
Kiedy wszystkie materiały są już zebrane, pary zaczynają
tworzyć wideo, używając oprogramowania do tworzenia
wideo, takiego jak We Video. Tworzą wizualny storyboard ze
zdjęć i zebranych krótkich filmików.
Jeśli chodzi o dźwięk, możliwe są dwie opcje:
- scenariusz może zostać nagrany i dodany jako voice-over
do wideo;
- muzyka może być użyta jako dźwięk do filmu, podczas gdy
historia jest opowiadana przez napisy.
Filmik jest montowany i aranżowany w zależności od
umiejętności zaangażowanych uczestników. Wszystkie
kreatywne rozwiązania są mile widziane!
Najważniejsza jest współpraca w procesie, który umożliwia
zarówno starszym, jak i młodszym wzajemne uczenie się
i wspieranie.
Refleksja nad procesem
Na koniec pracy w parach moderator IGL angażuje
uczestników w sesję ewaluacyjną, aby zastanowić się nad
wyzwaniami, możliwościami i osiągnięciami edukacyjnymi,
które pojawiły się w trakcie procesu. Warsztat może być
zakończony przyjemnym oglądaniem stworzonych historii
cyfrowych.
AKTYWNOŚCI

76
rozmowa w parach
cyfrowe opowiadanie historii
tworzenie filmów
METODY
Kamera wideo lub smartfon
Komputer
Mikrofon
Oprogramowanie do edycji wideo (np. WeVideo)
POMOCE DYDAKTYCZNE
Czego nauczyliście się od siebie nawzajem podczas pracy
w parach?
Jaki był najcenniejszy moment podczas wspólnej pracy?
Jakie wyzwanie napotkaliście podczas zajęć?
Jak przebiegał proces opowiadania historii?
Jak przebiegał proces tworzenia wideo?
PYTANIA EWALUACYJNE
4 sesje, każda 45 minut minimum 2 (1 młodszy, 1 starszy
uczestnik)
Wiek:
Młodsze pokolenie: od 16 roku życia i starsi
Starsze pokolenie: 55+
UWAGI DOTYCZĄCE
LEKCJI/ZAJĘĆ
DIGITAL STORYTELLING: THE EUROPE OF OUR LIVES (POLSKA)

77
WNIOSKI
Niewątpliwie potrzebujemy nowego paktu międzypokoleniowego.
W społeczeństwie prefiguratywnym młode pokolenia podążają tuż za zmianami
cywilizacyjnymi, a niekiedy je tworzą (Mead, 1970). Starsze pokolenia, ze względu
na narastające ograniczenia poznawcze, coraz bardziej potrzebują wsparcia, żeby
nie znaleźć się na marginesie cywilizacji i w efekcie nie stać się swego rodzaju
balastem (Baschiera & De Meyer, 2016).
Edukacja międzypokoleniowa przyjmuje inne podejście do znaczenia różnych
pokoleń w rozwoju społecznym i cywilizacyjnym (Kobylarek et al., 2022).
Przede wszystkim warto zwrócić uwagę na podstawowy problem, który polega na
tym, że w społeczeństwach starzejących się prędzej czy później ubywa ludności.
Brak zastępowalności pokoleń oznacza powolne wymieranie populacji (Okólski,
2018). Wiąże się z tym wiele problemów cywilizacyjnych: ekonomicznych
i społecznych, ale najbardziej dotkliwe dla seniorów w wymiarze jednostkowym
jest izolacja, nożyce śmierci społecznej i marginalizacja, która prowadzi do
zepchnięcia poza czas.
W zanikających populacjach każdy człowiek staje się skarbem, o którego warto
zadbać i którego warto poznawać. Edukacja międzypokoleniowa jest edukacją
włączającą, próbującą wyciągnąć seniorów z niebytu oraz uświadamiającą
młodsze pokolenia co do wartości osób starszych. Osoby starsze, ich przeżycia
i doświadczenia mogą stać się inspiracją dla życia młodszych pokoleń. Warto
zatem seniorów postrzegać nie jako balast cywilizacyjny, lecz jako potencjał
edukacyjny dla edukacji nieformalnej (Meynen, 2016).
Odpowiednie, szyte na miarę zajęcia międzygeneracyjne są w stanie poprawić nie
tylko kondycję psychiczną seniorów (im mniejsza izolacja, tym mniej stanów
depresyjnych), ale również stać się miejscem spotkań mikroświatów i platformą
do wymiany doświadczeń. Wszelkiego typu działania międzypokoleniowe (nie
tylko edukacyjne) mogą być pretekstem do organizowania takich spotkań
(Zakowicz, 2011).

78
WNIOSKI
Prezentowany zestaw zajęć może być wykorzystywany przez kluby seniora,
uniwersytety trzeciego wieku oraz inne, nieformalne grupy edukacyjne
i terapeutyczne. Mogą stać się one również inspiracją do opracowania własnych,
warsztatów bardziej odpowiednich w danych warunkach. Zebrane w tym
minipodręczniku przykłady pokazują, że obok zajęć zaplanowanych tak, aby
wykorzystać potencjał różnych generacji, warto zastanowić się również nad
dostosowaniem typowych zajęć do potrzeb edukacji międzypokoleniowej.
Czasem wystarczy drobna modyfikacja oryginalnej formy, aby uzyskać efekt
podwójnej transmisji międzypokoleniowej, tak aby starsze pokolenie mogło wejść
jednocześnie w rolę
uczniów i nauczycieli w odpowiednim momencie całego procesu. Czasami
wystarczy stworzyć płaszczyznę do wymiany doświadczeń i zebrać je,
ustrukturyzować, podsumować tak, żeby stały się znaczące i uzyskały charakter
edukacyjny.
Wynika stąd jeden podstawowy wniosek dydaktyczny. W każdym przypadku
instruktorzy edukacji międzygeneracyjnej powinni wykazać się dodatkowo
umiejętnością restrukturyzacji doświadczeń biograficznych.

BIBLIOGRAFIA
Actionbound. (2012). Actionbound [Mobile app & computer software].
https://en.actionbound.com/
BahraniApps. (2016). Comic Page Creator [Mobile app]. Google Play.
https://play.google.com/store/apps/details?
id=air.bahraniapps.comicpagecreator&hl=en_US&gl=US
Baschiera, B. & De Meyer, W. (2016). Support of active ageing through
P2P learning. Journal of Education Culture and Society, 7(1), 180-192.
Buj, C., Kardamitsi, E., Marzo, S., & Tejedor, N. (2018). Mind your Mind:
Synergies between mindfulness and nature-based methods. Erasmus
plus KA2 project, Zaragoza.
Chess. (2005). Chess. https://www.chess.com/
European Commission. (2021, January 27). Zelena knjiga o staranju:
Spodbujanje solidarnosti in odgovornosti med generacijami [Green
paper on ageing: Fostering solidarity and responsibility between
generations]. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/SL/TXT/HTML/?
uri=CELEX:52021DC0050&from=SL
Goleman, D. (1995). Emotional Intelligence. Bantam Books.
Goleman, D. (1998). Working with Emotional Intelligence. Bantam
Books.
Kaplan, M. S. (2021). School-based intergenerational programs. UNESCO
Institure of Lifelong Learnig. https://uil.unesco.org/adult-
education/school-based-intergenerational-programs
Karmolińska-Jagodzik, E. (2021). Komunikacja międzypokoleniowa –
rozważania wokół różnic kulturowych [Intergenerational
communication - reflections on cultural differences], Studia Edukacyjne,
21, 191-210.
Kobylarek, A., Madej, M., & Roubalová, M. (2022). Communication
community in the prefigurative world. Journal of Education Culture and
Society, 13(2), 7-16.
Kolb, D. (2014). Experiential Learning: Experience as the Source of
Learning and Development (2nd Edition). Pearson FT Press.
Mead, M. (1970). Culture and Commitment. Garden City.
Meynen, D. (2016). Sapere aude. About the contribution of elderly people
to cultural life. Journal of Education Culture and Society, 7(1), 11-17.

BIBLIOGRAFIA
Natalija Ž., Dušanka L. Š., Mateja K., Julija M., & Urška B. (2013). Nikoli
prestari za učenje. Izzivi pri izobraževanju starejših in spodbujanje
medgeneracijskega sožitja [Never too old to learn. Challenges in
educating the elderly and promoting intergenerational coexistence].
Epale.
https://epale.ec.europa.eu/sites/default/files/nikoli_prestari_za_ucenje_p
rirocnik_0.pdf
Newman, S. & Hatton-Yeo, A. (2008). Intergenerational learning and the
contributions of older people, Ageing Horizons, 8, 31-39.
Okólski, M. (2018). Wyzwania starzejącego się społeczeńswa [The
challenges of an ageing society]. Wydawnictwa Uniwersytetu
Warszawskiego.
Roundwood Studios. (2011). Comic Strip! - Cartoon & Comic [Mobile app].
Google Play. https://play.google.com/store/apps/details?
id=com.roundwoodstudios.comicstripit&hl=it&gl=US
The TOY Project Consortium. (2013). Reweaving the tapestry of the
generations: A guide to community-based intergenerational initiatives
in Europe. The TOY Project.
http://media.wix.com/ugd/cfe827_ebe92251550e426da1f5c3bfbb25930e.
pdf
WeVideo. (2011). WeVideo [Computer software].
https://www.wevideo.com/
Zakowicz, I. (2011). Old age – „how beautiful to be yourself”. Journal of
Education Culture and Society, 2(2), 47-54

POLSKA
Aleksander Kobylarek (research)
Katarzyna Kaczmar (research)
Martyna Madej (research, tłumaczenie)
Maja Wereszczyńska (research)
Kamil Krasoń (zdjęcia)
DIGITAL MANUAL OF BEST PRACTICES IN IGL
1
TURCJA
Hasan Yüce (research i tłumaczenie).
Mustafa Çelik (grafiki i projekt).
Rabia Selma Gültekin (research)
REPUBLIKA
CZESKA
Hana Čepová
LITWA
Laima Lapinienė
Beatričė Navarskaitė
SŁOWENIA
mgr. Maja Radinovič Hajdič
Ana Hering
WŁOCHY
Hanna Urbanovich (research)
Filomena Locantore (research)
Damiano Stefano Verri (grafiki)
Teresa Voce (tłumaczenie)
AUTORZY PODRĘCZNIKA
EduVita FundacjaPro Scientia Publica
Ten projekt jest realizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Projekt lub
publikacja odzwierciedlają jedynie stanowiska ich autora i Komisja Europejska nie ponosi
odpowiedzialności za umieszczoną w nich zawartość merytoryczną.
Ta praca jest udostępniona na licencji Creative Commons 4.0. Możesz swobodnie kopiować i
redystrybuować ten materiał w dowolnym medium i formacie. Należy podać wyraźne i
odpowiednie uznanie dla twórców, podać link do strony www.connectocreate.eu, link do
licencji CC 4.0 (creativecommons.org/licenses/by/4.0) oraz wskazać, jeśli zostały dokonane w
nim zmiany.
Nazhayat Právě teď ! o.p.s.
UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU W UTENIE LJUDSKA UNIVERZA JESENICE

PL_Digital-Manual_Connect-to-Create.pdf

More Related Content

Similar to PL_Digital-Manual_Connect-to-Create.pdf (20)

More from Aneta Kobylarek (17)

PL_Digital-Manual_Connect-to-Create.pdf