Ren nghi luc de lap than

Rèn Ngh L c L p Thân
Nguy n Hi n Lê
T A
M t l n, tôi ư c nghe l m câu chuy n dư i ây gi a hai em nh ch ng năm, sáu tu i
ương th tàu trên h nư c trong m t công viên. M t em có v láu l nh khoe v i b n nó:
- Chi c tàu ó, ba tao m i mua Charner, hai trăm ng y. Mày v xin ba mày ti n
mua m t chi c i, r i mai hai a mình l i ây cho tàu ch y ua.
Em kia áp:
- L n trư c, tao xin ti n mua chi c máy bay, ba tao b o không có ti n.
- Ba mày nói d i mày y. D t mày ơi, tao ã th y r i. Ba tao l i nhà băng, nói v i
ngư i ta là ngư i ta ưa ti n ngay. Ba mày không ch u l i nhà băng, ch thi u gì ti n.
- , tao v b o ba tao l i nhà băng l y.
Th c là ngây thơ, ph i không b n? Nhưng b n có tin ư c không, trong s ngư i l n
chúng ta cũng có nhi u ngư i ngây thơ như v y? H tin cũng ch c n c sách ch không
c n t n công tu luy n, là tâm h n, tài năng s thay i h n cũng như hai em nh trên kia
tin r ng c l i nhà ngân hàng h i là ngư i ta ưa ti n, mà không bi t r ng ph i ki m ư c
ti n g i nhà ngân hàng ã. Nghĩ như th nên khi c sách xong, không th y k t qu ,
nh ng ngư i y sinh ra chán n n.
Ch ng h n, m t ông b n tôi, m i r i nói:
- c xong cu n QU NG GÁNH LO I VÀ VUI S NG, tôi ch ng th y b t lo ư c
ph n nào c .
Tôi h i:
- Anh có theo úng l i trong sách không?
- Tôi theo không ư c.
- Anh có th không? L i khuyên nào theo không ư c.
Ông y p úng, không áp. Tôi ch c ch n ông y ã c như c ti u thuy t ch không
ch u nh n n i th c hành.
M t b n khác thú th t v i tôi, gi ng lâm li:
- Tôi ã trên ba ch c tu i u r i, ông , mà s nghi p v n chưa có chút gì, v n thua kém
b n bè; tôi t l y làm th n l m nên hăng hái c lo i sách t h c, nhưng h i ơi! c
xong, tôi th t v ng l m, không ti n ư c m y tí, ông có cách nào giúp tôi không?
Có b n l i nghiêm kh c, chua chát, t gi ng oán h n:
- Tôi ã t n nhi u ti n v lo i sách t h c mà ch ng th y chút k t qu nào. Tôi có c m
tư ng r ng nh ng sách y vô ích, vì nh ng ngư i ã thành công thì ch ng c n c nó,
còn nh ng ngư i không thành công thì c bao nhiêu cũng không sao thành công ư c.

Nh ng b n y bi quan như v y vì nh n l m công d ng c a sách. Sách có th là c m nang
c a Qu C c tiên sinh ho c Gia Cát Lư ng, ch tuy t nhiên không th là b u b i c a Na
Tra thái t ho c T Thiên i thánh, mà b o là sách có th hoán c i i m t ngư i ư c.
Sách có th v ch cho ta con ư ng i, phép tu thân, x th và làm vi c; còn mu n thay
i i ta thì t ta, ta ph i làm l y, nghĩa là chính ta ph i có ngh l c và kiên nh n th c
hành l i trong sách, trái l i, n u ch c suông thì sách hoàn toàn vô ích.
Hi u như v y, ta không quá tin sách n n i th t v ng vì sách, mà th y vui v , b n lòng
h c t p vì ta bi t r ng sách ch a nh ng kinh nghi m quý giá c a nhân lo i, r ng c nhân
áp d ng nh ng lu t v tâm lý, sinh lý chung cho m i ngư i mà soi sáng ta, d n d t ta, và
n u ta quy t tâm theo thì t t ph i theo ư c, ph i thành công. Không theo ư c, ch là t i
ta thi u ngh l c, không mu n m t cách mãnh li t y thôi.
Trong nhi u cu n trư c, tôi ã m t chương ho c m t o n nh c v cách rèn ngh l c,
nhưng nhi u c gi cho r ng b y nhiêu chưa , mu n tôi so n riêng m t cu n bàn v
v n quan tr ng nh t, có th nói là căn b n, trong vi c tu thân y.
Tôi xin lãnh ý và tra kh o so n cu n này, ch tâm là mu n ch ng th c cho các b n y
th y r ng ai cũng có ngh l c, ai cũng có th rèn cho nó thêm c ng r n r i dùng nó mà
thay i m t ph n nào cá tính cùng kh năng c a mình và t t o ra nh ng hoàn c nh
thu n ti n thành công.
M t tác gi Trung Hoa vi t m t cu n nhan là: Ai ai cũng là Nghiêu, Thu n, nghĩa là ai
cũng có th thành b c thánh hi n. Tôi cho quan ni m ó hơi quá l c quan, m c d u v n
có th là h u lý, nhưng tôi tin r ng b t kỳ ngư i nào, không b nh t t và thông minh trung
bình cũng có th thành công, vì nh ng b c thánh hi n thì kh p th gi i, m i th k may
m n có vài v , còn h ng ngư i thành công trong i thì ngay chung quanh chúng ta, có
thi u gì âu?
Theo b ng th ng kê c a các trư ng hàm th Âu-M , c 100 h c sinh t h c có ư c 20
ngư i h c n nơi n ch n. V y c năm ngư i ư c m t ngư i thành công. T h c, t
tu thân b ng cách c sách, không ư c ngư i ch d n t ng bư c, nh c nh m i ngày
như trong các l p hàm th , k t qu có ph n kém, nhưng tôi tư ng mư i ngư i ho c hai
mươi ngư i h c ph i có m t ngư i t m c ích. âu c n ph i b c siêu nhân m i hơn
ư c chín ngư i ho c mư i chín ngư i khác. Ch c n g ng s c thôi.
Tôi tin r ng nh ng b n c cu n sách này nh t nh nhoi lên trên s chín ho c mư i chín
ngư i y. Không khó, h các b n mu n là ư c. T t nhiên cũng ph i bi t cách mu n.
Cu n này s ch các b n cách mu n.
Sài Gòn, ngày 15 tháng 4 năm 1955

PH N TH NH T - S THÀNH CÔNG VÀ NGH L C
Không có s may nào trung thành và ch c ch n hơn m t ngh l c b t bi n
JULIETTE BOUTONIER
Nh ng cây m nh nh t, cao nh t m c trên nh ng núi á, t c nh ng t c n c i nh t
J. G. HOLLAND
1. Th nào là thành công?
2. Có may r i không?
Thuy t c a Freud. ôi khi cũng có may r i
Nhưng không th trông s may r i
3. Ngh ch c nh giúp ta thành công
1. Th nào là thành công?
M y năm trư c, tôi ư c c m t ti u thuy t Pháp mà tôi ã quên tên tác gi , ch còn nh
nhan là J’aurai un bel enterrement (Tôi s có m t ám ma l n). Văn chương t m
thư ng nhưng câu chuy n hơi lý thú. Nhân v t chính là th y ký m t ngân hàng. Th y
siêng năng, không chơi b i nhưng không bi t n nh ngư i trên, không có phe ng nên
không ư c c t nh c, gi hoài chân thư ký quèn mà lương ch s ng m t cách r t eo
h p. Th y bu n r u, làm vi c m t cách chán n n, cho r ng i mình ã h t hy v ng.
R i b ng m t bu i chi u, khi th y s a so n ra v thì th y m t sàn có m t ngân phi u vô
ký danh không bi t c a ai ánh r t. Th y lư m lên, nh hôm sau giao cho ch ai t i
h i s tr . Nhưng êm ó, s ti n l n ghi trên ngân phi u làm th y tr n tr c: th y n a
mu n tr , n a mu n gi . Th y tư ng tư ng n u gi lãnh, th y s giàu, có v n làm ăn,
và n u Tr i cho phát t, s có danh v ng, khi ch t s có m t ám ma l n. Th y phân vân
trong m t tu n l , sau không th y ai l i tìm, th y nh t nh em lãnh ti n.
T ó, th y giao du r ng, h c cách u cơ, tr nên qu quy t, ch ng bao lâu giàu l n;
mu n có thanh danh, th y vung ti n ra tranh ư c m t gh ngh sĩ trong H ngh vi n.
Khéo u cơ chính tr , th y lên như di u, ư c b u vào Nguyên lão ngh vi n, uy quy n
h ng hách, th y càng xoay ti n d , mua c ph n trong các k ngh l n, ư c chính ph
t ng huy chương và báo chí h t l i ca t ng. Khi th y ch t, T ng th ng i ưa ma, lính

b ng súng theo t i huy t, hàng trăm nhà tai m t trong nư c u tr m m c i sau linh c u.
Qu là m t ám tang l n. M ng c a th y ã th c hi n ư c: th y ã thành công r c r .
i này, bi t bao k thành công như v y. Nhưng tôi bi t r ng b n cho thành công cách y
thì ch ng thà th t b i như Kh ng T ho c Giêsu, m t v i lang thang h t nư c này qua
nư c khác mà không vua chúa nào ch u dùng, m t v b óng inh trên th p ác gi a hai
tên ăn tr m trên nh núi Golgotha. Chúng ta hi u ti ng thành công theo m t nghĩa khác.
Thành công là dùng nh ng phương ti n lương thi n mà t ư c m c ích c a mình, m t
m c ích tuỳ ngư i thay i song không khi nào ti ti n. K có tài cao chí l n thì mong
làm v vang cho ng bào, cho xã h i, cho nhân lo i; k tài th p chí nh thì mong giúp
ích ư c ph n nào cho nhà, cho nư c, th y c h nh và năng l c c a mình tăng ti n m i
năm m t chút, và tìm ư c ít nhi u tho mãn trong lương tâm. Hi u theo nghĩa y thì
Kh ng T và Giêsu không ph i là nh ng k th t b i mà chính là nh ng b c thành công
c a muôn thu .
3. Ngh ch c nh giúp ta thành công
M t ngư i có ngh l c có th i r i thành may, chuy n ho thành phúc.
Tôi không bàn n l th t b i là m thành công. B n nào cũng ã bi t Edison ph i n m
mùi th t b i c ngàn l n r i m i ch t o ư c ra bóng èn i n và ông cho nh ng th t b i
y là nh ng thành công nho nh vì m i th t b i y là nh ng kinh nghi m ti n g n t i
m c ích. ây, tôi ch xin ti p t c xét n s r i ro. Nh ng r i ro l n và lâu ta g i là
ngh ch c nh; mà ngh ch c nh thư ng gi m t ch c v quan tr ng trong s thành công.
B nh t t liên miên là m t ngh ch c nh ph i không b n?
Nhưng n u Voltaire không au v t, v già ph i n m trên giư ng quanh năm thì ch c gì
ông ã sáng tác ư c nhi u như v y? Marcel Proust, n u không m c b nh th n kinh, s
ti ng ng n n i su t i t giam mình trong m t phòng kín m t, cách thanh , thì ông
có ư c cô t ch suy nghĩ v tâm lý và vi t ư c tác ph m c áo b t h , t c cu n A
la recherche du temps perdu không?
Ông Ben Fortson b tai n n xe hơi, c t c hai chân, mà không cho như v y là ngh ch
c nh, còn m ng là di m phúc vì n m li t m t ch , ông c ư c r t nhi u sách v chính
tr , kinh t , xã h i, thành m t nhà bác h c có tài hùng bi n r i ư c b u làm th ng c
m t ti u bang M .

N u không b loà chưa ch c Milton ã thành m t thi hào c a muôn thu và nh c sĩ
Beethoven n u không b i c thì tài ngh c a ông ch c gì ã t i m c tuy t ích?
Charles Darwin nh tàn t t mà l p nên s nghi p. Ông nói: “N u thân tôi không là cái
xác vô d ng, chưa ch c tôi ã có s c m nh tinh th n bi u minh lý thuy t c a tôi” .
Bà Hellen Keller h i hai tu i, b b nh n ng, hoá ui, i c và câm, l n lên l i nghèo t i
n i có h i ph i ng trong m t nhà xác. V y mà bà th ng ư c ngh ch c nh, h c r ng, vi t
b y cu n sách, i di n thuy t kh p châu M và châu Âu, ư c Mark Twain cho là m t
ngư i l lùng nh t, ngang hàng v i Nã Phá Luân th k 19.
Nhi u b n tr thư ng phàn nàn v i tôi vì c nh nhà nghèo túng, ho c không ư c lâu và
làm ăn cũng không ư c. Nghèo túng là m t ngh ch c nh th t, nhưng bi t l i d ng nó thì
nó l i là m t tay sai c l c giúp ta thành công.
Chính vì nghèo kh , ngư i ta m i ham t h c, th y c n ph i t h c, J.J.Rousseau trên
mư i tu i ã ph i i lang thang kh p nơi, làm các ngh ki m ăn, nh có chí, bi t t
h c trong lúc r nh mà n i danh là m t tri t gia, nh hư ng l n n th gi i. M t ngư i
h i ông: “Ông h c t i nh ng trư ng nào mà gi i như v y?”. Ông áp: “H c trong trư ng
ngh ch c nh”.
Elibu Burrit mư i sáu tu i t p ngh th rèn, m i ngày p s t mư i m t gi mà còn có
thì gi h c ngo i ng , sau ông thông 18 sinh ng và 32 th ng , thiên h g i là “nhà bác
h c th rèn”. Nh ng ngư i không ch u h c, c truy n ông ch c ph i m c c .
Trên ư ng doanh nghi p c nh nghèo thư ng kích thích ho t ng ch không ph i luôn
luôn là m t tr ng i.
H u h t nh ng ông vua thép, vua báo, vua d u l a, vua xe hơi Âu - M u xu t thân
hàn vi hơn b n và tôi.
H ã ph i bán báo, ánh giày, lư m rác, làm b i phòng, … ch nh hai bàn tay tr ng mà
làm nên s nghi p.
C nhân ã nh n xét úng: “Không ai giàu ba h , không ai khó ba i”, vì h nghèo thì b
t i nh c, b hi p áp nên ngư i ta quy t tâm th ng nó, t n l c c i thi n i s ng, em c
tâm trí ra ph n u n cùng, và s m mu n gì ngư i ta cũng th ng, cũng hoá giàu.
V l i, có nghèo ngư i ta m i dám m o hi m làm l n, không s th t b i, th ng thì

ư c t t c mà thua thì ch ng m t gì. Giàu có sinh nhút nhát, làm bi ng; nên m t ngư i
Pháp ã nói: “Nh ng con ng a m p không ch y ư c nhanh” và m t nhà doanh nghi p
n phàn nàn v i b n như v y: “Tôi bi t th ng con tôi, nó có nhi u c tính l m, song nó
có m t cái b t l i r t l n là nó sinh trong m t nhà giàu”.
Russell H. Conwell trong bài Hàng m u kim cương nói: “Không có v n là phư c cho b n
ó. Th y b n không có v n, tôi m ng l m. Tôi thương h i con trai nh ng phú gia. Nh ng
c u Hai, c u Ba ó th i này có m t a v th c khó khăn. H áng thương. H không
bi t n i nh ng cái quý nh t trong i. Theo b ng th ng kê Massachusetts, trong s 17
c u con phú gia, không c u nào khi ch t mà giàu. H sinh trư ng trong c nh giàu sang thì
ch t trong c nh nghèo hèn”.
V y b n ng phàn nàn không có v n làm ăn. Thi u cái v n ti n b c thì b n ã có cái
v n khác quý báu hơn nhi u, không ai ăn cư p ư c, ánh c p ư c, t ch thâu ư c c a
b n, m t cái v n mà s phá giá c a ng ti n không h nh hư ng m y may gì t i c , cái
v n ó là s hi u bi t, nh ng kinh nghi m, s c làm vi c, lòng kiên nh n, chí quy t th ng
c a b n. Tr i ã ban cho ta b óc, hai bàn tay và 24 gi m i ngày thì ta không th phàn
nàn r ng thi u ti n, thi u v n là m t ngh ch c nh.
Ngh ch c nh l n nh t trong i ngư i có l là s tù ày. Nhưng bi t bao vĩ nhân ã l p
nên s nghi p b t h gi a b n b c tư ng á c a nhà giam! Vua Văn Vương nhà Chu b
cùm nơi ng c D u Lý mà vi t Chu D ch - m t cu n tri t lý cao siêu c a phương ông;
Hàn Phi b tù T n m i so n hai thiên Thuy t n n và Cô ph n; Tư Mã Thiên dùng nh ng
ngày s ng th a trong khám vi t b S ký, m t tác ph m b t h làm v vang cho dân
t c Trung Hoa; Phan B i Châu l i t p Ng c trung thư (thư vi t trong ng c); Huỳnh
Thúc Kháng, Phan Văn Hùm t h c ch Pháp ho c ch Hán trong khi b ày Côn o;
Gandhi b o “vào ng c vui như phòng hoa êm tân hôn” và trong cái “phòng hoa” y, ông
ã luy n nhân cách, suy nghĩ v phương pháp b t h p tác ch ng ngư i Anh.
Không ai c u ngh ch c nh, nhưng ngh ch c nh t i thì k có chí khí m m cư i ngâm câu
thơ c a Nguy n Công Tr :
Mu n i th hãy gìm cho lúng túng
và nghĩ như m t tri t gia c: “Ngư i lý tư ng là ngư i khi b nh m ng th thách,
không nh ng ã t ra xu t chúng mà còn luôn luôn thích ương u v i tr l c”.

Sinh trong m t gia ình phú quý, ư c du h c bên Tây, bên M , u b ng c p k sư, bác
sĩ, v nư c cư i ư c v giàu, m xư ng máy ho c phòng khám b nh r i m i ngày m t
giàu thêm, như v y có v vang gì âu, ai trong a v ó mà ch ng thành công ư c như
v y? Ph i th ng ư c ngh ch c nh, d ng nên s nghi p m i áng khen ch ? Mà tâm h n
ta m i cao thư ng lên, tài c ta m i ti n lên ch ?
Mu n thành công như v y, không th trông s may r i mà ph i có tư cách. Chương
sau, tôi s bàn v tư cách.
TÓM T T
1. i cũng có s m ng th t, song trong mư i trư ng h p thì chín trư ng h p, s may
r i do ta gây nên ch không do hoàn c nh ngoài. Ta cũng có th t t o nên thu n c nh
thay i s m ng ta trong m t ph n l n.
2. Thành công là tu luy n tài c th ng m i tr ng i do ngh ch c nh mà t t i m t
m c ích cao p b ng nh ng phương ti n lương thi n.
3. Mu n thành công như v y, không th trông s may r i mà ph i bi t l i d ng ngh ch
c nh.
ng nói tôi au y u, không th t h c ư c, tôi thi u v n không th làm ăn ư c.
Nh ng ngư i què, ui, nghèo túng, nh ng k b tù ày thư ng l p nên nh ng s nghi p
l n nh t.
4. Khi ta còn tr thì nên coi ngh ch c nh là phư c ch không ph i ho . Gió b c ào ào l nh
bu t làm ta n t da, ch y máu nhưng cũng làm cho ta hăng hái ho t ng lên; còn gió nam
hiu hiu mát m ch làm cho ta mu n ng mình trong gh u mà thiu thiu ng .
5. C nhân nói: “V n s b t do nhân t ch ” Ta ph i nói: “V n s b t do thiên t ch ”.

P1 - Chương 3
Ngh L c Là Gì?
1. nh nghĩa.
2. Xét v phương di n sinh lý.
3. V phương di n tâm lý.
4. Có ai thi u h n ngh l c không?
RE: Rèn ngh l c l p thân
1. nh nghĩa
Khi ai b o ông X có ngh l c, ta hi u ngay là ông y có m t chí hư ng và năng l c
th ng m i tr ng i t chí hư ng y.
Nhưng ta thư ng nghĩ l m r ng ngh l c là m t năng l c tinh th n, s th c nó g m ba
năng l c u quan tr ng c :
- Suy nghĩ.
- Quy t nh.
- Và th c hành.
Tôi xin l y m t thí d : tôi mu n l a m t ngh và tôi nghĩ n ngh y sĩ ho c giáo sư.
Trư c h t tôi ph i xét m i ngh ó c n n nh ng kh năng nào và tôi có nh ng kh
năng y không; l i xét ngh nào có tương lai hơn, h p v i gia c nh c a tôi hơn…
Khi ã so sánh k lư ng, tôi quy t nh l a m t ngh , r i ghi tên vào ban i h c d y
ngh ó.
Sau cùng, tôi ph i kiên nh n h c t p cho t i khi thành tài.
N u thi u công vi c th nh t là suy nghĩ, l a ch n – mà h thi u công vi c ó thì cũng
thi u luôn công vi c th nhì là quy t nh - ch ng h n, n u tôi vâng l i song thân tôi mà
h c ngh y sĩ, ch trong lòng tôi ch ng thích gì ngh ó c , r i ngoan ngoãn c p sách t i

trư ng h c bài thi, thì b n ch có th b o tôi là m t ngư i con hi u thu n ch chưa
th cho tôi là có ngh l c ư c.
2. Xét v phương di n sinh lý
Vì ngh l c g m ba năng l c tinh th n nên khó mà nh ư c ph n nào trong cơ th ta
i u khi n ngh l c.
Ông Ferrier k trư ng h p nh ng ngư i có b nh ph n óc phía trán mà sinh ra m t ngh
l c r i ông k t lu n r ng chính ph n óc ó là cơ quan c a ngh l c. Các nhà bác h c hi n
nay không công nh n thuy t y vì ph n óc ó th c ra ch i u khi n nh ng v n ng t ý
c a ta thôi, mà nh ng v n ng này, như tôi ã nói trong o n trên, ch là giai o n th
ba c a ngh l c.
Khoa h c chưa tìm ư c cơ quan nào i u khi n s suy nghĩ và quy t nh: ngư i ta ch
bi t là óc, nhưng ph n nào óc và óc ho t ng ra sao suy nghĩ, quy t nh thì chưa
ai rõ.
Chúng ta nên bi t thêm r ng có nh ng h ch nh hư ng l n t i b th n kinh. Bác sĩ
Lepold Lévi nh n xét m t em nh dư i mư i m t tu i h c gi i nh t l p. Vì mu n c t m t
cái bư u, ông ph i c t luôn h ch trư c c (thyroide) và t ó, nh ng cơ năng tinh th n
c a em l n l n suy gi m: em nói r t ch m ch p, c ng u o i, ký tính kém sút. Ba năm
sau, em hoàn toàn quên h n ch , không vi t và cũng không c ư c n a, em t ra nóng
tính, qu u c . Ông l y nư c h ch ó c a loài c u chích cho em thì cơ năng tinh th n c a
em l n l n ph c h i, ch m t tháng sau, em vi t ư c thư; và h ngưng chích ít lâu thì
b nh tr l i như cũ. Ông k thêm nhi u trư ng h p như v y và k t lu n r ng nh ng ngư i
ít hăng hái, ho t ng, là do h ch trư c c suy như c.
M t i s ng h p v sinh, nh ng th c ăn lành, b , cách thâm hô h p cũng nh hư ng t t
n ngh l c; trái l i b nh nghi n rư u, nghi n thu c phi n làm cho con ngư i b c như c
và di h i n i sau.

cu i sách, chúng tôi s ch nh ng phép v sinh ph i theo tăng cư ng ngh l c; dư i
ây hãy xin xem xét k v phương di n tâm lý c a ngh l c.
3. V phương di n tâm lý
Ngư i có ngh l c có ba c tính: có sáng ki n, bi t quy t nh và hành ng c l c.
Có sáng ki n là bi t t v ch con ư ng i, không theo ý chí c a ai. Óc sáng ki n ó
không c n ph i n y n l m như óc các nhà bác h c: mi n là bi t t ki m l y gi i pháp
cho nh ng công vi c thư ng ngày là ư c. Như v y, h ng ngư i trung bình nào cũng có
sáng ki n có ngh l c: nhưng thi u sáng ki n thì quy t nhiên không ư c, ta s ch
như ngư i bù nhìn ngư i khác gi t dây mà bù nhìn thì làm gì còn có ngh l c, c n
dùng gì t i ngh l c?
Quy t nh ph i nhanh ho t ng cho k p th i, không do d mà b l cơ h i; và ph i
sáng su t sau kh i thư ng hay i ý ki n. c quy t oán quan tr ng l m, nên ngư i
ta hay dùng nó xét m t ngư i có ngh l c hay không.
Song giai o n quan tr ng nh t v n là giai o n th c hành và mu n th c hành ph i b n
chí ho t ng, g p tr ng i gì cũng ráng san ph ng cho ư c. Ph i t ch ư c mình,
th ng các cám d ngoài và b n tính thích an nhàn, d t l c c a loài ngư i.
Tuy nhiên ba c y nên v a ph i, n u quá m c thì l i có h i cho ngh l c.
Óc sáng ki n mà m nh quá, không ư c h p lý thì ta hoá gàn d , mơ m ng, ngư c i.
Tinh th n quy t nh mà thi u quân bình thì có th thành t t nông n i, nh d , ho c quá
c n th n n nhút nhát. B n gan mà không sáng su t, bi t tuỳ th i thì thành bư ng b nh,
xu n ng. Và m t ngư i t ch quá có th thi u tình c m mà hoá ra lãnh m.
Có nhi u y u t nh hư ng n ngh l c.
Thói quen m i u giúp ta d hành ng nhưng có th gi m ngh l c vì nó làm cho ta
thành cái máy, không c n suy nghĩ, g ng s c n a. Ch ng h n b n mu n b t t hút thu c
lá, m y ngày u th y khó, sau nh thói quen mà th y d , l n l n b n không ph i dùng
ngh l c n a mà không dùng t i nó lâu thì nó có th suy.

S hi u r ng bi t nhi u giúp ta suy nghĩ sáng su t, nhưng chính tình c m mãnh li t m i
giúp ta quy t nh mau l và b n chí th c hành. H c r ng mà thi u c tin thư ng ch là
h ng ngư i nói hay mà làm d .
Hoàn c nh xã h i có th tăng hay gi m ngh l c c a ta. ư c ngư i khác khuy n khích,
ta hăng hái theo u i m c ích; b thiên h th ơ, ta chán n n mà b d công vi c.
Nh ng lu t sinh lý và tâm lý y có nh ng áp d ng vào s rèn ngh l c mà tôi s ch trong
ph n II.
4. Có ai thi u h n ngh l c không?
Trư c khi qua chương, tôi c n ph i ánh m t ni m tin tư ng sai l m r t h i cho s rèn
luy n c a ta.
Nhi u ngư i nghĩ r ng ngh l c là m t năng l c kỳ di u tr i cho m i ư c và giúp ta làm
nh ng vi c phi thư ng. Tôi xin nh c l i, ngh l c g m ba năng l c ch không ph i là m t
năng l c; ba năng l c y ai cũng có, ch tr nh ng k b nh t t n ng, mà u chương sau,
tôi s xét t i. Ai là ngư i m i ngày ho c m i tu n không suy nghĩ, quy t nh r i th c
hành m t vi c gì ó nh hay l n?
Sáng ch nh t trư c, b n th c d y, do d không bi t nên i thăm m t ngư i quen hay i
xem hát bóng , sau b n nh t nh i thăm ngư i ó và i m tâm xong, b n thay qu n áo
i li n. Như v y là b n có ngh l c r i y.
Làm vi c ó, b n không c n có ngh l c l n, và tuy chưa ư c hân h nh bi t b n, tôi
cũng có th nói ch c mà không s l m r ng ã có ít nh t là vài l n b n t ra có ngh l c
khá m nh. B n nh l i, t trư c t i nay, ã làm ư c vi c gì khó khăn chưa? H i còn i
h c, g n t i kỳ thi ra trư ng, b n ã th c khuya d y s m, nh n d o ph , coi hát ôn bài
ch ? R i lúc t n cư, b n ã có l n nào chân m i rã r i mà cũng ráng qu y trên vai, l t
t ng bư c hàng m y cây s n a t i ch ngh không? Có ư? V y thì v n : “b n qu
có thi u h n ngh l c không?” mà chúng ta ã nêu ra cu i chương trư c, kh i c n ph i
bàn n a, ph i chăng b n?

M t thi sĩ th y tôi so n cu n này, m m cư i b o:
- Không có ngh l c m i c n rèn ngh l c, mà mu n rèn ngh l c thì ph i có ngh l c ã:
ã thi u nó r i thì làm sao rèn nó ư c? V n rèn ngh l c qu là m t v n l n qu n.
L i ó, m i nghe thì chí lý, nhưng hoàn toàn sai chính vì thi sĩ ó, cũng như b n, nghĩ
r ng có nh ng ngư i thi u ngh l c. Quan ni m sai l m làm h i bi t bao thanh niên! H
tin r ng không có ngh l c nên t h c không ư c, tu thân không ư c, không thành công
ư c, r i chán n n, s u t i nghĩ n tương lai m ám, n ki p s ng th a c a mình. H
có thi n chí l m, th y i u ph i r t mu n theo, th y cái p r t mu n làm, mà rút c c
ch ng làm ư c gì c vì không hi u rõ b n th c a ngh l c.
Không! Không m t ngư i nào b m sinh ra thi u h n ngh l c, ch có nh ng ngư i mà
ngh l c suy kém ho c không quân bình thôi. Trong chương sau, chúng ta s xét qua
nh ng b nh ó c a ngh l c.
TÓM T T
1. Ngh l c không ph i là m t năng l c c nh t mà g m ba năng l c: suy nghĩ, quy t
nh, th c hành.
Ngư i nào cũng có 3 năng l c y, nên ta không th b o:
“Tôi thi u ngh l c” mà ch có th nói: “Tôi có b nh v ngh l c”.
2. V phương di n sinh lý, các nhà bác h c chưa nh ư c ph n nào trong cơ th ta i u
khi n ngh l c. Chúng ta ch m i bi t r ng m t i s ng h p v sinh, và nhi u h ch như
h ch trư c c nh hư ng n ho t ng tinh th n, và n ngh l c c a ta.
3. V phương di n tâm lý, ngư i ngh l c có nh ng c sau này:
- Óc sáng ki n.
- Tinh th n quy t oán.
- B n chí, t ch .
Nh ng c y ph i trung hoà, n u thái quá s thành nh ng t t, h i cho ngh l c.
4. Nhi u y u t nh hư ng n ngh l c như:
- Thói quen m i u giúp cho ngh l c, lâu có th làm h i ngh l c.

- S hi u r ng bi t nhi u giúp ta suy nghĩ, nhưng chính tình c m n ng nhi t m i giúp ta
quy t nh mau và b n chí th c hành.
- Hoàn c nh xã h i, như nh ng l i khen, chê c a ngư i khác, làm tăng ho c gi m ngh
l c c a ta.

P1 - Chương 4
Nh ng B nh Ngh L c
1. B nh m t ngh l c
Có nh ng ngư i b m t ch ng b nh nào n ng quá mà không làm ư c nh ng c ng h
mu n làm n a. Ch ng h n h khát nư c l m, òi u ng nhưng ly ã k môi mà h u ng
không ư c; ho c h mu n ký tên mà c m bút c n a gi , mím môi, nghi n răng, c ưa
ng n bút n toát m hôi mà không sao ưa n i.
Các nhà bác h c xét k trư ng h p các b nh nhân y, th y b p th t h bình thư ng, trí óc
h cũng sáng su t, mà th c hành i u ã quy t nh thì không ư c. Có l do b th n
kinh h hư. Nhưng b o h là hoàn toàn m t ngh l c thì cũng chưa h n vì ngư i ta ã
th y m t ông già mu n i chơi mà t i ngư ng c a thì ng trân trân, không sao bư c
ư c n a, sau ph i có ngư i cõng t vào xe hơi; xe ch y và t i khi cán m t ngư i àn
bà thì l thay! Chính ông già y m ngay c a xe, nh y xu ng trư c h t c u n n nhân.
Y h c hi n nay chưa gi ng ư c b nh y. B trư ng h p c bi t và r t hi m ó i, còn
nh ng b nh khác v ngh l c u là nh ng b nh thông thư ng mà tôi chia làm ba h ng
tuỳ theo b nh v sáng ki n, v quy t nh ho c ho t ng. S phân lo i như v y r t mi n
cư ng – vì quy t nh cũng c n sáng ki n mà ho t ng v i quy t nh nhi u khi không
th tách r i nhau ư c – song cu n này không ph i là kh o c u v y h c hay tâm lý mà
có tính cách r t th c ti n là giúp c gi rèn ngh l c, nên tôi gi s phân lo i y cho d
trình bày.
2. B nh v sáng ki n, suy xét. Ngư i nhu thu n / Ngư i b o lo nB nh v sáng ki n
Như tôi ã nói, ph i có sáng ki n, t v ch con ư ng i thì m i g i là có ngh l c. Ngư i
thi u sáng ki n là ngư i nhu thu n, trái v i nhu thu n là b o lo n.
- Ai cũng bi t có nh ng ngư i àn ông mà nhu mì như àn bà. H i nh s ng v i cha m
thì úng như câu t c ng “cha m t âu ng i y”. Cha m mu n cái gì, h ngoan

ngoãn vâng l i, không h suy nghĩ th c m c v v n này, v n n , hình như h không
có c n cá tính n a. L n lên, khi thành gia , h m c v lo toan m i vi c, t vi c ăn
m c n vi c x th , nh t thi t v ch cho c ; v b o b n chi c áo này thì h b n, b o eo
chi c cà v t kia thì h eo, eo xong, giá v có b o c i ra thì h cũng c i, ch ng h l y
làm l . Có l h là nh ng ngư i sư ng nh t i; nhưng h có th y r ng h sư ng không,
i u y còn ng l m.
Không nên l m h ng ngư i vì quý m n cha m mà vâng l i ho c vì tính tình h p v i v
mà hành ng như v . Nh ng ngư i này tính tình bình thư ng, còn h ng ngư i nhu thu n
là nh ng k có b nh mà nguyên do b nh ó là m t vài h ch nào trong cơ th không phát
tri n i u hoà, c n có y sĩ chuyên môn tr m i h t.
- Trái l i, có nh ng ngư i nhi u sáng ki n quá n n i ph n kháng ý ki n c a b t kỳ ai;
h i nh không ch u vâng l i cha m , nh t nh làm theo ý mình. H ng ngư i ó khó
thành công vì không ư c ai giúp, ch trong nh ng th i lo n may ra làm nên, song cũng
không b n. Nguyên do cũng t i m t h ch nào ó phát tri n quá .
3. B nh v quy t nh. Ngư i ph i b t bu c m i ch u.
B nh v quy t nh
- Chúng ta c tư ng làm ngư i ai mà không mu n ư c t do; nhưng không, có nh ng
ngư i không thích t do: h mu n có m t quy n l c nào ép bu c h và n u h t do
thì h ch ng ch u làm gì c . H không thi u sáng ki n, nhưng không ch u quy t nh,
ngư i khác quy t nh giùm h r i thúc y h , h m i mi n cư ng ch u ti n.
Hai thi hào Baudelaire và Gérard de Nerval tiêu bi u cho h ng ó. Ch khi nào ch n l i
la ó, ho c nhà xu t b n l i do n t, hai nhà ó m i ch u vi t. H phàn nàn r ng ngư i ta
thúc h hoài, b t h vi t v i vi t vàng, nên văn thơ không ư c như ý, nhưng n u không
gi c h thì ch c ch n h ch ng vi t ư c gì c mà có vi t thì có l cũng không hay.
Ch ng ph i riêng nhi u ngh sĩ có tâm tr ng ó âu, nhi u nhà doanh nghi p cũng ch tr
tài ư c trong nh ng lúc g p rút. H i i h c cũng v y, nhi u b n tr i g n t i kỳ thi
m i h c; b o h d b s n sàng t u năm i, h nh n là ph i, song thú th c là h c trư c
như v y “không vô”, tinh th n không ư c kích thích mà thi u minh m n. Nh ng h c

sinh ó ra trư ng r i, không còn gì b t bu c h c n a, không ph i thi c n a, t t li ng
sách v i li n.
Th n kinh h có suy như c không? Ta không bi t. B n trong trư ng h p ó nên ki m
m t ngư i thân thúc y mình, và t mình ph i t p bó bu c mình (Coi chương cu i
ph n II).
- L i có nh ng ngư i hay thay i quy t nh quá, thành ra b t thư ng. H như con
bư m, u bông này m t chút r i bay qua bông khác.
Nguyên nhân có th là do h quy t nh v i vàng quá, không ch u cân nh c k , nên ph i
quy t nh l i.
Nhưng thư ng khi là h không kiên nh n theo n cùng. Trong trư ng h p này, b nh
c a h thu c v ho t ng hơn là v quy t nh. Khi au m, h th th thu c, nhưng
thu c nào h cũng ch u ng m t hai thang, ho c chích vài ba mũi r i b . Ra làm ăn, h
th các ngh , chưa bi t k ngh nào ã chán, l a ngh khác. Ngư i Pháp ví h như
nh ng viên á, lăn hoài, rêu bám vào không ư c.
Có khi h không bi t h mu n gì, có l vì h không mu n gì h t, ngoài s m i m , s
thay i. N u v y thì qu là chí h chưa nh và b nh c a h có th s p vào lo i “b nh v
sáng ki n”.
4. B nh v ho t ng - Ngư i mê lý tư ng.
- Ngư i không tư ng.
- Ngư i lý s .
- Ngư i bi quan.
- Ngư i ưa châm bi m.
- Ngư i không th chú ý ư c.
- Ngư i quá hăng hái.
B nh v ho t ng
Trong xã h i nhan nh n nh ng ngư i có sáng ki n mà th c hành không ư c vì kém ho t
ng.

- Có khi lý trí l n áp tình c m, ý tư ng l n áp lòng mu n mà ngư i ta thi u ho t ng. ó
là trư ng h p nh ng ngư i mê lý tư ng. H ch ng làm vi c gì h t vì th y ch ng có vi c
gì áng làm; ho c n u có vi c áng làm thì h i cho có i u ki n này, i u ki n n
làm cho ư c hoàn toàn, r i m i ch u làm.
B n r h i chơi Hu , h áp:
- Hu r t p, có nhi u di tích, c nh l i nên thơ, nên i l m; nhưng trư c khi thăm Hu ,
ph i coi h t nh ng tích B c Vi t ã, r i l n theo bư c ư ng Nam ti n c a t tiên mà
t i Hu . L i ph i thu th p tài li u v Hu ã ch !
B n th y h hi u bi t nhi u v h i ho , h i h sao không vi t sách ph thông môn ó, h
cư i:
- Vi t thì ph i vi t cho àng hoàng, không có ch chê. Ph i thu th p các b c danh ho
c kim, ông tây r i in hình màu trên gi y láng c gi thư ng th c. M t cu n như
v y bán m y ngàn ng, ai mua?
H luôn luôn có lu n i u ó, nên h có th r t thông minh mà hoàn toàn b t l c, vô ích
cho xã h i.
- Khi lý tư ng c a h không có tính cách th c t thì h hoá ra không tư ng. Ch ng h n
h n n óc, l p nh ng chương trình vĩ i di t t n g c chi n tranh trong hai mươi b n
gi ho c di t n n mù ch trên kh p th gi i trong n a tháng. H mơ m ng vi n vông
như v y và g p ai cũng em ra bàn, b t m i ngư i ph i nghe và ph i góp ý, nghĩa là ph i
khen vì h không ch u ai chê h h t.
- Có ngư i lý lu n chu áo quá n n i không mu n ho t ng n a. H nghèo, v con
nheo nhóc, b o h làm ngh này ngh n ki m ti n, thì h tr m ngâm suy nghĩ, tính
toán t ng li t ng tí, oán trư c m i s tr ng i, m i s khó khăn xa hay g n, có th c hay
tư ng tư ng.
M m t quán t p hoá u ư ng ư? , ý ó có v ư c y; nhưng tính xem nào, có
thành công ư c không ã ch . Khu này, dân cư nghèo mà ã có ba ti m t p hoá r i,
mình m thêm n a, e không có l i.
H lý lu n có v xác áng l m, nhưng hình như ch ráng lý lu n ch ng th c r ng

ch ng nên làm gì c . Tôi g i h là h ng lý s .
Thư ng thư ng h ng này hay bi quan, ch tư ng tư ng toàn nh ng n i khó khăn, làm
ru ng thì s trâu ch t, s nư c l t, s chu t, s còng; buôn bán thì s dân nghèo không
có ti n mua, s giá hàng s lên, khó bán, s ngư i ta ăn c p ăn n y…
T h i nh t là khi h ã ch ng làm gì mà còn châm bi m nh ng ngư i làm ư c vi c. H
i âu cũng ki m cách gi i nh ng thùng nư c l nh vào lòng hăng hái c a k khác. B n
giúp m t gia ình nghèo ư? H b o: còn nh ng gia ình này n nghèo hơn, sao không
giúp? Sao không giúp h t nh ng k kh n khó B c, Trung, châu Phi, châu M ? B n
hăng hái vi t sách, h h i: “Vi t cho ai c y? Tính xem bán ư c năm trăm cu n
không? Ki m ư c bao nhiêu ti n? Công phu sáu tháng có b ng m t cú áp phe c a ngư i
này ngư i n không? Hay là tiên sinh mu n lưu danh thiên c y?…”
- Nhưng có m t s ngư i r t áng thương. H không th làm ư c vi c gì vì không th
chú ý ư c lâu. Xưa nay, có l chưa có ngư i a tài b ng Coleridge, sinh nư c Anh
cu i th k 18. Ông lý lu n gi i hơn các tri t gia, tư ng tư ng phong phú như m t thi sĩ,
và có nhi u sáng ki n kỳ d . V n nào ông cũng hi u rõ, làm cho h t th y các ngư i
ương th i ph i bái ph c. Ngư i ta b o ông có hàng trăm d nh mà ch ng ch u th c
hành m t d nh nào c . M t l n, ông xu t kh u thành nhi u bài thơ r t hay, c cho
m t nhà xu t b n nghe. Ngư i này ch u tr trư c cho m t s ti n, còn bao nhiêu h ông
chép xong nh ng bài thơ ó là tr n t. Ch có vi c chép l i mà ông làm cũng không ư c,
c m i tu n l i qu lu , khúm núm năn n nhà xu t b n thí cho m t s ti n tiêu. Th c
nh c nhã. Có ph i t i ông nghi n rư u và thu c phi n t h i tr mà m c ch ng b nh ngh
l c ó không?
- Nh ng h ng ngư i k trên, vì l này hay l khác mà thi u ho t ng, còn h ng ngư i
dư i ây m c t t ngư c l i là hăng hái quá trong khi ho t ng.
H không h bi t do d , luôn luôn quy t nh r t mau, r i th c hành li n, không bao gi
lùi bư c. Ngư i ta b o h l m l n, h không ch u, c ti n t i, g n như mù quáng, không
th y tr ng i rành rành trư c m t. H c tài, không nghe ai và b t m i ngư i theo mình.
ôi khi h thành công r c r song thư ng thì th t b i. H có nhi u ngh l c quá và ó
cũng là m t th b nh. H làm nô l ngh l c c a h , nh m m t ưa u i trư c. Ngư i
bi t kiên nh n, tuỳ cơ ng bi n m i là khôn, còn h ch là h ng cu ng, xu n.

TÓM T T
Tr trư ng h p r t hi m c a nh ng ngư i vì m c m t b nh nào n ng n n i m t ngh
l c trong m t th i gian, còn thì ai cũng có ngh l c và nh ng ngư i tư ng r ng mình
thi u ngh l c, th c ra ch là có b nh v ngh l c.
Nh ng b nh ó có nhi u lo i, ho c thu c v óc sáng ki n, suy xét ho c v s quy t nh,
s ho t ng. Ta nên xem b nh ngh l c c a ta thu c v lo i nào mà tìm cách tr b ng y
h c hay tâm lý.

P2 - Chương 1
nh Hư ng C a Trí Tu và Tình C m T i Ngh L c
PH N TH HAI - PHƯƠNG PHÁP RÈN NGH L C
Chính nh ng tình c m d n o th gi i.
SPENCER
1. Ch c v c a trí tu .
2. L i d ng nh ng tình c m có ích cho ngh l c.
3. àn áp nh ng tình c m có h i cho ngh l c.
4. c t ch .
1. Ch c v c a trí tu :
Trí tu nh hư ng l n t i ngh l c vì suy nghĩ có sáng su t thì quy t nh m i úng và
ho t ng m i b n.
u chương III ph n 1 tôi ã k m t thí d là l a ngh b n th y ba giai o n c a
ngh l c. N u ta không dùng lý trí xét k xem thiên tư và gia c nh c a ta có h p v i
ngh ta mu n l a không, mà c theo th hi u c a ngư i chung quanh, th y nhi u ngư i
thích làm dư c sư vì nhàn và ki m ư c nhi u ti n, ta cũng xin h c môn bào ch , m t
môn không h p v i tính tình ta, thì khi h c ta d chán n n, có th b d ư c mà có c
theo u i t i nơi thì ra làm vi c, cũng không th y thích thú hăng hái, i ta s kém vui i
nhi u.
Bi t bao ngư i trong tình c nh ó, làm m t ngh mi n cư ng không thành công
– không yêu ngh thì làm sao thành công ư c?
- R i t cho là i mình b i, không còn tương lai gì n a: nguyên do thư ng t i không
suy xét k lư ng trong khi quy t nh, ch không ph i t i thi u s c ho t ng.
Nh lý trí, ta d tính dùng ư c nh ng n i khó khăn, không phóng i nó mà cũng không
khinh thư ng nó, và ta s tìm ư c cách gi i quy t.

Ph i là ngư i sáng su t m i có óc th c t , nh n chân ư c tình th , không quá l c quan,
cũng không quá bi quan; l c quan quá, thì d th t v ng mà bi quan quá thì nhút nhát.
Mư i ngư i th t b i có t i sáu, b y ngư i thi u óc sáng su t y. H tư ng công vi c d
làm, vào vi c r i m i th y khó, r i âm chán n n. Ho c nghe l i b n bè h a giúp, h tin
th t, trông c y vào nh ng ngư i y mà không hay r ng mình ương c t nhà trên m t bãi
l y. Cũng có khi công vi c m i có mòi thành công, h ã tin ch c r ng m i ngày s phát
t thêm mà v i khu ch trương l n r i ph i ân h n r ng n n móng chưa ch c mà ã
xây tư ng.
Ch th t b i vài ba l n như v y là chí khí, ngh l c nh t i, vì v y mu n rèn ngh l c thì
ph i luy n trí hi u hoàn c nh, hi u ngư i, hi u mình và tìm ư c gi i pháp thích áng
cho m i v n .
2. L i d ng nh ng tình c m có ích cho ngh l c.
Tuy nhiên, suy nghĩ quá v t t ã có l i mà có khi ch làm ta phân vân, r t rè: và lý trí t
nó chưa ưa ta t i ho t ng. Tình c m có năng l c m nh hơn trí tu ; như Spencer ã
nói, chính nó d n o th gi i. Ta thư ng th y ngư i nào c m ư c m nh là làm ư c
nh ng vi c l n. P. F. Thomas ã ví ý tư ng v i nh ng ánh sáng lóng lánh mà không t
nóng ư c gì c ; và J. Payot cũng nói: “M i ý tư ng, mu n nh hư ng t i ngh l c c a ta
thì ph i có màu s c d c v ng”, nghĩa là hi u bi t chưa , còn ph i mu n, mu n mãnh
li t n a. Vì tình c m m nh hơn lý trí, nên m i khi có cu c chi n u gi a lý trí và d c
v ng thì lý trí t ra y u t, r t rè mà rút c c luôn luôn d c v ng th ng.
V y b n mu n rèn ngh l c, ph i bi t dùng năng l c c a tình c m, nh t là c a lòng ham
l i, lòng ham danh và tình yêu, ho t ng ư c hăng hái và b n b .
Lòng ham l i không cao thư ng nhưng có mãnh l c l n. Vì ham ti n mà bi t bao ngư i
c m c i làm l ng t sáng s m t i khuya, không lúc nào h tay, quên c con cái, au m
cũng không ngh , nguy hi m cũng không t , bán r c lương tâm cùng danh d .
B n nào ã c cu n Le grand mirage c a Robert Gaillard ch c còn nh nh ng c c kh ,
gian truân c a nh ng oàn ngư i t x m o hi m qua nh ng bãi sa m c mênh mông,
nh ng khu r ng y thú d tìm vàng mi n Tây nư c M , bên b Thái Bình Dương.
Mư i ngư i i thì ch hai ba ngư i t i ch , còn thì ch t ói, ch t khát, ch t b nh ho c b
ngư i da gi t, b c p, g u xé thây mà ngư i ta cũng c i, h t oàn này n oàn
khác.

Georges Arnand, tác gi cu n Le Salaire de la peur t n i s ghê g m, s t i bí ư ng
ti u c a nh ng ngư i ch b ng xe cam nhông m t ch t ch va ch m m nh là n , ch t
Nitroglycérine. ư ng r t khó i, ph i lên èo xu ng d c, n u xe n bánh, ho c ch l c
tay lái m t chút thôi, âm vào mô á, d i l i m nh là c xe l n ngư i văng lên mây xanh.
Tóm l i, mư i ph n thì có tám, chín ph n ch t. V y mà v n có nh ng ngư i xin ư c lái
nh ng xe ó lãnh hai ngàn M kim , s “ti n công s ” trong năm ngày, như tác gi ã
nói.
- Lòng ham danh cao thư ng hơn m t chút. Nh nó mà nhi u nhà văn ch u c nh nghèo
kh hàng ch c năm, c m c i trên sách v su t ngày êm sáng tác.
C n cái danh hão huy n cũng làm nhi u ngư i mê. Ngư i ta k chuy n m t i tư ng
Pháp th k trư c tuyên b r ng ông s n sàng cư i ng a r i phóng t nóc gác chuông
nhà th Notre Dame Ba lê xu ng dư i ư ng công chúng nh c nh t i ông.
ô c Byrd mu n thám hi m B c c c, chính ph M không giúp ti n, ông ph i i
quyên mà không ư c bao nhiêu; sau ông p vào lòng ham danh c a con ngư i, h a s
l y tên nh ng ngư i quyên nhi u nh t mà t cho nh ng ng n núi ông s tìm ra B c
c c; t c thì hàng ch c nhà tri u phú hân hoan ký cho ông nh ng ngân phi u k ch xù.
M t ti m sách M xu t b n m t cu n có giá tr mà bán không ch y. Nhân viên m t
hãng qu ng cáo n l i khuyên ông ch ti m ó rao lên r ng ngư i nào mua sách s ư c
in tên trên bìa sách. Ông ta làm theo, ch trong m t tu n l , không còn m t cu n.
- Cao thư ng nh t là tình yêu, yêu ngư i thân, yêu ng bào, yêu nhân lo i, yêu cái M ,
cái CHÂN, cái THI N. Th tình ó “m nh hơn c s ch t”. Không có m t hành vi nào vĩ
i c a nhân lo i mà không ư c nó thúc y.
T các v hi n tri t như Thích Ca, Kh ng T , Giê su; các v bác h c như Pasteur,
Berthelot, Curie, Einstein; các ngh sĩ như Milton, V. Hugo, Lý B ch; n các v anh
hùng c u nư c mà không x nào, không th i nào không có, các ngư i m hi n vô danh
hy sinh tánh m ng c u con, các ngư i con ch u m i n i gian truân, c ch ng v i m i
cám d gi tr n thanh danh cho nhà; h t th y các ngư i ó, chí khí tuy cao th p khác
nhau nhưng tình yêu thì m t màu trong sáng, m t n ng nàn như nhau c .
B n nên l i d ng nh ng tình c m ó. Không c n là b c vĩ nhân m i bi t yêu cái M , cái

Chân, cái Thi n; mà n u ta ch ng yêu ư c ba cái y thì c nghĩ t i l i, t i danh, mi n là
hành ng không có gì áng chê, phương ti n không có gì ê m t.
Ch ng h n b n mu n h c thêm Anh ng . Ai c m b n nghĩ t i cái l i v ti n c a và tinh
th n? B n s t nh , bi t ư c sinh ng ó, sau d ki m thêm ti n, l i ư c cái vui c
hi u sách Anh, hi u n i văn chương Anh. B n l i có th n i danh n a ch . Trong s ho c
hãng, b n bè s ph c b n là h c r ng; bi t âu ch ng, b n ch ng vi t ư c m t vài cu n
sách v văn h c, s ký nư c Anh làm cho c gi ngư ng m . Sau cùng, bi t ti ng Anh,
b n s d y l i con cháu, chúng s gi i v môn ó, còn gì thích và hãnh di n b ng?
Nghĩ như v y, tôi ch c b n s không ng i h c n a.
3. àn áp nh ng tình c m có h i cho ngh l c
Ph i mu n nh ng tình c m có l i cho ngh l c nhưng ng th i cũng ph i di t nh ng tình
c m có h i, như lòng ham vui, tính làm bi ng, s g ng s c, s k lu t.
Trong cu n La Volonté, ông Raymond de Saint Laurent ch cho ta nh ng cách sau này
t n công chúng.
- Cách th nh t là phân tích chúng th y s x u xa, cái h i c a chúng r i sinh ghét
chúng.
B n m sách ra nh h c ch Hán, th y bài khó quá, chán n n, mu n ngh m t t i i
coi hát bóng. B n nghĩ n u th d c th ng mình m t l n thì nó s th ng hoài và b n s
hoá ra nhu như c kém ngh l c, có h i cho tương lai ra sao. B n hình dung nh ng ngư i
ham chơi, bi ng nhác mà b n quen bi t, nh l i tư cách, i s ng c a h , b n s khinh h
và không mu n b ngư i khác khinh mình, s p mình vào m t h ng v i h .
- Cách th hai là dùng t k ám th . M i ngày, trong lúc v ng, l p l i câu này nhi u l n:
“Tôi có ngh l c, không s khó nh c, tôi theo u i m c ích t i cùng và s thành công”.
Trong khi nói, b n ph i chú h t tâm th n và tin tư ng vào m i l i. Nhi u tác gi b o
phương pháp ó có hi u qu ch c ch n, b n thí nghi m xem sao, không t n công gì c .
- Cách th ba là l i d ng ngay nh ng tình c m có h i cho ngh l c. Gió th i ngư c,

nhưng m t thu th lành ngh khéo i u khi n nh ng cánh bu m thì gió ngư c thành gió
xuôi. Tánh làm bi ng, ng i khó nh c là t t chung c a loài ngư i, nhưng chính nh t t ó
mà t tiên ta m i nghĩ ư c cách dùng ng a, bò chuyên ch , r i ch t o ra bánh xe,
cánh bu m, phát minh nh ng xe p, xe l a, tàu thu , xe hơi, máy bay.
B n làm bi ng m i khi ph i d n d p c trong nhà ư? B n gi ng tôi l m. Mu n
m t công, sao ta không nghĩ cách bày bi n, x p t l i cho th t ? H c d ng ng là m t
vi c r t ngán, tôi bi t v y, nên ã dùng nh ng thu t ký c ch trong các sách v luy n ký
tính áp d ng mà h c cho mau nh . B n có thói v a chơi v a h c? Thì c tìm cách v a
h c v a chơi, ch ng h n làm m t t m th cho m i d ng ng m i như tôi ã ch trong
cu n “T h c thành công”. Cách y cũng tiêu khi n ư c y.
4. c t ch
Tình c m mà m nh quá thì thành th d c. Th d c có năng l c phi thư ng, làm tay sai r t
c l c c a ta. Tuy nhiên, khi lòng ta say mê thì có khó sáng su t, ta có th l m l n trong
hành ng mà h i l n, nên ngư i t ch ư c v n là ngư i d thành công hơn c .
Kh ng T hi u l ó khi ông khuyên môn gi cho th t tình ư c trung hoà, ng thiên
l ch khi nó phát ra. o Trung dung ó hi n nay ít ngư i theo, có k chê là nhu như c,
ho c nư c ôi, không giúp ta làm ư c vi c l n, cũng ch ng gi i quy t ư c v n nào
c . V chăng xã h i có nh ng c nh b t công mà ai cũng bi t nghi n răng oán h n ch
không th ghét m t c nh trung dung ư c. L i chê ó cũng có lý v m t phương di n nào
ó; nhưng riêng v s rèn ngh l c thì ít nh t trong bư c u, ta cũng ph i t p làm ch
ư c c m xúc c a ta, nghĩa là t p t ch .
Mu n v y, ta nên ráng bình tĩnh m i khi có m t c m xúc m nh, ng ưa chân múa tay,
p phá, hò hét. Có k ch trích b n ư? Lòng t ái c a b n b thương t n, b n nóng n y,
mu n ph n ng t c thì, nhưng không nên, c nén lòng gi n l i, th m nh ra m y cái ho c
u ng m t ly nư c l nh, ho c bư c u trong phòng và nh t nh ng th t ra l i nào t c
t n. Có v y, b n m i gi sáng su t suy nghĩ, r i th y c n ph i tr l i m i tr l i, có
tr l i thì tìm nh ng lý l xác áng, v ng ch c ch không không nói b y.
M t anh b n tôi b o vi t văn là ưa lưng cho ngư i ta m. Nhà văn d b ngư i ta ch
trích l m, v phương di n ó có l ch thua các ông ngh . Chính anh b n ó m i l n g p
bài báo nào m t sát mình thì coi xong, anh c t i, ba b n ngày sau m i c l i, r i th y

c n áp m i vi t, mà vi t xong cũng chưa g i ngay, l i c t i, i ít ngày sau s a l i k
lư ng ho c h i ý m t ngư i thân xem l i l có khi m nhã không, lý lu n có thiên l ch
không. Ch m t thái y cũng ch ng t anh là m t nhà văn ng n r i. c nh ng
bài Tr n Tr ng Kim áp nh ng l i ch trích c a Phan Khôi v b Nho giáo, ta cũng th y
ngay c là m t h c gi chân chính vư t h n nh ng k c m bút t m thư ng .
c bình tĩnh là d u hi u c a m t s c m nh tinh th n r t l n. Ta nên luy n nó th ng
nh ng c m xúc b ng b t c a ta, song cũng ng nên thái quá mà hoá ra l nh lùng, th n
nhiên n trơ trơ như s t á. M t ngư i mà vui bu n, gi n ghét không bao gi hi n ra nét
m t, thư ng là m t ngư i nham hi m, không ư c ai m n. H như bãi cát ư t b bi n,
coi thì ph ng phiu, mà ta không dám t i g n, s sa l y.
Nhi u khi khó nén d n ư c c m xúc vào áy lòng, mà n u d n ư c e cũng có h i cho
cơ th , cho th n kinh: trong nh ng trư ng h p y ta ch c n gi óc ư c sáng su t,
c m xúc phát ra m t cách i u hoà và n u nó ã l phát ra quá m nh thì k p nh n ngay
ư c s b t thư ng y mà i u khi n nó cho h p l ph i.
T p ư c c y, b n s làm ch ư c m i tình th , có th i ho thành phúc, ư c
k thù mà thêm b n quý giúp b n thành công.
TÓM T T
1. Trí tu và tình c m u có ch c năng quan tr ng trong s rèn ngh l c. Tình c m y
ta t i hành ng song ph i ư c trí tu hư ng d n thì hành ng m i sáng su t. Nhi u
ngư i vì thi u sáng su t mà th t b i, sinh ra chán n n, chí khí và ngh l c nh t i.
2. Ta nên l i d ng nh ng tình c m có ích cho ngh l c như lòng ham l i, ham danh, tình
yêu ngư i thân, yêu ng bào, yêu nhân lo i, yêu cái THI N, cái CHÂN, cái M .
3. ng th i ta ph i di t nh ng tình c m có h i cho ngh l c như lòng ham vui, tính làm
bi ng, s g ng s c, s k lu t.
4. Sau cùng ph i luy n c t ch i u khi n c m xúc, cho nó phát ra m t cách ôn
hoà, h p l ph i: song cũng không ư c nén m i c m xúc mà thành ngư i nham hi m.

P2 - Chương 2
Suy Nghĩ
Ngư i không m c ích như thuy n không lái
1. Ph n ông thanh niên trư ng ra không bi t mình mu n cái gì?
2. Ta mu n cái gì?
3. Ph i mu n cách nào?
Trong chương trên tôi ã xét trí tu và tình c m có ích và h i cho ngh l c ra sao và ch
cách dùng lý trí hư ng d n, i u hoà tình c m.
B t u t chương này tôi l n lư t xét phương pháp luy n ba năng l c c a ngh l c, t c
óc suy nghĩ, óc quy t oán và s c ho t ng.
1. Ph n ông thanh niên trư ng ra không bi t mình mu n cái gì?
i h không mu n thì không ư c m t cái gì c . Ngay nh ng ngư i trúng s c c
m t i u hoàn toàn do v n may mà cũng ph i mu n r i m i ư c, ph i mu n trúng s và
mua vé s r i m i trúng s . Nói chi t i m i công vi c làm ăn, sau khi mu n còn ph i b n
gan th c hành ý mu n hàng năm, hàng ch c năm; v y mà ta không bi t mu n thì làm sao
thành công ư c? Mu n qu th c là i u quan tr ng nh t i và bi t mu n là bư c u
thành công.
Kh n n i, trư ng h c l i không d y ta mu n. L i ó có v như ngoa, ph i chăng, b n?
H c sinh nào mà không mu n thu c bài, làm ư c bài, ư c th y yêu, ư c hơn b n,
ư c ph n thư ng, ư c thi u? Nhưng cái mu n ó chưa th c là mu n vì do thói quen
ch không do sáng ki n, mu n mà có khi không lư ng s c mình t ư c không, ho c
mu n mà không t l p m t chương trình th c hành. Ph n ông h c sinh c theo úng
l i th y d y, r i k thi u thiên tư thì th t b i, ngư i có thiên tư thì thành công, và s
thành công ó t nhiên quá, ít khi do mu n mà ư c. Cũng có m t s h c sinh có chí, t
v ch ư ng l i theo và quy t tâm th c hành, song s ó r t ít, m i l p may ra ư c
vài ba ngư i còn bao nhiêu u nhà trư ng và s ph n mu n cho mình c .
Chương trình và th i khoá bi u ư c quy nh m t cách r t t m , gi này h c môn này,

gi sau h c môn kia, c như v y hàng ch c năm, h c sinh không ph i t ý l a ch n,
quy t nh m t vi c gì nên khi trư ng ra, không ư c d t d n t ng bư c n a, h hoá b
ng , như ngư i m t phương hư ng. Ngay như s quy t nh quan tr ng nh t trong i h
là s l a ngh , h cũng không có ý ki n gì h t.
T i Pháp, m y năm trư c ngư i ta ã i u tra và th y già n a các c u tú phân vân không
bi t ch n ngh nào r i nh m m t theo l i khuyên c a ngư i khác mà ghi tên i vào m t
trư ng i h c. y là ngư i Pháp có nh ng s hư ng nghi p mà thanh niên còn hoang
mang như v y, tình c nh thanh niên nư c nhà m i ra sao?
Tôi còn gi m t b c thư c a m t b n tr h i tôi ph i theo m t chương trình nào t h c
các môn tâm lý, chính tr , văn chương, t ch c và các môn vô tuy n i n n a. B n y
chưa thông ti ng Pháp và hi n ương theo m t l p cán b thanh niên, t v chán n n vì
th y con ư ng i dài quá. Ai trong tình c nh ó mà không chán n n? M c ích không
rõ r t, mu n nhi u quá mà không t lư ng s c mình thì làm sao thành công ư c?
B n y còn khá, còn có thi n chí thì ít nh t cũng ã mu n h c thêm, còn bi t bao thanh
niên khác ch ng bi t mu n gì c , th y ngư i khác s ng ra sao thì cũng s ng như v y,
trư ng ra, tìm m t vi c làm nào ó, h p v i mình hay không, có tương lai hay không,
không c n bi t, mi n có ti n là , r i thì cư i v , có con, c báo m i bu i trưa và i coi
hát bóng m i t i th b y… r i lão, r i b nh, r i t , th là h t m t i s ng không m c
ích, m t i s ng vô nghĩa, vô v , g n như cây c .
N u cu i ban trung h c, ngư i ta rút b t chương trình m t môn nào ó và thêm m i
tu n m t gi t p cho h c sinh i u tra suy xét quy t nh l a m t ngh h p v i h , thì
l i cho h , cho qu c gia bi t bao!
Ch ng h n ngư i ta b o h c sinh k tên ba ngh mà h c sinh thích nh t, r i tra c u trong
các thư vi n, ph ng v n các trư ng d y v m i ngh và các ngư i ã làm nh ng ngh ó,
sau cùng quy t nh và l p chương trình th c hành quy t nh ó.
Như v y h c sinh t p có sáng ki n, nghiên c u, suy nghĩ, tìm hi u mình và bi t mu n, ích
l i g p m y nh ng bài h c thu c lòng v tri t lý ho c sinh v t h c.
2. Ta mu n cái gì?

Bi t mu n là bi t t h i:
- Ta mu n cái gì?
- i u ta mu n ó, th c hành ư c không?
Như tôi m i nói, ph n ông thanh niên s ng không m c ích. Trong s ó t t có nhi u
ngư i thông minh, ho t ng, kiên nh n, ch vì thi u m c ích mà không thành công,
không làm ư c vi c l n. H như nh ng con tàu có ng cơ r t t t mà thi u bánh lái,
theo gió theo nư c mà táp qua ông, trôi qua tây, b p b nh trên dòng, không mong gì t i
b n.
Trong i chi n v a r i, có lúc khan qu t, nhi u ngư i dùng kính hi n vi r i vào m t ng
bông gòn l y l a. Nh ng tia sáng m t tr i chi u qua m t kính, t p trung c vào m t
i m nh , ch trong mươi giây, làm cho bông gòn cháy en r i b c khói. Nh ng ho t
ng c a các b n thanh niên y vì thi u m t s t p trung vào m t m c ích, duy nh t mà
không có k t qu . Cho nên mu n rèn ngh l c, mu n thành công, vi c quan tr ng nh t là
v ch cho i ta m t m c ích, càng s m càng t t. B n mu n l a lý tư ng nào làm m c
ích; tuỳ s thích và kh năng c a b n: lý tư ng anh hùng, ho c lý tư ng bác ái, văn
chương, khoa h c… mi n lý tư ng ph i cao p và th c hành ư c, n u không, nó không
ph i là lý tư ng n a. V ch ư c m c ích là b n ã bi t mình mu n gì r i y.
Lyautey, m t v anh hùng c a Pháp, khi xét vi c gì cũng t h i câu này trư c h t “vi c gì
ây?”. Trong i s ng hàng ngày, ta cũng nên b t chư c ông, trư c khi làm vi c gì hãy
t h i “Ta mu n cái gì ây?”
M t anh b n tôi, m i u nh c t m t cái kho ch a hàng. C t chưa xong, anh i ý, b o
th phá i m t ph n, s a l i làm m t phòng thí nghi m, th theo ý anh; m t tu n sau
anh l i b o h ng ng công vi c vì anh ã nghĩ l i, không mu n xây phòng thí nghi m mà
mu n c t l i m t phòng gi y. Rút c c, t n kém nhi u mà phòng gi y c a anh không ra v
m t phòng gi y ch vì anh ã không bi t mình mu n gì.
M t bà n r t giàu có, m y năm trư c s ng t i m t t nh nh không ư c yên n. Th y
không tháng nào không có ngư i b b t cóc, ph i chu c m ng t n c ch c, c trăm ngàn
ng, bà ăn không ư c, ng không ư c, c xong cu n “Qu ng gánh lo i và vui s ng”
c a Dale Carnegie mà ch ng b t lo ư c chút nào. M t hôm g p tôi, bà phàn nàn r ng c
như v y bà s iên m t.

Tôi b o bà:
- Có ti n mà mi n này t t nhiên ph i lo. Sao bà không lên Sài Gòn cho yên?
- Lên sao ư c ông? Công vi c làm ăn c a tôi ây giao cho ai?
- N u không ki m ngư i giao ư c thì t m ngưng i, lên Sài Gòn làm công vi c khác.
- Làm ăn ương khá, mà ông b o tôi b i?
- Hay là, là bà th nh ngư i ti p xúc v i các ng phái y và ráng l y lòng các v ch
huy?
- Không ư c ông , ưa h m t l n thì l n sau h òi mư i, ri t r i làm bao nhiêu cũng
không cúng các ông y.
- Th thì ch còn m t cách n a là phòng th c c n th n r i m c k , t i âu thì t i.
- phòng c n m t cách nào ư c bây gi ? H có c ch c c p m t rình mình ngày và
êm, mình chưa làm vi c gì h ã bi t h t, không sao thoát h ư c âu.
Tôi cư i:
- Tôi xin ch u, không có ý ki n gì giúp bà thêm ư c n a.
Bà y cũng là ngư i không bi t mình mu n gì vì bà v a mu n làm giàu l i v a mu n
s ng yên n m t nơi thi u tr t t , gi a th i kỳ lo n l c. Trách chi c cu n “Qu ng
gánh lo i” bà v n ch ng b t lo ư c chút nào? Có ph i bà thi u ngh l c âu, nguyên
nhân ch là do bà mu n nhi u th quá.
3. Ph i mu n cách nào?
Ngư i Pháp nói: “Mu n là ư c”. Không ph i luôn luôn như v y. H i nh ta mu n ông
trăng trên tr i, l n lên ta mu n thành Nguy n Hu , Nguy n Du, mà có ư c âu? Ch khi
nào ta mu n nh ng i u có th ư c, s c ta làm n i thì mu n m i là ư c.
V y khi mu n, ta ng nên mu n nh ng cái trái ngư c nhau ho c nh ng i u ta làm
không n i. Ta ph i lư ng s c ta ã, ó là công vi c c a lý trí.
Tuy nhiên, cũng có vi c ta tư ng làm không ư c mà n u ta bi t áp d ng quy t c c a
Descartes, chia n i khó thành nhi u ph n t r i tu n t gi i quy t t ng ph n t m t thì r i
ta cũng thành công.
Ví d m c ích c a b n là u ư c b ng c p k sư vô tuy n i n, v nư c ch t o

nh ng máy vô tuy n i n r ti n cho nhi u ng bào ư c hư ng s phát minh ó c a
khoa h c. B n vì gia c nh, ph i thôi h c khi m i lên năm th ba ban cao ti u; như v y mà
t h c t ư c m c ích là m t vi c khó y. Nhi u ngư i trong tình c nh y, nghĩ
t i công phu h c t p có l c ch c năm (vì v a làm vi c v a h c), t t ph i chán n n. B n
có chí hơn, mu n th c hành cho ư c, chia con ư ng dài thăm th m ó ra làm nhi u
ch ng, ch ng h n:
- Ba năm u h c h t chương trình trung h c nh t c p.
- B n năm sau h c ti p chương trình trung h c nh c p.
Trong b y năm ó, b n c dành d m khi u b ng c p tú tài xong, có ti n xu t
dương h c hai ba năm v ngành vô tuy n i n.
ó là nh ng giai o n l n. B n l i tu n t l p chương trình trong m i năm h c h t nh ng
sách nào, v l p nào, r i l i l p chương trình cho m i tháng, m i tu n.
Làm xong công vi c ó r i, b n không nghĩ t i n i ư ng trư ng n a, ch chú ý vào m c
ích g n c a m i tháng, m i tu n thôi. Nh ng m c ích nh này cũng như nh ng bông
tiêu ch ư ng cho b n ti n t i m c ích xa là u b ng c p k sư vô tuy n i n. B n c
theo chương trình y mà ti n l n l n t ng bư c, không th y khó khăn gì c .
Nh t nh ph i theo phương pháp ó thì m i b n gan làm ư c vi c l n, nên chăng
nh ng xí nghi p mà t i chính ph các cư ng qu c cũng l p nh ng chương trình, k
ho ch dài h n, ng n h n; dài thì năm, mư i năm, ng n thì năm ba tháng.
Xin b n th t xét i, ã có th y l n nào ng i ngùng trư c m t vi c làm không? N u có,
b n th phân tích xem s e ng i do b n thi u kiên nh n, thi u ngh l c hay ch t i b n
không chia s khó khăn làm nhi u ph n t .
Bi t chia ra như v y thì mư i vi c b n mu n làm, ch c có tám, chín vi c làm ư c. Bi t
cách mu n, mu n cho h p lý, tìm ư c phương pháp gi i quy t nh ng khó khăn, t c th
là ngh l c tăng lên r i y. Nhi u khi chúng ta ch v ng suy xét và tính toán mà c l m
r ng mình kém ngh l c.
TÓM T T
1. Nhi u ngư i không làm ư c vi c gì mà c tư ng t i mình thi u ngh l c. S th c

ph n ông chúng ta không ho t ng ho c ho t ng mà th t b i vì ta không bi t ta mu n
cái gì, ho c mu n nh ng cái trái ngư c nhau, nh ng cái ngoài s c ta.
N u sáng su t mu n m t cách h p lý, r i l i bi t chia s khó khăn làm nhi u ph n
t mà tu n t gi i quy t t ng ph n t m t, thì mư i vi c khó có th làm ư c tám chín và
ngh l c c a ta, ch ng c n rèn luy n gì c , cũng t nhiên tăng lên r t nhi u.
2. N u b n chưa v ch m c ích cho i b n thì m t tu n này, b n suy nghĩ k mà l a m t
m c ích i r i xét xem nó h p v i kh năng c a b n không, b n th c hành nó ư c
ư c không.
M c ích nh r i, xin b n l p ngay m t chương trình ho t ng. Chương trình ó là bao
nhiêu năm? M i năm làm nh ng gì? Và m i tháng trong năm làm nh ng gì?

P2 - Chương 3
Quy t nh
Cái gì có th làm b t kỳ lúc nào, thì không bao gi ư c làm h t.
T C NG ANH
Chương III: Quy t nh
Cái gì có th làm b t kỳ lúc nào, thì không bao gi ư c làm h t.
T C NG ANH
Chăm chú rình cơ h i, khôn khéo và m nh b o n m l y nó, hăng hái và kiên nh n dùng
nó, ó là nh ng c thành công.
AUGUSTIN PHELPS
1. Ngư i kém ngh l c không bi t quy t nh mau
Ngư i ta thư ng cho nh ng ngư i do d không bi t quy t nh là kém ngh l c. S nh n
xét ó r t úng.
Tr m t s ít ngư i không bi t t suy nghĩ l y và luôn luôn ngư i khác d t d n, còn
ph n ông u mu n t l a ư ng i, có sáng ki n, mu n làm vi c này vi c khác song
n khi quy t nh thì mư i ngư i có n b y tám quy t nh v ng v ho c ch m ch p,
l m t cơ h i.
V y mu n rèn ngh l c thành công thì sau khi v ch m c ích như chương trên tôi ã
ch , ph i xét h t nh ng phương ti n có th dùng ư c r i l a m t phương ti n t t nh t
th c hi n. Ph i suy nghĩ k r i ghi rõ t ng giai o n, cách th c trong chương trình th c
hành sau kh i thay i ý ki n mà quy t nh i, quy t nh l i ba b n l n, như anh b n
xây c t kho hàng tôi ã k trên.
2. Trong nh ng vi c nh ta thư ng do d nh t
Nguy t san Selection Reader’s Digest tháng 5 năm 1955 ăng m t bài tuỳ bút lý thú c a
H. Ellis. Ch c b n ã bi t, bên Âu, nhà nào cũng có lò sư i thư ng t b ng c i và m i
năm m t hai l n ph i g i th t i c o mu i khói óng trong ng khói. M t bu i t i n ,

m t ông ch nhà th y khói và tàn l a b c mi ng ng khói lên nhi u khác thư ng bi t
r ng trong ng khói có m t c c khói l n ương cháy. Ch c n m t thùng nư c vào
mi ng ng khói là êm, nhưng không có cách nào leo lên ó ư c. Ông ta suy nghĩ, do d
không bi t nên g i s ch a l a hay không. Ti ng n l p b p tăng trong ng khói, bà v
ho ng, ông ta ph i kêu i n tho i; còn ương do d chưa bi t nên nói sao, vì chưa ph i là
ám cháy, thì nhân viên s Ch a l a h i a ch ông ta r i c t li n. M t phút sau l a ã
t t, khói g n h t tuôn thì m t i lính r m r v i xe hơi, v i vòi r ng ào t i. Ông ta m c
c quá, ch còn cách là cư i xoà và khui rư u ãi i lính.
Truy n không có chi nhưng vi t b ng m t gi ng hài hư c c bi t c a dân t c Anh và
ch a m t tâm lý r t úng: trong nh ng vi c quan tr ng, b t kỳ ngư i nào cũng quy t nh
mau ư c vì không có cách gì l a ch n, còn trong nh ng vi c l ng nh ng, ch nh ng
ngư i sáng su t, có tư cách m i tránh ư c t t do d . N u căn nhà ó phát ho thì ông
ch y ã kêu s Ch a l a li n; nó chưa cháy, ch m i có th cháy ư c thôi, nên ông ta
m i khó nghĩ. Trong i, nh ng bài toán nh l i thư ng khi khó gi i quy t hơn nh ng bài
toán l n.
Sáng ch nh t, ng d y, chưa bi t làm gì cho h t ngày, b n ng i lơ mơ suy nghĩ, n a
mu n n m nhà c n t cu n ti u thuy t, n a mu n i Th c l i. Ăn sáng xong, b n
v n còn lư ng l , sau t nh : “Thôi, i Th c”. B n b n qu n áo, nhưng v n không
hăng hái i, l i nghĩ n m t b phim r p Casino, r i b n i ra i vào, năm l n b y lư t,
mà v n chưa quy t nh ư c là i âu. K ó m t ngư i bà con t i thăm, b n ti p
chuy n, khi ngư i ó ra v , ngó ng h thì quá gi coi hát bóng và i Th c, b n bèn
thay qu n áo, n m trên gh u, m ti u thuy t ra c.
Ai ã ch ng có nhi u l n do d trong hàng gi trong nh ng vi c l t v t như v y? Thói ó
có h i cho ngh l c, ta ph i di t nó.
Khi l a m t cu n sách, m t th v i may áo, ta t cho ta vài phút suy nghĩ thôi r i
quy t nh ngay.
N u có ai h i ta:
- Hai th này, ông thích th nào?
thì ta không ư c tr l i:
- Th nào cũng ư c.
ho c:
- Tuỳ ý ông.

Có l s l a ch n ó không quan tr ng gì th t và l y th này hay th kia thì cũng v y,
nhưng thái không bi t quy t nh ó nh t nh ph i b .
M t cách công hi u n a t p quy t nh là m i t i, trư c khi i ng , l p chương trình
rõ ràng cho công vi c hôm sau r i th c hành cho ư c chương trình y.
3. Bên tình bên hi u
Tuy nhiên cũng có nhi u trư ng h p quan tr ng làm ta trù tr r t lâu. Nh ng lúc y,
trong thâm tâm ta có s chi n u gi a hai ba tình c m, th d c, và ta au kh l m. S
chi n u ó thư ng ư c dùng làm tài cho nhi u ti u thuy t, k ch, tu ng b t h ông
và tây. Bi k ch Le Cid c a Corneille d ng trên s xung t gi a hi u và tình, và Nguy n
Du cũng ã t n i o n trư ng c a Thuý Ki u khi bán mình chu c cha.
Tuỳ tính tình m i ngư i, tuỳ s giáo d c trong gia ình và tuỳ hoàn c nh xã h i mà hi u
th ng ho c tình th ng, danh d oàn th th ng hay h nh phúc cá nhân th ng, mà s xung
t - t c s do d - kéo dài hàng tu n, hàng tháng hay ch trong m t êm, m t bu i. Càng
kéo dài thì ch hi u ho c danh d oàn th càng khó th ng. ây, lý trí gi m t a v
r t nh ; th ng hay b i ph n nhi u do tình c m, phong t c, cho nên t p cho tr theo con
ư ng chính t h i nh , cho tâm h n chúng th m nhu n nh ng tình c m cao p cũng là
m t cách rèn ngh l c cho chúng sau này chúng d quy t nh trong nh ng s xung
t y.
4. ng s s ng
Mu n quy t nh mau và úng, nhi u khi ta ph i bi t ng s s ng .
M t trong nh ng vi c quan tr ng nh t trong i là l a ngư i b n trăm năm. i ta sư ng
hay kh , thành công hay th t b i m t ph n l n do s quy t nh y mà trư ng h c ch ng
hư ng d n ư c chút gì trong vi c l a ch n y c . Chương trình ban trung h c có dành
m t hai gi luân lý gi ng v hôn nhân, ch tính cách thiêng liêng c a nó và nh c h c
sinh nên nghĩ n c h nh, h c th c, s c kho c a ngư i mình mu n ch n, ch ng
nghĩ n s c p, ti n c a… toàn là nh ng i u vô b vì h c sinh nào mà không bi t l
ó?
i u quan tr ng nh t là khi l p gia ình ta không nên s s ng mà nên s n sàng ch u trách
nhi m v cu c s ng chung c a ôi bên và nh n s may r i trong i, thì không sách nào

không chương trình nào d y c , thành th m t s ông thanh niên - ph n nhi u là nh ng
ngư i có tâm h n – e ng i, do d khi quy t nh v hôn nhân n n i b l nh ng cơ
h i mà sau này ph i ân h n.
Nhi u h c sinh cũ, thân tín c a tôi t ra tâm tr ng ó và vi t nh ng b c thư thành th c,
c m ng phô bày n i lo s r t rè c a mình và nh tôi ch b o nên gi i quy t ra sao. c
nh ng b c thư y, tôi th y các b n tr ó u m c t t s s ng. H s vì nh ng nguyên
nhân không áng gì c , s vì “bên ngư i ta” nghèo, vì gia ình ngư i ta ông con, còn
cha m , ông bà, vì mình còn m già, ra riêng thì ai nuôi m , vì “ngư i ta” tuy ngay
th ng, t t b ng, có chí nhưng tính tình có lúc không ư c ôn hoà m y vì cư i r i s ph i
theo ch ng i xa, vì s c y u, s sau này săn sóc con cái không ư c, vì “ngư i ta” là
ngư i Trung, ngư i B c ho c Nam (Tr i v i t! tư ng âu như m t ngư i trên thu tinh
v i m t ngư i trên ho tinh ch !)… th t là nh ng nguyên nhân mà tôi không sao
tư ng tư ng n i!.
Tôi ã khuyên nh ng b n tr ó c l i chương “M t nh l di t ư c nhi u n i lo l ng”
trong cu n Qu ng gánh lo i và vui s ng c a Dale Carnegie .
Trong chương ó, tác gi thú r ng ông cũng ã có lúc s nh ng cái r t vô lý: ông vi t:
“H i nh , tôi s ng m t tr i ru ng t i Missouri và m t hôm, trong lúc giúp má tôi l y
h t anh ào, t dưng tôi oà lên khóc. Má tôi h i: “Cái gì mà khóc v y”.
Tôi s t sùi áp: “Con s s p b chôn s ng”.
Th i y óc tôi y nh ng lo l ng. Tr i s m sét, tôi lo s b sét ánh. Tr i làm m t mùa,
tôi lo ói. Tôi lo s s ph i xu ng a ng c. Tôi ho ng lên khi nghe m t a b n l n do
s c t m t tai. Tôi lo s các cô gái cư i tôi khi tôi gi nón chào các cô. Tôi lo s sau này
không có cô nào ưng tôi. Tôi lo l ng không bi t m i nghinh hôn xong, s nói v i v tôi
câu gì. Tôi tư ng tư ng s làm l cư i t i m t nhà th thôn quê r i ng i chi c xe song mã
có di m r mà tr v tr i. Nói chuy n gì v i v tôi su t quãng ư ng v tr i ó? Làm sao
ư c? Tôi suy nghĩ h ng gi t i nh ng v n ng tr i ó trong khi cày ru ng.
Và ngày tháng qua, tôi th y r ng chín mươi chín ph n trăm nh ng n i lo l ng y không
bao gi x y t i”
Ph i có t ng tr i m i th y l i ó là úng và h u h t nh ng n i lo l ng c a ta u do

tư ng tư ng mà ra c .
Các b n tr trên kia cũng tư ng tư ng nh ng n i khó khăn r i nghĩ r ng m ch ng còn
thì c nh làm dâu s c c kh , ho c h có ch ng thì nh t nh ph i l i o v i m , ho c
B c, Trung, Nam không sao hi u nhau ư c… mà s th c thì trong s trăm bà m ch ng
th i nay có t i chín ch c bà chi u con dâu hơn con gái, nhi u chàng r săn sóc m v như
m mình và B c, Trung, Nam ch là nh ng tên trên b n do s a lý à L t v t
h i Pháp thu c.
Các thanh niên y l i có t t này là ư c mong nh ng ngư i b n trăm năm hoàn toàn v
m i phương di n, mà không t xét chính mình có hoàn toàn hay không. i, không có
gì hoàn toàn c , ch ng nói chi trong vi c hôn nhân, n m i vi c làm ăn cũng v y, i
cho dò trăm ph n t t thì su t i ch ng làm ư c vi c gì h t.
T i sao l i tham lam v y? Tôi ch c n m i vi c ư c 60 ph n t t, còn 40 ph n x u cũng
cho tôi quy t nh r i vì trong 40 ph n trăm x u, tôi còn mong hoàn c nh s giúp tôi
và chính tôi s g ng s c i nó thành t t ư c ít nhi u.
Tôi xin tr l i thí d v hôn nhân. N u b n gái nào ư c m t thanh niên có h c, ng
n, có ngh nhưng nghèo, hay au v t, thì tôi cho là 60 ph n trăm t t r i y. Ngư i ó
hay au v t nhưng n u i s ng gia ình ư c vui v , v bi t săn sóc và g p ư c thu c
hay thì ngư i ó s m nh, ph n x u s thành t t, và như v y ph n t t s tăng lên ư c
ch ng h n 10% n a là 70%. Nghèo là m t i u b t l i, nhưng chính nh ng ngư i nghèo
thư ng có chí và ch nh ng ngư i nghèo m i có chí l n, n u khéo khuy n khích ch ng,
cùng nhau ra s c làm ăn thì ph n t t l i tăng thêm ư c n a.
Ta ph i can m ch u trách nhi m v i ta, th n nhiên nh n i u x u r i ráng c i thi n
nó. H nh phúc không t nhiên trên tr i r t xu ng, chính ta ph i t o nó ra và ch khi nào
ta t t o ư c h nh phúc cho ta thì ta m i áng hư ng nó, hư ng nó ư c lâu. Th h nh
phúc tr i cho ho c ngư i khác em l i không b n, không kích thích, không nâng cao tâm
h n con ngư i.
V y khi còn do d trư c m t vi c quan tr ng, b n nên chia t gi y làm hai c t, trên m t
c t ghi nh ng i u t t, nh ng cái l i, trên m t c t ghi nh ng i u x u, nh ng cái h i, r i
so sánh n u ph n x u hơn ph n t t thì quy t nh ngay i, ng ph n x u ám nh b n
n a, mà c can m nh n nó tìm cách th ng nó, i nó thành t t, chuy n ho thành

phúc.
Ta cho i ta là m t a ng c thì nó là m t a ng c; cho nó là m t trư ng ua trong ó
ngư i nào cũng nh m m c ích H NH PHÚC, mà ch y t i, thì nó là m t trư ng ua.
B n nghĩ sao? M t trư ng ua thích hơn hay m t a ng c thích hơn?
5. Khi h i ý ki n ngư i khác
Khi ta quá do d , nh t là khi có s xung t gi a các th d c c a ta ho c gi a lý trí và
tình c m, óc ta thư ng kém sáng su t, ta nên h i ý ki n nh ng ngư i thân t ng tr i hơn
ta.
Tuy nhiên, b n nên nh hai i u dư i ây:
- ng h i ý ki n c a nhi u ngư i quá, nh ng ý ki n ó có th trái nhau và b n s thêm
phân vân. C nhân khuyên c t nhà thì ng c t bên l ư ng cái vì ngư i nào i ngang
cũng ng l i nhìn r i k chê ch này, ngư i chê ch kia, ngư i mu n s a b c tư ng
phía trư c, ngư i mu n phá mái hiên phía sau… ri t r i b n s nh c tai, hoang mang và
rút c c ngôi nhà ch ng còn cái v gì c .
La Fontaine trong bài ng ngôn Hai cha con ngư i xay b t và con l a ã t tâm tr ng và
hành ng xu n ng c c a m t ông già xay b t cùng khiêng l a v i con em t i ch
bán, như ta khiêng heo v y. M t ngư i trông th y, phá lên cư i. Ông già bi t mình kh ,
c i trói cho l a l a i. R i ông cho con cư i l a còn mình l m theo sau. M t ngư i
th hai chê ông, già mà làm m i cho tr . Ông bèn leo lên lưng l a, con ông cu c b .
M t b n con gái th y v y, trách ông không bi t cưng con, b t con l o o theo sau. Ông
cũng nghe, cho con cùng cư i l a v i ông. i ư c m t quãng, m t b n ngư i n a b o
ông iên, b t l a ch t i hai ngư i thì chưa t i ch , l a ã ch t r i, còn âu mà bán. C
hai cha con l i leo xu ng, i b . M t chàng n trông th y, cư i là có l a mà không bi t
cư i, th t ngu như l a! Ông già t c quá áp: “Tôi ngu như l a th t, tôi nh n v y, tôi thú
v y, nhưng t nay, dù ai chê, ai khen, ai nói gì thì nói ho c ch ng nói gì cũng m c, tôi c
làm theo ý tôi thôi”.
Không nghe l i ngư i khác, không ph i là khôn. Ta v n nên h i ý ki n c a nh ng ngư i
mà ta tin là sáng su t, nhưng ta ng nên làm theo ý m i ngư i, mà ph i suy nghĩ r i
quy t nh l y, không ư c ngư i khác quy t nh thay mình, b t kỳ trong vi c l n,
vi c nh ; n u không ta s m t cá tính và ngh l c ta s suy gi m.

Tôi quen m t ngư i i mua cái nón, cái cà v t cũng v l a cho, vi t m t b c thư
thư ng thăm b n cũng h i v “như v y ư c không”, th m chí n làm cái ơn khi u n i
cũng c y v làm “quân sư”, v ng v thì h i ý con, ý cháu, mà ông ta là m t v th m phán
ch , còn bà v không có b ng c p ti u h c. Nh ng ngư i như v y làm sao mà t l p
ư c.
6. Ph i bi t n m l y cơ h i
Quy t nh mau và úng r i thì n m l y cơ h i là m t i u ki n thành công.
Ngư i La Mã hình dung cơ h i là m t v th n ch có tóc ph n trán, còn phía sau u
hói, nên mu n n m cơ h i thì khi nó v a t i, ph i ch p l y li n, k o nó ch y thoát mà
không sao u i k p.
Trong i, bi t bao tai n n x y ra ch vì ngư i ta ch n ch , b l cơ h i. M t thuy n
trư ng n k chuy n có m t l n gi a cơn dông to, g p m t tàu nh lâm nguy. Ông b o
thuy n trư ng chi c tàu nh ó cho hành khách qua tàu ông. Ngư i kia do d , xin ông
i t i sáng xem sao ã. Ông i, t i sáng th y chi c tàu nh ã chìm l m t h i nào r i.
M t chuy n xe l a ch t máy gi a ư ng. Ngư i s p xe bi t s p có m t chuy n khác
ch y t i, b o ngư i th máy t èn ra hi u cho chuy n y bi t mà ng ng. Ngư i th
máy trùng trình, b n thêm chi c áo l nh, u ng m t ly rư u r i m i th ng th ng t èn,
xu ng xe, em t trên ư ng r y cách u xe trăm thư c, nhưng v a m i bư c ư c
mươi bư c thì chuy n xe sau ã m m t i và âm vào chuy n trư c. Hàng trăm hành
khách ch t và b thương. Ngư i th máy hoá iên, t ó, su t ngày êm, c m chi c èn
i lang thang ph phư ng, mi ng luôn luôn l m b m: “Tr i ơi! N u tôi bi t v y!”.
Nguy n Hu không bi t n m cơ h i quân Thanh ương say sưa ăn t t, ch ng phòng gì
c mà t n công như vũ như bão tr n ng a thì ông có ư c dân t c suy tôn là
nh t anh hùng không? C i ông có công ó áng ghi nh t và ch trong có m y ngày,
ông ã chi m ư c lòng tôn sùng c a h u th .
Nã Phá Luân cũng có chi n thu t như ông, coi nh ng phút có l i cho mình là nh ng phút
quan tr ng nh t trong m i tr n. Bi t n m l y nh ng phút ó thì th ng, b qua thì b i. Ông
b o ông ã th ng ư c quân Áo vì quân Áo không bi t giá tr c a năm phút. V y mà có
l n ông ã l m l . Sáng ngày cu i cùng c a tr n Waterloo, ông ã t n công tr m t m t

lúc, ông thua, ph i b ày qua o Sainte Helène, làm cho v n m ng nư c Pháp thay i
h n.
Th i gian trôi ch y u u, nhưng có nh ng phút quan tr ng hơn m t năm, nh o t
ư c i c a m t ngư i, có khi c a hàng ch c, hàng trăm tri u ngư i n a.
TÓM T T
1. Mu n rèn ngh l c, ph i t p quy t nh mau và úng. Trong nh ng vi c nh h ng ngày
ta thư ng hay do d . T t ó có h i cho ngh l c, nên trong nh ng trư ng h p y, ta ph i
t t phép t c này: ch ư c suy nghĩ trong vài phút thôi r i quy t nh ngay.
2. Trong nh ng vi c quan tr ng, s xung t gi a các th d c có th làm cho ta lư ng l
r t lâu. Nh ng lúc ó, ngư i nào ã quen theo con ư ng chính, bi t hy sinh ít nhi u
h nh phúc cá nhân, thư ng d quy t nh sáng su t và l làng hơn c . ó là công c a
giáo d c, c a s tu luy n trong lâu năm.
3. Ta ng nên s s ng, ng i nh ng cơ h i r t t t r i m i ho t ng. Nh ng cơ h i
ó r t hi m, có khi i su t i không g p. V y h g p m t cơ h i hơi t t, ta cũng nên
n m ngay l y nó, r i c i thi n nó, t t o ra cơ h i t t hơn, như th thành công m i áng
quý.
4. Ta có th h i ý ki n ngư i khác trư c khi quy t nh, nhưng ch nên h i vài ngư i thân
t ng trư c hơn ta; ng h i nhi u ngư i quá, s ý ki n m i ngư i m t khác mà ta thêm
hoang mang.
H i ý ki n r i chính ta quy t nh l y, nh t nh không ư c ngư i khác quy t nh
giùm mình.
5. Bi t n m l y cơ h i là m t i u ki n thành công. Có nh ng phút quan tr ng hơn
m t năm, nh o t ư c i c a m t ngư i, có khi c a hàng ch c, hàng trăm tri u ngư i
n a.

P2 - Chương 4
Hành ng
Hành ng là phát bi u, tuyên b ngh l c c a ta
J. PAYOT
B n yêu i không? N u có, thì ng phí thì gi , vì i s ng làm b ng thì gi .
FRANKLIN
1. Không có ngày mai. Ph i p s t trong khi nó còn nóng
QUY T nh ã ph i mau – mau ch không v i vàng – mà hành ng cũng ph i t c thì.
N u quy t nh r i mà lâu m i th c hành thì cũng vô ích vì càng ch n ch , ta càng
m t hăng hái, càng th y công vi c khó khăn r i ch ng bao gi làm n a.
Maria Edgeworth nói: “Không có lúc nào b ng ư c lúc hi n t i. Hơn v y n a, ch trong
lúc hi n t i m i có năng l c. Ngư i nào không th c hành ngay nh ng quy t nh c a
mình thì không có hy v ng gì th c hành nó v sau. Nh ng quy t nh ó s b tiêu tan
trong s g p rút c a i s ng hàng ngày và s chìm trong vũng bùn c a tính u o i.
Th c v y, m t công vi c làm ư c hôm nay mà không làm thì ngày mai khó mà làm
ư c vì ngày mai còn có nh ng công vi c c a ngày mai. Nh ng ngư i thành công nh t,
làm ư c nhi u vi c nh t chưa ch c ã thông minh, tài gi i nh t mà m t ph n l n ch nh
c mau m n, lúc nào cũng s n sàng làm ngay m t công vi c ph i làm.
Có ngư i h i Walter Raleigh: “Ông có cách nào mà trong m t th i gian ng n như v y
làm ư c nhi u vi c như v y?” Ông áp: “H có vi c thì tôi làm ngay”.
M t chính khách Pháp, n i ti ng là làm vi c nhi u, cũng tuyên b tương t như v y: “Tôi
không bao gi n ngày mai công vi c gì tôi có th làm ư c hôm nay”.
Ta ng t n công theo u i cái ngày mai, nó h a h n nhi u l m mà gi ư c r t ít.
“Ngày mai là l i cám d c a Ma vương. L ch s y nh ng n n nhân c a nó, nh ng k
ho ch ph i b d , nh ng quy t nh không th c hành ư c.” “Ph i p tan s t trong khi
nó còn nóng”. Nh ng câu ó ph i là châm ngôn c a nh ng ngư i mu n thành công.

2. T p trung tinh th n vào công vi c
Trong khi làm vi c ph i t p trung tinh th n vào công vi c.
m t chương trên tôi ã l y vi c dùng kính hi n vi mà l y l a ch hi u qu c a s t p
trung tư tư ng; l i cũng ã k gương c a Coleridge vì không bi t chú ý vào vi c mà b
phí thiên tài c a mình. Con ngư i ó lúc nào cũng mơ m ng, khi ch t l i b n v n công
vi c nghiên c u v siêu hình h c và th n h c mà không công vi c nào hoàn thành c !
Có s c thông minh tuy t v i như ông, ích l i gì âu, nên Carlyle nói r t úng: “Ngư i
m nh nh t, khéo nh t mà t n mát s c l c c a mình vào nhi u vi c quá thì cũng không
làm ư c gì c ; còn m t ngư i y u nh t, t p trung t t c khí l c vào m t vi c thì cũng
làm ư c vi c l n. M t gi t nư c r t hoài vào m t ch , lâu cũng c th ng ư c á còn
c m t ng n thác ào ào tràn qua phi n á có l i ư c d u v t nào âu?”
M t ngư i h i Charles Dickens bí quy t thành công c a ông. Ông áp: “Tôi làm vi c gì
cũng h t tâm trí vào nó.”
Edwad Bulwer Lytton cũng nói: “Nhi u ngư i h i tôi “T i sao ông vi t ư c nhi u sách
như v y?”. Câu tr l i c a tôi s làm cho b n ng c nhiên. Tôi áp h r ng: “Tôi vi t ư c
nhi u sách là nh làm nhi u vi c m t lúc (…) Tôi ã c nhi u sách b ng ph n ông
nh ng nhà trí th c ương th i. Tôi cũng i du l ch nhi u, tôi làm chính tr và nhi u vi c
khác, ngoài ra tôi còn xu t b n kho ng sáu ch c cu n sách trong s ó vài cu n c n
nghiên c u c bi t mà tôi ã b ra bao nhiêu thì gi h c, c, vi t? Ch có ba
gi m i ngày thôi, có khi còn ít hơn, như trong nh ng kỳ h p Qu c h i. Nhưng trong ba
gi ó tôi chú h t tinh th n vào công vi c c a tôi”.
Cách làm vi c ó, ng làm nhi u vi c m t lúc, chú h t ý vào công vi c – là cách có hi u
qu nh t, cách c a Nã Phá Luân, c a Foch: hai v danh tư ng này chia m i vi c làm
nhi u ph n r i chăm chú gi i quy t l n l n t ng ph n m t.
Làm nhi u vi c m t lúc d sinh m t óc vì óc b níu kéo m i phía. Michelet trong m t b c
thư g i cho Goncourt nói, h i ông ba mươi tu i, b ch ng nh c u d d i kinh niên, vì
ông ph i lo nghĩ nhi u vi c m t lúc. Sau ông quy t nh vi t sách. T ó óc ông ch chăm
chú vào m t vi c và ông kh i b nh.

T p trung tư tư ng là m t thói quen d luy n. Ta l a m t vi c say mê, ch ng h n v , làm
toán, ánh c , chơi ch c ngang c d c t p trung tinh th n. M i u t p trung
mươi, mư i lăm phút, sau tăng d n lên và làm nh ng vi c ít say mê hơn như vi t văn, h c
ngo i ng …
P. C. Jagot trong cu n Mémoire (Ký tính) b o nh ng thói quen như huýt sáo, rung ùi, gõ
xu ng bàn… trong khi làm vi c giúp ta d chú ý: khi nào ta s p ãng trí thì nh ng c
ng ó nh c óc ta tr l i công vi c. Theo tôi, ó ch là c thuy t , v t t ã úng; nh ng
thói quen ó cũng như t t nghiêng u, m m môi m i khi vi t c a các em bé, b ư c thì
càng hay.
L i khuyên sau ây c a J. de Caurberive áng theo hơn. Ông b o sau m t lúc làm vi c, ta
th y d ãng trí là óc ta ã b t u m t r i, nên cho nó ngh m t chút và trong khi ngh ,
nên thâm hô h p . Thâm hô h p nh ng lúc ó có hai cái l i: trư c h t là quên công vi c
i óc ngh ngơi; sau n a, ta hít th ư c nhi u không khí hơn, máu ta s thêm dư ng
khí mà ch y lên óc, làm óc thêm minh m n.
Ta l i nên t p cho óc ngh ngơi lúc nào tuỳ ý ta, nghĩa là h ngưng làm thì có th quên
h n công vi c i. i u ó khó hơn t p trung tư tư ng. B n nào thu c h ng th n kinh ch t,
t t ã nh n th y m i khi làm vi c trí óc hơi khuya thì tr n tr c khó ng l m. Óc như b
công vi c ám nh hoài. Như v y mau m t s c mà làm vi c không ư c nhi u. Ngư i ta
nói Nã Phá Luân có tài dù ch n ba quân h th y m t, mu n ng là có th ng ngay trên
lưng ng a ư c, nh ng năm, mư i phút thì năm, mư i phút sau, không c n ai ánh
th c, cũng t nh d y. Tài ó do tr i phú, tôi chưa nghe nói ai t p ư c mà cũng chưa th y
sách nào ch cách t p.
3. Ph i di t thói mơ m ng
Mu n chú ý, ta ph i di t thói mơ m ng, nh t là thói mơ m ng tình ái c a thanh niên, nó
g i thú nh c d c và làm cho con ngư i bi ng nhác, ươn hèn. Không gì h i ngh l c b ng
nó.
Cu i th k trư c, th k lãng m n Pháp, Jules Payot, trong cu n L’education de la
volonté (Hu n luy n ngh l c) ã nhi t li t m t sát phong trào mơ m ng. Ông mư n o n
dư i ây trong k ch Le mariage de Figaro ( ám cư i Firago) c a Beaumarchais t
thanh niên th i y.

“Chérubin la: Tôi không còn bi t tôi là cái gì n a; ít lâu tôi th y ng c tôi r o r c, ch
trông th y m t ngư i àn bà là tim tôi p m nh, nh ng ti ng ái tình và khoái l c làm cho
nó rung ng, xao xuy n. Tôi th y c n ph i nói v i m t ngư i nào ó: “Ngư i ơi! Tôi
yêu ngư i”! Nhu c u ó kh n thi t t i n i tôi v a ch y v a nói trong vư n, nói m t
mình, nói v i (…) anh, v i cây, v i gió… Hôm qua tôi g p Mareeline…
Suzanne cư i: Ha! Ha! Ha! Ha!
Chérubin: T i sao không? Ch y là àn bà, ch y chưa ch ng. M t ngư i àn bà! Chao
ôi!
Nh ng ti ng y sao mà êm m n th !”
Tâm tr ng thanh niên Pháp sau khi thua Ph năm 1870 n m t như v y ó! Do văn
chương Pháp, nó truy n qua nư c ta và trong kho ng mư i lăm năm, t 1925 n 1939,
thanh niên ta cũng mơ m ng không kém. Gái trai u ngâm nh ng bài Khóc thu c a
Trương Ph , u say mê Attala, René c a Chateaubriand, Tuy t H ng l s c a T Tr m
Á, T Tâm c a Hoàng Ng c Phách, H n bư m mơ tiên c a Khái Hưng và thu c lòng
nh ng câu thơ c a Xuân Di u.
Là thi sĩ nghĩa là run v i gió
Mơ theo trăng và vơ v n cùng mây
linh h n ràng bu c b i muôn dây
Hay chia s b i trăm tình yêu m n
Ngư i ta ua nhau nh y m, “xu ng xóm”, u ng rư u, hút thu c phi n, n m tay nhau i
ch t ph phư ng, ca vang lên nh ng i u như Jai deux amours, mon pays et Paris (!), r i
hiu hiu t c r ng s ng như v y m i là s ng, có “b c ng” như v y m i là vui v tr
trung, m i không ph i là c Lý ình Dù, m i áng m t là thanh niên c a th k . Ngư i
ta yêu nhau r i xa nhau, r i than, r i khóc, r i t t h Hoàn Ki m và h Trúc B ch, t
t mà l a nh ng ch nư c nông nh t, và g n nh ng quãng ư ng ông ngư i qua l i
nh t.
M y năm trư c, phong trào y có lúc mu n tái phát. Nh ng ngư i có nhi t tâm hô hào
o, c m ng t nh ng ti u thuy t khiêu dâm; nhưng nh ng truy n dài truy n ng n “anh
anh em em” thì hi n nay v n còn nhan nh n y các quán sách. Nh ng ti u thuy t này
tuy không quá tru l c nhưng v n có h i l n vì v n làm cho thanh niên mơ m ng ái tình.

Tôi bi t r ng ái tình c n thi t cho i ngư i, song lúc nào nó cũng th a thãi r i, còn nh c
i nh c l i t i nó làm chi, ch thêm n i giáo cho gi c. Còn nhi u tình c m cao thư ng như
lòng thương ngư i, bênh v c k y u, lòng khoan h ng, tính nh n n i, tình oàn k t… sao
ngư i ta không dùng làm tài xây d ng nh ng c t truy n có ích cho s giáo d c
thanh niên?
Không sáng tác ư c thì d ch. Nhi u ti u thuy t c a J. London, Tolstoi, A. J. Cronin,
Dickens, A. Gide, A. Daudet, J. Steinbeck… ã làm cho thanh niên kh p th gi i say mê,
t i sao l i không ư c thanh niên Vi t Nam thư ng th c?
c sách là m t nhu c u như ăn u ng, mà c hoài m t lo i sách nào thì ta cũng s quen
v i nó, cũng như quen ăn t thì th y t ngon, quen u ng rư u thì thành nghi n rư u.
Chính ph , các nhà văn ngh và các nhà giáo nên t p cho thanh niên thư ng c r i thích
c nh ng tác ph m b ích lành m nh. Ngư i ta ã c m bán thu c phi n, nhi u nư c ã
c m bán rư u m nh; còn th thu c phi n và rư u c tinh th n sao không c m tuy t i?
Ta l i nên t p cho thanh niên m i khi t b t g p mình mơ m ng thì làm ngay m t vi c gì
cho óc kh i b n nghĩ; n u không thì i t m nư c l nh ho c v n ng th d c.
Nh ng vi c ó, thanh niên nào làm cũng ư c mà không c n có m t ngh l c phi thư ng.
Không làm ư c là t i không quy t chí mu n làm y thôi.
4. Nh ng lúc b i
Tôi ư c bi t m t ngư i ã kiên nh n b ra úng m t tu n l mua m t cây dù en.
Ông ta i h i h t nh ng ti m bán dù trong châu thành, tìm ư c m t ti m giá h nh t,
nhưng ã mua ngay cho âu, còn tr i tr l i, m i ngày m t l n tr giá b n năm lư t,
làm cho ch ti m b c mình, ph i bán r cho ông “kh i th y b m t ông n a”. Tính ra
ông ã t n ít nh t là mư i gi mua r ư c b y ng.
Ai cũng b o thì gi là ti n b c nhưng r t ít ngư i bi t coi thì gi là ti n b c như Franklin.
Ngư i ta k chuy n có h i ông m m t nhà in nh và bán sách. M t ngư i l i h i giá m t
cu n. Ngư i bán hàng áp: “M t ng”. Ngư i ó xin b t giá, ngư i bán không ch u.
Khách hàng l t coi cu n sách m t lúc, r i h i: “Ông Franklin có ây không?” áp: “Có,
nhưng ông y b n vi c trong nhà in”. Ngư i kia òi g p Franklin cho kỳ ư c. Ngư i bán
ph i chi u lòng.

Khi Franklin ra, ngư i mua h i:
- Xin ông cho bi t giá h nh t ông có th cho tôi là bao nhiêu?
Franklin áp:
- M t ng hai c c rư i.
- Sao l v y? Ngư i bán hàng b o tôi là m t ng?
- Ph i. Ch ng thà là lúc nãy bán m t ng, còn hơn là bây gi b c công vi c c a tôi mà
ra ây thu ư c m t ng hai c c rư i.
Ngư i mua ng c nhiên, nhưng v n h i thêm:
- Thôi, bây gi xin ông cho giá nh t nh i.
- Nh t nh là ng rư i.
- Ông m i nói m t ng hai c c rư i?
- úng. Nhưng bây gi thì ph i ng rư i.
Ông b n mua dù tôi k trên kia có dư th i gi phí như v y – vì ông là m t công ch c
trong m t s không có vi c, mu n b s lúc nào cũng ư c – nhưng b n mu n rèn ngh
l c l p thân thì xin ng theo ông ta mà ph i noi gương Franklin.
i v i b n, không có chút nào là phút b i c . Vì hai l . L th nh t: b phí lúc nào dù
là ch năm, mư i phút ch ng h n trư c khi i làm, ho c trư c b a ăn, trư c khi i ng , là
có h i cho ngh l c lúc ó, là cho tánh làm bi ng th ng ý chí c a b n. L th nhì:
phung phí m i lúc là b l m t cơ h i. C a c i m t i, ta còn làm vi c mà ki m ra ư c,
s c kho suy gi m, ta còn b i b l i ư c, còn th i gian trôi i thì không sao níu l i ư c
n a.
M t th i gian nh có th không áng giá bao nhiêu, song g m nhi u th i gian nh l i thì
làm ư c nh ng vi c vĩ i.
Marion Harland dùng nh ng phút r nh trong công vi c n i tr vi t sách, vi t báo.
Harriet Beecher Stove cũng nh cách ó mà trư c tác ư c ti u thuy t b t h : “Cái chòi
c a chú Tom”. Longfellow d ch cu n Inferno trong khi i cà phê ng m. Charles C.
Frost, m t anh th óng giày b ra m i ngày 1 gi h c mà thành 1 nhà khoa h c tr
danh.
M i ngày ch b ra m t gi làm hoài hoài m t vi c ã nh s n, thì sau mư i năm nhìn
l i công vi c ã làm ư c, s ph i ng c nhiên. Ch ng h n m i ngày m t gi c ư c hai
mươi trang sách, ho c vi t ư c hai trang; thì mư i năm c ư c 72.000 trang sách,
kho ng 300 cu n, ho c vi t ư c 7.200 trang, kho ng 36 cu n, m i cu n 200 trang.

Trong s các văn sĩ nư c nhà t trư c t i nay ã m y ngư i vi t ư c 36 cu n?
H t th y nh ng vĩ nhân u ti t ki m n b n x n th i gi c a mình. Các v y khác
ngư i ch ch bi t dùng nh ng lúc mà ngư i khác g i là b i, bi t b ra m i ngày m t
vài gi làm u u hàng ch c năm nh ng công vi c ích l i. Tr i cho m i ngư i hai
mươi b n gi m t ngày, trung bình chúng ta ph i ng tám gi , b ra tám gi n a tr
n cơm áo, r i thêm ba b n gi ăn u ng, t m r a, lo vi c nhà c a, ngoài ra còn nh ng
b n ph n giao thi p v i i, b n ph n làm công dân… h ai ti t ki m ư c m t hai gi
m t ngày và bi t cách dùng nó là thành công, là n i danh; chính cái th i gian m t hai gi
ó ánh giá con ngư i.
H i còn i h c, m i l n so n l i ngăn kéo, tìm ư c m t hay hai c c b quên trong ó,
chúng ta hí h ng bi t bao, như trúng s m t cái xe hơi v y. Nào hôm nay ta th so n l i
ngăn kéo th i gian c a ta xem có gom ư c ít th i gian vung vãi nào không? Sáng t lúc
th c d y t i khi i làm, b phí m t m y phút? trong khi ng i xe t i hãng có dùng thì gi
vào ư c vi c gì không? r i trư c và sau m i b a ăn, r i c bu i trưa, bu i t i… gom h t
nh ng lúc b i và c ng l i xem có ư c ít nh t là m t, hai gi không? Và b n ã c
cu n How to live on 24 hours a day (S ng 24 gi m t ngày) c a Arnold Bennett chưa
nh ? N u chưa thì xin b n c i, cu n ó h p d n như m t ti u thuy t mà v giá tr thì
chính Dale Carnegie, tác gi cu n c nhân tâm, cũng ph i nh n là quý như vàng.
5. Kiên tâm
Ph i kiên nh n m i làm u u m t công vi c trong hàng năm, hàng ch c năm ư c.
Ph n ông chúng ta không s g ng s c trong m t lúc mà s s b n chí. Ngay trong s
giúp ngư i khác cũng v y, ráng giúp m t l n m t s ti n l n không ng i b ng c u
u m i tháng ưa m t s nh .
c kiên nh n ã xây d ng nh ng kỳ quan th gi i, t ng ta nh ng phát minh c a khoa
h c và lưu l i nh ng tác ph m ngh thu t b t h . Kim t tháp Ai C p là công trình c a
hàng ch c năm; Watt c i thi n máy hơi nư c trong hai ch c năm; Edison thí nghi m c
ngàn l n m i ch t o ư c bóng èn i n; Newton suy nghĩ ba ch c năm - ch không
ph i ch nhìn m t trái táo r t, như có k nói - m i tìm ư c l c h p d n c a v n v t;
Gibbon s a i s a l i cu n qu c La Mã tàn t trong hai ch c năm; nh c sĩ Geradini b
ra mư i hai gi m i ngày trong hai ch c năm h c n violon; Virgile so n cu n
Enéide trong mư i hai năm; Montesquieu vi t cu n V n pháp tinh lý trong hai mươi lăm

năm; Arisote m t mư i năm vi t cu n Orlande Furtoso mà ch bán ư c trăm b n.
Carlyle so n xong cu n L ch s cách m ng Pháp ưa cho b n c, ngư i này sơ ý gia
nhân lư m r i em nhóm b p. Ông r t bu n, nhưng không th t v ng, vi t l i li n.
Adubon, m t nhà sinh v t h c, vào r ng hai năm v nh ng gi ng chim l , v xong,
c t hình trong h p, r i i du l ch; khi tr v , chu t ã c h p mà nh m h t hình. Ông
cũng không n n chí, tr vào r ng, v l i.
Kiên nh n như nh ng v ó thì vi c gì mà không thành? Nên Burke ã nói: “Mu n thành
công thì ng bao gi th t v ng; nhưng n u có lúc th t v ng thì cũng c làm vi c trong
s th t v ng i”.
TÓM T T
1. Ph i p s t trong khi còn nóng.
ng t n công theo u i cái ngày mai, nó h a h n nhi u mà gi l i r t ít.
2. ng làm nhi u vi c m t lúc, nhưng làm vi c nào thì hãy chú ý vào vi c y.
3. Hãy di t thói mơ m ng nó làm h i ngh l c ta.
4. Không có lúc nào g i là lúc b i c . Vĩ nhân ch khác ngư i thư ng ch bi t dùng
nh ng lúc b i trong m i ngày làm u u trong hàng ch c năm m t công vi c h u
ích.
5. “Mu n thành công thì ng bao gi th t v ng; nhưng n u có lúc th t v ng thì cũng c
làm vi c trong s th t v ng i”.

P2 - Chương 5
Tăng Cư ng Ngh L c
Chưa ai nh ư c t i âu là cùng c c c a s m t nh c và t i âu là b t u s làm
bi ng.
(L i khuyên h c sinh c a m t trư ng hàm th Pháp)
1. Ít cách t p hàng ngày
Ngay t hôm nay, u u m i ngày, b n t b t bu c mình làm vài hành ng c n dùng
t i ngh l c t p nh ng thói t t và di t nh ng thói x u.
Ch ng h n:
- B n quen d y tr thì sáng mai nh t nh d y trư c gi i.
- B n quen n m r n trên giư ng n m, mư i phút sau khi th c d y thì sáng mai b t t ó
i mà nh y xu ng sàn li n.
- B n không t p th d c m i sáng và m i t i ư? T i nay b n s t p mư i phút trư c khi i
ng .
- Ăn xong, b n thư ng hút m t i u thu c? Sau b a cơm trưa nay, th b l ó xem ư c
không? R i ngày mai, b hút sau b a ăn t i; ngày m t, sau b a i m tâm, c thay i
như th di t thói quen.
- M i ngày b n hút bao nhiêu i u? H t m t gói? Các y sĩ cho như v y là nhi u quá. Sao
không rút l n l n i? Ch ng h n trong b n, năm ngày u, b t m i ngày hai i u, r i c
m i tu n sau; b t thêm hai i u n a, cho t i khi ch còn hút m i ngày năm, sáu i u?
N u b ư c luôn thì càng hay, ngh l c c a b n lúc ó ã tăng lên nhi u l m y.
- B n thư ng tr trong vi c h i âm cho b n bè, bà con? L n sau, nh n ư c thư c a ai,
b n nh tr l i li n. ng n ngày mai vi c gì có th làm hôm nay ư c.
- B n l i có thói nh n ư c thư thì xé ra coi ngay, nhi u khi trư c m t nh ng ngư i l ,
như v y có v không l ch s . Ráng t ch m t chút nào, dù nh n ư c thư mà b n mong
i t lâu thì cũng ó, mư i lăm phút sau s c.
- B n ph i ôm g i dài m i ng ư c ư? H i t n cư b n có vác theo g i dài ôm không?
- T ngày mai chúng ta ánh gi y l y, ánh cho th t bóng, không c n mư n ngư i n a,
b n ng ý ch ?
- B n b o trưa không có báo c thì ng không ư c? ó cũng là m t thói quen,
không h i l m, nhưng di t i thì ch có l i.
- B n hay chen ti ng Pháp vào gi a m t câu ti ng Vi t? Bây gi ngư i ta không thích cái

thói ó n a r i, nó t r ng óc ta làm bi ng tìm ti ng và ta không ch u khó luy n ti ng m .
N u t xét m t cách nghiêm ng t ta s th y b n mình ai cũng có hàng ch c t t x u nh ,
l n l n b ư c ba ph n tư là có m t tư cách áng khen r i. Khi b m t t t, m i u ta
th y khó khăn, sau nh thói quen, ta s th y d dàng. Tuy nhiên, như tôi ã nói trong m t
chương trên, ta ph i phòng thói quen, nó làm cho ta không ph i g ng s c n a mà ngh
l c c a ta không có d p dùng t i. Vì v y, khi ã t p ư c m t thói t t, nên t p thêm m t
thói khác t b t ta ph i g ng s c.
Trong cu n B y bư c n thành công, Gordon Byron khuyên ta:
- t tr l i trong h p m t trăm cây qu t ho c m t trăm mi ng gi y nh , làm r t t t ,
u u và chú ý vào công vi c.
- m i m l i trong năm phút vài ch c v t nh .
- Khoanh tay ng trên m t gh trong năm phút. Như v y có v iên, nh t là khi có ai
trông th y, nhưng n u ráng gi ư c i u b y m c d u có ngư i phá thì c t ch ã
khá m nh r i y.
Nh ng hành ng y kỳ c c th t, song chính vì kỳ c c mà nó b t ta ph i v n d ng n
ngh l c.
2. Ít quy t c nên nh
Khi t p luy n, b n nên nh nh ng quy t c này:
- Mu n di t m t thói x u thì ng ng n ng i, ph i x n tay t n công nó li n, cũng như
ngư i mu n t p l i ph i nh y ùm xu ng nư c, càng do d càng h i cho ngh l c.
- Ph i ti n ch m ch m, ng quá hăng hái mà v i vàng làm nh ng vi c khó ngay, như
v y l th t b i thì hoá n n chí mà b d chương trình.
Vì l ó, Arnold Bennett, trong cu n S ng 24 gi m t ngày ã khuyên ta:
“… Xin b n c phòng lòng hăng hái c a b n. Nó có th ph n b n và làm b n l c l i
y. Nó la l n lên b n dùng nó, m i u b n không làm tho mãn nó ư c, nó òi h i
nhi u hơn, nhi u hơn n a; nó nóng n y mu n d i núi l p sông. H làm không m hôi
thì nó không b ng lòng. R i khi nó th y b n m hôi trán, thình lình nó lăn ùng ra,
ch t mà không k p tr i:
“Tôi ch u không ư c n a r i”.
V y lúc u, xin b n t p m i ngày m t phút thôi và làm nh ng vi c d , l n l n s tăng lên
năm phút n a và làm nh ng vi c khó hơn. Ph i tránh m i s th t b i trong vi c rèn ngh

l c.
“M t s th t b i t nó có áng k gì âu, n u nó không làm m t lòng t ái và t tin c a ta
(…). Tôi không cho r ng m t th t b i v vang còn hơn m t thành công nho nh . Tôi r t
thích nh ng thành công nho nh . M t th t b i v vang không ưa t i âu c ; m t thành
công nho nh s ưa t i m t thành công khác không nh âu”.
Ph i làm u u, không ngh ngày nào và m i ngày ph i ti n thêm m t chút. Tôi ã có
l n th y m t bà già g n sáu ch c tu i, g y m mà ôm m t con heo n ng có l g p rư i bà,
t trong nhà xu ng sông t m cho nó. Tôi khen bà m nh quá, bà áp:
- Tôi nuôi nó t h i m i sanh, ngày nào cũng ôm nó em t m, nên quen i.
L i nói ó ch a c cái bí quy t thành công trong vi c luy n s c, luy n trí và luy n
c.
- M i khi th y mu n ngh , ta nên g ng s c thêm m t chút, m t chút thôi. Ch ng h n b n
ã h c m t gi Anh ng , th y h c mu n “không vô” n a, b n nh g p sách l i i chơi,
nhưng hãy khoan, xin b n hãy ráng ng i thêm năm phút n a, ôn l i bài cũ ã. Năm phút
thêm ó có l không l i gì m y cho s h c c a b n, nhưng r t có l i cho s rèn ngh l c.
Th t úng như m t trư ng hàm th n Pháp ã b o h c sinh: “Chưa ai nh ư c t i
âu là cùng c c c a s m t nh c và t i âu là b t u c a s làm bi ng”.
3. T ki m soát và t ph t mình
H i nh , còn c p sách t i trư ng, n u không vì gia c nh bó bu c, thì ai cũng h c n nơi
n ch n. L n lên, theo m t l p hàm th thì trăm ngư i ch ư c hai mươi ngư i thành
công. S dĩ v y ch t i h i nh có cha m r y, có th y giáo ph t, mà l n lên ta ư c t do,
mu n h c thì h c, mu n ngh thì ngh . Cho nên mu n có k t qu , ta ph i t ki m soát r i
ph t. V y m i bu i t i, trư c khi i ng , ho c ít nh t cũng m i tu n m t l n, ta t xét
xem:
- Trong ngày ó có làm úng theo chương trình ã nh không.
- Có chú ý vào m i công vi c không.
- ã di t ư c thói x u nào.
- ã t p thêm ư c thói t t nào.
- H c ư c nh ng gì.
- Làm ư c nh ng vi c gì có ích.
- Có theo úng nh ng l i khuyên trong cu n này không.

Ta nên ghi nh ng th t b i và thành công vào m t cu n s tay và m i tháng t ng c ng l i
xem ti n hơn tháng trư c ư c bao nhiêu.
N u ti n ư c nhi u thì ta t thư ng m t cái gì ó; n u th t lùi thì ph i t ph t b ng cách
này hay cách khác, ch ng h n, luôn trong m t tu n ph i d y s m hơn mư i phút, ho c
m i ngày hút b t i hai i u thu c.
Không nên khoan h ng mà cũng không nên quá nghiêm kh c v i mình. N u ta t ph t
m t cách n ng quá, theo không n i, thì ta s b h t, công phu luy n t p s m t, và ta âm
li u, ã l r i, cho l luôn.
Tôi còn nh , h i tám, chín tu i c trong Qu c văn giáo khoa thư truy n m t ngư i rón
rén t ng bư c trên m t quãng ư ng l y l i nhưng ngư i y l d m nh m m t vũng
nư c, bùn tung toé lên l m h t qu n áo, t ó không còn gi ý gì n a, bư c càn trên
ư ng. Tôi không hi u t i sao bài h c ó p m nh vào óc tôi n n i bây gi nh m m t
l i, tôi còn th y chi ti t c a t m hình trên bài: m t ngư i àn ông b n áo dài en, i
khăn en, i ôi giày ta, khom khom bư c trư c c a ô Quang Chư ng, u ph Hàng
Chi u t i Hà N i.
Bài ó ch a m t tâm lý r t úng và m t l i khuyên áng ghi: ph i gi sao cho ng có
i u gì t khinh minh ư c, m t ngư i ã t i nư c t khinh mình r i là m t ngư i b
i. T t hình ph t cho mình mà r i b không theo, t c thì là t khinh mình r i v y.
4. V sinh thân th
Thân th có kho m nh thì tinh th n m i sáng su t mà ngh l c m i c ng r n, nên vi c
quan tr ng nh t là ph i gi v sinh. ã có nhi u sách bàn k v v n ó mà trong cu n
B y bư c n thành công cũng ã có m t chương trình v cách luy n t p và gi gìn thân
th , ây tôi ch xin nh c qua l i vài i u chính:
- ng ăn nhi u quá, mà ch nên ăn nh ng ch t d tiêu và lành
- Trên b n mươi tu i, b a t i nên ăn ít i vì trong khi ta ng , b tiêu hoá g n như ngh
h n, không v n ng n a, n u ăn nhi u, s không tiêu, sáng d y th y ng mi ng, không
vui v .
- Nên i b nhi u.
- Nên t p th d c m i ngày, nh t là t p thâm hô h p. Sáng, khi m i t nh d y và t i, trư c
khi i ng , hít t t không khí trong s ch cho y ph i, nín th trong tám hay mư i giây,
r i t t th ra, như v y hai ch c l n.

- M i ăn no ng nên làm nh ng vi c c n suy nghĩ nhi u, k o d sinh b nh au bao t .
- Sau tám gi t i cũng nên óc ngh ngơi, su t ngày b n ã làm nhi u vi c tinh th n và
n u b n thư ng khó ng .
- Trên kia tôi ã khuyên nên t p g ng s c, m i ngày thêm m t chút; tuy nhiên ng làm
vi c quá . S ngh ngơi cũng c n như s làm vi c vì có ngh ngơi m i làm vi c ư c.
5. V sinh tinh th n
V sinh tinh th n cũng quan tr ng như v sinh thân th . Nên:
- Tránh nh ng tư tư ng h c ám, chán n n.
- G n nh ng ngư i t tín, có ngh l c, mà ng giao du v i nh ng k bi quan.
- c nhi u ti u s danh nhân.
Trong cu n T h c thành công, tôi ã gi i thi u nh ng sách trong m c “Voici les
meilleurs livres de culture humaine et biographie” c a nhà France Efficience. N u b n
bi t c ti ng Pháp thì trong t sách không nên thi u nh ng cu n y.
Nhi u cu n Danh nhân ký s như cu n Tolstoi c a Stephan Zweig, Mahatma Gandhi c a
Louis Fischer, Lincoln c a Dale Carnegie, Van Gogh c a Irving Stone, nh t là ti u s các
v giáo ch như Thích Ca, Giêsu c ã h p d n như ti u thuy t mà b ích thì vô ng n.
Xét i các vĩ nhân, ta th y các v y tuy chí khí, tài c hơn ta, nhưng sinh ra cũng có
nh ng t t x u như ta, nh ng nhu như c như ta và trong i g p nh ng hoàn c nh khó
khăn g p trăm ta, mà ch nh ngh l c, ã th ng ư c m i tr ng i, tr nên nh ng b c
anh hùng ho c ân nhân c a loài ngư i. Bài h c ó kích thích ta bi t bao!
Dèmosthème ch ng h n, h i nh ch là m t anh chàng cà lăm, ăn nói p a p úng. Nhưng
ông yêu nư c m t cách n ng nàn, mà bi t nư c ông s p b vua Philippe x Macédoine
xâm chi m. Ông t nh n b n ph n hô hào ng bào ch ng Philippe c u nư c kh i b
cái ho làm nô l ngo i nhân. Hô hào làm sao ư c, khi ông có t t cà lăm? Cà lăm thì ai
thèm nghe?
Ông nh t nh th ng t t y, ra b bi n ng m cu i trong mi ng r i t p hò hét ua v i ti ng
sóng i dương. R i ngày êm ông suy nghĩ, tìm nh ng ch ng c v ch cái dã tâm c a
Philippe, nh ng l i l oàn k t ng bào ch ng l i k thù chung.
Khi ã t p luy n thu n th c r i, ông bèn i chu du kh p nư c kích thích lòng ái qu c c a
dân chúng, lôi cu n hàng ngàn, hàng v n thính gi . Di n văn c a ông hùng h n n n i
vua Philippe c xong ph i khen:

“N u tr m ư c nghe Dèmosthème di n thuy t thì ch c tr m cũng ã c m khí gi i ch ng
l i tr m r i”. Nh ng di n văn y còn lưu truy n n ngày nay và ư c li t vào nh ng áng
văn b t h c a nhân lo i.
Gandhi g y như con m m, cân s không ư c b n ch c kilô. Trông b c hình ch p ông
ng i “H i ngh bàn tròn” bên c nh nh ng ngư i Anh cao l n, ph p pháp, ta có c m
tư ng ông là m t ngư i m ói, ch còn da b c xương. V y mà s c m nh tinh th n c a
ông kinh thiên, làm c th gi i khâm ph c. Ông c m u m t phong trào ch ng th c dân
l n nh t u th k này, phong trào b t h p tác v i Anh v m i phương di n: chính tr ,
kinh t , xã h i.
Phong trào lan r t mau, nhi u th m phán, lu t sư n kh ng khái t h t âu ph c, xét nát
b ng c p r i qu n choàng i chân không, d t v i, cày ru ng s ng. Nhi u ngư i n rút
ti n g i trong các ngân hàng Anh ra, nhi u trư ng h c Anh óng c a vì h c sinh b h c
g n h t, nhi u c a hàng ngo i hoá phá s n vì không ai mua, hàng v n ngư i không ch u
óng thu , không ch u i lính cho Anh.
Chính ph Anh gi n d , h ng c ông. Ông vui v vào tù và m i l n ngư i Anh x c thì
ông tuy t th c ph n kháng. Trư c sau ông n m khám c ch c l n, nh n ăn non hai
ch c l n, nhi u l n t i b t t nh.
M i l n ng c ra, ông l i i kh p nơi, hô hào dân chúng oàn k t v i nhau, yêu m n l n
nhau và càng t y chay ngư i Anh. T i âu ông cũng ư c hàng oàn ngư i ông như
ki n bao vây ông nhìn m t ông, hôn chân ông. Chính ph Anh s ông, kh p th gi i
t ng ông ch c thánh s ng.
Năm 1946 n ư c c l p, nhưng ông v n chưa cho b n ph n ông i v i ng bào
là h t. Ông không v vư n tr ng cây, câu cá như Washington; ông v n ti p t c hy sinh
cho qu c gia, l i lang thang kh p nơi, em lòng chí nhân, chí thánh ráng hoà gi i
nh ng xung t gi a ngư i H i và ngư i n và b m t thanh niên cu ng nhi t ám sát
trong lúc ông gi ng o tương thân, tương ái. C th gi i bùi ngùi khi hay tin tâm h n
thanh cao y c hy sinh y không còn nhân gian n a.
Jack London v c không th ví ư c v i Gandhi, nhưng v kiên nh n thì cũng là c
kim hi h u. Không có ai mà h i tr long ong như ông, làm có t i hàng ch c ngh : b i
b p, thu th , phu b n tàu, th máy, theo b n cư p bi n, i tìm vàng, săn h i c u, có h i

i ăn mày, ng trong các toa xe ch hàng, trong các công viên ho c gi a ng ru ng.
Ông ã b nh t khám c trăm l n M , M Tây Cơ , Trung Hoa, Nh t B n, Tri u
Tiên vì cái t i vô gia cư, vô ngh nghi p.
Nhưng m t hôm c cu n Robinson Crusoe ông mê t i n i quên ăn, r i t ó ngày nào
cũng l i thư vi n c sách, m i ngày c mư i, mư i lăm gi , g p cái gì c cái n y, t
Shakespeare t i Karl Marx.
R i h i mư i chín tu i, chán nh ng ngh tay chân, chán i ăn xin, d b ánh p, nh t
khám, ông xin vào h c m t trư ng trung h c, h c ngày h c êm, và k t qu làm cho các
giáo sư tr m t: chương trình b n năm, ông ch h c có ba tháng r i thi u vào trư ng
i h c Californie.
Ông nghiên c u nh ng ti u thuy t n i danh nh t th gi i h c thu t vi t r i b t u
nhi t cu ng vi t: m i ngày năm ngàn ch , nghĩa là hai ch c ngày thì xong m t ti u
thuy t. M i u nh ng truy n ng n c a ông b các nhà xu t b n g i tr l i, ông không
th t v ng, c ti p t c vi t. T i khi cu n “Ti ng g i c a r ng” ư c hoan nghênh thì danh
ông m i ngày m i lên như di u. Trong kho ng mư i lăm năm – ông m t h i 40 tu i –
trên năm ch c tác ph m ra i, nhi u cu n ư c d ch ra hơn hai ch c th ti ng, bán ư c
hàng tri u b n và làm kh p th gi i say mê. T u th k t i nay không có nhi u ti u
thuy t gia nào trư c nghèo hèn như ông mà sau thành công r c r như ông. Ông ư c
v y là nh c kiên nh n th ng h t m i ngh ch c nh, r i l i d ng ngh ch c nh vì chính
cu c i lang thang kh p th gi i c a ông ã giúp ông tài li u trư c tác.
TÓM T T
1. M i ngày nên b ra vài lúc t p nh ng thói t t và di t nh ng thói x u.
Khi di t m t thói x u, ng nên ng n ng i mà ph i t n công li n.
Ph i ti n ch m ch m, m i u ng hăng hái, v i vàng quá; r i m i ngày ti n l n l n, t p
lâu hơn, làm nh ng vi c khó hơn.
Ph i làm u u, không ư c ngh ngày nào.
M i ngày th y mu n ngh thì nên g ng thêm m t chút.
2. Ph i t ki m soát mình m i ngày ho c m i tu n r i t ra l t thư ng ph t mình.
ng quá khoan h ng mà cũng ng quá nghiêm kh c v i mình. Ph i bi t t lư ng s c.

3. Nên gi v sinh thân th - Ngư i kho m nh thì ngh l c m i c ng r n - nh t là v sinh
v tinh th n, nghĩa là nuôi nh ng tư tư ng l c quan, g n gũi nh ng ngư i t tin, cương
ngh và c nhi u ti u s vĩ nhân. ./
---END---

Ren nghi luc de lap than

More Related Content

What's hot (14)

Viewers also liked (18)

Similar to Ren nghi luc de lap than (20)

More from William Smith (20)

Recently uploaded (20)

Ren nghi luc de lap than