1. ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΤΡΙΤΟΚΛΙΤΑ ΕΠΙΘΕΤΑ
Τα τριτόκλιτα επίθετα διαιρούνται κατά το χαρακτήρα τους, όπως και τα ουσιαστικά, σε
φωνηεντόληκτα και συμφωνόληκτα.
Σε όλα τα τριτόκλιτα τρικατάληκτα επίθετα το θηλυκό γένος:
Λήγει σε –α βραχύχρονο:
π.χ. ὁ βαθύς, ἡ βαθεῖα,
ὁ πᾶς, ἡ πᾶσα,
ὁ ἐκών, ἡ ἐκοῦσα,
ὁ μέλας, ἡ μέλαινα
Στη γενική του πληθυντικού τονίζεται πάντοτε στη λήγουσα: π.χ. τῶν βαθειῶν, τῶν πασῶν,
τῶν ἑκουσῶν, τῶν μελαινῶν
Α. ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΤΗΣ Γ΄ ΚΛΙΣΗΣ
Τα φωνηεντόληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης διακρίνονται σε τρικατάληκτα και δικατάληκτα.
α) Τρικατάληκτα σε -υς, -εια, -υ
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ον.
Γεν.
Δοτ.
Αιτ.
Κλητ.
ὁ βαθὺς
τοῦ βαθέος
τῷ βαθεῖ
τὸν βαθὺν
(ὦ) βαθὺ
ἡ βαθεῖα
τῆς βαθείας
τῇ βαθείᾳ
τὴν βαθεῖαν
(ὦ) βαθεῖα
τὸ βαθὺ
τοῦ βαθέος
τῷ βαθεῖ
τὸ βαθὺ
(ὦ) βαθὺ
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ον.
Γεν.
Δοτ.
Αιτ.
Κλητ.
οἱ βαθεῖς
τῶν βαθέων
τοῖς βαθέσι
τοὺς βαθεῖς
(ὦ) βαθεῖς
αἱ βαθεῖαι
τῶν βαθειῶν
ταῖς βαθείαις
τὰς βαθείας
(ὦ) βαθεῖαι
τὰ βαθέα
τῶν βαθέων
τοῖς βαθέσι
τὰ βαθέα
(ὦ) βαθέα
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ον. ὁ θῆλυς ἡ θήλεια τὸ θῆλυ
2. Γεν.
Δοτ.
Αιτ.
Κλητ.
τοῦ θήλεος
τῷ θήλει
τὸν θῆλυν
(ὦ) θῆλυ
τῆς θηλείας
τῇ θηλείᾳ
τὴν θήλειαν
(ὦ) θήλεια
τοῦ θήλεος
τῷ θήλει
τὸ θῆλυ
(ὦ) θῆλυ
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ον.
Γεν.
Δοτ.
Αιτ.
Κλητ.
οἱ θήλεις
τῶν θηλέων
τοῖς θήλεσι
τοὺς θήλεις
(ὦ) θήλεις
αἱ θήλειαι
τῶν θηλειῶν
ταῖς θηλείαις
τὰς θηλείας
(ὦ) θήλειαι
τὰ θήλεα
τῶν θηλέων
τοῖς θήλεσι
τὰ θήλεα
(ὦ) θήλεα
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
Τα τριτόκλιτα επίθετα σε –υς, -εια, -υ:
1.Στο αρσενικό και στο ουδέτερο είναι:
γενικώς οξύτονα: βαθύς, βαρύς, βραδύς, γλυκύς, δασύς, εὐθύς, εὐρύς, ἡδύς, θρασύς, ὀξύς,
παχύς, ταχύς, τραχύς, κ.ά.,
βαρύτονα είναι μόνο το θῆλυς, θήλεια, θῆλυ και το ἥμισυς, ἡμίσεια, ἥμισυ (τοῦ ἡμίσεος,
της ἡμισείας, τοῦ ἠμίσεος).
2.Παρουσιάζονται με δυο θέματα:
το ένα σε –υ, από το οποίο σχηματίζονται η ονομαστική, η αιτιατική και η κλητική του
ενικού του αρσενικού και του ουδετέρου, και το άλλο σε –ε, από το οποίο σχηματίζονται
όλες οι άλλες πτώσεις και των τριών γενών.
3.Συναιρούν το χαρακτήρα -ε- με το ακόλουθο –ε- ή -ι- σε –ει-,
(Το επίθετο ἥμισυς συναιρεί πολλές φορές και το -ε- με το –α στο τέλος του ουδετέρου
και σχηματίζει και δεύτερο τύπο σε –η: τὰ ἡμίσεα και τὰ ἡμίση.)
4.Την κλητική του ενικού του αρσενικού τη σχηματίζουν χωρίς κατάληξη –ς
π.χ. (ὦ) βαθύ, (ὦ) ταχύ, (ὦ) θῆλυ, (ὦ) ἥμισυ.
5.Την αιτιατική του πληθυντικού τη σχηματίζουν όμοια με την ονομαστική
π.χ. τοὺς βαθεῖς, τοὺς ταχεῖς.
β) Δικατάληκτα σε -υς, -υ
Κατά την γ΄ κλίση κλίνονται και μερικά σύνθετα δικατάληκτα επίθετα με β΄συνθετικό ουσιαστικό
φωνηεντόληκτο σε –υς, που λήγουν στην ονομαστική το αρσενικό και το θηλυκό σε –υς και το
ουδέτερο σε –υ και σχηματίζουν τη γενική σε -υος ή –εος.
10. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
1.Τα σύνθετα σε –ων, -ον, (γεν. –ονος) στη κλητική του ενικού του αρσενικού και του
θηλυκού και στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική του ενικού του ουδετέρου
ανεβάζουν το τόνο, όχι όμως πιο πάνω από την τελευταία συλλαβή του α΄ συνθετικού:
π.χ. ὁ, ἡ εὐδαίμων, (ὦ) εὔδαιμον - τὸ εὔδαιμον,
ὁ, ἡ εὐγνώμων, (ὦ) εὔγνωμον - τὸ εὔγνωμον,
ὁ, ἡ μεγαλοπράγμων, (ὦ) μεγαλόπραγμον - τὸ μεγαλόπραγμον.
αλλά: μεγαλόφρων, (ὦ) μεγαλόφρον – τὸ μεγαλόφρον.
2.Τα δικατάληκτα ενρινόληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης έχουν τη κλητική του ενικού όμοια με
το αρχικό θέμα: (ὦ) ἐλεῆμον, (ὦ) ἄρρεν.
γ) Υγρόληκτα Δικατάληκτα
σε –ωρ, -ορ (γεν. –ορος):
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ον.
Γεν.
Δοτ.
Αιτ.
Κλητ.
ὁ, ἡ ἀπάτωρ
τοῦ, τῆς ἀπάτορος
τῷ, τῇ ἀπάτορι
τόν, τὴν ἀπάτορα
(ὦ) ἀπάτορ
τὸ ἀπάτορ
τοῦ ἀπάτορος
τῷ ἀπάτορι
τὸ ἀπάτορ
(ὦ) ἀπάτορ
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ον.
Γεν.
Δοτ.
Αιτ.
Κλητ.
οἱ, αἱ ἀπάτορες
τῶν ἀπατόρων
τοῖς, ταῖς ἀπάτορσι
τούς, τὰς ἀπάτορας
(ὦ) ἀπάτορες
τὰ ἀπάτορα
τῶν ἀπατόρων
τοῖς ἀπάτορσι
τὰ ἀπάτορα
(ὦ) ἀπάτορα
Όμοια κλίνεται το επίθετο: ὁ, ἡ ἀμήτωρ, τὸ ἀμῆτορ.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ:
Τα δικατάληκτα υγρόληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης έχουν τη κλητική του ενικού όμοια με το αρχικό
θέμα: (ὦ) ἀπάτορ.
δ) Ενρινόληκτα και υγρόληκτα μονοκατάληκτα
Μερικά ενρινόληκτα και υγρόληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης είναι μονοκατάληκτα με δύο γένη. Αυτά
είναι απλά ή σύνθετα με β΄ συνθετικό τριτόκλιτο ενρινόληκτο ή υγρόληκτο και κλίνονται όπως τα
αντίστοιχα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης.
12. Κατά το ἀληθής κλίνονται πολλά οξύτονα: ἀγενής, ἀκριβής, ἀσεβής, ἀσθενής, ἀμελής,
ἀτυχής, δυστυχής, ἐπιμελής, εὐγενής, εὐσεβής, εὐτυχής, σαφής, ψευδὴς, κ.ά.
β) Βαρύτονα σιγμόληκτα δικατάληκτα σε -ης, -ης, -ες
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ον.
Γεν.
Δοτ.
Αιτ.
Κλητ.
ὁ, ἡ πλήρης
τοῦ, τῆς πλήρους
τῷ, τῇ πλήρει
τόν, τὴν πλήρη
(ὦ) πλῆρες
τὸ πλῆρες
τοῦ πλήρους
τῷ πλήρει
τὸ πλῆρες
(ὦ) πλῆρες
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ον.
Γεν.
Δοτ.
Αιτ.
Κλητ.
οἱ, αἱ πλήρεις
τῶν πλήρων
τοῖς, ταῖς πλήρεσι
τούς, τὰς πλήρεις
(ὦ) πλήρεις
τὰ πλήρη
τῶν πλήρων
τοῖς πλήρεσι
τὰ πλήρη
(ὦ) πλήρη
Κατά το πλήρης κλίνονται επίθετα:
i. σε -ήρης: ὁ, ἡ μονήρης, τὸ μονῆρες, ὁ, ἡ ξιφήρης, τὸ ξιφῆρες,
ii. σε -ώδης: ὁ, ἡ δυσώδης, τὸ δυσῶδες, ὁ, ἡ εὐώδης, τὸ εὐῶδες,
iii. σε -ώλης: ὁ, ἡ ἐξώλης, τὸ ἐξῶλες (= εντελώς, χαμένο),
ὁ, ἡ προώλης, τὸ προῶλες (= από πριν χαμένο, άξιο να χαθεί πριν από την ώρα του),
ὁ, ἡ πανώλης, τὸ πανῶλες (= εντελώς χαμένο και με ενεργητική σημασία: αυτό που
καταστρέφει τα πάντα) κ.α.
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ον.
Γεν.
Δοτ.
Αιτ.
Κλητ.
ὁ, ἡ συνήθης
τοῦ, τῆς συνήθους
τῷ, τῇ συνήθει
τόν, τὴν συνήθη
(ὦ) σύνηθες
τὸ σύνηθες
τοῦ συνήθους
τῷ συνήθει
τὸ σύνηθες
(ὦ) σύνηθες
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ον.
Γεν.
Δοτ.
Αιτ.
Κλητ.
οἱ, αἱ συνήθεις
τῶν συνήθων
τοῖς, ταῖς συνήθεσι
τούς, τὰς συνήθεις
(ὦ) συνήθεις
τὰ συνήθη
τῶν συνήθων
τοῖς συνήθεσι
τὰ συνήθη
(ὦ) συνήθη
13. Κατά το συνήθης κλίνονται επίθετα:
i. σε -ήθης: ὁ, ἡ εὐήθης, τὸ εὔηθες (= αγαθός, απλοϊκός, ανόητος), ὁ, ἡ χρηστοήθης, τὸ
χρηστόηθες κ.ά.,
ii. σε -έθης: ὁ, ἡ εὐμεγέθης, τὸ εὐμέγεθες, ὁ, ἡ παμμεγέθης, τὸ παμμέγεθες κ.ά.,
iii. σε -άντης: ὁ, ἡ ἀνάντης, τὸ ἄναντες (= ανηφορικός ),
ὁ, ἡ κατάντης, τὸ κάταντες (= κατηφορικός),
ὁ, ἡ προσάντης, τὸ πρόσαντες (= ανηφορικός, απόκρημνος) κ.ά.,
iv. Επίσης τα επίθετα: ὁ, ἡ αὐθάδης, τὸ αὔθαδες, ὁ, ἡ αὐτάρκης, τὸ αὔταρκες κ.ά.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
1.Τα σιγμόληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης σε -ης, -ες έχουν θέμα σε -εσ-. Στα επίθετα αυτά:
α) η ονομαστική του ενικού του αρσενικού και του θηλυκού γένους σχηματίζεται χωρίς
κατάληξη, αλλά το βραχύχρονο φωνήεν -ε- που είναι πριν από το χαρακτήρα εκτείνεται
σε -η-. Όλες οι άλλες πτώσεις και των τριων γενών σχηματίζονται από το θέμα -εσ-, αλλά
ο χαρακτήρας -σ- ανάμεσα στα δυο φωνήεντα αποβάλλεται, και έτσι τα δυο αυτά
φωνήεντα συναιρούνται.
β) η κλητική του ενικού του αρσενικού και του θηλυκού γένους, καθώς και η ονομαστική,
η αιτιατική και η κλητική του ενικού του ουδετέρου γένους είναι ίδιες με το θέμα (χωρίς
κατάληξη)
π.χ. (ὦ) ἀληθές, τὸ ἀληθές, τὸ ἀληθές, (ὦ) ἀληθές
2.Τα βαρύτονα σιγμόληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης σε -ης, -ες:
α) αν είναι υπερδισύλλαβα ανεβάζουν τον τόνο στην κλητική του ενικού αριθμού του
αρσενικού και του θηλυκού γένους και στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική του
ενικού αριθμού του ουδετέρου γένους:
π.χ. ὁ, ἡ συνήθης, (ὦ) σύνηθες - τὸ σύνηθες,
ὁ, ἡ αὐθάδης, (ὦ) αὔθαδες - τὸ αὔθαδες
Εξαίρεση αποτελούν όσα λήγουν σε -ώδης, -ώλης, -ήρης και κλίνονται κανονικά:
π.χ. ὁ, ἡ εὐώδης, (ὦ) εὐῶδες, τὸ εὐῶδες,
ὁ, ἡ ἐξώλης, (ὦ) ἐξῶλες, τὸ ἐξῶλες,
ὁ, ἡ ποδήρης, (ὦ) ποδῆρες, τὸ ποδῆρες
β) στη γενική του πληθυντικού τονίζονται στην παραλήγουσα αντίθετα με τον κανόνα από
αναλογία προς τη γενική του ενικού:
π.χ. τῶν συνήθων (όπως τοῦ συνήθους),
τῶν πλήρων (όπως τοῦ πλήρους ),
