Visual basic 6 ly thuyet

Giáo trình tin học:

Lập trình với Microsoft Visual Basic 6.0

Tác giả: Nguyễn Sơn Hải (nshai@moet.edu.vn)

Cục Công nghệ thông tin – Bộ Giáo dục và Đào tạo

Hà Nội, tháng 6 - 2006

Lập trình Visual Basic 6.0

GIỚI THIỆU

Lập trình ứng dụng là môn học rất quan trọng đối với sinh viên ngành công
nghệ thông tin (CNTT). Hiện nay có rất nhiều các ngôn ngữ lập trình chuyên
nghiệp có thể sử dụng tốt để lập trình các ứng dụng như: Microsoft .NET, C++
Buider, Delphi, v.v. Nhưng Visual Basic 6.0 (VB6), từ đây gọi tắt là VB có thể
coi là một trong những công cụ dễ học nhất.
Giáo trình này viết ra phục vụ nhu cầu học môn Lập trình ứng dụng hoặc Lập
trình Visual Basic cho các sinh viên, học sinh trường THCN hệ chuyên CNTT.
Sau những nội dung về lập trình VB căn bản, giáo trình sẽ hướng học sinh đến
các kỹ thuật lập trình cơ sở dữ liệu (CSDL) trên VB. kết quả cuối cùng là tạo ra
các ứng dụng quản lý sử dụng VB như là một công cụ phát triển trên hệ CSDL
Access.
Thời lượng thiết kế 75 tiết. Trong đó 24 tiết lý thuyết, 46 tiết thực hành và 5
tiết dành cho kiểm tra. Tuỳ theo mức độ ứng dụng của từng trường, từng ngành
vào môn học này mà mỗi đơn vị sẽ chọn cho mình một quĩ thời gian cũng như
các nội dung giảng dạy phù hợp từ giáo trình này.

Nội dung giáo trình gồm một bài mở đầu và 4 chương:
Bài mở đầu
Bài mở đầu sẽ là những lời giới thiệu về ngôn ngữ Visual Basic 6.0, về môi
trường làm việc và lịch sử của ngôn ngữ này. Kết thúc bài học, học viên sẽ hiểu
được môi trường làm việc, tạo và làm việc trên project đơn giản.
Chương 1: Lập trình VB căn bản
Chương này cung cấp những khái niệm, những cách thức căn bản nhất khi
làm việc với bất kỳ một ngôn ngữ lập trình nào, ở đây là VB. Đó là biến, hằng,
các cấu trúc lệnh và kỹ thuật chương trình con trong VB.
Chương 2: Làm việc với các điều khiển
Điều khiển là một thành phần rất quan trọng trong những ngôn ngữ lập trình
trực quan, hướng đối tượng (như VB). Chương này tập trung vào việc giới thiệu
những khái niệm, cách thức làm việc và hướng dẫn sử dụng, lập trình trên hệ
thống các điều khiển từ căn bản đến nâng cao của VB. Kỹ thuật bắt lỗi và xử lý
lỗi cũng được đề cập đến rất chi tiết. Kết thúc nội dung chương này, học viên có
thể thiết kế được một số các ứng dụng chạy trên windows bằng cách sử dụng tốt
các kiến thức của chương 1 và chương 2.

Trang 2 -


Chương 3: Lập trình cơ sở dữ liệu
Hầu hết lập trình ứng dụng đều liên quan đến các kỹ thuật xử lý CSDL.
Chương này tập trung giới thiệu hai công nghệ lập trình CSDL phổ biến là DAO
(Data Access Objects) và ADO (ActiveX Data Objects) thông qua các bài toán
cụ thể như: nhập dữ liệu, tìm kiếm và đặt lọc, in báo cáo.
Chương 4: Hoàn thiện dự án
Chương này tập trung hướng dẫn các qui trình, công cụ và kỹ thuật để thiết
kế giao diện chính ứng dụng, cũng như hoàn thiện, đóng gói một dự án hoàn
chỉnh trên môi trường VB. Đó là sản phẩm phần mềm cuối cùng gửi tới khách
hàng. Kỹ thuật MDI Form, Menu, ToolBar cũng như qui trình đóng gói thông
qua tiện ích Package and Deployment Wizard được hướng dẫn sử dụng chi tiết.
Phần cuối giáo trình có đưa ra danh mục các tài liệu để bạn đọc tham khảo;
danh mục các từ viết tắt được sử dụng trong sách và giải nghĩa một số thuật ngữ
tiếng Anh thường gặp khi lập trình trên VB.
Cuối cùng, chúng tôi xin chân thành cám ơn sự quan tâm và tạo điều kiện của
Sở GD&DT Hà Nội; các đồng nghiệp đã tận tình giúp đỡ, đóng góp ý kiến xây
dựng để giáo trình được hoàn thiện như bây giờ. Tuy nhiên rất khó tránh khỏi
những thiếu sót từ khách quan đến chủ quan. Chúng tôi rất mong nhận được sự
góp ý, phê bình để giáo trình ngày càng hoàn thiện hơn, phục vụ tốt cho việc
dạy-học trong nhà truờng và các bạn đọc.
Hà nội, ngày 20 tháng 10 năm 2005

Trang 3 -


BÀ I MỞ Đ Ầ U

Nội dung bài học này cung cấp cái nhìn tổng quan về ngôn ngữ Visual Basic:
tính năng, môi trường và cách thức làm việc. Tuy không nặng về kiến thức lập
trình Visual Basic, nhưng nội dung bài học này là rất quan trọng giúp học sinh
tiếp cận ngôn ngữ này một cách thuận lợi. Đặc biệt, nếu đây là lần đầu tiên học
kỹ thuật lập trình trên windows.

1. Giới thiệu Visual Basic 6.0
Visual Basic 6.0 (VB) là một ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng, trực quan
trên môi trường Windows. VB cung cấp một bộ công cụ hoàn chỉnh để đơn giản
hóa việc triển khai lập trình ứng dụng, có thể nói đây là cách nhanh và tốt nhất để
học và lập trình ứng dụng trên Microsoft Windows.

Phần "Visual- Trực quan" đề cập đến phương pháp được sử dụng để tạo giao
diện đồ họa người dùng (GUI - Graphical User Interface). VB có sẵn rất nhiều
những bộ phận trực quan gọi là các điều khiển (Controls) mà người lập trình có
thể sắp đặt vị trí và quyết định các đặc tính của chúng trên một khung giao diện
màn hình, gọi là form. Việc thiết kế các giao diện người dùng ứng dụng trên VB
có thể hình dung đơn giản như việc vẽ giao diện trên Word hoặc trên Paint Prush
của Windows.

Phần "Basic" đề cập đến ngôn ngữ BASIC (Beginners All-Purpose Symbolic
Instruction Code), một ngôn ngữ lập trình đơn giản, dễ học, được viết ra cho các
khoa học gia- những người không có thì giờ để học lập trình điện toán sử dụng.

Trang 4 -


Tuy nhiên, ngôn ngữ Basic trong VB đã được cải thiện rất nhiều để phù hợp với
phong cách lập trình hiện đại.

Visual Basic còn có hai dạng khác là Visual Basic for Application (VBA) -
một ngôn ngữ nằm phía sau các chương trình Word, Excel, VB, Project, .v.v..
còn gọi là Macros. Dùng VB trong Microsoft Office, ta có thể làm tăng chức
năng các ứng dụng bằng cách tự động hóa các chương trình. Và VBScript được
dùng lập trình phục vụ các tương tác trên giao diện web.

Visual Basic đã có rất nhiều phiên bản, 2 phiên bản tốt nhất có thể nói đến là
Visual Basic 6.0 (VB6) và Visual Basic .NET (VB7 hay VB.NET). Về mặt kiến
trúc, hai phiên bản này gần khác nhau hoàn toàn. VB6 phát triển ứng dụng dựa
trên công nghệ COM (Common Object Model)- một công nghệ rất phát triển ít
nhất cho đến năm 2000. Còn VB.NET dựa trên nền tảng công nghệ .NET
Framework - một công nghệ hiện đại hơn và đang rất được ưa chuộng. Giáo trình
này chỉ đề cập đến việc sử dụng và phát triển phần mềm ứng dụng trên phiên bản
VB6 (gọi tắt là VB). Bởi lẽ phiên bản này rất dễ học và phát triển. Việc tìm hiểu
ngôn ngữ VB.NET là rất khuyến khích cho nhưng ai đang muốn tìm cho mình
một bộ công cụ phát triển chuyên nghiệp trên đa môi trường hoạt động. Tuy
nhiên, khi nắm chắc những nội dung VB6 từ giáo trình này, bạn đọc đã có thể
sẵn sàng tiếp cận VB.NET với tư thế rất thuận lợi.

Để cài đặt VB, yêu cầu tối thiếu phải có đĩa 1 - bộ Microsoft Visual Studio
6.0 (bộ này đầy đủ gồm 4 đĩa). Tuy nhiên cũng nên gài cả đĩa 2 và 3 để có được
đầy đủ các tài nguyên đi cùng giúp việc nghiên cứu và tìm hiểu VB được thuận
lợi.

Trang 5 -


2. Khởi động
Sau khi gài đặt VB, có thể khởi động từ thanh tác vụ của Windows như sau:

Start | Programs | Microsoft Visual Studio 6.0 | Microsoft Visual Basic
6.0

Hộp thoại đầu tiên của phần mềm xuất hiện:

Để bắt đầu một ứng dụng mới, từ thẻ New, chọn Standard EXE, nhấn Open.
Môi trường làm việc VB xuất hiện:

Trang 6 -


1

4
3
2

5

Có rất nhiều các thành phần trong môi trường làm việc của VB. Ở mức đơn
giản nhất có 5 thành phần được khoanh tròn trong hình trên đó là:

(1). Thanh thực đơn và thanh công cụ chuẩn của VB;

(2). Cửa sổ Project Explorer – nơi quản lý toàn bộ các thành phần mà người
lập trình đã làm được trên dự án của VB hiện thời. Làm việc trên VB là làm
việc trên các dự án (Projects). Mỗi dự án cần phải tạo ra nhiều thành phần để
cấu thành như: giao diện, biểu mẫu báo cáo, thư viện,... tất cả những thành
phần này sẽ đựoc quản lý trên cửa sổ Project Explorer;

(3). Biểu mẫu Form – nơi thường dùng để thiết kế các hộp thoại, cửa sổ - giao
diện của người sử dụng với ứng dụng phần mềm;

(4). Thanh công cụ ToolBox- nơi chứa các điều khiển (Control) giúp người
lập trình dễ dàng tạo ra những giao diện thân thiện và lập trình trên chúng
một cách thuận lợi, đa năng;

(5). Cửa sổ Properties – nơi để thiết lập các thuộc tính cho những đối tượng,
những điều khiển trong quá trình làm việc trên VB.

Trang 7 -


3. Lưu trữ
Làm việc trên VB là làm việc trên các dự án (Project). Tại một thời điểm có
thể chỉ làm việc với một dự án nào đó, cũng có khi làm việc trên một tập hợp các
dự án (Project Group). Tuy nhiên khuôn khổ giáo trình này chỉ nói về làm việc
trên một dự án đơn lẻ.

Dự án là công cụ quản lý tất cả những gì cần phải tạo ra cho một dự án phần
mềm viết trên VB. Hình dưới mô tả các nội dung có thể được quản lý bởi một dự
án mang tên quan_ly_canbo

Trong dự án trên có các thành phần:

Forms – để tạo ra các giao diện người sử dụng phần mềm như là các hộp
thoại, biểu nhập dữ liệu, cửa sổ giao diện. Có 4 form được tạo ra trong dự án
trên.

Modules – là nơi chứa những thư viện khai báo phục vụ việc phát triển phần
mềm. Trong mỗi Module có thể chứa các chương trình con, các khai báo biến,
hằng, môi trường làm việc mà các thành phần thư viện này có thể dùng riêng
hoặc chia sẻ dùng chung trong toàn bộ dự án. Có 2 module được tạo ra trong dự
án trên là Module1 và Module2.

Trang 8 -


Class Modules – nơi tạo ra các lớp đối tượng do người lập trình tự định
nghĩa phục vụ các nhu cầu phát triển riêng. Dự án trên có một tệp lớp là Class1.

User Controls – nơi cho phép người lập trình tự định nghĩa ra các điều khiển
phục vụ mục đích công việc riêng để phát triển trong dự án. Dự án trên có một
đối tượng điều khiển tự định nghĩa là UserCo.

Designers – nơi tạo ra các môi trường dữ liệu (data environment) và các báo
biểu (Data report) phục vụ nhu cầu xử lý, truy xuất và in ấn dữ liệu trong dự án.

Không chỉ dừng lại ở đây, ứng với mỗi dự án trên VB có thể cần tạo ra những
đối tượng riêng. Và chúng có thể được quản lý trên cửa sổ Project Explorer.

Để ghi lại một dự án, nhấn thực đơn File | Save hoặc nút Save trên thanh
công cụ hoặc nhấn tổ hợp phím nóng Ctrl + S. VB sẽ lần lượt yêu cầu nhập vào
tên tệp tin của các đối tượng đã tạo được trên dự án (việc đặt tên này chỉ xuất
hiện ở lần ghi đầu tiên). Tệp tin chính của dự án có phần mở rộng là .vbp và biểu
tượng như sau:

Chú ý:

Do mỗi dự án VB sẽ bao gồm rất nhiều tệp tin, chúng luôn phải được đi cùng nhau. Do
vậy ứng với mỗi dự án mới hãy tạo một thư mục và ghi lại toàn bộ những gì làm được
và liên quan lên thư mục này. Điều này rất thuận lợi khi phải di chuyển dự án đến
nhiều máy, nhiều vị trí khác nhau để làm việc.

4. Mở dự án đã có
Để mở một dự án ra làm việc trên VB thao tác như sau:

Nhấn nút Open trên thanh công cụ, hoặc nhấn tổ hợp phím tắt Ctrl + O,
một hộp thoại xuất hiện để chọn dự án cần mở:

Trang 9 -


Ở thẻ Existing có thể tìm đến dự án cần mở và nhấn nút Open

Hoặc

Ở thẻ Recent có thể chọn dự án từ danh sách làm việc gần nhất để mở.

Sau thao tác này, dự án cần làm việc sẽ được mở ra trên môi trường làm việc
của VB.

Trang 10 -


CHƯƠNG 1
LẬP TRÌNH VB CĂN BẢN

Chương này tập trung giới thiệu chi tiết các thành phần liên quan đến lập trình
căn bản trên VB. Đó là những điều kiện tối thiểu, cần thiết nhất để học bất kỳ
một ngôn ngữ lập trình nào. Cụ thể học viên sẽ nắm được:

- Các kiểu dữ liệu trong VB;

- Sử dụng biến và hằng;

- Các cấu trúc lập trình căn bản;

- Kỹ thuật chương trình con;

- Cách thức soạn thảo chương trình;

- Kỹ thuật bắt lỗi và xử lý lỗi trên VB.

Trang 11 -


1. Kiểu dữ liệu - biến và hằng

1.1 Kiểu dữ liệu

Cũng như các ngôn ngữ lập trình khác, VB đều hỗ trợ các kiểu dữ liệu cơ bản.
Dưới đây giới thiệu chi tiết về từng kiểu.

Boolean

Kiểu lô gíc, tương tự kiểu Boolean trên Pascal. Kiểu này chiếm 2 byte bộ nhớ;
chỉ nhận một trong 2 giá trị là: Yes – No hoặc True – False hoặc đôi khi thể hiện
dưới dạng số 0 tương đương với False, True tương ứng với bất kỳ số nào khác 0.
Khi lập trình CSDL, kiểu Boolean tương ứng với kiểu Yes/No trong bảng dữ
liệu.

Byte

Kiểu số nguyên dương trong phạm vi từ 0..255. Kiểu này chiếm 1 byte bộ
nhớ.

Integer

Kiểu nguyên, có giá trị trong khoảng -32768...32767. Kiểu này chiếm 2 bytes
bộ nhớ.

Long

Kiểu số nguyên dài, có giá trị trong khoảng 2,147,483,648 .. 2,147,483,647.
Kiểu này chiếm 4 bytes bộ nhớ.

Single

Kiểu số thực, có giá trị trong khoảng 1.401298E-45 to 3.402823E38. Chiếm 4
bytes bộ nhớ.

Double

Trang 12 -


Kiểu số thực có độ lớn hơn kiểu Single, có giá trị trong khoảng
4.94065645841247E-324 to 1.79769313486232E308. Chiếm 8 bytes bộ nhớ.

Currency

Kiểu tiền tệ. Bản chất là kiểu số, độ lớn 8 bytes, có giá trị trong khoảng -
922,337,203,685,477.5808 to 922,337,203,685,477.5807. Đặc biệt, kiểu này luôn
có ký hiệu tiền tệ đi kèm.

String

Kiểu xâu ký tự. Kiểu này tương ứng với kiểu String trong Pascal, tương ứng
với kiểu Text trong VB. Độ lớn tối đa 255 bytes tương đương với khả năng xử lý
xâu dài 255 ký tự.

Variant

Variant là kiểu dữ liệu không tường minh. Biến kiểu này có thể nhận bất kỳ
một giá trị nào có thể. Ví dụ :

Dim a As Variant
a = 123
a = “Nguyễn Văn Ngô”

Hoàn toàn không có lỗi.

Người ta thường khai báo biến kiểu Variant trong những trường hợp phải xử
lý biến đó mềm dẻo. Khi thì biến nhận giá trị kiểu này, khi thì nhận giá trị và xử
lý theo kiểu dữ liệu khác.

Object

Object là một loại biến kiểu Variant, chiếm dung lượng nhớ 4 bytes, dùng để
tham chiếu tới một loại đối tượng (Object) nào đó trong khi lập trình. Tất nhiên
muốn khai báo biến Object kiểu nào, phải chắc chắn đối tượng đó đã được đăng
ký vào thư viện tham chiếu VB bởi tính năng Project | Reference.

Trang 13 -


1.2 Biến

a. Biến – khai báo biến

Biến (Variable) là thành phần của một ngôn ngữ lập trình, giúp xử lý dữ liệu
một cách linh hoạt và mềm dẻo.

Thông thường trong các ngôn ngữ lập trình, mỗi biến khi tồn tại phải được
định kiểu, tức là phải nhận một kiểu dữ liệu xác định. Tuy nhiên trong VB thì
không, mỗi biến có thể định kiểu (được khai báo trước khi sử dụng) hoặc không
định kiểu (không khai báo vẫn sử dụng được). Trong trường hợp này biến đó sẽ
tự nhận kiểu giá trị Variant.

Biến có thể được khai báo bất kỳ ở đâu trong phần viết lệnh của VB. Tất
nhiên, biến có hiệu lực như khai báo chỉ bắt đầu từ sau lời khai báo và đảm bảo
phạm vi hoạt động như đã qui định. Vì biến trong VB hoạt động rất mềm dẻo,
nên có nhiều cách khai báo biến như:

Ví dụ 1: Khai báo biến i kiểu Integer

Dim i As Integer

Ví dụ 2: Khai báo 2 biến i, j kiểu Integer

Dim i, j As Integer

Ví dụ 3: Khai báo biến i kiểu Integer, st kiểu String độ dài 15 ký tự

Dim i As Integer, st As String*15

Ví dụ 4: Khai báo biến i kiểu Variant

Dim i As Variant
‘hoặc
Dim i

Trang 14 -


Ví dụ 5: Khai báo biến txt kiểu Textbox

Dim txt As TextBox

Ví dụ 6: Khai báo mảng kiểu String*30 gồm 46 phần tử

Dim Hoten(45) As String * 45

Ví dụ 7: Khai báo biến mảng 2 chiều A(i , j) trong đó: i = 0..3 và j = 0..4

Dim A(3, 4) As Integer

Ví dụ 8: Khai báo mảng 3 chiều A(i, j, k) trong đó: i = 1..5; j = 4..9 và k = 3..5

Dim A(1 To 5, 4 To 9, 3 To 5) As Double

Ví dụ 9: Khai báo một mảng động kiểu Variant. Mảng động là mảng không
cố định chiều dài.

Dim MyArray()

b. Phạm vi biến

Như chúng ta đã biết, mỗi biến sau khi được khai báo nó sẽ nhận một kiểu dữ
liệu và có một phạm vi hoạt động, tức là lời khai báo biến chỉ có tác dụng trong
những vùng đã được chỉ định; ngoài vùng chỉ định đó biến sẽ không có tác dụng,
nếu có tác dụng sẽ theo nghĩa khác (biến cục bộ kiểu Variant chẳng hạn).

Biến cục bộ:

Trang 15 -


Biến cục bộ được khai báo sau từ khoá Dim, nó chỉ có tác dụng trong một
chương trình con, cục bộ trong một form hoặc một module nào đó. Dưới đây sẽ
chỉ ra 3 trường hợp biến cục bộ này:

- Trong một chương trình con, nếu nó được khai báo trong chương trình con
đó;

- Trong cả một Form, nếu nó được khai báo trong phần Decralations của
Form đó;

- Trong cả một Reports, nếu nó được khai báo trong phần Decralations của
Report đó;

- Trong cả một Modules, nếu nó được khai báo trong phần Decralations của
Modules đó;

* Biến chỉ có tác dụng sau lệnh khai báo Dim

Biến toàn cục:

Biến toàn cục được khai báo sau cụm từ khoá Public, nó có tác dụng trong
toàn bộ chương trình (ở bất kỳ chỗ nào có thể viết lệnh). Loại biến này luôn phải
được khai báo tại vùng Decralations của một Module nào đó.

Ví dụ:

Public Hoten(45) As String * 45

Trên một dự án VB không được phép khai báo trùng tên biến toàn cục. Tuy
nhiên tên biến cục bộ vẫn có thể trùng tên biến toàn cục, trong trường hợp đó VB
sẽ ưu tiên sử dụng biến cục bộ trong phạm vi của nó.

1.3 Hằng

a. Khai báo hằng

Hằng (Constan) là đại lượng có giá trị xác định và không bị thay đổi trong bất
kỳ hoàn cảnh nào. Tương ứng với từng kiểu dữ liệu, sẽ có những hằng tương
ứng.
Trang 16 -


Khai báo hằng số bởi từ khoá Const. Sau đây là các ví dụ về khai báo các loại
hằng:

Ví dụ 1: Hằng a =5 (hằng số)

Const a = 5

Ví dụ 2: Hằng ngày = 24/12/2004 kiểu Date (bao bởi cặp dấu thăng #..#)

Const ngay = #24/12/2004#

Ví dụ 3: Hằng xâu ký tự (bao bởi cặp dấu nháy kép “..”)

Const phongban = "Tài vụ"

Ví dụ 4: Hằng kiểu Lôgíc xác định bởi True hoặc False

Const ok = True

b. Phạm vi hằng

Tương tự như biến, hằng cũng có những phạm vi hoạt động của nó. Hằng
được khai báo trong thủ tục nào, hoặc cục bộ trong form, report hoặc module nào
sẽ chỉ có tác dụng trong phạm vi đó.

Muốn hằng có phạm vi toàn cục, phải được khai báo sau từ khoá Public
Const, tại vùng Decralations của một module nào đó như sau:

Public Const a = 12

Trang 17 -


2. Các cấu trúc lệnh VB
Các cấu trúc lệnh là thành phần cơ bản của mỗi ngôn ngữ lập trình. Thông
thường các ngôn ngữ lập trình đều có các cấu trúc lệnh như nhau: lệnh xử lý điều
kiện, lệnh lặp biết trước số vòng lặp, lệnh lặp không biết trước số vòng lặp,.. Tuy
nhiên cách thể hiện (cú pháp) mỗi cấu trúc lệnh có thể khác nhau tuỳ thuộc vào
mỗi ngôn ngữ lập trình. Hơn nữa, mỗi ngôn ngữ cũng có thể có một số điểm
khác biệt, đặc trưng trong mỗi cấu trúc lệnh.

Cũng giống như nhiều ngôn ngữ lập trình hiện đại khác, các cấu trúc lệnh
trong VB đều tuân thủ các nguyên tắc:

- Có cấu trúc: mỗi cấu trúc lệnh đều có từ khoá bắt đầu và một từ khóa báo
hiệu kết thúc;

- Thực hiện tuần tự (loại trừ trường hợp đặc biệt thủ tục Goto <Label>);

- Có khả năng lồng nhau;

2.1 Cấu trúc IF… END IF

Cấu trúc này thường gọi là lệnh lựa chọn. Tức là nếu một điều kiện nào đó
xảy ra sẽ là gì, hoặc trái lại có thể làm gì. Trong VB cú pháp lệnh này như sau:

If <điều kiện> Then
<thủ tục 1>
[ Else
<thủ tục 2> ]
End If

Ý nghĩa lệnh trên là: nếu <điều kiện> = True thì thực hiện các lệnh trong
<thủ tục1>, trái lại thực hiện các lệnh trong <thủ tục 2>.

Phần trong cặp dấu ngoặc vuông [..] có thể có hoặc không có trong câu lệnh,
tuỳ thuộc vào mục đích xử lý.

Ví dụ 1: Kiểm tra và trả lời một số là chẵn hay lẻ?

If so Mod 2 = 0 Then
Msgbox “Là số chẵn !”
Else
Msgbox “Là số lẻ !”

Trang 18 -


End If

Cho biết thang (số nguyên) rơi vào đầu năm (1..4), giữa năm (5..8) hay cuối
năm (9…12)?

If thang >=9 Then
Msgbox “Cuối năm “
Else
If thang >=5 Then
Msgbox “Giữa năm “
Else
Msgbox “Đầu năm “
End If
End If

2.2 Cấu trúc SELECT CASE .. END SELECT

Đây là một loại của cấu trúc lựa chọn. Thông thường hoàn toàn có thể sử dụng
If .. End If để thực hiện các xử lý liên quan đến kiểu cấu trúc này, nhưng trong
những trường hợp đặc biệt, cấu trúc Select Case .. End Select thể hiện được sự
tiện dụng vượt trội. Trong VB cú pháp lệnh này như sau:

Select Case <biểu thức>
Case <giá trị 1>
<thủ tục 1>
Case <giá trị 2>
<thủ tục 2>
………
Case <giá trị n>
<thủ tục n>
[Case Else
<thủ tục n+1>]
End Select

Trong đó: <Biểu thức> luôn trả về giá trị kiểu vô hướng đếm được như: số
nguyên, xâu ký tự, kiểu lô gíc,..

Với cấu trúc này, VB hoạt động như sau:

(1) Tính giá trị của biểu thức
Trang 19 -


(2) Kiểm tra <biểu thức> = <giá trị 1> ?

- Nếu đúng thực hiện <thủ tục 1> và kết thúc lệnh, thực hiện lệnh tiếp theo sau
từ khoá End Select.

- Nếu sai, thực hiện tiếp việc so sánh <biểu thức> = <giá trị i> tiếp theo và xử
lý tương tự qui trình nêu trên.

(3) Trong trường hợp <biểu thức> <> <giá trị i>, i=1..n khi đó có 2 khả
năng:

- Nếu có tuỳ chọn Case Else thì VB sẽ thực hiện <thủ tục n+1>;

- Nếu không có tuỳ chọn Case Else, VB sẽ không thực hiện bất kỳ thủ tục nào
đã liệt kê trong vùng Select .. End Select cả mà chuyển tới thực hiện lệnh tiếp
theo sau từ khoá End Select.

Xét ví dụ sau: Kiểm tra một số nguyên (so) và trả về tên tiếng Anh tháng
tương ứng với số nguyên đó (biến thang) , ví dụ:

1 - Janualy

2 - February

…

12 - December

>12 - Không xác định

Nếu dùng lệnh If hoàn toàn có thể đáp ứng được bài toán này, thay vào đó sẽ
là một tập hợp 12 lệnh If .. Else .. End If như sau:

If so = 1 Then
thang = "Janualy"
Else
If so = 2 Then
thang = "February"
Else
If so = 3 Then
thang = "March"
Else
If so = 4 Then
thang = "April"
Else
If so = 5 Then
thang = "May"
Trang 20 -


Else
If so = 6 Then
thang = "June"
Else
If so = 7 Then
thang = "July"
Else
If so = 8 Then
thang = "August"
Else
If so = 9 Then
thang = "September"
Else
If so = 10 Then
thang = "October"
Else
If so = 11 Then
thang = "November"
Else
If so = 12 Then
thang = "December"
Else
thang = "Không xác định"
End If
End If
End If
End If
End If
End If
End If
End If
End If
End If
End If
End If

Tuy nhiên khi sử dụng Select Case .. End Select, cấu trúc sẽ gọn gàng và
sáng sủa hơn nhiều. Cụ thể như sau:

Select Case so
Case 1
thang = "Janualy"
Case 2
thang = "February"
Case 3
thang = "March"
Case 4
thang = "April"
Case 5
thang = "May"
Case 6
thang = "June"

Trang 21 -


Case 7
thang = "July"
Case 8
thang = "August"
Case 9
thang = "September"
Case 10
thang = "October"
Case 11
thang = "November"
Case 12
thang = "December"
Case Else
thang = "Không xác định"
End Select

2.3 Cấu trúc FOR … NEXT

For… Next là một cấu trúc lặp biết trước số lần lặp trong VB, tuy nhiên trong
những tình huống đặc biệt, vẫn có thể sử dụng cấu trúc này như cấu trúc không
biết trước được số lần lặp.

Cú pháp cấu trúc For…Next như sau:

For <biến chạy> = <giá trị 1> To <giá trị 2> [Step <n>]
<thủ tục>
[Exit For]
Next

Trong đó:

- <biến chạy> là biến kiểu vô hướng đếm được, hay dùng nhất là biến kiểu
nguyên;

- <giá trị 1>, <giá trị 2> là các giá trị mà biến chạy sẽ nhận và thực hiện
dịch chuyển sau mỗi lần lặp. Có thể dịch chuyển đi 1 đơn vị, có thể dịch
chuyển đi nhiều đơn vị một lần, có thể dịch chuyển tiến, cũng có thể dịch
chuyển lùi- tất cả điều này tuỳ thuộc vào việc có hay không có tuỳ chọn
[Step <n>];

Trang 22 -


- Nếu có tuỳ chọn [Step <n>] biến chạy sẽ dịch n đơn vị sau mỗi lần lặp.
Khi đó, nếu n>0 dẽ dịch tiến, ngược lại sẽ dịch lùi;

- Mỗi lần lặp, VB sẽ thực hiện <thủ tục> một lần;

- Trong trường hợp đặc biệt nếu gặp phải lệnh Exit For trong vòng lặp, ngay
lập tức thoát khỏi lệnh lặp và thực hiện lệnh tiếp ngay sau từ khoá Next.
Chính Exit For đã làm mất đi tính lặp biết trước được số lần lặp của loại
lệnh này.

Tiếp theo là các ví dụ:

Ví dụ 1: Tính tổng các số từ 1 đến 50, giá trị được lưu vào biến tong.

Dim i As Byte
Dim tong As Integer

tong = 0
For i = 1 To 50
tong = tong +i
Next
Msgbox tong

Ví dụ 2: Tính tổng các số chia hết cho 3 từ 1 đến 50, giá trị được lưu vào biến
tong.

Dim i As Byte
Dim tong As Integer

tong = 0
For i = 3 To 50 Step 3
tong = tong +i
Next
Msgbox tong

Lệnh For trong ví dụ này chỉ khác lệnh For ở ví dụ 1 ở chỗ Step 3. Vì <giá trị
1> = 3 là số chia hết cho 3, nên tất cả các giá trị i còn lại sẽ chia hết cho 3 (vì i =
i +3).

Ví dụ 3: Kiểm tra một số nguyên (>2) có phải là nguyên tố hay không?

Trang 23 -


Dim so As Integer
Dim uoc As Integer
Dim nguyento As Boolean

nguyento = True
For uoc = 2 To Int(so / 2)
If so Mod uoc = 0 Then
nguyento = False
Exit For
End If
Next

If nguyento Then
Msgbox "là nguyên tố"
Else
Msgbox "không là nguyên tố !"
End If

Giải thuật đơn giản để xác định một số có phải nguyên tố hay không là: xác
định xem tất cả các số (uoc) có thể trở thành ước của số (so) cần kiểm tra. Nếu
tìm thấy một ước thực sự đầu tiên, kết luận ngay không phải số nguyên tố bởi
lệnh nguyento = False và thoát khỏi vòng lặp bằng lệnh Exit For; trong trường
hợp xét toàn bộ các ước có thể mà không tìm được một số nào là ước thực sự, kết
luận đây là số nguyên tố (biến nguyento = True như giá trị ban đầu)

2.4 Cấu trúc WHILE … WEND

While … Wend là một cấu trúc lặp không biết trước số lần lặp trong VB.Cú
pháp cấu trúc While…Wend như sau (Wend - viết tắt của cụm từ While End):

While <điều kiện>
<thủ tục>
Wend

Trong đó:

- While, Wend là các từ khoá của lệnh lặp;

- Nếu <điều kiện> = True, các lệnh trong <thủ tục> sẽ được thực hiện. Thực
hiện xong lại quay lên dòng lệnh While để kiểm tra tiếp <điều kiện>;

Trang 24 -


- Nếu <điều kiện> = False, sẽ thoát khỏi vòng lặp và thực hiện lệnh tiếp
theo từ khoá Wend.

Chú ý: Luôn phải chứng minh được rằng, sau một số hữu hạn lần thực hiện
<thủ tục>, giá trị của <biểu thức> phải là False để thoát khỏi vòng lặp. Trong
trường hợp không thể thoát khỏi vòng lặp, có nghĩa người lập trình đã mắc phải
lỗi lặp vô hạn. Có thể dẫn đến chương trình bị treo.

Các ví dụ:

Ví dụ 1: Tính tổng các số chia hết cho 3 trong khoảng từ 1 đến 50

Dim i As Byte
Dim tong As Integer

tong = 0
i = 3
While i <= 50
tong = tong +i
i = i + 3
Wend
Msgbox tong

Ví dụ 2: Ví dụ này thể hiện vòng lặp vô hạn. Lý do có thể là chủ quan, rất đơn
giản vì gõ nhầm! Hãy chỉ ra dòng lệnh gõ nhầm và thực hiện sửa cho đúng.

Dim i As Byte
Dim tong As Integer

tong = 0
i = 1
While i <= 50
If i Mod 3 = 0 Then
tong = tong + i
End If
j = i + 1
Wend
Msgbox tong

Trang 25 -


3. Chương trình con
Chương trình con (CTC) là một đơn vị mã lệnh VB, nó có thể chứa tập hợp
các câu lệnh nhằm thao tác, tính toán hoặc điều khiển mục đích hoặc dữ liệu nào
đó. Trong VB có 2 loại CTC:

- CTC dạng thủ tục, được khai báo bởi từ khoá Sub;

- CTC dạng hàm, được khai báo bởi từ khoá Function.

Về bản chất, 2 loại CTC trên đều như nhau: khai báo, tham số và truyền tham
số. Tuy nhiên, điểm khác nhau cơ bản là:

- Function luôn trả về một giá trị kiểu vô hướng chuẩn, ví dụ: hàm Date() - trả
về giá trị ngày hiện tại kiểu Date. Trong VB đã sẵn có rất nhiều các hàm tính
toán, chúng được gọi là các build-in function. Hơn nữa, người dùng hoàn
toàn có thể tạo ra các hàm để sử dụng cho các mục đích riêng loại hàm này
gọi là user-define function;

- Còn Sub thì không, nó chỉ thực hiện một số các công việc. Tất nhiên những
công việc này hoàn toàn có thể làm thay đổi dữ liệu theo mong muốn trong
chương trình. Cũng như Function, VB sẵn có một thư viện các thủ tục; hơn
nữa người dùng cũng có thể tự tạo thêm những thủ tục mới phục vụ việc xử
lý dữ liệu theo mục đích riêng. Đặc biệt, VB còn định nghĩa thủ tục đáp ứng
sự kiện. Thủ tục này sẽ được tự động gọi ra khi sự kiện đáp ứng bị ảnh
hưởng. Chúng ta sẽ trở lại nội dung này qua các ví dụ lập trình VB.

Tuỳ từng tính huống cụ thể sẽ lựa chọn sử dụng Function hoặc Sub.

3.1 Chương trình con dạng hàm

Cú pháp

Function <tên hàm>([<danh sách các tham số>]) As <kiểu DL hàm>
<thủ tục>
End Function

Trong đó:

Trang 26 -


- Function, End Function là các từ khoá bắt buộc khai báo cấu trúc một CTC
dạng hàm;

- <tên hàm> là tên gọi hàm định khai báo. Tên không được chứa dấu cách
(space) và các ký tự đặc biệt;

- <danh sách các tham số> - danh sách các tham số cần thiết cho hàm. Có
hay không có danh sách này tuỳ thuộc vào hàm cần định nghĩa;

- <kiểu DL hàm> - kiểu dữ liệu mà hàm sẽ trả lại. Phần này bắt buộc phải
được khai báo với mỗi hàm;

- <thủ tục> - thân CTC. Trong đó câu lệnh <tên hàm> = <biểu thức> phải
xuất hiện ít nhất một lần trong thủ tục. Câu lệnh này có tác dụng gán giá trị
cho hàm.

Nếu không có từ khoá Public trước Function, hàm đó chỉ có tác dụng cục bộ:
trong một module, trong một report hoặc trong một form. Khi có từ khoá Public
trước Function, hàm sẽ có tác dụng toàn cục. Tức là có thể sử dụng bất kỳ nơi
nào trên tệp VB đó. Tất nhiên, tất cả những gì khai báo là Public phải được khai
báo trong phần Decralations của một Module nào đó.

Các ví dụ:

Ví dụ 1: hàm tính tổng 2 số

Function Tong2So(a, b As Double) As Double
Tong2So = a + b
End Function

Ví dụ 2: hàm kiểm tra một số có phải là nguyên tố hay không?

Function laNguyenTo(so As Integer) As Boolean
Dim uoc As Integer

laNguyenTo = True
If so > 2 Then
For uoc = 2 To Int(Sqr(so))
If so Mod uoc = 0 Then
laNguyenTo = False
Exit For

Trang 27 -


End If
Next
End If
End Function

Ví dụ trên có sử dụng đến:

- hàm Int(number) – hàm lấy phần nguyên của một số;

- hàm Sqr(number) – hàm lấy căn bậc hai một số

Ví dụ 3: hàm tách tên trong xâu họ và tên.

Đây là một bài toán gặp phải rất nhiều trong thực tế. Cụ thể bài toán giải quyết
vấn đề sau:

Nếu biết họ tên là Nguyễn Sơn Hải, hàm sẽ tách ra được tên là Hải. Toàn bộ
mã lệnh hàm như sau:

Function GetTen(hoten As String) As String
Dim pos As Integer

pos = 1
If InStr(pos, Trim(hoten), " ") = 0 Then
GetTen = hoten
Exit Function
End If
While InStr(pos + 1, Trim(hoten), " ") > 0
pos = InStr(pos + 1, Trim(ten), " ")
Wend

GetTen = Mid(hoten, pos)
End Function

Ví dụ 4: Hàm dùng so sánh 2 xâu kiểu chữ TCVN3 chúng tôi đưa ra dưới đây
là một tham khảo rất tốt. Trong Word, VB cũng như các bảng dữ liệu tiếng Việt
có dấu trên máy tính, việc sắp xếp xâu ký tự là một bài toán mà người Việt phải
giải quyết. Ví dụ, dưới đây là một danh sách trên Word:

STT Tên

1 Quang

Trang 28 -


2 Đức

3 Đoàn

4 Băng

5 Bang

6 An

7 Ân

Sau khi sử dụng tính năng sắp xếp (Sort) của Word theo cột Tên theo thứ tự
tăng dần, được danh sách kết quả như sau:

STT Tên

7 ¢n

3 §oµn

2 §øc

6 An

4 B¨ng

5 Bang

1 Quang

Mà danh sách sắp xếp đúng phải là:

STT Tên

6 An

7 Ân

5 Bang

Trang 29 -


4 Băng

3 Đoàn

2 Đức

1 Quang

Hàm Mahoa dưới đây sẽ giúp qui đổi một xâu tiếng Việt chuẩn TCVN3 (bộ
phông ABC) về dạng không dấu. Muốn sắp xếp hay so sánh vị thứ các xâu, hãy
so sánh các xâu không dấu được chuyển đổi bởi hàm Mahoa này.

Private Function MahoaTCVN3(Ckt As String)
Dim kq, kti As String
Dim vt1, vt2, i As Integer
Dim Cgoc1, Cma1 As String, Cgoc2, xd, Cma2 As String

Cgoc1 =
"aμ¶·¸¹¨»¼½¾Æ©ÇÈÉÊËeÌÎÏÐÑªÒÓÔÕÖi×ØÜÝÞoßáâãä«åæçèé¬êëìíîuïñòóô−õö
÷øùyúûüýþ"
Cma1 = "abadafaparazblbnbpcbcdcl1b1c1d1e1f1a"
Cgoc2 =
"Aa¡¨¢©BbCcDd§®Ee£ªFfGgHhIiJjKkLlMmNnOo¤«¥¬PpQqRrSsTtUu¦−VvWwXxY
yZz"

Cma2 =
"aaabacadaeafagahaiajakalamanaoapaqarasatauavawaxayazbabbbcbdbeb
fbgbhbibjbkblbmbnbobpbqbrbsbtbubvbwbxbybzcccbcccdcecfcgchcicjckc
lcmcn"

kq = ""
xd = ""

For i = 1 To Len(Ckt)
kti = Mid(Ckt, i, 1)
vt1 = InStr(Cgoc1, kti)
If vt1 <> 0 Then
kq = kq & Mid(Cma1, 1 + ((vt1 - 1) 6) * 2, 2)
xd = xd & Mid(Cma1, 25 + ((4 + vt1) Mod 6) * 2, 2)
Else
vt2 = InStr(Cgoc2, kti)
If vt2 <> 0 Then
kq = kq & Mid(Cma2, (vt2) * 2 - 1, 2)
Else
kq = kq + kti
End If
End If
Next i
MahoaTCVN3 = kq & xd

Trang 30 -


End Function

Function Mahoa(Ckt As String) As String
Dim vt1 As Integer
Dim kq, Ctam As String
Ckt = Ckt & " "
kq = ""
vt1 = InStr(Ckt, " ")

Do While vt1 <> 0
Ctam = Trim(Left(Ckt, vt1 - 1))
Ckt = Right(Ckt, Len(Ckt) - vt1)
kq = MahoaTCVN3(Ctam) & " " & kq
vt1 = InStr(Ckt, " ")
Loop
Mahoa = kq
End Function

3.2 Chương trình con dạng thủ tục

Cú pháp

[Public] [Private] Sub <tên CTC>([<danh sách các tham số>])
<thủ tục>
End Sub

Trong đó:

- Sub, End Sub là các từ khoá bắt buộc khai báo cấu trúc một CTC dạng thủ
tục;

- <tên CTC> là tên gọi thủ tục định khai báo. Tên không được chứa dấu cách
(space) và các ký tự đặc biệt;

- <danh sách các tham số> - danh sách các tham số cần thiết cho thủ tục. Có
hay không có danh sách này tuỳ thuộc vào thủ tục cần tạo

- <thủ tục> - thân CTC.

Nếu không có từ khoá Public trước Sub, thủ tục đó chỉ có tác dụng cục bộ:
trong một module, trong một report hoặc trong một form. Khi có từ khoá Public

Trang 31 -


trước Sub, thủ tục sẽ có tác dụng toàn cục. Tức là có thể sử dụng bất kỳ nơi nào
trên tệp VB đó. Tất nhiên, tất cả những gì khai báo là Public phải được khai báo
trong phần Decralations của một Module nào đó.

Các ví dụ:

Ví dụ 1: Thủ tục tính tổng hai số

Sub tong2so(a, b As Double)
tong = a + b

‘chú ý: tong- là biến được khai báo toàn cục
End Sub

Ví dụ 2: Cũng là tính tổng, nhưng thủ tục sau đây không có ý nghĩa gì!

Sub tong2so(a, b As Double)
Dim tong As Double

tong = a + b

‘chú ý: tong- là biến được khai báo toàn cục
End Sub

Vì sao? Vì biến tong được khai báo cục bộ trong CTC tong2so, nên khi CTC
này kết thúc, biến tong cũng bị giải thoát khỏi bộ nhớ luôn. Không gây ảnh
hưởng gì đến dữ liệu cũng như thể hiện của chương trình.

Ví dụ 3: CTC giải phương trình bậc 2 với 3 tham số đầu vào là a, b và c (a
<>0)

Sub GPTB2(a, b, c As Double)
Dim delta As Double
Dim x1, x2 As Double

delta = b * b - 4 * a * c
If delta < 0 Then
MsgBox "Phương trình vô nghiệm !"
Else
If delta = 0 Then
x1 = -b / (2 * a)
MsgBox "Nghiệm kép x1 = x2 = " + Trim(Str(x1))
Else
x1 = (-b + Sqr(delta)) / (2 * a)
x2 = (-b - Sqr(delta)) / (2 * a)

Trang 32 -


MsgBox "2 nghiem x1=" + Trim(Str(x1)) + ", " _
+ "x2=" + Trim(Str(x2))
End If
End If
End Sub

Ví dụ 4: CTC hiển thị dòng chữ chào mừng (một CTC không có tham số)

Sub Hello()
Msgbox "Chào các bạn !"
End Sub

3.3 Sử dụng chương trình con

a. Sử dụng thủ tục

Lệnh Call để gọi một thủ tục ra làm việc. Cú pháp như sau:

Call <Tên CTC> (<Danh sách các tham trị>)

Trong đó:

- Call là từ khoá - lệnh để gọi và thi hành một CTC ;

- <Tên CTC> là tên của CTC cần gọi ra thi hành;

- <Danh sách các tham trị> - là danh sách các giá trị (nếu cần) để truyền vào
các tham số tương ứng của CTC. Chú ý: kiểu dữ liệu của các tham trị và các
tham số phải tương ứng nhau. Nếu tham trị được truyền gián tiếp qua tên một
biến thì biến đó phải được khai báo trước đó và có định kiểu hệt như kiểu của
tham số cần truyền vào.

Ví dụ 1: Gọi CTC giải phương trình bậc 2 (với 3 tham số là A, B, C kiểu thực)
đã lập trình từ trước.

Call GPTB2(3, 4, 1)

Hoặc truyền tham số gián tiếp qua tên các biến

Trang 33 -


Dim a, b, c As Double
a = 3
b = 4
c = 1

Call GPTB2(a, b, c)

Ví dụ 2: Gọi CTC tính tổng 2 số với 2 số cho trước là 7 và 8

Call tong2so(7, 8)

Hoặc gọi gián tiếp qua các tên biến

Dim a, b As Double
a =7
b = 8
Call tong2so(a, b)

Đặc biệt, với những CTC dạng thủ tục không có tham số đầu vào có thể bỏ qua
lệnh Call mà gõ vào trực tiếp tên CTC khi sử dụng.

Ví dụ 3: Gọi CTC Hello ở trên

‘Gọi theo kiểu chính tắc
Call Hello

‘Bỏ qua từ khoá Call vì CTC này không có tham số
Hello

b. Sử dụng hàm

Sau khi đã tạo được các hàm, việc sử dụng chúng như sử dụng các hàm có sẵn
của VB. Chú ý: khác với CTC dạng thủ tục, tên CTC hàm phải được gọi thông
qua một biểu thức (vì hàm luôn trả về một giá trị được xác định kiểu cho trước).

Ví dụ 1: Để gán kết quả tổng của 2 số vào một ô Textbox có tên Text1, sử
dụng hàm tong2so ở trên. Khi đó mã lênh sẽ viết như sau:

Trang 34 -


Text1.Text = tong2so(5, 7)

Hoặc cách gọi sử dụng tên biến làm tham trị cho CTC

Dim a, b As Double
a = 5
b = 7
Text1.Text = tong2so(a, b)

4. Soạn thảo chương trình và xử lý lỗi

4.1 Soạn thảo chương trình

Soạn thảo chương trình bao gồm tập hợp các công việc về thiết kế, gài đặt các
chức năng của ứng dụng. Trong qui trình xây dựng phần mềm, công việc này
thường của lập trình viên (Coder). Có 2 phần việc chính trong soạn thảo chương
trình là thiết kế giao diện và gài đặt thủ tục.

Thiết kế giao diện: là việc sử dụng các điều khiển (Controls), các đối tượng
(Objects) cũng các kỹ năng, kỹ thuật cần thiết để tạo ra các giao diện sử dụng
phần mềm. VB là ngôn ngữ lập trình trực quan, nên việc tạo ra các giao diện sử
dụng cũng được thực hiện một cách trực quan, dễ dàng hầu hết bằng cách sử
dụng con chuột. Ví dụ: để thiết kế giao diện như sau:

Trang 35 -


Label

DriveListBox

DirListBox

FileListbox

Combobox

Cách làm như sau:

Bước 1: Xác định đúng các điều khiển cần sử dụng cho các đối tượng cần
thiết kế trên giao diện (xem minh họa các loại đối tượng ở hình trên);

Bước 2: Dùng chuột đưa các điều khiển từ thanh công cụ ToolBox lên Form
cần thiết kế. Việc này thực hiện đơn giản như vẽ một khối hình.

Thanh công cụ Toolbox có chứa các điều
khiển cần thiết cho việc thiết kế giao
diện.

Nếu không thấy xuất hiện thanh công cụ, có thể gọi chúng ra bằng lệnh View |
Toolbox

Bước 3: Thiết lập các thuộc tính phù hợp cho các đối tượng trên giao diện
thông qua cửa sổ Properties:

Trang 36 -


Cửa sổ Properties – nơi có thể thiết lập
trực tiếp các thuộc tính cho điều khiển.
Cột bên trái là tên các thuộc tính; cột
bên phải là giá trị các thuộc tính tương
ứng mà có thể thay đổi được.

Nếu không thấy xuất hiện cửa sổ Properties, có thể gọi chúng ra bằng lệnh
View | Properties Windows hoặc nhấn phím chức năng F4.

Gài đặt thủ tục: khác với các ngôn ngữ lập trình trên DOS như Pascal hoặc
C. Việc lập trình (viết mã lệnh) trên VB đa dạng hơn, đặc biệt với các điều khiển
được thiết kế trên form, việc lập trình đa phần là viết các thủ tục đáp ứng các sự
kiện (chúng ta còn quay lại phần này ở những phần tiếp theo).

Mỗi câu lệnh VB được viết trên một dòng (kết thúc bởi ký tự Enter). Trong
trường hợp các câu lệnh quá dài, có thể viết trên nhiều dòng văn bản nhưng phải
được nối với nhau bởi ký hiệu ghép dòng lệnh. Dưới đây là một dòng lệnh:

Msgbox “Chào các bạn, tôi tên là Nam, mong được làm quen!”

Vẫn lệnh đó, có thể viết trên nhiều dòng, phải sử dụng kỹ tự ghép dòng lệnh
như sau:

Msgbox “Chào các bạn, tôi tên là Nam, “ _
& “mong được làm quen!”

Ký tự để ghép tiếp dòng lệnh tiếp theo (một dấu
cách, tiếp theo là dấu gạch dưới).

Để thi hành một dự án VB, nhấn phím F5 hoặc nhấn nút Start trên thanh
ToolBar.
Trang 37 -


Để ngừng thi hành dự án VB, nhấn nút End.

4.2 Lỗi và xử lý lỗi

Lỗi là hiện tượng rất bình thường trong lập trình. Khi lập trình viên đưa ra
những câu lệnh không hợp lý về cú pháp, về xử lý dữ liệu rất có thể gây ra lỗi.
Có rất nhiều nguyên nhân gây ra lỗi; các nguyên nhân này có thể được lường
trước hoặc không được lường trước. Tuy nhiên, khi chương trình được đóng gói
và chuyển giao tới khách hàng sử dụng thì không được phép tồn tại lỗi phần
mềm. Kỹ thuật xử lý lỗi bao gồm các kỹ năng phát hiện và xử lý các tình huống
khi chương trình gây lỗi để làm sao đảm bảo chương trình giảm tối đa lỗi.

a. Xử lý lỗi

Là việc xử lý khi đang lập trình gặp phải lỗi. Thông thường khi chạy thử
chương trình trong lúc đang xây dựng phần mềm nếu gặp phải lỗi, sẽ xuất hiện
hộp thoại thông báo lỗi có dạng:

Thông thường một hộp thoại thông báo lỗi gồm 2 thành phần:

- Thành phần báo lỗi bao gồm:

+ Mã số lỗi - Mỗi lỗi mà VB có thể kiểm tra được đều có một mã số, được
hiển thị ở dòng thông báo: Run-time error 'mã số lỗi': Ví dụ trên là : Run-time
error '11':

+ Tên lỗi. Ở ví dụ trên tên lỗi là: Division by zero - lỗi sai kiểu dữ liệu.

- Thành phần xử lý lỗi gồm 2 nút lệnh:

Trang 38 -


+ Nút - để dừng ngay chương trình, chuyển về chế độ Design -
thiết kế bình thường;

+ Nút - để dừng chương trình chuyển về chế độ Break - sửa lỗi
trực tiếp. Khi đó câu lệnh lỗi sẽ được tô bởi màu nền vàng cho phép người lập
trình có thể sửa được mã chương trình:

Khi dịch chuột lên một biến nào đó, giá trị biến sẽ được hiển thị dưới dạng
Tool tip.

Trang 39 -


Hình trên khi di chuột lên biến b, giá trị biến b xuất hiện dưới dạng Tool tip
(giá trị b = 0).

Sau khi chọn nút Debug, lập trình viên hoàn toàn có thể thực hiện sửa mã lệnh
trong chương trình. Tuy nhiên, trong một số trường hợp khi sửa mã lệnh VB sẽ
hỏi:

Điều này có nghĩa: việc sửa đổi mã lệnh vừa rồi, VB yêu cầu phải trở về chế
độ thiết kế bình thường nếu nhấn Ok; trái lại nhấn Cancel- việc thay đổi mã lệnh
sẽ không được chấp nhận.

Sau khi thực hiện sửa mã lệnh, có thể yêu cầu VB thực thi tiếp chương trình.

Việc thực thi sẽ được tiến hành tiếp tục tại vị trí vệt sáng đang trỏ. Hoặc có thể
dùng chuột để dịch chuyển vệt sáng về lệnh cần thực thi (chỉ trong cùng một

CTC). Để thực thi tiếp nhấn phím F5 hoặc nút Continue trên thanh công cụ;

Trang 40 -


hoặc nhấn nút Stop nếu muốn dừng việc sửa mã lệnh trong chế độ Break,
chuyển về chế độ Design.

Cửa sổ Immediate

Là công cụ hữu hiệu hỗ trợ việc dò lỗi bởi: hộp thoại này cho phép thực thi
từng câu lệnh trên chế độ hội thoại.

Giả sử ví dụ trên sau khi gõ lệnh:

? b

Xem giá trị của biến b. Sau khi nhấn Enter sẽ nhận được kết quả

0
Trang 41 -


Hoặc nếu gõ:

? a / b

Sẽ nhận được thông báo lỗi:

Vì b = 0.

b. Bẫy lỗi

Mục 4.2.1 đã trình bày những kỹ năng để xử lý lỗi khi đang soạn thảo chương
trình. Các thao tác đó chỉ được thực hiện trong lúc đang xây dựng phần mềm
(VB IDE), do người lập trình xử lý. Khi phần mềm đã được đóng gói để chuyển
đến người dùng nếu gặp lỗi, nó sẽ hiển thị một hộp tthoại thông báo lỗi (Error
Dialog) cho biết lý do vắn tắt về lỗi. Sau khi nhấn OK, chương trình sẽ ngừng
hoạt động, bị thoát.

Để xử lý lỗi trong tình huống này, có 2 phương pháp bẫy lỗi mà chúng tôi đưa
ra dưới đây để tham khảo; hy vọng lập trình viên sẽ chọn lựa được tình huống
phù hợp để sủ dụng một trong các phương pháp này đảm bảo chương trình viết
ra chạy được đúng theo mục đích.

Sử dụng lệnh On Error Resume Next

Khi đó từ chỗ đó trở đi, nếu chương trình gặp lỗi, nó sẽ bỏ qua (ignore) hoàn
toàn. Điểm này tiện ở chỗ giúp chương trình EXE của ta tránh gặp lỗi thoát khỏi
đột ngột như phân tích ở trên. Nhưng nó cũng bất lợi là khi khách hàng cho hay
họ gặp những trường hợp lạ, không giải thích được (vì lỗi đã bị bỏ qua mà không
ai để ý), thì ta cũng bí luôn, có thể không biết bắt đầu từ đâu để gỡ lỗi. Do đó,
trong lúc gỡ lỗi ta không nên dùng nó, nhưng trước khi giao cho khách hàng nên
cân nhắc kỹ có nên sử dụng trong các đoạn mã lệnh hay không.
Trang 42 -


Ví dụ sử dụng On Error Resume Next để bỏ qua lỗi:

Function A_chia_B(a, b As Double) As Double
On Error Resume Next

A_chia_B = Null

A_chia_B = a / b

End Function

Trong CTC trên, nếu b = 0, lệnh A_chia_B = a / b sẽ gặp phải lỗi. Do có lời
khai báo On Error Resume Next nên lệnh lỗi này được bỏ qua (không thực hiện).
Tức là giá trị hàm là Null.

Sử dụng câu lệnh On Error Goto <nhãn>

Khi một thủ tục được đặt câu lệnh này, nếu gặp phải một lỗi nào đó, VB sẽ
chuyển thẳng việc thực hiện đến <nhãn> đã chỉ định. Thông thường các lệnh
tiếp theo của <nhãn> là xử lý các tính huống lỗi.

Sau đây là ví dụ sử dụng phưưong pháp On Error Goto <nhãn> để bẫy lỗi:

Function A_chia_B(a, b As Double) As Double
On Error GoTo Loi

A_chia_B = a / b
Msgbox “ Ok! “

Loi:

If Err.Number = 11 Then
MsgBox "Lỗi chia cho 0 !"
End If

End Function

Trong CTC trên, trong trường hợp b = 0 câu lệnh A_chia_B = a / b sẽ gây ra
lỗi. Theo như khai báo On Error Goto Loi ban đầu, VB sẽ bỏ qua tất cả các
lệnh sau lệnh lỗi và chuyển thẳng tới các lệnh sau nhãn Loi: Ở đây là lệnh kiểm
tra lỗi. Nếu Mã lỗi = 11 kết luận ngay một thông báo lỗi tiếng Việt. Lỗi chia
cho 0 !

Phương pháp này cũng được dùng phổ biến cả trong quá trình xây dựng để
phát hiện lỗi, cũng như trong phần mềm đã đóng gói gửi đến khách hàng. Mỗi
Trang 43 -


khi gặp lỗi sẽ được thông báo nguyên nhân gây ra lỗi bằng tiếng Việt (chẳng
hạn) mà vẫn không ảnh hưởng đến hoạt động khác của phần mềm.

Trong phương pháp này, người lập trình nên khai thác tối đa đối tượng Err -
đối tượng mang những thông tin về lỗi đang xảy ra, cụ thể:

Hành động Kết quả

Err.Description Mô tả tên lỗi

Err.Number Đưa ra mã lỗi

Err.Clear Xoá bỏ các giá trị của đối tượng Err

Trang 44 -


Bài tập chương 1

Bài tập 1:

Xây dựng thủ tục tìm ước số chung lớn nhất của 2 số nguyên a và b.

Bài tập 2:

Xây dựng thủ tục tìm bội số chung nhỏ nhất nhất của của 2 số nguyên a và b.

Bài tập 3:

Xây dựng thủ tục thống kê tổng số từng loại ký tự có trong một xâu. Ví dụ có
xâu ban đầu “cong hoa xa hoi chu nghia viet nam”. Kết quả thủ tục này cho biết:
Tổng số ký tự a: 3
c: 1
e: 1
g: 2
h: 4
i: 1
m: 1
n: 3
o: 3
v: 1
Bài tập 4:

Xây dựng hàm tìm số cực đại trong bốn số nguyên a, b, c và d.

Bài tập 5:

Xây dựng hàm đảo vị trí ký tự của một xâu. Ví dụ: xâu đầu vào có dạng
“abcd”, kết quả hàm này sẽ trả về xâu ngược lại là “dcba”.

Bài tập 6:

Xây dựng thủ tục giải phương trình Ax2 + Bx + C = 0. Trong đó A, B, C là các
tham số đầu vào, x là nghiệm cần tìm.

Bài tập 7:

Xây dựng hàm tính tổng các số nguyên trong một khoảng số nguyên [a, b] cho
trước.

Trang 45 -


Bài tập 8:

Xây dựng hàm tách từ đầu tiên của một xâu ký tự. Ví dụ có một xâu như sau:
“Việt Nam”, hàm này sẽ tách ra được xâu “Việt” – là từ đầu tiên trong xâu đó.

Trang 46 -


CHƯƠNG 2
SỬ DỤNG ĐIỀU KHIỂN

Một thế mạnh của ngôn ngữ VB là lập trình trực quan thông qua các điều
khiển (Controls), nhiều khi người ta còn gọi là các đối tượng (Objects). Đây là sự
khác biệt căn bản giữa lập trình trực quan (trên windows) với cách thức lập trình
trên DOS (Passcal, C, C++) trước đây. Điều khiển là gì? Làm việc trên các lớp
điều khiển như thế nào? Là các vấn đề sẽ được trình bày kỹ trong chương này.

Trang 47 -


1. Sơ lược về điều khiển
Controls là những đối tượng được dùng để thiết kế giao diện trong những
ngôn ngữ lập trình trực quan. Trong VB, các đối tượng Controls được đặt trên
thanh công cụ ToolBox mà lập trình viên có thể lấy từ đây ra để thiết kế lên các
mẫu giao diện (Forms) hoặc báo cáo (Report).

Mỗi Control được xem như là một đối tượng (Object), có 3 thành phần cơ bản
sau:

1.1. Tập thuộc tính

Thuộc tính (Properties) là các thành phần mô tả tính chất một đối tượng. Ví
dụ: nếu coi một chiếc máy vi tính là một đối tượng thì tập thuộc tính của đối
tượng này có thể là:

Tên thuộc tính Giá trị
Loại bộ vi xử lý: Intel
Tốc độ CPU: 3 Gh
Bộ nhớ trong: 512 Mb
Bộ nhớ ngoài: 40 Gb
Kích cỡ màn hình: 15”
Màu màn hình: Black
… ..
Mỗi thuộc tính luôn có một giá trị xác định. Ví dụ trên thì: thuộc tính Loại bộ
vi xử lý có giá trị là Intel. Đối với một máy tính khác, giá trị thuộc tính này có
thể là ADM; hoặc thuộc tính Bộ nhớ trong là 521 Mb nhưng có thể một máy tính
khác giá trị thuộc tính này là 256 Mb.

Có 2 cách để thiết lập giá trị thuộc tính cho một đối tượng:

Thiết lập trực tiếp qua cửa sổ Properties

Cách này chỉ thực hiện ở chế độ thiết kế giao diện (Design view). Muốn thiết
lập thuộc tính cho đối tượng nào, hãy chọn đối tượng đó bằng chuột rồi kích hoạt

Trang 48 -


cửa sổ Properties (bằng cách nhấn F4 hoặc thực đơn View | Properties
Windows)
Đối tượng đang chọn

Cửa sổ trên hiển thị và cho phép thiết lập các thuộc tính của đối tượng Label1,
đối tượng này thuộc điều khiển Lablel. Danh sách bên trái cửa sổ hiển thị tên các
thuộc tính, danh sách bên phải cửa sổ hiển thị và cho phép thiết lập giá trị các
thuộc tính tương ứng bên trái. Thông thường, mỗi khi thiết lập xong giá trị một
thuộc tính trên hộp thoại Properties, có thể nhìn thấy ngay kết quả trên màn hình
thiết kế.

Thuộc tính Name

Thuộc tính Name cho biết tên gọi của đối tượng. Giá trị thuộc tính này không
được chứa dấu cách. Trên một cửa sổ thiết kế giao diện giá trị thuộc tính Name
của mỗi đối tượng là duy nhất (không được đặt trùng nhau).

Việc thiết lập thuộc tính Name trong khi lập trình là rất cần thiết và quan trọng
vì mỗi khi lập trình điều khiển đối tượng nào đó phải sử dụng thuộc tính Name
để tham chiếu.

Ví dụ: Kiểm tra ô tuổi (txtTuoi) xem người đó là già, trẻ hay là trung niên.
Trang 49 -


If Val(txtTuoi.Text) < 30 Then
Msgbox “ Thanh - thiếu niên !”
Else
If Val(txtTuoi.Text) < 60 Then
Msgbox “ Trung niên !”
Else
Msgbox “ Cao niên !”
End If
End If

Ở ví dụ trên, muốn tham chiếu đến giá trị của ô txtTuoi phải dùng đến thuộc
tính Text. Khi đó phải viết biểu thức thông qua thuộc tính Name của điều khiển
txtTuoi như sau: txtTuoi.Text

Mẹo : Cách đặt tên cho các đối tượng

Theo kinh nghiệm lập trình về cách đặt tên các đối tượng, thường đặt theo qui tắc sau:

2 hoặc 3 ký tự đầu tiên của tên đối tượng viết chữ in thường, giá trị là từ viết tắt của
kiểu đối tượng. Ví dụ:

Loại đối tượng Từ viết tắt Loại đối tượng Từ viết tắt

Textbox txt Listbox lst

Label lbl Combobox cbo

Command cmd Line ln

Check box chk Treeview tv

Form frm Listview lv

Picture pct

Optional opt

Frame fme

Các ký tự còn lại của tên đối tượng đặt theo từ gợi nhớ, có thể bằng tiếng Việt hoặc
bằng tiếng Anh tùy theo sở thích của người lập trình cho dễ nhớ. Dưới đây là một số ví
dụ về đặt tên thuộc tính để bạn đọc tham khảo:

Mô tả thuộc tính Tên thuộc tính Thuộc lớp Control

Họ tên txtHoten Textbox

Trang 50 -


Ngày sinh txtNgaysinh Textbox

Giới tính chkGioitinh Checkbox

Địa chỉ txtDiachi Textbox

Ảnh pctChandung Picture

Thiết lập thuộc tính bằng mã lệnh

Phương pháp này dùng thiết lập thuộc tính cho các đối tượng khi chương trình
đang chạy (Running time), cách thiết lập như sau:

<tên đối tượng>.<tên thuộc tinh> = <giá trị>

Ví dụ:

‘thiết lập giấ trị cho Text1
Text1.Text = "Nguyễn Trọng Cường"

‘thiết lập phông chữ
Text1.Font = "Aial"

‘thiết lập màu chữ màu xanh
Text1.ForeColor = &HC00000

‘thiết lập màu nền màu vàng
Text1.BackColor = &H80FFFF

Một số thuộc tính hay gặp

Dưới đây là một số thuộc tính hay sử dụng khi làm việc với các đối tượng.
Mỗi thuộc tính dưới đây không phải bất kỳ thuộc tính nào cũng có, chỉ đưa ra
đây để tham khảo và làm việc được khi gặp phải.

Thuộc tính Caption

Để hiển thị văn bản (Text) trên đối tượng. Hầu hết các đối tượng có văn bản đi
kèm đều có thuộc tính này như: Label, Checkbox, Frame, Command,.. Đặc biệt
Caption của đối tượng Form là dòng chữ làm tiêu đề cho cửa số. Đối tượng
Textbox tuy có văn bản đi kèm nhưng không có thuộc tính Caption, thay vào đó
là thuộc tính Text.
Trang 51 -


Thuộc tính Font

Để hiển thị phông chữ trên đối tượng. Thuộc tính này thường xuất hiện với
những đối tượng có chữ (Text) đi kèm. Một trong những phông chữ hệ thống
tiếng Việt sử dụng quen thuộc là Ms Sans serife hoặc Microsoft Sans serife .

Thuộc tính Alignment

Canh lề văn bản của đối tượng. Thường xuất hiện ở những đối tượng có văn
bản đi kèm. Có 3 giá trị có thể thiết lập là:

Giá trị Tác dụng

0 – Left Justify Canh lề trái

1 – Right Justify Canh lề phải

2 – Center Canh lề vào giữa

Thuộc tính Appearance

Chọn cách thức hiển thị đối tượng theo kiểu nào? Có 2 cách thức để chọn lựa:

Giá trị Tác dụng

0 – Flat Kiểu mảnh, phẳng

1 – 3D Kiểu 3 chiều, có gờ nổi

Thuộc tính Backcolor

Thiết lập màu nền hiển thị trên đối tượng. Có đa màu sắc để chọn lựa trên
bảng màu khi nhấn chuột lên thuộc tính này:

Thuộc tính ForeColor

Trang 52 -


Thiết lập màu chữ hiển thị trên đối tượng. Cách làm việc như với thuộc tính
Backcolor.

Thuộc tính Enable

Thuộc tính này để cho phép làm việc hay không được phép làm việc (cấm)
trên đối tượng nào đó. Điều này thể hiện rất rõ ràng khi sử dụng các phần mềm
máy tính, có những lúc một nút nào đó mờ đi không thể nhất chuột lên được –
lúc đó là khi đối tượng đang bị thiết lập thuộc tính Enable = False. Ngược lại
những lúc làm việc được bình thường trên một đối tượng, tức là thuộc tính
Enable của đối tượng đó đang là True.

Thuộc tính Visible

Thuộc tính này cho phép hiển thị (Visible = True) hoặc ẩn (Visible = False)
một đối tượng nào đó khi chương trình đang chạy. Khi đối tượng bị Visible =
False, thực tế đối tượng vẫn tồn tại trên form, vẫn hoạt động, chỉ khác một điều
là nó hiển thị dưới dạng ẩn, người dùng không nhìn thấy được.

Thuộc tính Left

Thiết lập tọa độ trái của đối tượng trên Form (trục ox nếu coi form như một
tọa độ cực). Giá trị là một số nguyên, cho biết tọa độ trái của đối tượng (0 là mép
trái của Form, lớn hơn 0 hiển thị tăng dần về bên phải form, nhỏ hơn 0 hiển thị
tăng dần về bên trái form)

Thuộc tính Top

Thiết lập tọa độ trên của đối tượng trên Form (trục oy nếu coi form như một
tọa độ cực). Giá trị là một số nguyên, cho biết tọa độ trên của đối tượng (0 là
mép trên cùng của Form, lớn hơn 0 hiển thị tăng dần về phía dưới form, nhỏ hơn
0 hiển thị tăng dần về bên trên form)

Thuộc tính Height

Hiển thị và cho phép thiết lập chiều cao của đối tượng

Thuộc tính With

Cho phép và hiển thị chiều dài của đối tượng

Trang 53 -


1.2. Tập phương thức

Phương thức (Methods) là những khả năng mà đối tượng có thể làm được.
Ví dụ với đối tượng một bộ máy tính, các phương thức có thể là:

Tên phương thức Tác dụng

Turn On Bật nguồn điện máy tính. Khi đó máy tính sẽ ở trạng thái
sẵn sàng khởi động.

Restart Khởi động lại máy tính. Khi đó máy tính sẽ thực hiện tắt
rồi bật lại và thực hiện các thủ tục cần thiết để khởi động
máy.

Running Để chạy một chương trình nào đó, giả sử hệ điều hành yêu
cầu mở chương trình soạn thoả văn bản WindWord chẳng
hạn

Mỗi đối tượng có thể có những tập phương thức khác nhau tùy thuộc vào
đặc trưng của từng loại đối tượng.

Khi gọi một phương thức ra làm việc, tức là đã yêu cầu đối tượng thực hiện
một số công việc đã được lập trình trước. Việc gọi một phương thức giống như
việc gọi một chương trình con dạng thủ tục xử lý một số vấn đề liên quan đến đối
tượng đang làm việc. Dưới đây là một số ví dụ:

Ví dụ 1: Phương thức Clear của một hộp Textbox có tên Text1. Khi ra lệnh
sau:

Text1.Clear

Máy tính sẽ thực hiện xóa giá trị có trên ô Text1, thiết lập ô này ở trạng thái
rỗng (Null)

Ví dụ 2: Phương thức AddItem của hộp Combobox dùng để đưa một giá trị
vào danh sách các mục chọn (Items) của hộp thả. Giả sử làm việc trên Combo có
tên Combo1. Nếu ra lệnh sau:

Combo1.AddItems “Voi”

Trang 54 -


Combo1.AddItems “Sư tử”

Máy tính sẽ thực hiện thêm 2 mục Voi và Sư tử vào hộp thả Combo để có
thể chọn lựa.

1.3. Tập sự kiện

Sự kiện (Events) là tập hợp các tác động có thể xảy ra đối với một đối
tượng. Ví dụ: một một nút lệnh Command có một tập sự kiện sau:

Tên sự kiện Xảy ra khi

Click Khi nhấn chuột trái lên nút lệnh

LostFocus Khi điểm tab dời khỏi nút lệnh

KeyDown Khi điểm tab đang nằm trên nút lệnh và bấm một phím

MouseMove Khi di chuột qua nút lệnh

Thủ tục đáp ứng sự kiện của một đối tượng là một chương trình con được
định nghĩa theo một cú pháp cho trước để xử lý theo mục đích của nhà lập trình
khi sự kiện đó xuất hiện. Tên của chương trình con này được tạo bởi cấu trúc

<Tên đối tượng>_<tên sự kiện> (<các tham số cần thiết>)

Ví dụ: thủ tục đáp ứng sự kiện Click của nút lệnh Command1 được khai
báo như sau:

Private Sub Command1_Click()

‘Nội dung thủ tục viết ở đây

End Sub

Thủ tục trên có ý nghĩa như sau: khi chương trình đang chạy, nếu nhấn
chuột lên nút lệnh có tên Command1, tức là xuất hiện sự kiện Click của nút lệnh
này, khi đó thủ thục Command1_Click sẽ được thực hiện nếu nó tồn tại. Trong
trường hợp nếu không khai báo thủ tục đáp ứng sự kiện, nếu sự kiện đó xảy ra
máy tính sẽ không thực hiện gì cả. Một điều được rút ra là: nếu tạo một nút lệnh

Trang 55 -


nhưng không viết (lập trình) thủ tục đáp ứng sự kiện Click cho nút lệnh đó thì
khi nhấn chuột lên nút này máy tính sẽ không làm gì cả.

Một số sự kiện hay sử dụng

Sự kiện Click

Xảy ra khi nhấn chuột trái lên đối tượng. Sự kiện này hay được sử dụng nhất ở
đối tượng nút lệnh Command. Ngoài ra đối tượng Listbox và Combobox cũng
hay được sử dụng

Sự kiện DblClick

Xảy ra khi nhấn đúp chuột lên đối tượng. Chú ý rằng, trước khi sự kiện
DblClick xuất hiện thì sự kiện Click sẽ xuất hiện. Vì muốn nhấn kép chuột tức là
người dùng phải nhấn đơn chuột ít nhất một lần.

Sự kiện Validate

Sự kiện này dùng để kiểm tra tính đúng đắn của dữ liệu. Đi kèm với sự kiện sẽ
có tham số Cancel. Điều này rất thuận lợi khi người lập trình muốn kiểm tra việc
nhập dữ liệu cho một ô hoặc một đối tượng nào đó. Nếu đồng ý dữ liệu đã nhập
đúng hãy thiết lập tham số Cancel = False (ngầm định Cancel = False); trong
trường hợp phát hiện dữ liệu nhập vào chưa hợp lệ, hãy thiết lập tham số Cancel
= true, khi đó máy tính sẽ yêu cầu nhập lại dữ liệu đến khi nào thỏa màn thì thôi.
Chúng ta sẽ trở lại với sự kiện này trong phần Kỹ thuật kiểm tra tính đúng đắn dữ
liệu sẽ trình bày ở chương tiếp theo.

Sự kiện LostFocus

Xuất hiện khi dời điểm Tab ra khỏi đối tượng. Việc dời điểm Tab sẽ xuất hiện
khi người dùng nhấn phím Tab hoặc đôi khi là phím Enter. Sự kiện này thường
dùng để kiểm tra hoặc xử lý một vấn đề nào đó sau khi kết thúc nhập dữ liệu của
một ô nào đó. Một ví dụ: giả sử ngay sau khi nhập xong dữ liệu ô Textbox Họ
tên, người lập trình muốn tách được Họ, Đệm và Tên riêng ra để xử lý; sự kiện
LostFocus sẽ rất thích hợp để làm việc này.

Trang 56 -


2. Một số thành phần điều khiển cơ bản
Phần này sẽ giới thiệu một số các điều khiển rất cơ bản và hay được sử dụng
nhiều nhất mỗi khi lập trình trên VB.

2.1 Điều khiển Form

Form là đối tượng chính tạo giao diện sử dụng trong các ngôn ngữ lập trình
trực quan. Nơi nhà lập trình đặt các đối tượng khác như: ô nhập dữ liệu, nút lệnh,
viết các xử lý,.. để hoàn thành một giao diện người sử dụng. Dưới đây là ví dụ
một form đã được xây dựng và đang sử dụng làm giao diện người dùng:

Các đối tượng thiết kế
trên form

Form

Form hoàn toàn chỉ là cái nền để thiết kế các đối tượng khác lên để tạo thành
một giao diện người sử dụng (như một cửa sổ).

Một số thuộc tính của form:

Caption – tiêu đề form, được thể hiện trên thanh tiêu đề của cửa sổ. Với form
trên giá trị thuộc tính Caption là Ví dụ về Form;

ControlBox – cho phép hiển thị (giá trị là True) hoặc ẩn (giá trị là False) các
nút điều khiển form (nút Minimize, nút Restore và nút Close của cửa sổ). Với
form trên, ControlBox = True;

WindowState - để chọn lựa kích cỡ của form khi bắt đầu hiển thị. Có 3 lựa
chọn là: 0 – Normal (chế độ bình thường, tức là thiết kế như thế nào khi hiển thị
kích cỡ form đúng bằng như vậy); 1 – Minimized (chế độ thu gọn về thanh tác

Trang 57 -


vụ của Windows, tức là khi hiển thị form sẽ tự động thu về (Minimize) thanh tác
vụ của Windows); 2- Maximized (chế độ phóng to toàn màn hình, tức là khi bắt
đầu kích hoạt, form sẽ phóng to toàn màn hình như khi nhấn nút Maximize trên
cửa sổ). Với form trên WindowState = 0 – Normal (đây cũng là chế độ ngầm
định của form);

Icon - để chọn biểu tượng (icon) cho form. Muốn vậy trên máy tính phải có
tệp làm biểu tượng cho form dạng *.ico.

Một số sự kiện của form

Form có rất nhiều sự kiện, ở đây sẽ giới thiệu 4 sự kiện mà hay được sử dụng
nhất mỗi khi lập trình trên form:

Sự kiện Form_Load

Xảy ra khi form bắt đầu kích hoạt. Là một trong những sự kiện xuất hiện đầu
tiên (chỉ sau sự kiện Form_Initialize) mỗi khi kích hoạt một form. Sự kiện này
thường dùng để thiết lập môi trường làm việc cho form. Tuy nhiên khi thực hiện
thủ tục đáp ứng sự kiện này, một số đối tượng thiết kế trên form chưa được nạp
đầy đủ, nên cũng có thể gặp phải lỗi như sau:

Sự kiện Form_Activate

Xảy ra sau sự kiện Form_Load. Cũng tương tự như form_load, sự kiện này
thường dùng để thiết lập môi trường làm việc cho form. Điều khác biệt là nó xảy
ra sau sự kiện Form_Load và các đối tượng trên form đã được nạp và nhận dạng
đầy đủ;

Trang 58 -


Sự kiện Form_Resize

Xảy ra khi người dùng làm thay đổi kích cỡ form. Sự kiện này hay được dùng
để canh lại vị trí các đối tượng trên form mỗi khi kích cỡ của form được thay đổi;

Sự kiện Form_Unload

Xảy ra khi ngừng kích hoạt form, giải phóng form ra khỏi bộ nhớ. Nó tương
đương với việc thực hiện lệnh Unload Me hoặc khi dùng chuột nhất nút Close
trên form. Đi kèm với thủ tục đáp ứng sự kiện Form_load có tham số Cancel
kiểu Boolean (ngầm định là False). Khi Cancel = True, lệnh Unload form sẽ
không được thực hiện, khi đó form sẽ vẫn ở trạng thái hoạt động. Sự kiện này
thường sử dụng để kiểm tra các điều kiện cần thiết trước khi quyết định đóng
một form lại, giải phóng bộ nhớ. Trong trường hợp chưa đủ điều kiện để đóng
form, hãy thiết lập tham số Cancel = True.

2.2 Điều khiển Label

Label là một trong những điều khiển đơn giản nhất. Nó có tác dụng hiển thị
một giá trị (nhãn) lên form dưới dạng văn bản (Text). Điểm đặc biệt của Label là
chỉ cho phép hiển thị, không cho phép người dùng có thể sửa và xóa giá trị bằng
bàn phím (khác với Textbox sau này cho phép nhập, sửa và xóa giá trị). Hình
dưới minh họa việc sử dụng điều khiển Label trong một Form:

Trang 59 -


Các đối tượng Label

Có 4 thuộc tính thường quan tâm đến khi sử dụng Label là:

- Caption để nhập, thiết lập giá trị hiển thị lên Label;

- BackColor - thiết lập màu nền cho Label;

- ForeColor - thiết lập màu chữ cho Label;

- Align – canh lề chữ cho Label.

2.3 Điều khiển Textbox

Textbox là một trong những điều khiển được dùng khá rộng rãi. Nó thường
được sử dụng vào việc hiển thị, nhập và sửa dữ liệu dạng văn bản trên các ô dữ
liệu đặt trên form. Hình dưới đây minh họa việc sử dụng Textbox trên một form:

Trang 60 -


Các đối tượng TextBox

Đặc biệt, đối tượng textbox có thể hiển thị trên được nhiều dòng và như hộp
Ghi chú form trên. Để làm được như vậy cần thiết lập thuộc tính Multiline =
True và thuộc tính ScrollBar (để tùy chọn thanh cuộn cho Textbox) một cách
phù hợp.

Giá trị trên ô TextBox được thể hiện qua thuộc tính Text. Thông thường, VB
sẽ ngầm hiểu giá trị các ô textbox là kiểu xâu ký tự (Text) nên lập trình viên phải
hết sức chú ý tới việc sử dụng phép tính cộng “+” kiểu số, vì máy tính sẽ hiểu là
phép ghép xâu (cộng hai xâu). Khi đó có thể sử dụng hàm Val (hàm chuyển đổi
xâu số) như sau:

Dim num As Double

num = Val(Text1.Text) + Val(Text2.Text)

‘Viết như thế này sẽ bị sai kết quả
num = Text1.Text + Text2.Text

Tuy nhiên trong VB nếu chỉ viết nguyên tên đối tượng Textbox (ví dụ Text1
chẳng hạn), máy tính cũng hiểu là lấy giá trị của thuộc tính Text của đối tượng
này. Tức là:

‘Lệnh
num = Text1.Text + Text2.Text

‘cũng tương đương với lệnh
num = Text1 + Text2

Trang 61 -


Khuyến cáo:

Chúng tôi khuyến cáo không nên viết tắt như vậy, sẽ tạo thành một thói quen không tốt
khi sử dụng những công cụ lập trình chuyên nghiệp sau này.

Sự kiện của Textbox rất nhiều, ở đây sẽ giới thiệu 2 sự kiện hay được sử dụng
nhất với Textbox:

Sự kiện Validate

Một sự kiện rất quan trọng trong việc kiểm tra tính đúng đắn dữ liệu khi nhập
vào một điều khiển. Ví dụ sau đây minh họa điều đó:

Yêu cầu tạo form cho phép nhập vào Họ tên và Tuổi như sau:

Trong đó ô Họ tên không được để trắng, ô Tuổi phải nhập vào một số. Giả sử
thuộc tính Name (tên) của ô Họ tên là txtHoten, ô Tuổi là txtTuoi. Khi đó mã
lệnh để kiểm tra tính đúng đắn 2 ô Textbox trên là 2 thủ tục đáp ứng sự kiện
Validate như sau:

'kiểm tra tính đúng đắn ô Họ tên
'
Private Sub txtHoten_Validate(Cancel As Boolean)
If txtHoten = "" Then
Cancel = True
MsgBox "Họ tên không được để trắng !"
End If
End Sub

'kiểm tra tính đúng đắn cho ô nhập Tuổi
'
Private Sub txtTuoi_Validate(Cancel As Boolean)
If Not IsNumeric(txtTuoi) Then
Cancel = True
MsgBox "Tuổi phải là một số !"

Trang 62 -


End If
End Sub

Sự kiện LostFocus

Sự kiện này thường dùng khi dịch điểm Tab qua đối tượng vừa làm việc.
Trong ví dụ về Textbox, sẽ trình bày ví dụ về tách lấy Tên ngay sau khi Nhập
xong dữ liệu cho ô Họ tên (có Name là txtHoten). Ví dụ này sử dụng đến hàm
GetTen, toàn bộ mã lệnh như sau:

Private Sub txtHoten_LostFocus()
Msgbox "Tên vừa nhập là : " + GetTen(txtHoten)
End Sub

Function GetTen(st As String) As String
Dim pos As Integer
pos = 1
If InStr(pos, Trim(st), " ") = 0 Then
GetTen = st
Exit Function
End If
While InStr(pos + 1, Trim(st), " ") > 0
pos = InStr(pos + 1, Trim(st), " ")
Wend

GetTen = Trim(Mid(st, pos))
End Function

2.4 Điều khiển CommandButton

Điều khiển CommandButton là đối tượng mà người dùng thường gọi là nút
lệnh trên các giao diện sử dụng. Chúng được thiết kế để chấp nhận thi hành một
mệnh lệnh nào đó.

Trang 63 -


Một số thuộc tính thường sử dụng của CommandButton:


Để thiết lập hiển thị chữ cho nút lệnh. Ví dụ nút lệnh sau đây:

có thuộc tính Caption là Xử lý dữ liệu..

Thuộc tính Appearance

Để chọn lựa kiểu hiển thị cho nút lệnh, có 2 kiểu lựa chọn: 0 – Flat (kiểu
phẳng) và 1 – 3D (kiểu ba chiều – thông thường hay dùng kiểu 3D).

Thuộc tính Cancel

Nếu thuộc tính Cancel của một nút lệnh là True, khi form chứa nút lệnh đang
kích hoạt, nếu bấm phím Esc (Escape), ngay lập tức sự kiện Click nút lệnh này
được thi hành. Thông thường thuộc tính này hay được thiết lập là True cho
những nút Thoát, Kết thúc, Huỷ hay Cancel.

Thuộc tính Default

Trái lại với thuộc tính Cancel, một nút lệnh nếu được thiết lập thuộc tính
Default là True, khi form chứa nút lệnh này kích hoạt, nếu nhấn phím Enter,
ngay lập tức sự kiện Click của nút lệnh này được kích hoạt. Thông thường
Default được thiết lập là True cho các nút Đồng ý hoặc Ok.

Chú ý:

Trên một form, không thể thiết lập đồng thời 2 thuộc tính Cancel và Default cho một nút
lệnh là True.

Thuộc tính Picture

Để nạp một ảnh làm nền cho nút lệnh. Để thuộc tính này có hiệu lực, phải
thiết lập giá trị thuộc tính Style của nút lệnh là Graphic.

Sự kiện của nút lệnh rất khiêm tốn, hầu hết lập trình chỉ sử dụng sự kiện Click
tức là được kích hoạt khi nhấn chuột trái lên nút lệnh.

Trang 64 -


2.5 Điều khiển Picture

Picturebox là điều khiển cho phép hiển thị và xử lý một số thao tác về ảnh lên
form như: phóng to, thu nhỏ ảnh (Zooming); cuộn ảnh (Scrolling); lật ảnh
(flipping); …

Một số thuộc tính của Picturebox

Thuộc tính Picture

Để chỉ đến tệp ảnh cần hiển thị lên Picturebox. Có thể thiết lập thuộc tính này
trên hộp thoại Properties trong chế độ thiết kế form. Hoặc dùng mã lệnh: giả sử
có Picture1 trên form, một tệp ảnh nằm ở c:windowssetupsetup.bmp. Thủ tục
LoadPicture sẽ hiển thị ảnh này lên điều khiển picturebox trên form:

Picture1.Picture = LoadPicture("c:windowssetup.bmp")

Khi đó lệnh để xoá bỏ dữ liệu trên Picture1 khi không cần thiết như sau:

Picture1.Picture = LoadPicture("")
‘hoặc
Set Picture1.Picture = Nothing

Trang 65 -


3. Nhóm điều khiển trình bày giao diện

3.1 Điều khiển ComboBox

Điều khiển Combobox là dạng điều khiển trình bày giao diện, giúp việc chọn
lựa một giá trị trên một danh sách trở nên dễ dàng. Khi sử dụng, điều khiển này
có dạng như sau:

Cấu trúc của một Combobox bao gồm một hộp chọn, trong đó có thể có một
danh sách các mục để chọn (Items). Làm việc trên Combobox tức là làm việc
trên các Items. Bao gồm các công việc như:

- Làm thế nào để thêm các Items vào danh sách mục chọn?

- Làm thế nào để xoá bỏ mục chọn ra khỏi danh sách?

- Làm thế nào để định vị, di chuyển, … các mục chọn?

Tất cả có thể thực hiện được thông qua tập các thuộc tính và phương thức của
điều khiển này.

Tập hợp các phương thức:

Phương thức AddItem

Để thêm một Item lên danh sách. Cú pháp như sau:

Trang 66 -


<tên Combobox>.AddItem <giá trị>

Trong đó:

- <tên combobox> là giá trị thuộc tính Name của Combo;

- <giá trị> là nhãn hiển thị của Item mới thêm vào.

Với yêu cầu như Combobox ở trên, phải thực hiện lần lượt 7 câu lệnh
AddItem như sau:

Combo1.AddItem "Thứ 2"
Combo1.AddItem "Chủ nhật"

Hơn nữa, tại cửa sổ Properties cũng có thể khởi tạo được danh sách các Items
cho một Combobox bằng cách gõ chúng vào thuộc tính List.

Phương thức RemoveItem

Dùng để gỡ bỏ một Item nào đó ra khỏi danh sách. Muốn vậy, phải xác định
được Item có số thứ tự bao nhiêu sẽ được gỡ ra (số thứ tự này được tính từ 0). Cú
pháp như sau:

<tên Combobox>.AddItem <stt>

Trong đó:

- <tên combobox> là giá trị thuộc tính Name của Combo cần gỡ Item;

- <stt> là số thứ tự của Item cần gỡ bỏ, STT này được tính từ 0.

Ví dụ: muốn gỡ bỏ Item có giá trị Thứ 4 ở trên, phải thực hiện câu lệnh gõ bỏ
Item với STT là 3 như sau:

Combo1.RemoveItem 3

Phương thức Clear

Trang 67 -


Phương thức Clear dùng để xóa bỏ toàn bộ các Items đang có trên một
Combobox. Sau khi gọi phương thức này, Combobox trở nên rỗng trắng.

Combo1.Clear

Một số các thuộc tính hay sử dụng

Thuộc tính ListCount

Cho biết tổng số các Item đang có trên Combobox

Thuộc tính List

Để truy cập tới một Item nào đó. Vị trí của Item cần truy cập để được thể hiện
qua số thứ tự của nó. Ví dụ muốn thiết lập giá trị của Item có số thự tự 3 từ Thứ 4
sang Thứ tư, có thể sử dụng thuộc tính List thông qua câu lệnh sau:

Combo1.List (3) = “Thứ tư”

Thuộc tính ListIndex

Cho biết số thứ tự của Item đang được chọn trên Combobox. Ví dụ sau cho
phép hiển thị số thứ tự của Item đang được chọn trên Combo1:

Msgbox “Đang chọn Item thứ: “ + Str(Combo1.ListIndex)

3.2 Điều khiển ListBox

Trang 68 -


Điều khiển Listbox là dạng điều khiển trình bày giao diện, giúp việc chọn lựa
một giá trị trên một danh sách trở nên dễ dàng. Khi sử dụng, điều khiển này có
dạng như sau:

Cấu trúc của một Listbox bao gồm một bảng chọn, trong đó có thể có một
danh sách các mục để chọn (Items). Cấu trúc này hệt như cấu trúc của
Combobox

3.3 Điều khiển CheckBox

Điều khiển Checkbox chỉ có thể hiện được 2 trạng thái: được chọn (Checked)
và không được chọn (Unchecked), cho nên điều khiển này thường được dùng để
biểu diễn dữ liệu dạng Logical (True hoặc False).

Một số thuộc tính hay dùng


Để biểu diễn nhãn hiển thị trên điều khiển

Thuộc tính Value

Để biết được trạng thái (dữ liệu) trên điều khiển. Có 3 trạng thái là:

- 0 – Unchecked – điều khiển không được chọn;

Trang 69 -


- 1 – Checked - điều khiển đã được chọn (tích);

- 2 – Grayed - trạng thái lửng. Trạng thái này thường xuất hiện lúc đầu tiên,
khi điều khiển Checkbox chưa được khởi tạo là Checked hay Unchecked.
Sau khi đã xác định Checked hay Unchecked, sẽ không tồn tại giá trị
Grayed nữa.

Ví dụ dưới đây minh hoạ cách sử dụng điều khiển Checkbox vào việc biểu
diễn dữ liệu giới tính cho nhân sự. Nếu là nam giới, sẽ được Checked, trái lại là
nữ giới. Nút lệnh xác định kết quả trả lời giá trị điều khiển checkbox đang chọn.

Bước 1: thiết kế forrm như sau:

Bước 2: viết mã lệnh cho các sự kiện Click của nút lệnh Xác định giới tính đã
chọn như sau:

'-------------------------------------
'căn cứ vào thuộc tính Value để xác định giới tính
'
If Check1.Value = Checked Then
MsgBox "Là nam giới !"
Else
MsgBox "Là nữ giới !"
End If
End Sub

Trang 70 -


3.4 Điều khiển OptionButton

Điều khiển OptionButton thường dùng trong những tình huống chọn lựa lấy
một kết quả từ danh sách các lựa chọn có sẵn.

Có 2 thuộc tính quan trọng:


Để thiết lập nhãn hiển thị cho OptionButton

Thuộc tính Value

Để xác định giá trị của OptionButton. Bằng True nếu OptionButton được
chọn, trái lại là False.

Đặc biệt, một tập hợp các điều khiển OptionButton trên một Frame chỉ có thể
tồn tại nhiều nhất 1 điều khiển OptionButton nhận giá trị True. Ví dụ sau đây sẽ
sử dụng các điều khiển OptionButton để thực hiện thiết kế 2 câu hỏi thi trắc
nghiệm trên máy tính:

Bước 1: Thiết kế form như sau:

Trang 71 -


Trong đó: tên của các OptionButton trên Câu 1 và Câu 2 lần lượt đặt theo thứ
tự từ trên xuống dưới là: opt11, opt12, opt13 và opt21, opt22.

Đáp án đúng của câu 1 nếu Chọn opt12; đáp án đúng Câu 2 nếu chọn opt21
(hình dưới).

Bước 2: viết lệnh cho thủ tục đáp ứng sự kiện Click của nút Kết quả là:

Private Sub cmdKetqua_Click()
Dim ketqua As Integer

'-----------------------------------
'khởi tạo biến kết quả, ban đầu chưa trả lời đúng câu nào
'

Trang 72 -


ketqua = 0

'-----------------------------------
'nếu chọn opt12, đã trả lời đúng 1 câu
'
If opt12.Value = True Then ketqua = ketqua + 1

'-----------------------------------
'nếu chọn opt21, đã trả lời đúng thêm 1 câu nữa
'
If opt21.Value = True Then ketqua = ketqua + 1

'-----------------------------------
'in kết quả
'
MsgBox "Bạn trả lời đúng " + Str(ketqua) + "/ 2 câu !"

End Sub

4. Nhóm điều khiển làm việc thư mục, tệp tin
Với VB, thông qua các đối tượng điều khiển tập tin, thư mục và ổ đĩa, việc lập
trình truy cập tới các thư mục, tệp tin, ổ đĩa trên máy tính là chuyện đơn giản.
Phần dưới đây trình bày cách sử dụng hiệu quả các điều khiển này trong dự án
VB.

DriveListBox

DirListBox

FileListBox

Trang 73 -


4.1 Điều khiển DriveListbox

Điều khiển DriveListBox

Điều khiển DriveListBox dùng để tạo giao diện truy cập đến danh sách các ổ
đĩa tìm thấy trên máy tính.

Do là DriveListBox nên hình dáng cũng như một số thuộc tính của điều khiển
này giống với điều khiển ComboBox trình bày ở trên (mục 3). Dưới đây là một
số thuộc tính hay được sử dụng:

List - để truy cập tới từng ổ đĩa trên DriveListBox. Ví dụ Drive1.List(1) –
cho biết đường dẫn của ổ đĩa thứ 2 (thứ tự được tính từ 0) trên Drive1.

ListCount- cho biết tổng số ổ đĩa truy cập được trên máy tính.

ListIndex - cho biết số thứ tự của ổ đĩa đang chọn.

4.2 Điều khiển DirListBox

Điều khiển DirListBox

Điều khiển DirListBox dùng để tạo giao diện truy cập đến cây thư mục trên
máy tính. Dưới đây là một số thuộc tính hay được sử dụng:

List - để truy cập tới từng thư mục con (Item) trên cây thư mục. Ví dụ
Dir1.List(2) – cho biết đường dẫn của thư mục thứ 3 (thứ tự được tính từ 0) từ
trên xuống trên cây thư mục Dir1.

ListCount- cho biết tổng số thư mục có trên cây thư mục DirLisstBox.

Trang 74 -


ListIndex - cho biết số thứ tự của thư mục con đang được chọn trên cây thư
mục.

Path - cho biết đường dẫn đầy đủ thư mục mẹ của thư mục con đang chọn trên
cây thư mục (thư mục gốc là ổ đĩa dang chọn).

4.3 Điều khiển FileListBox

Điều khiển DirListBox

Điều khiển FileListBox dùng để tạo giao diện truy cập đến danh sách các tệp
tin (files) trên một thư mục nào đó. Dưới đây là một số thuộc tính hay được sử
dụng:

List - để truy cập tới từng tệp tin trên danh sách. Ví dụ File1.List(2) – cho
biết tệp tin thứ 3 (thứ tự được tính từ 0) trong danh sách các tệp tin đang hiển thị
ở File1..

ListCount- cho biết tổng số tệp tin đang hiển thị trên FileListBox.

ListIndex - cho biết số thứ tự của tệp tin đang được chọn trên FileListBox.

Path - đường dẫn tới thư mục cho FileListBox làm việc.

Pattern - thiết lập đặt lọc cho các tệp tin hiển thị trên FileListBox.

4.4 Ví dụ tổng hợp

Thiết kế một giao diện như sau:

Trang 75 -


Drive1

lbThongke

Dir1

File1

Combo1

Khi chọn một ổ đĩa, cây thư mục của ổ đĩa đó xuất hiện trên một DirListBox
có tên Dir1;

Khi chọn một thư mục trên Dir1, danh sách các tệp tin của thư mục đó với
phần mở rộng của tệp tin thỏa mãn Combo1 sẽ được hiển thị lên một FileListBox
có tên File1. Đồng thời máy tính sẽ đếm số tệp tin đang hiển thị trên File1 ra một
Label có tên lbThongke.

Toàn bộ mã lệnh cho form trên như sau:

Private Sub Form_Load()
'---------------------
'Add các kiểu file cần lọc lên Combo1
'
Combo1.AddItem "*.*"
Combo1.AddItem "*.doc"
Combo1.AddItem "*.txt"
Combo1.AddItem "*.exe"

'--------------------
'ngầm định sẽ hiển thị *.*
'
Combo1.ListIndex = 0

End Sub

Private Sub Drive1_Change()
Trang 76 -


On Error GoTo Thoat

'---------------------
'Thiết lập ổ đĩa cho Dir1 là Drive1
'
Dir1.Path = Drive1

Exit Sub

'-----------------------
'Trường hợp ổ đĩa không sẵn sàng, hiển thị một thông báo
lỗi
'
Thoat:
MsgBox "Không truy cập được ổ đĩa này!", vbCritical
End Sub

Private Sub Dir1_Change()
'------------------------
'gọi thủ tục hiển thị tệp tin lên File1
'
Call Show_file

End Sub

Private Sub Combo1_Click()
'------------------------
'gọi thủ tục hiển thị tệp tin lên File1
'
Call Show_file

End Sub

Sub Show_file()
'--------------------
'Thiết lập đường dẫn cho File1 là thư mục đang chọn ở Dir1
'
File1.Path = Dir1

'--------------------
'Thiết lập thuộc tính đặt lọc cho File1 ở Combo1
'
File1.Pattern = Combo1

'--------------------
'thống kê tổng số File hiển thị đưa ra lbThongke
'
lbThongke.Caption = "có " + Str(File1.ListCount) + "
file(s)"

End Sub

Trang 77 -


5. Một số điều khiển chung

5.1 Điều khiển MS Common Dialog

MS Common Dialog là điều khiển giúp gọi ra các hộp thoại: mở tệp tin
(Open file), ghi tệp tin (Save file), mở hộp thoại phông chữ (Font), mở hộp
thoại chọn màu hệ thống.

Thông thường, điều khiển này chưa có sẵn trên thanh công cụ ToolBox,
muốn có làm như sau:

Mở thực đơn Project | Components, hoặc nhấn tổ hợp phím nóng Ctrl +
T, một hộp thoại xuất hiện. Hãy tìm đến mục Microsoft Common Control 6.0
và chọn như sau:

Đến đây có thể sử dụng điều khiển này trên thanh công cụ:

Trang 78 -


Điều khiển CommonDialog

Một số thuộc tính thường sử dụng:

Thuộc tính CancelError

Nếu thiết lập là False, để bỏ qua lỗi trong quá trình mở hộp thoại hệ thống
Common Dialog

Thuộc tính DefaultExt

Để thiết lập kiểu tệp ngầm định sẽ lọc trên hộp thoại.

Thuộc tính DialogTitle

Để thiết lập tiêu đề cửa sổ hộp thoại hệ thống khi mở ra.

Thuộc tính FileName

Để đặt tên tệp tin cần mở hoặc ghi trên hộp thoại Common Dialog. Hơn
nữa thuộc tính này dùng để lấy giá trị là tệp tin đã được chọn trên hộp thoại
Open File.

Thuộc tính Filter

Để tạo danh sách đặt lọc tệp tin

Thuộc tính InitDir

Để thiết lập thư mục ngầm định trỏ tới khi hộp thoại Open File hoặc Save
được mở ra.

Một số phương thức của điều khiển Common Dialog

Phương thức ShowOpen

Để hiển thị Common Dialog dưới dạng hộp thoại mở tệp tin (Open File).
Dạng hộp thoại này như sau:
Trang 79 -


Phương thức ShowSave

Để hiển thị Common Dialog dưới dạng hộp thoại ghi tệp tin (Save As).
Dạng hộp thoại này giống như hộp Open File.

Phương thức ShowPrinter

Để hiển thị Common Dialog dưới dạng hộp thoại tùy chọn máy in hệ thống.
Dạng hộp thoại này như sau:

Trang 80 -


Phương thức ShowColor

Để hiển thị Common Dialog dưới dạng hộp thoại màu sắc hệ thống. Dạng
hộp thoại này như sau:

Ví dụ:

Thiết kế form như sau:

Trang 81 -


CommonDialog1

Command1

Text1

Mã lệnh cho sự kiện Click của nút lệnh Command1 như sau:


CommonDialog1.CancelError = False
CommonDialog1.DefaultExt = "*.xls"
CommonDialog1.DialogTitle = "Open file ..."
CommonDialog1.Filter = "*.xls|*.xls|*.doc"
CommonDialog1.InitDir = "c:setup"

CommonDialog1.ShowOpen

Text1.Text = CommonDialog1.FileName

End Sub

5.2 Điều khiển Treeview

Điều khiển Treeview là đối tượng có thể thể hiện dữ liệu dưới dạng cây
(Tree). Điều này rất thuận tiện khi dữ liệu cần trình bày có cấu trúc phân cấp.
Hình dưới là một Treeview đang trình bày cây phân cấp các mục:

Trang 82 -


Để sử dụng được Treeview, cần gài đặt thư viện nhóm điều khiển dạng
Microsoft Windows Common Controls 6.0 trên cửa sổ Components như
hình dưới:

Trước hết tìm hiểu cấu trúc một treeview:

Cấu trúc một Treeview bao gồm tập hợp các nút (Nodes). Có 2 loại nút là: nút
gốc (Root) và nút con (Sub-Node);

Trang 83 -


Mỗi nút sẽ bao gồm một tập hợp các thuộc tính như sau:

- Thuộc tính Text - để thiết lập nhãn hiển thị cho nút đó. Ví dụ trên,
các giá trị Mục 1, Mục 1.1 hoặc Mục 1.2.1, … chúng là giá trị của
thuộc tính Text của các nút tương ứng;

- Thuộc tính Key - để thiết lập giá trị khóa cho nút . Mỗi nút có thể có
một giá trị khóa, giá trị này là duy nhất (không được phép tồn tại 2
nút có giá trị khóa như nhau). Ký tự đầu tiên của một nút phải là một
chữ cái. Thuộc tính Key thường dùng để xác định được dấu hiệu cho
biết người dùng đang chọn nút nào trên treeview. Hơn nữa, Key bắt
buộc phải có nếu nút đó sẽ tồn tại các nút con của nó;

- Thuộc tính ForeColor - thiết lập màu sắc cho Text của nút;

- Thuộc tính Bold - thiết lập kiểu chữ đậm cho nút;

- Thuộc tính Tag – thông thường để gán một giá trị nào đó cho từng
nút. Khác với Key, giá trị của Tag có thể trùng nhau và có thể gán đa
dạng về kiểu dữ liệu.

- Thuộc tính Image - để chọn biểu tượng ảnh cho nút. Đó là số thứ tự
của ảnh trên một điều khiển ListImage đã thiết lập cho treeview này
trước đó;

- Thuộc tính Parent - để truy cập đến nút cha của nút nào đó.

Một số thuộc tính của Treeview:

- Thuộc tính Checkboxes - để thiết lập dấu Checkbox trên mỗi nút;

- Thuộc tính ImageList - để thiết lập ImageList chứa các biểu tượng
ảnh để làm biểu tượng cho các nút trên treeview;

- Thuộc tính SelectedItem để xác định nút đang được chọn trên
treeview. Nút này sẽ được gán giá trị vào một biến kiểu Node;

Cách làm việc với Treeview:

Để làm việc với Treeview, cần khai báo ít nhất một biến kiểu Node như sau:

Dim nd As Node
Trang 84 -


Thêm một nút gốc

Nút gốc (Root) là nút không có nút cha của nó.

Set nd = <tên treeview>.Nodes.Add()

Trong đó: nd là biến kiểu Node đã được khai báo trước đó; <tên treeview> là
giá trị thuộc tính Name của Treeview đang làm việc.

Tiếp theo, thông qua biến nd đã được gán cho nút mới để thiết lập các thuộc
tính cần thiết cho nút này. Ví dụ:

Set nd = TreeView1.Nodes.Add()
nd.Text = "Mục 1"
nd.key = "m1"
nd.Tag = 1
nd.ForeColor = &H800000
nd.Bold = True

Thêm một nút con

Nút con (Sub-Node) là nút mà luôn tồn tại một nút cha của nó. Nút cha này có
thể là một nút dạng nút gốc, nhưng cũng có thể là một nút dạng nút con.

Set nd = <tên treeview>.Nodes.Add(<key nút cha>, 4)

Trong đó: nd là biến kiểu Node đã được khai báo trước đó; <tên treeview> là
giá trị thuộc tính Name của Treeview đang làm việc; <key nút cha> là giá trị
Key của nút cha.

Tiếp theo, thông qua biến nd đã được gán cho nút mới để thiết lập các thuộc
tính cần thiết cho nút này. Ví dụ dưới đây sẽ tạo một nút con của nút Mục 1 đã
tạo ở trên:

Set nd = TreeView1.Nodes.Add("m1", 4)
nd.Text = "Mục 1.1"
nd.key = "m1.1"

Trang 85 -


Với hình minh họa trên, mã lệnh cho form đó như sau:

Dim nd As Node

'------------------
'Tạo nút gốc có nhãn Mục 1
'
nd.Text = "Mục 1"
nd.key = "m1"
nd.ForeColor = &H800000
nd.Bold = True

'----------------
'Tạo các nút con của nút Mục 1
'
nd.Text = "Muc 1.1"
nd.key = "m1.1"

nd.Text = "Muc 1.2"
nd.key = "m1.2"

'--------------------
'Tạo tiếp lớp các nút con nữa
'
Set nd = TreeView1.Nodes.Add("m1.2", 4)
nd.Text = "Muc 1.2.1"



'--------------------
'Tạo nút gốc có nhãn Mục 2
'
nd.Text = "Muc 2"
nd.key = "m2"

'----------------------
'Tạo các nút con của nút Mục 2
'
nd.Text = "Muc 2.1"
nd.key = "m2.1"

Trang 86 -


nd.Text = "Muc 2.2"
nd.key = "m2.2"

'--------------------------
'Tạo tiếp lớp các nút con nữa
'



End Sub

Private Sub TreeView1_DblClick()

MsgBox "Đang chọn nút có Key là:" +
TreeView1.SelectedItem.key _
& " Có nhãn là: " + TreeView1.SelectedItem.Text

End Sub

Sự kiện Treeview1_DblClick() để hiển thị giá trị Key và Text của nút đang
chọn khi nhấn kép chuột lên nút đó.

Trang 87 -


Bài tập 1:

Tạo form tìm ước số chung lớn nhất, bội số chung nhỏ nhất của 2 số nguyên A
và B như sau:

Bài tập 2:

Tạo form liệt kê các số nguyên tố trong khoảng từ 1 đến n, n là số được nhập
trên form ở ô Nhập số:

Sau khi nhấn nút Hiển thị số nguyên tố, danh sách các số nguyên tố tìm được
sẽ hiển thị ra ô Kết quả như hình trên.

Bài tập 3:

Trang 88 -


Tạo form cho phép giải phương trình Ax2 + Bx + C = 0 trong đó A, B, C là 3
số thực được nhập vào, x – là nghiệm cần tìm. Mọi kết quả sẽ được hiển thị lên ô
Kết quả.

Bài tập 4:

Xây dựng form gồm 2 List box (hình dưới), các nút >, >>, <, << có tác dụng
chuyển một hoặc tất cả các mục (Items) từ danh sách 1 sang danh sách 2 và
ngược lại.

Trang 89 -


Hơn nữa, thiết kế sao cho khi nhấn kép chuột lên một mục ở một danh sách,
mục đó sẽ được chuyển sang danh sách bên kia.

Bài tập 5:

Sử dụng Treeview, ImageList để xây dựng cây danh mục Tỉnh (Thành)
Huyện (Quận) Xã (Phường) như hình sau:

Trang 90 -


CHƯƠNG 3
L Ậ P T R Ì NH C Ơ S Ở D Ữ L I Ệ U

Trong chương này sẽ trình bày các cách dùng VB để lập trình điều khiển dữ
liệu trên một hệ CSDL nào đó. Hiện nay đang tồn tại khá nhiều các kỹ thuật lập
trình CSDL, tuy nhiên khuôn khổ cuốn sách này chỉ trình bày hai kỹ thuật căn
bản là DAO (Data Access Objects) và ADO (ActiveX Data Objects) thông qua
các bài toán lập trình CSDL cụ thể như:

- Bài toán cập nhập dữ liệu;

- Các phương pháp trình bày dữ liệu;

- Bài toán tìm kiếm, đặt lọc dữ liệu;

- Bài toán thiết kế in dữ liệu

Trong toàn bộ chương này, phần lý thuyết và các ví dụ sẽ được trình bày
thông qua 2 hệ CSDL mẫu trên Access như sau:

Cơ sở dữ liệu Quản lý thư viện

Trang 91 -


Trong đó:

Bảng NXB lưu trữ danh sách các nhà xuất bản;

Bảng TACGIA lưu trữ danh sách các tác giả viết sách

Bảng SACH lưu trữ các thông tin về sách trong thư viện. Mỗi sách sẽ có
những thông tin sau: sachID – mã sách, tên sách, nxbID - xuất bản ở đâu? Năm
xuất bản, tacgiaID - của tác giả nào? vắn tắt - những thông tin giới thiệu vắn tắt
về cuốn sách này.

Cơ sở dữ liệu Quản lý lương cán bộ:

Trong đó:

Bảng CHUCVU – lưu trữ danh mục các chức vụ trong cơ quan, phụ cấp chức
vụ (phucapcv) cũng được xác định cho mỗi loại chức vụ tương ứng trong bảng
này;

Bảng PHONGBAN – lưu trữ danh mục các phòng ban có trong đơn vị quản
lý;

Bảng CANBO – lưu trữ toàn bộ thông tin về cán bộ trong cơ quan. Bảng này
kết nối sang bảng PHONGBAN và CHUCVU để biết được các thông tin về chức
vụ và phòng ban của cán bộ.

Trang 92 -


1. Kỹ thuật DAO
DAO (Data Access Objects – Các đối tượng truy xuất dữ liệu) là tập hợp bao
gồm lớp các đối tượng có thể dùng để lập trình truy cập và xử lý dữ liệu trong
các hệ CSDL. Ở đây là CSDL Access, ngôn ngữ lập trình VB.

DAO được phát triển khá sớm, gần đây nhất là phiên bản DAO 3.5 và 3.51-
nó có thể thực hiện tốt được trên các phiên bản Access từ 97 trở về trước. Với
Access 2000, XP phải dùng phiên bản DAO 3.6. Với phiên bản mới này, DAO
3.6 sử dụng nền Microsoft Jet 4.0. Vì vậy, có thể làm việc được trên nền Unicode
dễ dàng.

Cách thức lập trình trên một hệ CSDL được mô tả tổng quát như sau:

Ứng dụng

Các kết nối dữ liệu

Cơ sở dữ liệu

Trong đó:

- Tầng ứng dụng: bao gồm những giao diện người sử dụng cũng
như những công cụ đơn giản mà người lập trình có thể dùng để xử
lý dữ liệu theo các bài toán;

- Tầng Kết nối dữ liệu: bao gồm tập hợp các công cụ, phương thức
để kết nối tới những dữ liệu cần làm việc trong CSDL. Ở đây,
tầng kết nối bao gồm các chuẩn Microsoft Jet 3.51 và các lớp đối
tượng DAO;

- Tầng Cơ sở dữ liệu: bao gồm các bảng, các query trong cơ sở dữ
liệu thực tại.

Trang 93 -


Như vậy để lập trình trên một CSDL phải sử dụng các đối tượng, các phương
thức ở tầng kết nối như là những công cụ để có thể truy cập được vào CSDL tác
nghiệp xử lý. Tầng kết nối đó chính là Jet 3.51 và DAO 3.6 sẽ trình bày dưới
đây.

1.1 Lớp đối tượng DAO

Cấu trúc một CSDL bao gồm nhiều thành phần, đòi hỏi việc lập trình cũng cần
có những thành phần tương ứng để làm việc. Lớp các thành phần tương ứng để
có thể lập trình được trên toàn bộ cấu trúc CSDL là lớp các đối tượng DAO.
Chúng có tên gọi, có những tập thuộc tính, các phương thức làm việc và có quan
hệ mật thiết với nhau. Cây phân cấp lớp các đối tượng DAO sau đây thể hiện
điều đó:

Workspaces

Databases

RecordSets

QueryDefs

TableDefs

Relations

Trong đó:

• Workspaces – định nghĩa tập hợp các vùng làm việc. Đây có thể coi là
lớp làm việc cao nhất. Về lý thuyết có thể khai báo một vài vùng làm việc
(Workspace), nhưng trên thực tế chỉ cần khai báo một vùng làm việc và

Trang 94 -


vùng này luôn được khai báo ngầm định cho CSDL hiện tại. Nên sẽ không
cần bàn nhiều đến lớp các WorkSpace này;

• Databases - định nghĩa tập hợp các CSDL Access cần làm việc trên một
dự án;

• RecordSets- định nghĩa các tập hợp bản ghi (Records) cần làm việc;

• QueryDefs - định nghĩa tập hợp các Query để làm việc. Querydefs và
Recordsets là khả năng truy xuất, xử lý dữ liệu (Data Manipulation) của
DAO;

• TableDefs - định nghĩa tập hợp các bảng (Table) cần làm việc. Đây là khả
năng định nghĩa dữ liệu (Data-Definition Language);

• Relations - định nghĩa tập hợp các quan hệ (Relationship) cần làm việc;

Mỗi lớp các đối tượng trên sẽ bao gồm tất cả các đối tượng cùng loại trong
một đối tượng mẹ đang mở. Ví dụ:

- Databases sẽ bao gồm tất cả các CSDL đang được mở trong vùng làm việc
hiện tại;

- RecordSets sẽ bao gồm tập hợp tất cả các Recordset đang được mở trên
CSDL hiện tại.

Khi đó, để tham chiếu đến một đối tượng cụ thể cần làm việc, có thể dùng chỉ
số (số thứ tự của đối tượng đó trên tập hợp tất cả các đối tượng đó) hoặc dùng tên
gọi đối tượng đó để tham chiếu. Ví dụ sau liệt kê tên của tất cả các Recordset
đang sử dụng trong CSDL db.

Dim db As DAO.Database
'------------------------------------
'các câu lệnh tiếp theo ở đây..
'------------------------------------

'------------------------------------
'Liệt kê tên tất cả các recordset đang được mở trên db
'
For i = 0 To db.Recordsets.Count
MsgBox db.Recordsets(i).Name
Next

Trang 95 -


Để làm việc tới một đối tượng cụ thể, cần phải tham chiếu từ lớp các đối
tượng mẹ của nó.

Ví dụ: Để hiển thị giá trị của trường (Field) hoten trên tập hợp các bản ghi
(Recordset) rs1 làm như sau:

MsgBox rs1.Fields("hoten").Value

' hoặc
MsgBox rs1.Fields![hoten].Value

1.2 Đối tượng Database

Database là đối tượng dùng làm việc với một CSDL (trong trường hợp này có
thể hiểu một CSDL như một tệp Access .MDB).

Lớp các đối tượng con của Database được thể hiện qua sơ đồ sau:

Khai báo


' Gán db cho một CSDL cụ thể
Set db = OpenDatabase(“C:Baitapqlbh.mdb”)

Khi không làm việc với CSDL nào đó, có thể ra lệnh đóng để giải phóng bộ
nhớ bằng câu lệnh:

db.Close

Trang 96 -


Sau khi lệnh này thực thi, tất cả các đối tượng con của db nếu đang mở sẽ
được đóng lại để giải phóng bộ nhớ. Bản thân db cũng được giải phóng bộ nhớ
(là Nothing), tất nhiên tệp CSDL và dữ liệu vẫn còn nguyên trên đĩa.

1.3 Đối tượng RecordSet

Recordset là đối tượng dùng để miêu tả tập hợp các bản ghi của một bảng, của
một query hoặc tập các bản ghi kết quả của việc thi hành một câu lệnh SQL nào
đó.

Lớp các đối tượng con của Recordset được thể hiện qua sơ đồ sau:

Khai báo

Set rs=db.OpenRecordset(<Name>)

Trong đó:

- Set rs = db.OpenRecordset là lệnh để tạo ra tập hợp các bản ghi từ CSDL db
gán vào biến kiểu recordset rs;

- <Name> là một xâu ký tự chỉ ra nguồn dữ liệu sẽ trả về cho Recordset.
Xâu này có thể là tên một bảng, một Query hoặc một câu lệnh SQL;

Mỗi biến Recordset khi làm việc, phải được chỉ ra Database xuất xứ của nó
(phải được tham chiếu từ một biến kiểu Database đã được khai báo). Sau đây là
các ví dụ:

Ví dụ 1:

Gán tập hợp các bản ghi từ một bảng vào biến Recordset (ở đây là bảng
canbo).

Dim rs As DAO.Recordset

Set rs = db.OpenRecordset("canbo")

Trang 97 -


Ví dụ 2:

Gán tập hợp các bản ghi từ một câu lệnh chọn dữ liệu SQL vào biến Recordset
(ở đây là các thông tin hoten, ngaysinh của tất cả các cán bộ nữ từ bảng canbo).


Set rs = db.OpenRecordset("SELECT hoten, ngaysinh FROM canbo
WHERE gioitinh = False")

Một số thuộc tính của Recordset

Thuộc tính Name

Trả về xâu ký tự trong tham số <name> của lệnh gọi Recordset. Ví dụ: lệnh
sau sẽ cho biết xâu ký tự tạo nguồn dữ liệu cho Recordset là gì?

MsgBox rs.Name

Thuộc tính AbsolutePosition

Cho biết vị trí bản ghi hiện tại (được tính từ 0). Trong trường hợp không có
bản ghi nào trên recordset hoặc con trỏ bản ghi đang nằm ở EOF- sẽ không thể
lấy được giá trị thuộc tính này. Do vậy để sử dụng thuộc tính này thường phải đi
kèm thuộc tính kiểm tra có tồn tại bản ghi nào hay không (RecordCount > 0) và
con trỏ bản ghi có ở cuối tệp chưa (EOF = False).

Thuộc tính RecordCount

Cho biết tổng số bản ghi trả về trên Recordset

Thuộc tính EOF

Cho biết con trỏ bản ghi hiện tại có nằm ở EOF hay không? Nếu có giá trị
thuộc tính này là True, trái lại là False.

Thuộc tính Fields

Trang 98 -


Dùng tham chiếu tới các trường (Fields) trên tập hợp các bản ghi mà
Recordset trả về. Thực tế Field cũng là một đối tượng và cũng có bộ thuộc tính
và các phương thức của nó. Với Field của Recordset thông thường người ta hay
sử dụng thuộc tính Value. Nếu không chỉ định thuộc tính cụ thể nào cho Field,
VB vẫn hiểu ngầm định đó là Value.

Ví dụ: Hiển thị giá trị trường hoten trong Recordset rs

Msgbox rs.Fields("hoten").Value

'hoặc
Msgbox rs.Fields("hoten")

Một số phương thức của Recordset

Phương thức Close

Để đóng Recordset, giải phóng bộ nhớ. Chỉ thực hiện hành động này khi
không làm việc với Recordset nào đó.

Các phương thức di chuyển bản ghi của Recorset

Phương thức MoveFirts

Để chuyển con trỏ về bản ghi đầu tiên

Phương thức MoveLast

Để di chuyển con trỏ về bản ghi cuối cùng

Phương thức MoveNext

Dịch đến bản ghi kề sau

Phương thức MovePrevious

Dịch đến bản ghi kề trước

Ví dụ 3:

Ví dụ sau duyệt và hiển thị toàn bộ Hoten của bảng canbo


Trang 99 -



If rs.RecordCount > 0 Then
rs.MoveFirst
While rs.EOF = False
MsgBox rs.Fields("hoten").Value
rs.MoveNext
Wend
End If

Phương thức AddNew, Update

Để thêm mới một bản ghi vào Recordset. Qui trình thêm một bản ghi mới như
sau:

1. Ra lệnh Addnew

2. Gán giá trị cho các trường của bản ghi mới

3. Ra lệnh Update

Dưới đây là ví dụ thêm mới một hồ sơ cán bộ mới vào bảng canbo.

Ví dụ 4:



'----------------------
'Ra lệnh thêm mới bản ghi
'
rs.AddNew

'--------
'Gán giá trị cho các trường của bản ghi mới
'
rs.Fields("canboID") = "CB00565"
rs.Fields("hoten") = "Nguyễn Sơn Hải"
rs.Fields("ngaysinh") = #2/11/1975#
rs.Fields("gioitinh") = True
rs.Fields("chucvuID") = "CV002"

'--------
'Ra lệnh ghi lại dữ liệu
'
rs.Update

Trang 100 -


Phương thức Edit, Update

Phương thức Edit để sửa dữ liệu một bản ghi nào đó trên recordset. Qui trình
để sửa một bản ghi như sau:

1. Định vị tới bản ghi cần sử trên recordset

2. Ra lệnh Edit

3. Gán giá trị mới cho các trường cần sửa

4. Ra lệnh Update

Dưới đây là ví dụ về sửa hồ sơ cán bộ có mã CB000565

Ví dụ 5:


'-------------------------------------
'Định vị tới bản ghi cần sửa
'
Set rs = db.OpenRecordset("SELECT * FROM canbo WHERE
canboID='CB0565'")

If rs.RecordCount > 0 Then
rs.MoveFirst

'---------------------------------
'Ra lệnh sửa bản ghi
'
rs.Edit

'---------------------------------
'Thực hiện sửa các trường dữ liệu cần thiết
'
rs.Fields("hoten") = "Nguyễn Văn Hải"
rs.Fields("ngaysinh") = #22/11/1975#

'-----------------------
'Ra lệnh ghi lại dữ liệu vừa sửa
'
rs.Update
End If

Phương thức Delete

Trang 101 -


Để xoá bản ghi hiện tại ra khỏi Recordset. Khi đó bản ghi hiện tại sẽ bị xoá bỏ
khỏi CSDL. Cần thận trọng mỗi khi ra lệnh này. Thông thường các lệnh một nút
Xoá bản ghi của một mẫu nhập liệu (nhập vào biến Recordset rs) như sau:

Ví dụ 6:

Private Sub cmDelete_Click()
Dim tbao

tbao = MsgBox("Đã chắc chắn xoá chưa?", vbYesNo + vbCritical)
If tbao = vbYes Then
rs.Delete
rs.MoveNext
End If

End Sub

1.4 Đối tượng QueryDef

Đối tượng Querydef dùng để tham chiếu tới các Query có sẵn (Buil-in) trên
CSDL Access, hoặc cũng có thể lập trình tạo các Query từ các câu lệnh SQL.

Để tạo và kích hoạt một query trên VB bằng cách thực thi câu lệnh SQL, làm
theo hướng dẫn sau:
'------------------
'Khai báo một biến kiểu Database và một biến kiểu QueryDef

Dim qr As DAO.QueryDef

'---------------------------
'Ra lệnh tạo một Query mới, có tên rỗng (chỉ ở trong bộ
nhớ)

Set qr = db.CreateQueryDef(<tên query>)

'-------------------------------
'Gán chuỗi lệnh SQL vào thuộc tính SQL của query
'
qr.SQL = "Gõ lệnh SQL cần thi hành vào đây"

Trang 102 -


'--------------------------
'Ra lệnh thi hành query
'
qr.Execute

'---------------------------
'giải phóng bộ nhớ

qr.Close

Trong đó:

- Bắt buộc phải khai báo một biến kiểu QueryDef để làm việc (biến qr);

- Phải có một biến Database đã được khai báo sẵn (biến db);

- Lệnh Set qr = db.CreatQueryDef(<tên query>) để tạo một query mới lên
CSDL. <tên query> sẽ được hiển thị trên danh sách trong thẻ Queries trên
cửa sổ Database. Nếu <tên query>="", query này sẽ chỉ tồn tại trong bộ
nhớ. Tuỳ thuộc vào mục đích công việc mà có đặt tên query hay không,
nếu chỉ đơn thuần tạo một query để xử lý công việc nào đó rồi giải phóng,
nên đặt <tên query>="";

- Lệnh qr.SQL=<câu lệnh SQL> để gán lệnh SQL cần thực thi vào Query.
Tuỳ thuộc vào câu lệnh SQL này mà query sẽ thực hiện những gì. Ví dụ:
qr.SQL = "DELETE * FROM canbo" lệnh này sẽ xoá tất cả các bản ghi trên
bảng cán bộ;

- Lệnh qr.Excute để thi hành câu lệnh SQL đã được thiết lập. Lệnh này tương
đương nhấn nút Run đối với một query trên chế độ thiết kế;

- Lệnh qr.Close để đóng query hiện tại và giải phóng bộ nhỡ khi không cần
làm việc đến nữa.

Sau đây là một số ví dụng về sử dụng biến QueryDef để tạo ra một số loại
query xử lý dữ liệu.

Ví dụ 1: Tạo DELETE query để xoá danh sách những cán bộ có tuổi lớn hơn
60 ra khỏi bảng canbo (cán bộ đã nghỉ hưu)


Trang 103 -


Set qr = db.CreateQueryDef("")

qr.SQL="DELETE * FROM canbo WHERE Year(Date())- " _
& " Year(Ngaysinh)>=60"

qr.Execute

qr.Close

Ví dụ 2: Giả sử đã thêm một trường mới trên bảng cán bộ có tên luongchinh.
Tạo UPDATE query để tính giá trị cho trường này = hesoluong * 290000.


Set db = CurrentDb

Set qr = db.CreateQueryDef("")

qr.SQL = "UPDATE canbo SET canbo.luongchinh = hesoluong *
290000"

qr.Execute

qr.Close

1.5 Đối tượng TableDef

Đối tượng TableDef được dùng để tham chiếu tới các bảng dữ liệu (Table)
trên CSDL. Thông qua đối tượng này có thể thiết kế, chỉnh sửa được cấu trúc các
bảng dữ liệu trong chế độ Run-time của VB như trên chế độ thiết kế bảng Design
View trên Access.

Một số thuộc tính quan trọng của TableDef

Thuộc tính Name

Cho biết tên bảng được gán vào biến kiểu TableDef

Trang 104 -


Thuộc tính RecordCount

Cho biết tổng số bản ghi hiện có trên bảng được gán bởi biến TableDef

Thuộc tính DateCreated

Cho biết thời gian tạo ra bảng được gán vào biển kiểu TableDef

Thuộc tính Fields

Để tham chiếu tới các trường của bảng. Đây là thuộc tính hay được sử dụng
nhất đối với TableDef. Thực chất, Field ở đây là một đối tượng, do đó cũng có
tập các thuộc tính và phương thức riêng cho thuộc tính này.

Dưới đây là thủ tục hiển thị tên của tất các các trường trong một bảng nào đó
(ngầm định trên một CSDL đã được khai báo và gán biến db - kiểu Database).

Ví dụ 1:

Sub LietKeTenTruong(tenbang As String)
Dim tbl As DAO.TableDef

Set tbl = db.TableDefs(tenbang)

For i = 0 To tbl.Fields.Count - 1
MsgBox tbl.Fields(i).Name
Next

End Sub

Một số phương thức của TableDef

Phương thức CreateTableDef

Để tạo ra một bảng mới từ VB. Cú pháp tạo bảng mới như sau:

Set tbl = db.CreateTableDef(<Tên bảng mới>)

‘-------------------------------------------
‘....Các thủ tục tạo trường mới cho bảng
‘-------------------------------------------

db.TableDefs.Append tbl

Trang 105 -


Trong đó:

- db – là biến kiểu Database đã được gán bởi CSDL cần làm việc
(bảng mới sẽ được tạo ra trên CSDL này);

- <Tên bảng mới> là tên bảng cần tạo.

- Lệnh db.TableDefs.Append tbl là lệnh ghi cấu trúc bảng đang
khai báo lên CSDL đã chỉ định.

Phương thức CreateField

Để tạo ra các trường cho một bảng kiểu TableDef nào đó. Để thêm một trường
mới lên bảng, sử dụng cú pháp sau:

tbl.Fields.Append tbl.CreateField(<tên
trường>,<KiểuDL>,<độlớn>)

Trong đó:

- <tên trường> - tên trường mới cần tạo;

- <KiểuDL> - là một tuỳ chọn để khai báo kiểu dữ liệu của trường
cần tạo. Kiểu dữ liệu được khai báo theo các hằng số như sau:

Giá trị: Tương ứng với kiểu
dbBoolean Boolean
dbByte Byte
dbChar Char
dbCurrency Currency
dbDate Date/Time
dbDecimal Decimal
dbDouble Double
dbFloat Float
dbGUID GUID
dbInteger Integer
dbLong Long
dbMemo Memo

Trang 106 -


dbNumeric Numeric
dbSingle Single
dbText Text
dbTime Time

- <Độ lớn> là một tuỳ chọn để khai báo độ lớn dữ liệu nếu cần.

Tiếp theo là ví dụ minh hoạ cách tạo cấu trúc một bảng dữ liệu tổng hợp những
hướng dẫn đã trình bày trên.

Ví dụ 2:

Sub TaoBangMoi()
On Error GoTo Loi
Dim tbl As DAO.TableDef

Set tbl = db.CreateTableDef("NewTable")

tbl.Fields.Append tbl.CreateField("ID", dbInteger)
tbl.Fields.Append tbl.CreateField("Name", dbText)
tbl.Fields.Append tbl.CreateField("Age", dbByte)
tbl.Fields.Append tbl.CreateField("DateBirth", dbDate)
tbl.Fields.Append tbl.CreateField("Comment", dbMemo)

db.TableDefs.Append tbl

Exit Sub

Loi:
MsgBox "Đã tồn tại bảng có tên " + tbl.Name
End If
End Sub

1.6 Đối tượng Relation

Đối tượng Relation dùng để tạo kết nối (RelationShip) giữa 2 bảng trong
CSDL Access. Dưới đây là một ví dụ tạo kết nối giữa 2 bảng hoadon và khach
trong CSDL Quản lý bán hàng.

Sub CreatRelationShip()
On Error GoTo Loi
Dim rls As DAO.Relation

Trang 107 -


Set rls = db.CreateRelation("TaoQuanHe", "khach",
"hoadon", dbRelationUpdateCascade)

rls.Fields.Append rls.CreateField("khachID")
rls.Fields("khachID").ForeignName = "khachID"
db.Relations.Append rls

Loi:
MsgBox "Đã tồn tại quan hệ này !"
End If

End Sub

Trong trường hợp đã tồn tại kết nối này, một thông báo lỗi tiếng Việt "Đã tồn
tại quan hệ này !" xuất hiện.

1.7 Sử dụng Data Form Wizard

Data Form Wizard là một trình tiện ích dùng để tạo nhanh một giao diện cập
nhật dữ liệu cho một bảng dữ liệu trên một CSDL. Chúng được dùng trong công
cụ VisData được tích hợp sẵn trong VB. Tiếp theo sẽ hướng dẫn sử dụng tiện ích
này để tạo một số form nhập dữ liệu cho các bảng trên CSDL Quản lý lương cán
bộ.

Yêu cầu: tạo form cập nhật danh mục chức vụ cho CSDL Quản lý lương cán
bộ, có sử dụng Data Form Wizard.

Bước 1: Tạo một Project trên VB

Bước 2: Thực hiện lệnh Add-in Visual Data manager. Cửa sổ ứng dụng
VisData xuất hiện.

Bước 3: mở tệp CSDL Access cần làm việc (CSDL Quản lý lương) bằng
cách: File | Open Database | Microsoft Access… Tiếp theo tìm đến tệp CSDL
Quản lý lương và Open.

Bước 4: Tạo form nhập dữ liệu bằng cách: Utility | Data Form Designer.
Một hộp thoại xuất hiện, hãy thiết lập như sau:

Trang 108 -


Cách thiết lập:

- Gõ tên form vào hộp Form Name: chú ý tên form không chứa
dấu cách và một số ký tự đặc biệt;

- Hộp Record Source, chọn tên bảng cần nhập dữ liệu. Ở đây chọn
bảng CHUCVU;

- Tiếp theo sử dụng các nút >, >> hoặc <, << để đưa các trường của
bảng dữ liệu cần nhập lên form từ danh sách Available Fields
sang danh sách Included Fields;

- Cuối cùng nhấn nút Build the Form để kết thúc.

Đến đây, khi quay sang Project trên VB sẽ thấy xuất hiện một form nhập dữ
liệu cho bảng CHUCVU đã được tự động tạo vào có thể sử dụng.

Khi thi hành project, form này có giao diện như sau:

Thanh định vị bản ghi
Đối tựơng Data Control

Để thêm một bản ghi:

Trang 109 -


- Nhấn nút Add;

- Tiếp theo điền dữ liệu bản ghi mới lên các hộp nhập dữ liệu của
form;

- Nhấn nút Update để ghi dữ liệu.

Để sửa dữ liệu một bản ghi:

- Sử dụng thanh định vị bản ghi để chuyển đến bản ghi cần sửa;

- Thực hiện sửa dữ liệu;

- Nhấn nút Update để ghi nhận dữ liệu.

Để xóa một bản ghi:

- Sử dụng thanh định vị bản ghi để chuyển đến bản ghi cần xóa;

- Nhấn nút Delete để xóa bản ghi đang hiển thị.

1.8 Bài toán cập nhật dữ liệu

Nhập dữ liệu là yêu cầu gần như bắt buộc đối với bất kỳ ứng dụng nào. Với
công nghệ DAO, Data Control là điều khiển rất phù hợp cho bài toán này. Dưới
đây minh họa ví dụ tạo form nhập dữ liệu cho bảng CHUCVU sử dụng công
nghệ này:

Ví dụ 1: thiết kế form nhập dữ liệu đơn giản

Bước 1: Thiết kế giao diện nhập dữ liệu cho form như sau:

Trang 110 -


Bước 2: thiết lập một số thuộc tính cho các điều khiển trên form như sau:

Điều khiển Data1

- Thuộc tính DatabaseName – hãy trỏ tới tệp CSDL Quản lý lương;

- Thuộc tính RecordSource - chọn bảng cần nhập dữ liệu (bảng CHUCVU).

Nút Thêm mới, thuộc tính name là cmdThemMoi;

Nút Xóa bản ghi, thuộc tính name là cmdXoa;

Nút Đóng, thuộc tính name là cmdDong;

Ô nhập Mã chức vụ:

Mỗi một ô để nhập dữ liệu trên form yêu cầu tối thiểu phải thiết lập 2 thuộc
tính là:

- DataSource - để khai báo nguồn dữ liệu cho ô này lấy từ đâu (bảng nào)?
Thông thường lấy từ điều khiển Data Control liên kết tới bảng dữ liệu;

- DataField – để khai báo trường dữ liệu sẽ liên kết tới ô nhập dữ liệu hiện tại.
Thuộc tính này phải được thiết lập sau thuộc tính DataSource mới có tác
dụng.

Với form trên, 3 đối tượng dùng nhập dữ liệu phải thiết lập các thuộc tính như
sau:

Đối tượng DataSource DataField

Text1 Data1 chucvuID

Text2 Data1 Tenchucvu

Text3 Data1 Phucapcv

Bước 3: viết mã lệnh điều khiển cho các nút lệnh trên form như sau:

Private Sub cmdThemMoi_Click()
'------------------------------
'lện thêm bản ghi mới
'
Data1.Recordset.AddNew

'----------------------

Trang 111 -


'trước khi nhập dữ liệu, chuyển con trỏ tới ô mã chức vụ
'
Text1.SetFocus

End Sub

Private Sub cmdXoa_Click()
Dim thongbao

thongbao = MsgBox("Đã chắc chắn xóa chưa?", vbYesNo)
If thongbao = vbYes Then

'---------------------------
'lệnh xóa bản ghi hiện tại trên Data1
'
Data1.Recordset.Delete
End If
End Sub

Private Sub cmdDong_Click()
Unload Me
End Sub

Ví dụ 2: Sử dụng DbGrid

Với DbGrid, việc thiết kế một giao diện nhập dữ liệu đơn giản hơn và dễ sử
dụng hơn. Dưới đây giới thiệu cách sử dụng điều khiển này.

Bước 1: thiết kế giao diện form như sau:

Điều khiển DbGrid

Trong trường hợp không thấy điều khiển DbGrid trên thanh ToolBar, hãy kích
hoạt nó bởi cửa sổ Components như sau:
Trang 112 -


Bước 2: thiết lập các thuộc tính phù hợp cho các đối tượng:



- Thuộc tính RecordSource - chọn bảng cần nhập dữ liệu (bảng CHUCVU);

- Thuộc tính Visible = False (để ẩn điều khiển Data này khi chạy chương
trình).

Nút Thêm mới, thuộc tính name là cmdThemMoi;

Nút Đóng, thuộc tính name là cmdDong;

Điều khiển DbGrid1

- Thuộc tính DataSource – chọn nguồn dữ liệu sẽ hiển thị lên DbGrid (chọn
Data1);

- Thuộc tính AllowAddNew = True;

- Thuộc tính AllowDelete = True;

- Thuộc tính AllowUpdate = True;

Trang 113 -


- Thuộc tính DataMode = 0 – Bound (tức là tự động gắn kết dữ liệu tới bảng
dữ liệu);

- Cuối cùng nhấn phải chuột lên DbGrid chọn thực đơn Retrieve Fields để tự
động thiết lập tiêu đề các cột và định vị thứ tự các cột trong bảng dữ liệu lên
các cột tương ứng trên DbGrid.

Hơn nữa, nếu chọn mục Properties để có thể thiết lập được nhiều hơn các
thuộc tính khác làm DbGrid trở nên đẹp hơn. Việc này bạn đọc tự nghiên cứu.

Bước 3: Viết lệnh cho form như sau:

Private Sub cmdXoa_Click()
Dim thongbao

thongbao = MsgBox("Đã chắc chắn xóa chưa?", vbYesNo)
If thongbao = vbYes Then

'---------------------------
'lệnh xóa bản ghi hiện tại trên Data1
'
Data1.Recordset.Delete
End If
End Sub

Private Sub cmdDong_Click()
Unload Me
End Sub

Với phương pháp này không cần sử dụng phương thức thêm bản ghi mới (bởi
trên DbGrid đã tự động cho phép làm việc này).

1.9 Bài toán tìm và lọc dữ liệu

Lọc và tìm kiếm là dạng bài toán cơ bản trong lập trình CSDL. Nguyên tắc
hoạt động của dạng bài toán này là như nhau, sẽ chỉ khác về yêu cầu, giao diện
sử dụng.

Ví dụ dưới đây là một bài toán lọc ra danh sách cán bộ của một phòng ban nào
đó sau khi tên phòng ban được chọn từ một hộp Combobox:
Trang 114 -


Cách làm:

Bước 1: Thiết kế giao diện form như sau:

Bước 2: thiết lập các thuộc tính phù hợp cho các điều khiển như sau:



- Thuộc tính Visible = False (để ẩn điều khiển Data này khi chạy chương
trình).

Điều khiển DbGrid1

Trang 115 -


- Thuộc tính DataSource – chọn nguồn dữ liệu sẽ hiển thị lên DbGrid (chọn
Data1);

Bước 3: viết lệnh cho form như sau:


'-------------------------------------
'mở tệp CSDL gán vào biến db
'
Set db = OpenDatabase(Data1.DatabaseName)

'---------------------------------------
'mở danh sách các phòng ban và đẩy lên Combo1
'
Set rs = db.OpenRecordset("phongban")
Combo1.AddItem rs.Fields("tenphongban").Value
rs.MoveNext
Wend
End Sub

Private Sub Combo1_Click()
'-------------------
'thủ tục này xảy ra sau khi chọn một phòng ban từ combo1
'

Dim strSQL As String

'Bước 1 -------------------
'xác định câu lệnh SQL để lọc ra danh sách cán bộ thỏa mãn
'phòng ban đã chọn ở Combo1
'
strSQL = "SELECT canbo.hoten, chucvu.tenchucvu " _
+ " FROM (canbo INNER JOIN chucvu ON canbo.chucvuID = " _
+ " chucvu.chucvuID) INNER JOIN phongban ON = " _
+ " canbo.phongbanID = phongban.phongbanID " _
+ " WHERE phongban.tenphongban = '" + Combo1.Text + "'"

'Bước 2---------------
'gán cấu lệnh SQL trên cho Data1
'
Data1.RecordSource = strSQL

'------------------------
'Lệnh này thực hiện đổ dữ liệu từ Data1 lên DbGrid
'
Data1.Refresh

End Sub

Trang 116 -


Chú ý

Việc viết ra câu lệnh SQL đúng là rất khó, đòi hỏi lập trình viên phải có nhiều kinh
nghiệm. Để làm tốt được việc này, nên thiết kế một query ở chế độ design view; rồi sử
dụng tính năng Copy, Paste để dán câu lệnh SQL mà query đã tạo lên nơi soạn thảo lệnh
VB và chỉnh sửa cho phù hợp. Thông thường sửa mệnh đề WHERE của câu lệnh.

2. Kỹ thuật ADO
Phần 1 của chương này đã giới thiệu công nghệ lập trình CSDL DAO trên VB,
đó là công nghệ khá dễ học, phổ biến. ADO (ActiveX Data Objects) là công
nghệ mới hơn, khắc phục được một số các nhược điểm của DAO và thích nghi
trên nhiều hệ CSDL. Hiện nay, ADO.NET là công cụ cực mạnh và đang được
phát triển rất phổ biến. Tuy nhiên ADO.NET chỉ có thể chạy trên nền .NET. Để
trở thành nhà phát triển chuyên nghiệp, chọn ADO là một hướng đi đúng.

2.1 Kiến trúc ADO

Trước khi đi vào tìm hiểu kỹ thuật lập trình ADO hãy tìm hiểu kiến trúc và
cách thức sử dụng VB lập trình CSDL dùng ADO.

Visual Basic

ADO

OLE DB

CSDL

Như vậy, để có thể sử dụng VB lập trình CSDL sử dụng công nghệ ADO ta
cần qua 2 lớp: ADO và OLE DB.

Trang 117 -


- ADO cung cấp tập hợp các đối tượng, công cụ để có thể lập trình xử lý hệ
CSDL;

- Trong khi đó, OLE DB là một trình cung cấp các dịch vụ giúp điều khiển các
yêu cầu xử lý dữ liệu từ ADO. Trong thực tế với nguồn dữ liệu là Access, còn
cần phải qua lớp điều khiển Jet trước khi tập hợp các lệnh từ ADO có thể thâm
nhập vào CSDL.

Tuy nhiên, các lập trình viên cũng chưa cần quan tâm nhiều đến cấu trúc của
OLE DB cũng như Jet mà chỉ cần sử dụng tốt các đối tượng ADO vào lập trình
CSDL vì OLE DB và Jet chỉ đơn giản là việc khai báo chúng.

2.2 Đối tượng Connection

Đối tượng Connection dùng để kết nối tới nguồn dữ liệu vật lý cần làm việc.
Tất cả các đối tượng của ADO đều phải làm việc trên một Connection nào đó đã
được thiết lập.

Để thiết lập một Connection cần phải khai báo một biến có kiểu
ADODB.Connection;

Các thuộc tính kết nối tới CSDL được thể hiện qua một chuỗi kết nối (thường
gọi chuỗi này là Connection String). Trên chuỗi này có chỉ định các thuộc tính
như:

Provider – tên trình cung cấp dịch vụ truy cập CSDL. Ở đây dùng
Microsoft.JET.OLEDB.3.51;

Data Source - chỉ định nguồn dữ liệu truy cập. Ở đây chỉ định đường dẫn tới
tệp CSDL Access cần làm việc. Ví dụ: C:ProjectQLTVDataqltv.mdb

Khi đó, việc mở một kết nối trong ADO được thực hiện bởi thủ tục sau:

Dim cnn As New ADODB.Connection

cnn.Open "Provider=Microsoft.Jet.OLEDB.3.51;" _
& "Data Source=C:ProjectQLTVDataqltv.mdb"

Khi không muốn làm việc với kết nối nào đó (cnn), nên ngắt bỏ kết nối để giải
phóng bộ nhớ bằng việc gọi phương thức Close như sau:
Trang 118 -


cnn.Close

Sau lệnh ngắt kết nối này, tất cả các đối tượng khác của ADO có sử dụng
Connection cnn cũng sẽ tự động được giải phóng khỏi bộ nhớ.

2.3 Đối tượng Command

Đối tượng Command trong ADO thường dùng để thực thi một câu lệnh truy
vấn SQL nào đó. Ví dụ như: việc xóa, thêm, cập nhật các bản ghi trong CSDL.
Cách sử dụng đối tượng này như sau:

Bước 1: Khai báo một biến đối tượng Command như sau:

Dim cmd As New ADODB.Command

Bước 2: Thiết lập chuỗi kết nối cho Command này thông qua thuộc tính
ActiveConnection. Chuỗi này hệt như chuỗi đã sử dụng để khởi tạo Connection.
Ví dụ: với việc kết nối tới CSDL Quản lý thư viện như trên, chuỗi kết nối sẽ như
sau:

cmd.ActiveConnection = "Provider=Microsoft.Jet.OLEDB.3.51;"
_
& "Data Source= " + App.Path + "qltv97.mdb"

Hoặc có thể sử dụng thông qua Connection đã khởi tạo như sau:

cmd.ActiveConnection = cnn.ConnectionString

Bước 3: Gán câu lệnh SQL cần thực thi thông qua thuộc tính CommandText
của đối tượng Command. Giả sử muốn chèn thêm một bản ghi mới lên bảng
NXB có giá trị (nxbID = ‘05’, tenNXB=’Nhà xuất bản khoa học kỹ thuật’,
diachi=’Hà nội’):

cmd.CommandText = "INSERT INTO nxb (nxbID, tenNXB, diachi)"
_
& "VALUES ('05', 'Nhà xuất bản khoa học kỹ thuật', 'Hà
nội')"

Bước 4: Ra lệnh thực thi Command bởi phương thức Excute
Trang 119 -


cmd.Execute

Về cơ bản, đối tượng Command trong ADO gần giống với đối tượng
QueryDef trong DAO!

2.4 Đối tượng Recorset

Đối tượng Recordset trong ADO cũng gần giống như trong DAO, tức là có thể
trích lọc dữ liệu từ CSDL. Điểm khác biệt chủ yếu giữa Recorset trong ADO và
DAO là: Recordset trong ADO chỉ có khả năng chỉ đọc, không thể cập nhật được
dữ liệu. Như vậy những phương thức như Delete, Addnew hay Update là không
có trên đối tượng recorset trong ADO.

Khác với Command, Recordset cần hoạt động trên một Connection đã được
kích hoạt. Giả sử đã có Connection cnn được kích hoạt và kết nối tới CSDL
Quản lý thư viện. Các bước sau đây hướng dẫn tạo một Recordset:

Bước 1: Khai báo một biến đối tượng RecordSet như sau:

Dim rs As New ADODB.RecorSet

Bước 2: Ra lệnh thực thi câu lệnh lựa chọn SQL và gán tập hợp các bản ghi
trả về vào biến Recordset này. Giả sử muốn lấy ra các thông tin về sách như:
sachID, tensach, nanxb, tentacgia, tennxb. Thủ tục như sau:

rs.Open "SELECT sach.sachID, sach.tensach, sach.namXuatban, "
_
& " tacgia.tentacgia, nxb.tenNxb FROM tacgia INNER JOIN " _
& " (nxb INNER JOIN sach ON nxb.nxbID = sach.nxbID) ON " _
& " tacgia.tacgiaID = sach.tacgiaID;", cnn

Đến đây có thể sử dụng Recordset này như trong DAO, chỉ khác là không thể
thực hiện các chức năng về cập nhật dữ liệu. Ví dụ dưới đây thực hiện duyệt và
in ra Tensach, tentacgia, tennxb, Namxb của tất cả các bản ghi Recordset trên:


Trang 120 -


MsgBox rs.Fields("tensach") & " - " &
rs.Fields("tentacgia")
rs.MoveNext
Wend

Trang 121 -


3. Data Report
Data Report là công cụ thiết kế in báo cáo trong VB. Đây là công cụ không
thực sự chuyên nghiệp, nhưng nó rất quan trọng để tiếp cận tới các công cụ thiết
kế in báo cáo chuyên nghiệp khác.

Qui trình thiết kế và sử dụng một Data Report thường phải qua 3 bước sau:

Xây dựng nguồn dữ liệu

Thiết kế Data Report

Sử dụng Report

Dưới đây sẽ trình bày kỹ từng qui trình tạo ra và sử dụng một Data Report.

3.1 Xây dựng nguồn dữ liệu

Xây dựng nguồn dữ liệu là xây dựng tập hợp dữ liệu cần in lên báo cáo thông
qua một truy vấn dữ liệu (query). Cách làm như sau:

Bước 1: Tạo môi trường dữ liệu lên Project (trong trường hợp đã có một môi
trường dữ liệu rồi, bước này là không cần phải làm lại).

Ra lệnh Project Data Environment. Một Data Environment sẽ xuất hiện
trên Project như sau:

Trang 122 -


Bước 2: Thiết lập kết nối tới tệp CSDL bằng cách:

Nhấn phải chuột lên mục Connection trên Data Environment (hình trên) và
chọn Properties, hộp thoại Data Link Properties xuất hiện như sau:

Trang 123 -


Ở thẻ Provider hãy chọn dịch vụ Microsoft Jet 3.51 OLE DB Provider (hình
trên).

Ở thẻ Connection, hộp Select or enter a databasename: hãy chọn đến tệp
CSDL Access (hình dưới):

Nhấn nút Test Connection để kiểm tra kết quả kết nối, nếu hộp thoại dưới
đây hiển thị:

Tức là đã kết nối thành công tới tệp CSDL.

Bước 3: tạo truy vấn dữ liệu cần in ra báo cáo.

Nhấn phải chuột lên Connection vừa làm việc, chọn lệnh Add Command, hộp
thoại sau xuất hiện:
Trang 124 -


Tiếp theo nhấn nút lệnh SQL Builder để xây dựng truy vấn cho Command
này, một màn hình thiết kế query (gần giống trong Access) xuất hiện cho phép
thiết kế một truy vấn dữ liệu đến CSDL:

Trên hộp thoại trên có thể:

Trang 125 -


- Đưa các bảng lên query (Add Table) bằng cách dùng chuột kéo bảng cần
chọn từ cửa sổ Data View sang phần thiết kế query;

- Chọn một trường dữ liệu nào đó để truy vấn bằng cách tích lên hộp chọn
trường đó trên bảng thiết kế;

- Xem dữ liệu đã truy vấn được bằng cách nhấn phải chuột lên hộp thoại
thiết kế query, chọn lệnh Run.

3.2 Thiết kế Data Report

Bước 1: Để đưa một Data Report mới lên Project, ra lệnh Project Data
Report. Màn hình thiết kế Report xuất hiện như sau:

Giao diện để thiết
kế báo cáo

Thanh công cụ
để thiết kế báo
cáo

Màn hình thiết kế report gồm 2 phần:

- Thanh công cụ để thiết kế report- chứa các điều khiển cần thiết cho việc
thiết kế dữ liệu lên report. Bao gồm các điều khiển như:

RptLabel – dùng tạo ra các nhãn văn bản trên báo cáo (giống như Label trên
form).

RptTextbox - để in dữ liệu từ các trường (dat field) ra report

Trang 126 -


RptLine - để kẻ đường thẳng

RptImage - để chèn các hình ảnh lên report

RptFunction - để đưa các hàm tổng hợp lên report

RptShape - để vẽ các khối hình lên report.

- Giao diện để thiết kế báo cáo. Đó cũng thể hiện cấu trúc hiển thị dữ liệu
trên report. Thông thường, mỗi report gồm 5 phần cơ bản:

Phần 1: Page Header - mỗi report sẽ chỉ có duy nhất một Page Header, đó
là phần dữ liệu hiển thị trên cùng (Header) của mỗi trang in;

Phần 2: Page Footer - mỗi report sẽ chỉ có duy nhất một Page Footer, đó là
phần dữ liệu hiển thị dưới cùng (Footer) của mỗi trang in;

Phần 3: Detail – là phần hiển thị dữ liệu chi tiết từ các bản ghi trong truy
vấn dữ liệu ra report. Truy vấn được bao nhiêu bản ghi, Detail sẽ gồm
chừng đó lượt in dữ liệu ra báo cáo. Mỗi reoport chỉ gồm duy nhất một
Detail.

Phần 4: Report Header – là tiêu đề đầu của Report. Dữ liệu của phần này
hiển thị ngay sau dữ liệu phần Page Header của trang in đầu tiên.

Phần 5: Report Footer – là tiêu đề cuối của Report. Dữ liệu của phần này
hiển thị ngay trước dữ liệu phần Page Footer của trang in cuối cùng.

Bước 2: Thiết lập một số thuộc tính cho Data Report

Thuộc tính DataSource - chỉ ra môi trường dữ liệu (Data Environment) nào sẽ
cung cấp dữ liệu cho report;

Thuộc tính Datamember - chỉ ra truy vấn dữ liệu (Command) nào sẽ cung
cấp dữ liệu cho report.

Bước 3: Thiết kế report

Sử dụng các điều khiển trên thanh công cụ phù hợp để thiết kế và định dạng
report.

Trang 127 -


Hình dưới là một thiết kế report in ra thông tin các cuốn sách từ CSDL Quản
lý thư viện.

RptLabel RptTextbox RptFunction

3.3 Sử dụng Data Report

Gọi một Data Report để xem và in dữ liệu cách làm như với một form. Cú
pháp lệnh là:

<Tên Data Report>.Show

Sau khi nhận được lệnh này trong chế độ Running Time, màn hình xem dữ
liệu trước khi in của Data Report xuất hiện như sau:

Trang 128 -


Đến đây có thể thực hiện việc in dữ liệu một cách dễ dàng như trên Word và
Excel.

Trang 129 -


1. Thiết kế CSDL Quản lý thư viện trên Access như sau:

Các công việc tiếp theo được thực hiện trên một Project của VB:

2. Thiết kế form cập nhật dữ liệu bảng NXB với giao diện sử dụng như sau:

3. Thiết kế form cập nhật dữ liệu cho bảng TACGIA với giao diện sử dụng như
sau:

Trang 130 -


4. Thiết kế giao diện nhập dữ liệu cho bảng SACH với giao diện sử dụng như
sau:

5. Thiết kế form phục vụ tra cứu sách theo một tác giả nào đó như sau:

Trang 131 -


Sau khi chọn tên một tác giả, thông tin về các cuốn sách của tác giả đó được
hiển thị trên DbGrid;

Nhấn nút In kết quả, thông tin các kết quả này sẽ được in ra một Data Report.

6. Thiết kế form tra cứu sách theo một nhà xuất bản nào đó như sau:

Sau khi chọn một Nhà xuất bản, thông tin về các cuốn sách của nhà xuất bản
đó sẽ được hiển thị lên một DbGrid;

Trang 132 -


Nhấn chuột lên nút In kết quả, dữ liệu tìm được sẽ in ra một Data Report.

7. Thiết kế form tìm kiếm sách theo tên gần đúng. Tên gần đúng là tên có chứa
trong trường Tensach. Giao diện sử dụng form yêu cầu như sau:

Sau khi nhập một tên cần tìm, nhấn nút Tìm. Danh sách các cuốn sách mà tên
sách có chứa cụm từ vừa gõ vào sẽ được hiển thị lên DbGrid;

Nhất nút In kết quả, thông tin này sẽ được in ra một Data Report.

8. Thiết kế form tìm kiếm sách theo chủng loại (thông tin chủng loại của mỗi
cuốn sách được lưu vào trường VANTAT) như sau:

Trang 133 -


Sau khi gõ vào tên chủng loại cần tìm, nhấn nút Tìm, phần mềm sẽ liệt kê các
cuốn sách có chứa cụm từ vừa nhập vào trong trường VANTAT;

Nếu nhấn nút In kết quả, toàn bộ kết quả tìm được sẽ được in ra một Data
Report.

Trang 134 -


CHƯƠNG 4
HOÀN THIỆN DỰ ÁN

Chương này trang bị những kiến thức cũng như kỹ thuật thiết kế giao diện
chính cho một ứng dụng và dịch, đóng gói dự án thành bộ gài đặt ứng dụng mang
tính thương mại. Nội dung của chương tập trung vào các vấn đề:

- Thiết kế giao diện chính ứng dụng;

- Thiết kế Menu, Toolbar;

- Dịch ứng dụng ra dạng .exe;

- Đóng gói dự án thành bộ gài đặt phần mềm.

Trang 135 -


1. Thiết kế MDI Form

1.1 Một số khái niệm

MDI Form (Multiple Document Interface Form) là một kiểu giao diện ứng
dụng được dùng khá phổ biến, ví dụ như: Microsoft Word, Microsoft Excel,
Microsoft Powerpoint, Microsoft Visual Basic, … Trong một ứng dụng, MDI là
form giao diện chính, nơi chứa hệ thống thực đơn (menu), thanh công cụ
(Toolbar) để có thể truy cập được đến các chức năng của ứng dụng. Đây có lẽ là
giải pháp tốt nhất để quản lý việc thực hiện các mô đun chức năng trong một ứng
dụng. Hình dưới minh họa một ứng dụng sử dụng giải pháp MDI Form cho ứng
dụng:

Trong VB, mỗi Project chỉ tồn tại nhiều nhất một MDI form. Khác với form
thông thường, trên MDI chỉ có thể thiết kế được một số các điều khiển như:

Trang 136 -


Menu, ToolBar, Picture Box, ListImage, StatusBar, Timer và Common Dialog.
Đa số các điều khiển còn lại không thể đặt trực tiếp lên MDI form được, nếu
muốn phải đặt chúng trên một điều khiển dạng Container như Picture Box.

Những form được quản lý bởi MDI form được gọi là MDI Child forms (form
con). Khi MDI form đóng lại, toàn bộ các form con đang mở cũng sẽ bị giải
phóng khỏi bộ nhớ.

Với hình trên, cửa sổ có tiêu đề VisData … là MDI form, 2 cửa sổ còn lại:
Database Window và SQL Statement đều là các MDI Child forms.

1.2 Sử dụng MDI form

Bước 1: Đưa một MDI form lên project. Cách làm như sau:

- Thực đơn Project | Add MDI form. Một hộp thoại xuất hiện:

- Chọn MDI Form, nhấn Open, một MDI form được chèn vào Project;

- Tiếp theo có thể thiết kế menu, toolbar và các giao diện cần thiết khác
lên MDI và gài đặt các thủ tục cần thiết (tìm hiểu tiếp ở các mục sau).

Bước 2: Thiết lập các MDI Child form bằng cách: thiết lập thuộc tính
MDIChild = True cho các form muốn làm MDI Child.

Trang 137 -


2. Thiết kế Menu
Menu là loại điều khiển phổ biến dùng để gọi các thủ tục, các giao diện hoặc
chức năng của một ứng dụng ra làm việc. Thông thường, menu được thiết kế
ngay trên MDI form của mỗi ứng dụng.

Trong VB, muốn tạo ra menu cho ứng dụng, cần sử dụng trình Menu Editor.
Tiếp theo đây, sẽ hướng dẫn cách sử dụng Menu Editor để thiết kế hệ thống
menu trên một MDI form.

Bước 1: Tạo một MDI Form – là giao diện chính của ứng dụng, nơi sẽ chữa
menu cần tạo (hình trên);

Bước 2: Gọi trình Menu Editor bằng cách: nhấn phải chuột lên MDI Form,
tiếp theo chọn Menu Editor (hình dưới):

trình Menu Editor xuất hiện!

Bước 3: Thực hiện thiết kế cấu trúc menu trên hộp thoại Menu Editor như
sau:

Trang 138 -


Menu này đang
được thiết lập

Hệ thống menu
được thiết kế

Toàn bộ hệ thống menu trên MDI Form được thiết kế trên một hộp thoại
Menu Editor (một phần của chúng như hình trên). Cách thức: xây dựng từng mục
của menu. Mỗi mục của menu có thể phải thiết lập các thông tin sau:

- Caption – nhãn thể hiện của mục menu (bắt buộc phải nhập). Đặc biệt:

- Để tạo đường phân cách ( ) thiết lập Caption là – (gạch
ngang);

- Để thiết lập phím nóng cho mục menu, gõ ký tự & lên trước ký tự muốn
thiết lập phím nóng (chú ý ký tự H của mục &He thong).

- Name - định tên cho mỗi mục menu. Giá trị này phải duy nhất và bắt
buộc phải nhập (Name không được trùng nhau);

- Shortcut - chọn phím nóng cho mục menu này (với những mục menu
cấp một như: Hệ thống hoặc Dữ liệu hoặc Báo cáo ở trên không thể
thiết lập được phím nóng, chúng chỉ dành cho các mục menu cấp 2 trở
đi);

- Enable – cho phép làm việc hoặc cấm (không cho phép làm việc) mục
menu này. Như hình trên, mục menu Quan ly nguoi dung là đang bị
cấm;

Trang 139 -


- Visible – cho phép hiển thị hoặc ẩn mục menu. Nếu không chọn thuộc
tính này, mục menu đó sẽ không hiển thị trên hệ thống menu khi
chương trình hoạt động;

- Nút Next để chuyển đến mục menu tiếp theo sau;

- Nút Insert - để chèn thêm một mục menu trắng;

- Nút Delete - để xóa mục menu đang chọn;

- Hệ thống các nút để dịch chuyển vị trí cũng như thứ cấp
của các mục menu;

- Thiết lập xong nhấn OK để chấp nhận.

Bước 3: viết các thủ tục đáp ứng sự kiện cho các mục của hệ thống menu (đó
là các lệnh gọi thi hành các thủ tục hoặc Form trong Project). Thông thường, viết
thủ tục đáp ứng sự kiện Click cho các mục bằng cách: tại cửa sổ thiết kế MDI
Form, dùng chuột trỏ đến mục menu cần viết thủ tục đáp ứng sự kiện, màn hình
soạn thảo chương trình sẽ xuất hiện để làm việc.

Lệnh hiển thị một Form ra để làm việc là:

<tên form>.Show

Ví dụ: lệnh sau gọi form Cập nhật hồ sơ có Name là frmCapNhatHoSo được
viết như sau:

frmCapNhatHoSo.Show

3. Thiết kế ToolBar
Cùng với Menu, ToolBar là một điều khiển quan trọng để thiết kế giao diện
chính cho các ứng dụng. Thông thường, mỗi ứng dụng đều sử dụng cả Menu lẫn
ToolBar. Menu là công cụ chính để gọi các chức năng của ứng dụng, còn

Trang 140 -


ToolBar được dùng để gọi những tính năng hay sử dụng nhất cho mỗi ứng dụng.
Bởi vì, dùng ToolBar thao tác nhanh hơn Menu.

Dưới đây là một giao diện chính của ứng dụng sử dụng cả Menu và ToolBar:

Dưới đây sẽ hướng dẫn cách thiết kế và gài đặt ToolBar trên theo đúng mục
đích của nó.

Bước 1: Một Toolbar có thể được trang trí những nút lệnh bằng hình ảnh (như
hình trên), khi đó cần tạo một điều khiển ImageList trên form có chứa ToolBar
này. Điều khiển ImageList (cả ToolBar) cùng nằm trong thư viện Microsoft
Windows Common Controls 6.0. Nên phải khai báo thư viện này trên cửa sổ
Components trước khi có thể sử dụng chúng. Cách thiết kế ImageList như sau:

- Đưa một ImageList lên Form (giả sử có tên ImageList1);

- Nhấn nut phải chuột lên ImageList, chọn Properties, hộp thoại
Property Page xuất hiện như sau:

Trang 141 -


- Sử dụng nút Insert Picture để đưa danh sách các ảnh sẽ sử dụng vào
thiết kế ToolBar lên ImageList này (hình trên đã đưa được 3 ảnh).

Bước 2: Đưa đối tượng ToolBar lên form. Nhấn phải chuột lên ToolBar, chọn
Properties, hộp thoại thiết kế ToolBar xuất hiện như sau:

Thẻ General chứa các thuộc tính chung cho ToolBar đó là:

Trang 142 -


- ImageList - chọn điều khiển ImageList1 đã tạo ra (tuy nhiên thuộc
tính này có thể bỏ qua);

- Style – hình dáng của các nút trên ToolBar kiểu 1 – tbrFlat (kiểu
phẳng) hoặc 0 – 3D (3 chiều);

Thẻ Buttons để thiết kế hệ thống các nút cho Toolbar:

Để tạo mới một nút lên toolbar nhấn nút Insert Button. Tiếp theo khai báo
các thuộc tính cho nút vừa tạo bao gồm:

- Caption – nhãn tiêu đề của nút;

- Key – khóa của nút. Giá trị khóa giữa các nút là duy nhất. Thuộc tính
này cũng có thể dùng để nhận biết các nút khi dùng;

- Style - kiểu nút. Mỗi nút lệnh trên Toolbar có thể nhận 1 trong các
kiểu như là: 0 – tbrDefault - kiểu nút lệnh thông thường; 1 –
tbrCheck - kiểu nút 2 trạng thái ấn xuống và không; 3 – tbrSeparator
– làm vách ngăn giữa các nút;…

- ToolTip Text - thiết lập xâu ký tự nhắc mỗi khi di chuột lên nút này;

Trang 143 -


- Image - để chọn ảnh cho nút lệnh (nếu cần). Ảnh được lấy từ điều
khiển ImageList. Gía trị gõ vào đây là thứ tự của ảnh cần hiển thị lên
nút trong danh sách ImageList.

Bước 3: gài đặt thủ tục cho Toolbar để gọi đến các chức năng ứng dụng như
đã thiết kế. Bắt sự kiện Click của Toolbar để gài đặt các thủ tục gọi chức năng
ứng dụng tương ứng. Trong sự kiện này, tham số Button cho biết nút vừa được
nhấn chuột. Có thể thông qua giá trị Key của Button để biết vừa bấm lên nút nào.
Với Toolbar trên, thủ tục này sẽ như sau:

Private Sub Tbr1_ButtonClick(ByVal Button As MSComctlLib.Button)
'---------------------------------
'Sử dụng thuộc tính Key để nhận biết các nút
'
Select Case Button.Key
'----------------------------
'Key = m1 – đã nhấn lên nút Quan ly nguoi dung
'
Case "m1"
frmQuanlynguoidung.Show

'----------------------------
'Key = m2 – đã nhấn lên nút Nhap ho so
'
Case "m2"
frmQuanlyhoso.Show

'--------------------------------
'Key = m3 – đã nhấn lên nút Thoat
'
Case "m3"
End
End Select
End Sub
Trang 144 -


4. Đóng gói dự án
Đóng gói dự án là qui trình cuối cùng để dịch dự án viết trên VB thành bộ gài
đặt phần mềm - một sản phẩm có thể chuyển giao đến khách hàng. Bước này sẽ
bao gồm các công việc dịch và đóng gói toàn bộ các tài nguyên cần thiết để dự
án có thể chạy độc lập trên bất kỳ một máy tính nào, kết quả sẽ là một bộ gài đặt
phần mềm (Setup). Các bước thực hiện tạo một bộ gài đặt như sau:

Bước 1: Dịch Project ra tệp có thể thực thi được (tệp .exe) bằng cách ra lệnh
File Make <project>.exe… Nếu không có lỗi gì, toàn bộ dự án VB sẽ được
dịch ra một tệp có tên <tên project>.exe.

Bước 2: Kích hoạt trình Package and Deployment Wizard cảu VB - một công
cụ dùng đóng gói dự án đi kèm VB6 bằng cách:

- Ra lệnh Add-in Add – in Manager;

- Tiếp theo kích hoạt trình Package and Deployment Wizard bằng cách
nhấn đúp chuột lên mục Package and Deployment Wizard:

Trang 145 -


- Nhấn Ok để đóng hộp thoại này;

- Tiếp theo ra lệnh Add – Ins | . Trình
Package and Deployment Wizard xuất hiện để từng bước giúp đóng
gói dự án.

Bước 3: từng bước thực hiện đóng gói dự án:

Ở hộp thoại trên, nhấn nút Package để tiếp tục. Hộp thoại sau xuất hiện để
hỏi lại một lần nữa có muốn dịch lại dự án hay không?

Nhấn Yes nếu muốn dịch lại, trái lại nhấn No để tiếp tục.

Hộp thoại tiếp theo xuất hiện để hỏi chọn kiểu đóng gói. Thông thường
chọn kiểu Standard Setup Package:

Trang 146 -


Nhấn Next để tiếp tục:

Hộp thoại tiếp theo yêu cầu xác định thư mục trên ổ đĩa nơi sẽ lưu trữ bộ
gài đặt sẽ tạo được sau này:

Chọn thư mục xong, nhấn Next để tiếp tục:

Hộp thoại sau đây xuất hiện cho phép tùy chọn các thư viện điều khiển
DAO vào bộ gài đặt. VB sẽ tự động xác định các thư viện cần thiết, cách tốt
Trang 147 -


nhất là đưa chúng lên bộ gài đặt bằng cách đưa chúng từ danh sách
Available drivers sang danh sách Included drivers (hình dưới):


Hộp thoại tiếp theo xuất hiện cho phép thêm (Add) hoặc gỡ bỏ (Remove)
các tệp tin trên bộ đóng gói. Thông thường, các tệp CSDL cũng như một số
các tệp tin liên quan khác đến dự án VB phải sử dụng tính năng này đưa
vào bộ gài đặt. Nút Add để thực hiện thêm các tệp tin:

Trang 148 -



Hộp thoại tiếp theo để lựa chọn cách tạo ra các tệp tin trong bộ gài đặt. Có
hai tùy chọn là: Single cab – toàn bộ đĩa gài đặt chỉ gom lại thành một tệp
tin Setup.exe; hoặc Multiple cap - sẽ chia bộ đĩa gài đặt thành các tệp tin
định dạng nén có dung lượng nhỏ (trước đây thường dùng tùy chọn này để
có thể copy bộ gài đặt ra các đĩa mềm).

Trang 149 -



Hộp thoại tiếp theo dùng gõ tiêu đề bộ gài đặt. Hãy gõ tiêu đề phần mềm
vào hộp: Installation title:


Hộp thoại tiếp theo dùng để quản lý các Shortcut của phần mềm trên thanh
tác nghiệp Start của Windows:

Trang 150 -


- Nút New Group để tạo một nhóm mới (Group) trên mục Programs
của thanh Start;

- Nút New Item - để tạo một Shortcut mới trên một Group nào đó;

- Nút Properties để thiết lập thêm các thuộc tính cho các Group hoặc
Items;

- Nút Remove để xóa bỏ các Group hoặc Items không cần thiết.


Hộp thoại tiếp theo cho phép khai báo lại vị trí các tệp tin được đóng gói
trên ổ đĩa sau khi chúng được gài đặt. Có thể thay đổi vị trí này ở cột
Install Location trên bảng hiển thị danh sách các tệp tin được đóng gói:


Hộp thoại cuối cùng tiến trình gài đặt xuất hiện. Tại đây có thể nhấn nút
Finish để kết thúc quá trình đóng gói dự án. Hoặc có thể sử dụng nút Back
để trở lại các bước đã làm để thiết lập lại.

Trang 151 -


Trang 152 -


1. Với Project Quản lý sách thư viện, hãy tạo MDI form và hệ thống Menu,
Toolbar như sau:

2. Sử dụng công cụ Package and Deployment Wizard để đóng gói Project Quản
lý sách thư viện thành bộ gài đặt hoàn chỉnh.

Trang 153 -


TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Programming Microsoft Visual Basic 6.0, Francesco Balena, Microsoft
Press, 1999;

2. Advanced Microsoft Visual Basic 6.0, Second Edition, Wendy Zucker,
Microsoft Press, 1998;

3. MSDN, Microsoft Corporation, 1997.

Trang 154 -


DANH SÁCH CÁC TỪ VIẾT TẮT

ADO - ActiveX Data Access

CNTT - Công nghệ thông tin

COM - Common Object Model

CSDL - Cơ sở dữ liệu

DAO - Data Access Objects

GUI - Graphical User Interface

MDI - Multi Document Interface

VB - Visual Basic

Trang 155 -


THUẬT NGỮ TIẾNG ANH
Connection Một đối tượng trong ADO dùng để tạo kết nối tới CSDL phục vụ lập
trình CSDL.

Control Điều khiển trong VB - một công cụ lập trình trực quan.

Data Dữ liệu, dữ kiện, số liệu

Data Môi trường dữ liệu trong dự án VB. Môi trường có thể bao gồm các
Environment kết nối dữ liệu (Connection), các truy vấn dữ liệu (Command) phục
vụ lập trình CSDL và in báo cáo.

Data Report Một công cụ trong VB dùng thiết kế, in báo cáo.

Data source Nguồn cung cấp dữ liệu, có thể là cung cấp cho một Form, cung cấp
dữ liệu cho một Report.

Data type Kiểu dữ liệu. Dữ liệu trong cơ sở dữ liệu phải được định kiểu: kiểu
số, kiểu chữ, kiểu lô gíc, …- đó là các kiểu dữ liệu

Database Cơ sở dữ liệu. Nơi chứa toàn bộ dự liệu cho một mục đích quản lý
nào đó, ở đó dữ liệu được thiết kế và lưu trữ theo các cấu trúc tối ưu.

Datasheet Bảng dữ liệu- nơi dữ liệu hiển thị dưới dạng bảng bao gồm các cột
và các dòng dữ liệu.

Design View Môi trường thiết kế, có thể là thiết kế Form, thiết kế report, query,…

Detete Chỉ hành động xóa các bản ghi ra khỏi cơ sở dữ liệu

EOF End Of File – một dấu hiệu cho biết con trỏ bản ghi đã nằm ở vị trí
cối cùng của một recorset.

Field Trường dữ liệu

Field size Độ lớn của trường dữ liệu

Trang 156 -


Form Đối tượng dùng thiết kế giao diện trong phát triển phần mềm. Kết
quả của form khi sử dụng sẽ là các cửa sổ, hộp thoại- nơi mà người
dùng có thể sử dụng để thao tác trên phần mềm.

Function

Group By Một mệnh đề trong câu lệnh SQL dùng nhóm các bản ghi phục vụ
các việc tổng hợp dữ liệu nào đó.

Object Đối tượng - một thành quan trọng trong lập trình hướng đối tượng,
trực quan như VB.

Package & Một công cụ dùng để đóng gói dự án, tạo bộ gài đặt trong môi
Deployment trường phát triển VB.

Project Một dự án VB – bao gồm nhiều thành phần, nhiều tệp tin và tài
nguyên phục vụ xây dựng dự án phần mềm nào đó trên VB.

Query Một đối tượng dùng truy xuất, xử lý dữ liệu trên các hệ cơ sở dữ liệu

Record Bản ghi

Recordset Tập hợp các bản ghi

Relationship Chỉ quan hệ giữa các bảng trong cơ sở dữ liệu

SQL Structured Query Laguage – ngôn ngữ truy vấn dữ liệu có cấu trúc.
Một ngôn ngữ xử lý dữ liệu khá phổ dụng trên các hệ cơ sở dữ liệu.
Với Access, Query Design chính là nơi để thiết kế tạo ra các câu
lệnh SQL thi hành các phép xử lý dữ liệu.

Sub Từ khóa để khai báo chương trình con dạng thủ tục (Procedure)
trong VB.

Wizard Là trình điều khiển giúp người lập trình đơn giản trong việc xây
dựng ứng dụng. Trong VB, chúng ta được tìm hiểu Data Form
Wizard.

Trang 157 -


MỤC LỤC
GIỚI THIỆU .............................................................................................................2
BÀI MỞ ĐẦU ............................................................................................................4
1. Giới thiệu Visual Basic 6.0.......................................................................................4
2. Khởi động .................................................................................................................6
3. Lưu trữ ......................................................................................................................8
4. Mở dự án đã có .........................................................................................................9
CHƯƠNG 1: LẬP TRÌNH VB CĂN BẢN ...............................................................11
1. Kiểu dữ liệu - biến và hằng ....................................................................................12
1.1 Kiểu dữ liệu......................................................................................................12
1.2 Biến ..................................................................................................................14
a. Biến – khai báo biến.................................................................................................. 14
b. Phạm vi biến ............................................................................................................. 15
1.3 Hằng .................................................................................................................16
a. Khai báo hằng........................................................................................................... 16
b. Phạm vi hằng ............................................................................................................ 17
2. Các cấu trúc lệnh VB..............................................................................................18
2.1 Cấu trúc IF… END IF......................................................................................18
2.2 Cấu trúc SELECT CASE .. END SELECT .....................................................19
2.3 Cấu trúc FOR … NEXT...................................................................................22
2.4 Cấu trúc WHILE … WEND ............................................................................24
3. Chương trình con....................................................................................................26
3.1 Chương trình con dạng hàm.............................................................................26
3.2 Chương trình con dạng thủ tục.........................................................................31
3.3 Sử dụng chương trình con ................................................................................33
a. Sử dụng thủ tục ......................................................................................................... 33
b. Sử dụng hàm ............................................................................................................. 34
4. Soạn thảo chương trình và xử lý lỗi .......................................................................35
4.1 Soạn thảo chương trình ....................................................................................35
4.2 Lỗi và xử lý lỗi .................................................................................................38
a. Xử lý lỗi..................................................................................................................... 38
b. Bẫy lỗi ....................................................................................................................... 42
Bài tập chương 1.........................................................................................................45
CHƯƠNG 2: SỬ DỤNG ĐIỀU KHIỂN ...................................................................47
1. Sơ lược về điều khiển .............................................................................................48
1.1. Tập thuộc tính..................................................................................................48
1.2. Tập phương thức .............................................................................................54
1.3. Tập sự kiện ......................................................................................................55
2. Một số điều khiển cơ bản .......................................................................................57
2.1 Điều khiển Form...............................................................................................57
2.2 Điều khiển Label ..............................................................................................59
2.3 Điều khiển Textbox..........................................................................................60
2.4 Điều khiển CommandButton............................................................................63
2.5 Điều khiển Picture............................................................................................65
3. Nhóm điều khiển trình bày giao diện .....................................................................66
3.1 Điều khiển ComboBox.....................................................................................66

Trang 158 -


3.2 Điều khiển ListBox ..........................................................................................68
3.3 Điều khiển CheckBox ......................................................................................69
3.4 Điều khiển OptionButton .................................................................................71
4. Nhóm điều khiển làm việc thư mục, tệp tin ...........................................................73
4.1 Điều khiển DriveListbox..................................................................................74
4.2 Điều khiển DirListBox .....................................................................................74
4.3 Điều khiển FileListBox ....................................................................................75
4.4 Ví dụ tổng hợp..................................................................................................75
5. Một số điều khiển chung ........................................................................................78
5.1 Điều khiển MS Common Dialog......................................................................78
5.2 Điều khiển Treeview ........................................................................................82
Bài tập chương 2.........................................................................................................88
CHƯƠNG 3: LẬP TRÌNH CƠ SỞ DỮ LIỆU ..........................................................91
1. Kỹ thuật DAO.........................................................................................................93
1.1 Lớp đối tượng DAO .........................................................................................94
1.2 Đối tượng Database..........................................................................................96
1.3 Đối tượng RecordSet........................................................................................97
1.4 Đối tượng QueryDef ......................................................................................102
1.5 Đối tượng TableDef .......................................................................................104
1.6 Đối tượng Relation.........................................................................................107
1.7 Sử dụng Data Form Wizard ...........................................................................108
1.8 Bài toán cập nhật dữ liệu................................................................................110
1.9 Bài toán tìm và lọc dữ liệu .............................................................................114
2. Kỹ thuật ADO.......................................................................................................117
2.1 Kiến trúc ADO ...............................................................................................117
2.2 Đối tượng Connection ....................................................................................118
2.3 Đối tượng Command......................................................................................119
2.4 Đối tượng Recorset ........................................................................................120
3. Data Report...........................................................................................................122
3.1 Xây dựng nguồn dữ liệu.................................................................................122
3.2 Thiết kế Data Report ......................................................................................126
3.3 Sử dụng Data Report ......................................................................................128
Bài tập chương 3.......................................................................................................130
CHƯƠNG 4: HOÀN THIỆN DỰ ÁN ....................................................................135
1. Thiết kế MDI Form...............................................................................................136
1.1 Một số khái niệm............................................................................................136
1.2 Sử dụng MDI form.........................................................................................137
2. Thiết kế Menu.......................................................................................................138
3. Thiết kế ToolBar...................................................................................................140
4. Đóng gói dự án .....................................................................................................145
Bài tập chương 4.......................................................................................................153
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................154
DANH SÁCH CÁC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................155
THUẬT NGỮ TIẾNG ANH ..................................................................................156

Trang 159 -

Visual basic 6 ly thuyet

More Related Content

What's hot (20)

Viewers also liked (20)

Similar to Visual basic 6 ly thuyet (20)

Recently uploaded (20)

Visual basic 6 ly thuyet