VERGİLEMENİN SINIRLARI VE ANAYASAL KURAL ÖNERİLERİ
0 likes181 views
VERGİLEMENİN SINIRLARI VE ANAYASAL KURAL ÖNERİLERİ
VERGİLEMENİN SINIRLARI VE ANAYASAL KURAL ÖNERİLERİ
- 1. VERGİLEMENİN SINIRLARI VE ANAYASAL KURAL ÖNERİLERİ Bu sunum şu kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır: Coşkun Can Aktan, Anayasal Vergi Hukuku: Ankara: Seçkin Yayınları, 2019 Sunumu Hazırlayan: Ergün Pirsefa Yıldırım PROF. DR. COŞKUN CAN AKTAN
- 2. . Bugün vergileme yetkisinin suiistimali pek çok sözde demokratik ülkede çok yaygın olarak görülen bir uygulamadır Çağdaş demokrasilerin bir çoğunda seçilmiş hükümetler, ekonomik alanda sahip oldukları güç ve yetkileri kötüye kullanabilmektedirler.
- 3. Bugünkü uygulanan şekliyle temsili demokrasi, vergileme yetkisini etkin olarak sınırlama görevini yerine getirememektedir. Çözüm, anayasal demokrasidir. Anayasal demokrasi, devletin güç ve yetkilerinin anayasal normlarla sınırlandırılması demektir. Vergileme yetkisi de mutlaka anayasal düzeyde ele alınmalı ve sınırları anayasada belirlenmelidir.
- 4. Şimdi bu önerileri sırasıyla inceleyelim ? Vergileme yetkisinin anayasal normlarla sınırlandırılması konusunda literatürde yer alan başlıca önerileri iki ana başlık altında özetleyebiliriz. Bunlardan ilki prosedürel normlarla vergileme yetkisinin sınırlanmasıdır. İkincisinde ise vergileme yetkisi nümerik-kantitatif bazı anayasal normlar ile sınırlandırılabilir.
- 5. Prosedürel Normlar Kantitatif Sınırlar ➢ Wicksell Önerisi ➢ Genellik İlkesi ➢ Vergi Oranlarının Anayasada Düz Oranlı Olarak Belirlenmesi ➢ Vergi Kanunlarının Anayasada Belirlenmesi ➢ Denk Bütçe Uygulaması ➢ İdareler Arası Mali Paylaşım İlkelerinin Anayasada Belirlenmesi ➢ Vergilemede Fayda Yaklaşımı ve Tahsis İlkesi ➢ Toplam Vergi Yükünün Oransal Olarak Belirlenmesi ➢ Maksimum Vergi Oranının Belirlenmesi
- 6. Wicksell Önerisi İsveçli iktisatçı Knut Wicksell, kamu harcamalarındaki ilave artış talebinin vergilerle karşılanmasını ve yasama organının onayına tabi tutulmasını önermektedir. Bu öneri kamu harcamalarını ve dolayısıyla vergilerin artışını dolaylı yönden sınırlayacak bir öneridir. Knut Wicksell’in bir diğer önerisi ise parlamentoda harcama artışı ve vergi artışı öngören tekliflerin nitelikli çoğunluk kuralı ile oylamaya tabi tutulmasıdır
- 7. Genellik İlkesi Genellik ilkesi, vergilemede tüm kişilerin ve konuların herhangi bir ayrım yapılmadan ve ayrıcalık sağlanmadan vergiye tabi olması anlamına gelmektedir. Vergi sisteminde uygulanan muafiyet ve/veya istisnalar genellik ilkesini ihlal eden uygulamalardır. Aynı şekilde tüm vergiye tabi gelir, servet ve harcamalara ve diğer vergiye tabi unsurlara farklı vergi tarifelerinin uygulanması genellik ilkesi ile bağdaşmayan uygulamalardır.
- 8. Vergi Oranlarının Anayasada Düz Oranlı Olarak Belirlenmesi Demokratik sistemde yaygın olarak uygulanan artan oranlı vergiler, hem parlamentoların kanun yapma yetkisi, hem de hükümetlerin kanun hükmünde kararnameler çıkarma yetkisi ile çok sık değişikliğe uğratılmaktadır. Vergi sisteminde ve sık yapılan değişikliklerin ortaya çıkardığı olumsuz sonuçları ortadan kaldırmanın yolu vergi oranlarını anayasada belirlemektir. Anayasal İktisat alanında çalışmalar yapan iktisatçıların büyük çoğunluğu vergi oranlarının anayasada düz oranl olarak tespit edilmesini savunmaktadırlar.
- 9. Vergi Konularının Anayasada Belirlenmesi Anayasal iktisat konusunda mevcut literatürde vergileme yetkisinin kötüye kullanımını engelleyecek önerilerden birisi de vergi konularının önceden anayasa içerisinde açık olarak belirlenmesidir. Gerek tarihsel tecrübeler, gerekse günümüzde demokratik ve anti- demokratik ülkelerin bir çoğunda yaşanan tecrübeler yönetimlerin vergilerin konularını keyfice belirlediklerini göstermektedir.
- 10. Denk Bütçe Uygulaması Klasik ekolün öne sürdüğü denk bütçe ilkesinin anayasal kural haline getirilmesi kamusal harcamalarda bir disiplin sağlar ve bunun bir sonucu olarak da vergi yükünde gereksiz artışları sınırlar. Keynesyen ekol ve tarafları ise konjoktürel devrelerde bütçe politikaları ile ekonomiye müdahaleyi savunmuştur. G+TR=T
- 11. İdareler Arası Mali Paylaşım İlkelerinin Anayasada Belirlenmesi Hizmet ve kaynak bölüşümü ilkeleri çok açık olarak anayasada belirlendiğinde, dolaylı yönden vergileme yetkisi de kısmen sınırlanmış olur. Uygulamada ne denli gerçekleşeceği şüpheli olsa da, yerel yönetimler arasında rekabet hizmet sunumunda etkinlik ve düşük vergi yükü ile sonuçlanabilir.
- 12. Vergilemede Fayda Yaklaşımı Ve Tahsis İlkesi Vergileme yetkisinin kötüye kullanılmasını engelleyecek yöntemlerden birisi de “tahsis” ilkesidir. Tahsis ilkesi, belirli vergilerin ya da kamu gelirlerin belirli kamu hizmetlerinde harcanmak üzere tahsis edilmesi demektir. Optimal vergileme sisteminin kurulabilmesi ve mali sömürünün azaltılabilmesi için vergilemede tahsis ilkesinin kurulması gereklidir.
- 13. Toplam Vergi Yükünün Oransal Olarak Belirlenmesi Devletin vergileme yetkisini genel olarak sınırlayacak önerilerden birisi toplam vergi yükünün oransal olarak anayasada belirlenmesidir. Örneğin, toplam vergi gelirlerinin GSYİH ya da GSMH’ya oranı açık olarak anayasada belirlenebilir. T/Y Vergi YÜKÜ
- 14. Maksimum Vergi Oranının Belirlenmesi Vergi oranlarının maksimum sınırı da anayasada belirlenebilir ve böylece siyasal iktidarların vergileme yetkisini aşırı kullanma eğilimi belirli ölçüde engellenebilir. Bu tür bir anayasal reform 1970’li yıllarda ABD’nin California eyaletinde gerçekleşmiştir.
- 15. SONUÇ Optimal bir vergi sistemi kurabilmek için: Sıralamış olduğumuz prosedürel normlara ve kantitatif sınırlama ilkelerine uymak gerekmekte ve vergi kanunlarında çok sık değişikliğe gidilmeyerek vergilerin; Açık Belirli İstikrarlı Genel Olmasını sağlamak gerekmektedir
- 16. Nobel Ekonomi ödülü sahibi James Buchanan’ın bu konudaki görüşlerini kendi sözleriyle aktarmak yararlı olacaktır: «Vergilemeye ilişkin gerçek bir mali anayasa en azından başlıca üç avantaj sağlar. İlk olarak, kurumsal öngörülebilirlik tesis edilmiş olur ve böylece daha yüksek etkinlik sağlanır. İkinci olarak, kişiler ve grupların sosyal açıdan israf olan “rant kollama” eğilimleri azalır. Üçüncüsü ve en önemlisi, Wicksell’in önerdiği reforma benzer bir anayasal reform, vergiler konusundaki değişikliklerin daha anlamlı olmasını sağlar. Anayasal vergileme perspektifinin sağlayacağı bu üç avantaj önemlidir.»