Erromako Historia txiki bat

ROMAE HISTORIA ARRASATE BHI LINGUAE LATINAE DEPARTAMENTUM Ramon Osinaga

Romae Historiae Aetates In Romae historia tres aetates sunt: Monarchia : a. C. 753 – a. C. 509 Res Publica : a. C. 509 – a. C. 27 Imperium : a. C. 27 – A. D. 476

SISTEMA POLITIKOA URTEAK EKINTZAK MONARKIA -753 -509 Erromaren sorrera Zazpi erregeen aroa Lazioko nagusitasuna Erregeak desagertzea ERREPUBLIKA -509 -272 -264/202 -218 -146 -133 -51 -30 Bruto eta Colatino, erregeen aurkako heroiak Italiako nagusitasuna Gerra punikoak Erromatarrak Anpurias-en Grezia eta Cartago (Afrika) erromatar probintziak Hispania menperatzen dute Galietako konkista Egipto erromatar probintzia INPERIOA -27 -27/+68 69/94 94/192 285/305 313 395 476 Octavio Augusto izendatzen dute Hasten da printzipatua Julio-Claudia dinastia Flavia dinastia Antoninotarren aroa (Trajano). Inperioaren hedakuntza handiena Dioclezianok inperioa deszentraliza- tzen du Erroma ez da hiriburua. Constantinok Kultu askatasuna ematen du Teodosiok Inperioa banatzen du Romulo Augustulo, Mendebaldeko azken enperadorea kentzen dute

Historia Romae Nahiz eta Erromako Historia diapositiba batzutan laburtzea oso zaila izan, puntu garrantzitsuenak aipatzen saiatuko gara. Romulok eta Remok, tradizioaren arabera, K.a. 753eko apirilaren 21an Erroma eratu zuten.

Antea... K.a. Urtean TROYAKo gerratea izan zen. (Gogoratu Brad Pitt...) Gerra honetan... ...Troyako Priamo erregearen seme batek, Parisek , Menelao Greziako erregearen emaztea, Helena , amodioz eta edertasunez jota, bahitu zuen , eta Troyara eraman zuen.

Troiae Bellum Menelao bere anaia Agamenon-ekin aliatzen da eta Troyaren aurka doaz . Gerra honen informazioa Homerok ematen digu ” ILIADA “obran. Guerratearen bukaeran Eneasek ... … , Virgiliok bere obran ILIADAn kontatzen digunez, …

Eneas... ... bere semearekin (Askanio-Iulus) eta lagun batzurekin Troiatik ihes egin zuen eta Latium-en desenbarkatu zuen . Askaniok, Eneasen semeak, Albano Mendian Alba Longa hiria fundatu zuen. Denboraren poderioz, Alba Longa latindar hirien buru bilakatu zen .

Post Aeneam... 300 urte geroago... ... Amuliok, anai txikia izanik, Numitor erregea tronotik bota egin zuen. Amuliok Numitoren alaba Rhea Silvia Vestal izatera behartu zuen.

Lupus... Egun batean, egundoko otso batek Rhea Silvia ohiatetik zehar zebilen bitartean, erabat bildurtu zuen ... ... koba batean sartu zen babesteko asmoz... ... Marte jainkoa agertu zen eta bere emazte egin zuen ....

Romulus et Remus ... kontaktu honen ondorioz Romulo eta Remo bikiak jaio ziren. Amuliok Romulo eta Remo Tiber ibaira botatzea agindu zuen (gogoratu Moises...).

Lupa.... Otsoeme batek , Tiber errekaren ondoan topatu ondoren, elikatu egin zituen.

Faustulus... Geroago, Faustulok , Erregearen artzain batek, bere etxean mantendu zituen handiak izan arte.

Regnum recuperantes... Romulok eta Remok , helduak zirenean, Numitor aitonari tronoa bereskuratzen lagundu zioten. Numitorren aginduaz , otsoemeak topatu zituen lekuan hiri bat eraiki zuten: Erroma .

Romulus Remum necat Hiriaren potereagatik anaien artean borroka sortu zen eta Romulok Remo hil zuen . Gogoratu Kain eta Abel, Adan eta Ebaren semeak.

Romuli urbs: Roma Romuloren hiria, ERROMA , ingurunekoen babestoki bilakatu zen... ... baina emakumerik ez zeuzkaten.

Sabinarum raptus Emakumerik ez zeuzkatenez... ... joku batzuk antolatu zituzten, eta... ... jokuak egiten ziren bitartean, Sabiniar emakumeak , ondoko herrikoak, bahitu egin zituzten .

Titus Tatius Laidoa mend eka t z eko asmoz, Sabiniar erregea, Titus Tatius Erromaren aurka joan zen. Borroka hasteko zegoenean, emakumeak tartekatu ziren eta bakea proposatu eta lortu zuten. Romulok eta Titus Tatius-k Erroma gobernatu zuten.

Monarchiae Chronologia K.a. 753 Erromaren sorrera Romulo Numa Pompilius Tullius Hostilius Ancus Martius Lucius Tarquinius Priscus Servius Tullius Tarquinius Superbus Eregeen aroa K.a. 509 Erregeak desagertzen dira.

Romulus Rex Titus Tatius hil zutenean Romulok agintea lortu zuen. Romulo tropei errebista pasatzen ari zitzaien bitartean, tximista eta trunboien artean zeruetara eramana izan zen... Gogoratu Jesusen “aszensioa”... ... honen ondorioz, “Quirino” izenarekin jainkotzak hartua izan zen.

Septem colles Romulok “ Palatinum ” mendixkan ipini zuen sedea, gero poliki poliki aldameneko beste sei mendixka bildu ziren: “ Germalus ”, “ Caelius ”, “ Esquilinum ”, “ Oppius ”, “ Cispius ” eta “ Fatugal ”, zazpien artean “ Septimontium ” delakoa osatuz.

Septem Reges Romulo ren ostean beste sei errege egon ziren: Numa Pompilius Tullius Hostilius Ancus Martius Lucius Tarquinius Priscus Servius Tullius Tarquinius Superbus

Reges et gesta Errege bakoitzak bere ekintzak egin zituen , baina laburtuz : Romulok: Hiria zabaldu zuen “ Septimontium ”-era heldu arte. Tullio Hostiliok : Alba Longa suntsitu zuen. Anco Martiok :” Ianiculus ”, errekaren beste kaldeko mendixka menderatu zuen.

Lucius Tarquinius Priscus -ek: Monarkiaren ezaugarriak ezarri zituen: koroa, zetroa, mantua, tronoa, “lictores”, “fasces”,... “ Cloaca Maxima ” egin zuen. Servius Tulius -ek: Hiria zabaldu zuen : zazpi mendixka handiak okupatuz: “Palatinus”, Capitolinus”, “Quirinalis”, “Viminalis”, Esquilinus”, “Caelius” eta “Aventinus”. Tarquinius Superbus : Erromatarrek bota zuten potereaz abusatzea gatik, azken erregea izan zen.

A: Forum Boarium B: Iovis Optimi Maximi Templum C: Iunonis Monetae Templum D: Semonis Sancti Templum E: Alta semita F: Lautumiae G: Centum Gradus H: Templum Saturni I: Curia Hostilia L: Comitium M: Argiletum

N: Vicius Suburanus O: Turris Mamilia P: Domus Valeriorum Q: Vestae Templum R: regia S: Lucus eta Domus Vestalium T: Castorum Templum U: Vicus Tuscus V: Vicus Iugarius Z: Clivius Capitolinus

Rei Publicae Chronologia K.a. 509 Bruto eta Colatino heroiak K.a. 272 Italiako nagusitasuna K.a 264-202 Gerra punikoak K.a. 218 Erromatarrak Ampuriasen K.a. 146 Grezia eta Kartago probintziak K.a. 133 Hispania menperatzen dute K.a. 51 Galietako konkista K.a. 27 Egipto erromatar probintzia

Res Publica: a.C. 509 – a.C. 27 Azken erregea –Tarquinius Superbus- bota ondoren, ERREPUBLIKA eratzen da Erroman.

Res Publica: Peculiaria Ezaugarri nagusiak: Pertsona baten poterea bukatzen da eta aginte ezberdinak banatzen dira. Politiko Instituzioak herri sektoreen beharren eta indarren orekaren arabera berrizten eta konzentratzen ziren. Oinarri nagusiak: MAGISTRATURAE , SENATUS eta COMITIA

Res Publica: Magistraturae Magistraturak ulertzeko nahiko erraz daukagu: Magistraturae = Kargu Politikoak. Bi mota zueden: Ohikoak : egoera normaletan zeudenak. Ezohikoak :egoera zailetan eta beriziki izendakoak.

Magistraturae Ordinariae Gobernuko lanetaz arduratzen ziren, “ Cursus honorum ” delakoa osatzen zuten (carrera política). Goitik hasita: “ Consul ” “ Praetor ” “ Edilis ” “ Quaestor ”

“ Consules” Bi izaten ziren. Zibil eta militar goreneko autoritatea zeukaten. Senatua eta Asanblada presiditzen zituzten. Ejerzituan agintzen zuten. Beste magistratuen buru izaten ziren.

“ Praetores” Errepublikaren bukaerara arte bi izaten ziren. Justiziaren administrazioaren arduradunak izaten ziren. Administrazioa ezberdintzen zen: “ Praetor Urbanus ”: Erromatarren tarteko arazoetarako eta “ Praetor Peregrinus ”: arazoetan kanpotarrak inplikaturik zeudenean.

“ Ediles” Lau izaten ziren, bi patrizioak “Cureles” eta bi plebeioak. Egungo zinegotzen ardurak izaten zituzten: lan publikoak, jaiak, ornidurak,hiri segurtasuna...

“ Quaestores” Hasieran bi , baina Cesarren denboretan 40 izatera heldu ziren. Beraien ardura nagusia: zibil eta militar gastuen kontrola, zein Erroman, zein probintzietan.

Magistraturarum peculiaria Komunak ziren magistratura guztientzat: Urtekoak izaten ziren. Kolegialtasuna bi edo “collega” gehiago izaten ziren eta biek autoritate bera zeukaten Dohaintasuna : Karguak ez ziren ordaintzen. Progresibitatea : Batetik bestera pasatzen ziren. Kargu bakoitzak bere qadin konkretua exigitzen zuen.

Aliae Magistraturae Beste magistraturak ba zeuden “ejekutiboak” ez zirenak, garrantzitsu-enak: “ Censores ” “ Plebis Tribuni ”

“ Censores” Kontsulohien antean aukeraturik. Bi ziren. Erraldoa bost urtetan behin zuzentzen zuten. Herritarren ohituretaz arduratzen ziren. > Zentsura Karguaren bukaeran “ Lustrum ” egundoko sakrifizioa antolatzen zuten. > “Lustro”

“ Plebis Tribuni” Hamar ziren. Plebea babesten zuen beste magistratuen gehiegikeriez. “ Vetum ” eskubidea zeukaten. Plebearen “ comitia ” konbokatzen eta presiditzen zituzten. Sakratuak-ikutuezinak izaten ziren,.

Magistraturae extraordinariae Estaturako egoera larrietan , gorrietan, txarretan, kanutetan... izendatzen zituzten. Bi magistraturak ziren:

“ Dictator” Potere guztiak bere eskuetan izaten zituen. Bakarra izaten zen. Kontsulohien artean aukeraturik. Askoz jota sei hilabeterako agindua izaten zuen.

“ Equitum Magister” “ Dictator ”-en lokteniente izaten zen (“lugarteniente, segundo de abordo, sub-dictator...). Dictator-i ejerzitoan laguntzen zion.

“ Senatus” Errepublikaren benetako poterea politiko autoritateagatik eta partaideen pertsonal potereagatik. Senatoreak betirako izaten ziren. Hasieran 300 ziren. Zentsoreek, aurretik magistratura bat izan zutenen artean, bost urtetan behin aukeratzen zituzten.

Senatus officia I Kanpoko politikan: Gerra deklarazioak . Bake izenpenak . Probintzietako agintarien izendapenak . Militar karguen izendapenak ....

Senatus officia I I Barruko politikan: K.a. III. menderarte legeen ratifikazioak . Magistratuen zuzenketa eta kontrola . Senatuaren aginduak “ Senatus Consultus ” direlakoek lege balorea zeukaten. Hazienda publikoaren kudeaketa. ...

“ Comitia” “ Comitia ” Asanbladak izaten ziren.

“ Comitia Curiata” “ Comitia Curiata ”: Monarkian existitzen zen baina protokolo funtzioak izaten zituzten.

“ Comitia Centuriata” Hiritarrek bozketatzen zuten, aberastasu-nez banaturik, bost mailetan, maila bakoitzak 193 zenturia zeuzkan. Zenturia bakoitzak botu bat zeukan . Funtzeko garrantzitsua: hauteskundea izaten zen, pretoreak, kontsulak, eta zentsoreak aukeratzen zituzten. Marteren landan biltzen ziren.

“ Comitia Tributata” Hasieran “ Concilum Plebis ” zen, K.a. III. mendetik aurrean hiritar guztiek parte hartzen zuten, patrizioek eta plebeioek. Tribuka bozketatzen zuten , erresiden-tziaren arabera,

Societatis organitatio Hasierako banaketek- Libreak, esklabuak, patrizioak, plebeioak...- Errepublikaren zehar sakoneko aldakuntzak jasan zituzten...

“ Patri cii” Statusa eta eskubideak mantendu zuen. Politiko arloan garrantzia galdu zuen. Famili patrizioa asko desagertu ziren. Honen ordez “Ordo Equestris” politiko indarra hartu zuen. Patrizio Senatoreak “Patres” ziren, besteak “Conscripti” ziren.

“ Equestris Ordo” Monarkiko aroan sortuta, denboraren poderio z , egundoko poterea lortu zuen. Potere ekonomikoa izan zuen: finantzen kontrola, industria, merkataritza, esklabuen trafikoa, zergen kobrantza... Zirela eta Inperioko administrazioaren funtzezko ohinarria bilakatu zen.

“ Plebei i” Nekazari e k gehien e k, inperialista zabalkuntza aurrera eraman zuten. Erromaren zabalkuntza k beraientzat hondamena suposatu zuen. Ezin zuten konpetitu : lurrak galdu, latifundioari aurre ezin... Erroman “ Proletarii ” bezala gelditu ziren edo... ... publiko benefizientziari esker bizi ziren.

“ Servi” Gerrei esker izugarri areagotu ziren. “ Lan esku merkea ” bilakatu ziren. Beraien komertzioak “ goikoak ” aberastu zituen.

“ Civis Romanus” Politiko eskubideak zituzten : bozketa, apelazioa... eta pribatu eskubideak ere: propietatea, komertzioa, eskontza... “ Hiritargotasuna ” pribilegioa izaten zen eta oso gogor kontrolaturik zegoen. I t a l iako biztanleei K.a. I. mendean eman zizkieten. Kanpokoiei ia-ia ez zizkieten ematen.

“ Ex urbe ad orbem” Errepublikaren garaian Erroma Tiberretik Mediterraneo osoan zabaldu zen.

- VI Hasieran inguruko “herriak” menperatu zituzten...

-V / -IV Italiako erdigunea menderatzen dute

-IV / -III Italiako hegoaldea menperatzen dute.

- III (Punica Bella) Kartagotarren aurkako gerrak: Lehendabizikoa : (-264 / -241) Erromatarrek Kartagotarrak Siziliatik bota zituzten. Bigarrena : (-219 / -202) Kartagiarrek kontrolatzen zituztena menperatu zuten: Sicilia, Corcega, Cerdeña, Iberiko Penintsulako hegoaldea eta ekialdea, Gallia eta Italiako iparraldea.

- II Iberiar penintsulako barruko partea O ESTE lortu zuten ( Viriato, Numancia). Hispania bi probintzitan banatzen dute: Hispania Ulterior HEGOALDEA / OESTE Hispania Citerior ERDIKOA / ESTE

Grezia konkistatzen dute. Kartago suntzitzen dute eta Afrika probintzia eratzen dute

- I Bi ekintza nagusiak nabari ditzakegu: ORIENTE: Erroma zabaltzen da Beltz Itsasoa, Siria, Chipre eta Creta menperatuz. OCCIDENTE: -60 / -51 Cesarrek Galiak konkistatzen ditu .

Imperii Chronologia K.a. 27 Octabio Augusto izendatzen dute Printzipatua hasten da. K.a. 27 / K.o. 68 Julio-Claudia dinastia 94 / 192 Antonino en aroa (Trajano) Hedakuntza handiena 285 / 305 Diokleziano ren deszentralizazioa 395 Kultu askatauna, Konstantinorekin 476 Teodosio k Inperioa banatzen du

Imperium: A.C. 27 – A.D. 476 Bost mende iraundu zuen. Tradizionalki BI garai dezberdintzen dira: Goi Inperioa : A.C. 27 – III mendeko bukaerarte Berant Inperioa : III mendeko bukaeratik - 476

Differentiae Bien artean ezberdintasun handiak daude: Barruko historia : Politika eta Egoera Soziala. Kanpoko historia : Inperioaren egoera eta aldemeneko herriekin harremanak.

Altum Imperium: Principatus Oktabio Augustoarekin “ Printzipatua ” hasten da. Enperadoreak “ princeps ” titulua zeukan eta. Ejerzitoak lagundurik Oktabio potere gorena lortu zuen, Marco Antonio Actium-en gainditu zuen, ohore guztiak eta funtzezko agintak bereganatuz.

Pretoriar Kohorteek hurrengoa aukeratzen ohi zuten. Hurrengoek kargua hartzen zuten ohore eta aginte guztiekin. Errepublikako instituzioek balorea galtzen dute. Kargu politiko berriak sortzen dira “prefecti”, kapitaleko administrazioak arduradunak; “procuratores”, enperadorearen laguntzaile, baino gehiago... egungo ministroen aintzindariak. Funtzionariek “Consilium Principis” osatzen zuten.

“ Berant” imperium: Dominatus Dena ordenatzeko Dioklezianok inperioko sistemari izugarrizko buelta ematen dio : monarkiko, absolutista, ekialdeko kutsuaz. Enperadorea jaun , jainko eta jabe izaten zen. Inperioa bitan zatitzen du: Ekialdea, Nikodemia kapitalarekin, bere eskuan utzi zuen eta mendebaldea Milanen Maximiliano ipini zuen, biak Augusto izanik eta bakoitzak Zesar banarekin = TETRARKIA.

Tetrarkia hau ez zen asko mantendu. Augustoa biak 304an abdikatu zuten eta arazoak sortu eta iraundu ziren Konstantinok Inperioa batu arte. Gero semeen artean banatu zuen berriro. IV. Mendean banaketek eta batuketek jarraitu zuten Teodosiok semeen artean banatu arte. Horrela mantendu zen.

Interior Historia: Ordo socialis Bi maila oso argi daude “ humiliores ” eta “honestiores”, azken hau beste bi mailetan banaturik “senatores” eta “ equites ”. Hiritar eta ez hiritar banaketa poliki poliki galduz doa . Caracalla enperadoreak 212an biztanle guztiei “ civis ” eskubidea ematen die.

Esklabuen kopurua gero eta gorago doa, baina askok “ liberatuak ” izan ziren, LIBERTI bilakatuz. “ Liberti ” hauek ez ziren hiritarrak eta jabearen izena mantentzen zuten. Askok negozioetan et administrazioan destakatu zuten .

Exterior Historia a.C. I. K.a. I. mendea: Egipto eta Hispania: Betica , Lusitania eta Tarraconense .

Exterior Historia I. Mendea “ Limes” Danubio eta Rhin , Mauritania eta Brytannia .

Exterior Historia II. Mendea Arabia , Armenia , Mesopotamia , Dacia , gaur Rumania.

Exterior Historia III. Mendea Barbaroek mugetan indarra egiten zuten eta hasten dira “ sartzen ” poliki poliki: Godoak, alanoak, frankoak eta beste batzuk posizioak hartzen dituzte Inperioaren barruan.

Exterior Historia IV. Mendea Barbaroek gero eta leku gehiago hartzen dute : bisigodoak, hunoak eta pertsak. Erromatarrak txarto mantentzen dira.

Exterior Historia V. Mendea Iparraldetik barboroak “masiboki” sartzen dira : sueboak, bandaloak, burgindioak... Beraien artean borrokatzen dute agintea lortzeko. Erroma sakeatzen dute 476an Odoacrok azken enperadorea Romulo tronotik kendu zuen.

Inperioaren jauzia Barbaroek egindakoaz, izugarrizko sarata egin zuen. Geroago oso pelikula luze bat egin zuten, EITBek ipinitakoa, batez ere Aste Santuetan.

Qui? Et Quid? http:// homepage.uibk.ac.at / homepage /c614/c61404/KAISER/k300- aai.html#30010 Kargu ezberdinak: Enperadoreak, Kotsulak....

Imperatores http:// www.roman - emperors.org / impindex.htm Erromatar enperadoreak INGELEAZ http://www.roman-emperors.org/ Erromatar enperadoreak INGELERAZ http://www.tesorillo.com/roma/alto_imperio.htm Enperadores “Imperio Alto” GAZTELANIAZ http://www.tesorillo.com/roma/bajo_imperio.htm Emperadores “Bajo Imperio” GAZTELANIAZ http://harpy.uccs.edu/roman/html/imperialports.h tml Imperatorum imagines

Tabul ae , Biographiae ... http://www.culturaclasica.com/mapas/imperiorom ano.htm Erromakoak http://www.culturaclasica.com/mapas/mapas.htm Antzineko mundukoak http:// www.culturaclasica.com / biografias / biografias.htm Antzineko muduko biografiak http:// www.tesorillo.com /roma/ mapas.htm Erromako mapak

Et alia.... http :// www.roman - empire.net / http:// www.roman - empire.net / maps / map - italy.html http:// www.roman - empire.net / maps / map - empire.html http:// www.roman - empire.net / maps / map - rome.html http:// www.roman - empire.net / army / army - pictures.html

http://www.roman-empire.net/republic/earlyrep-gallery-index.html http://www.roman-empire.net/diverse/pictures.html http://www.roman-empire.net/diverse/reenactment.html http:// www.romanarmy.net/fabrica.htm http:// fyl.unizar.es / HAnt /atlas/ index.html

http :// www.imperiobizantino.com / historia.html http:// fyl.unizar.es / HAnt / guia.html http:// www.roman - emperors.org / impindex.htm http:// www.roman - emperors.org / http:// www.tesorillo.com /roma/ alto_imperio.htm http:// www.tesorillo.com /roma/ bajo_imperio.htm

http:// homepage.uibk.ac.at / homepage /c614/c61404/KAISER/k300- aai.html#30010 http:// www.puntubi.com http:// www.roman - emperors.org / battles.htm# http:// www.roman - empire.net / index.html http:// www.guasa.ya.com / asterixyobelix / gobierno.htm http://www.roman-emperors.org/impindex.htm

Eskarrik asko zuen arretagatik. Eskarrik asko gure konpanian egan egiteagatik. Atseginez, agur bero bat har ezazu. Vale! ramon osinaga

Erromako Historia txiki bat

More Related Content

What's hot (20)

Viewers also liked (20)

Similar to Erromako Historia txiki bat (20)

More from Ramon Osinaga (12)

Erromako Historia txiki bat