2. Ηρόδοτος ο Αλικαρνασσεύς
Η ζωή του
Το έργο του
•
•
•
•
•
Αλικαρνασσό
•Γεννήθηκε στην πολέμους. ιστορικής του αφήγησης είναι
Στο επίκεντρο της της Μ. Ασίας περίπου το 480 π.Χ., λίγο πριν
τους περσικούς
ο πόλεμος μεταξύ βαρβάρων και Ελλήνων.
Ήταν συγγενής του επικού ποιητή Πανύαση και πιθανότατα πήρε μέρος σε
ανατροπής
οι συνέθεσε
•απόπειρεςοθάνατο τουτου ιστοριογράφος πουαπόπειρες είχαν ως
Είναιτο πρώτος τυράννου Λύγδαμη. ΑυτέςΗροδότου στη Σάμο,το
συνέπεια
Πανύαση και την εξορία του
όπου εγκαταστάθηκε ιστορική προοπτική. Ανέμειξε σε
έργο του με μέχρι την οριστική ανατροπή του Λύγδαμη (454 π.Χ.)
παρεκβάσεις εθνογραφικό υλικό και Ολυμπία, Θήβα,
Ταξίδεψε στην Ελλάδα (Θράκη, Αθήνα, Δελφούς, Δωδώνη, ανέδειξε τα
Σπάρτη, Τεγέα κ.α.) αλλά και στην Αίγυπτο, τη Φοινίκη, τη Μεσοποταμία, τη
Σκυθία και στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, καθώς και στην Κάτω Ιταλία. Τα
ιστορικά συμβάντα με μία ερευνητική διάθεση.
ταξίδια διεύρυναν τους ορίζοντες του και του πρόσφεραν πλούσιο
•εθνογραφικό υλικό για"πατέρας της ιστορίας" (Κικέρωνας)
Ονομάστηκε το έργο του.
•Έλαβε μέρος στην ίδρυσηεκθέσει τα ιστορικά γεγονότααρκετά
Σκοπός του να της αποικίας των Θουρίων όπου έζησε για για
χρόνια.
να μείνουν ανεξίτηλα τα έργα των ανθρώπων
Εικάζεται ότι πέθανε μετά το 430 π.Χ. έως τις αρχές του Πελοποννησιακού
πολέμου.
3. Η ομορφιά και η αρπαγή της
ωραίας Ελένης έχουν
εμπνεύσει πολλούς
καλλιτέχνες και λογοτέχνες,
Έλληνες και ξένους.
Παραθέτουμε ένα μικρό
απόσπασμα από την Ἑλένη
του Γιώργου Σεφέρη.
Τι διαφορετικό
εντοπίζετε στο
ποίημα του
Σεφέρη σχετικά
με το μύθο της
Ελένης;
«Δὲν μπῆκα στὸ γαλαζόπλωρο καράβι.
Ποτὲ δὲν πάτησα τὴν ἀντρειωμένη Τροία».
Μὲ τὸ βαθύ στηθόδεσμο, τὸν ἥλιο στὰ
μαλλιά, κι αὐτὸ τὸ ἀνάστημα
ἴσκιοι καὶ χαμόγελα παντοῦ
στοὺς ὤμους στοὺς μηρούς στὰ γόνατα·
ζωντανὸ δέρμα, καὶ τὰ μάτια
μὲ τὰ μεγάλα βλέφαρα, ἦταν ἐκεῖ, στὴν ὄχθη
ἑνὸς Δέλτα.
Καὶ στὴν Τροία;
Τίποτε στὴν Τροία - ἕνα εἴδωλο.
Ἔτσι τὸ θέλαν οἱ θεοί.
Κι ὁ Πάρης, μ’ ἕναν ἴσκιο πλάγιαζε σὰ νὰ
ἦταν πλάσμα ἀτόφιο·
κι ἐμεῖς σφαζόμασταν γιὰ τὴν Ἑλένη δέκα
χρόνια.
Γ. Σεφέρης, Ἑλένη
5. Δυνητική οριστική
ἄν + οριστική ιστορικού χρόνου
δηλώνει το μη πραγματικό
μτφρ θα + παρατατικός ή
υπερσυντέλικος
Ἴλιον = Τροία
Εἰ ἐν Ἰλίῳ Ἑλένη ἦν,
εμπρόθετος προσδιορισμός
τόπου
ἀπέδοντο ἂν αὐτὴν τοῖς Ἕλλησιν οἱ Τρῶες,
Ἀλέξανδρος = Πάρης
ἑκόντος γε ἢ ἄκοντος Ἀλεξάνδρου (ὄντος ενν).
επιρρηματικά κατηγορούμενα τρόπου
τροπική μετοχή γενική απόλυτη ως
επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο
ρήμα
Ο Ηρόδοτος διατυπώνει ένα υποθετικό συλλογισμό, σχετικά με την παρουσία
ή μη της Ελένης στην Τροία. Δηλώνει ότι πείστηκε από τους Αιγύπτιους ιερείς
για την παρουσία της Ελένης στην Αίγυπτο και όχι στην Τροία και δικαιολογεί
την εκτίμησή του.
6. Οὐ γὰρ δὴ οὕτω γε φρενοβλαβὴς ἦν ὁ Πρίαμος
οὐδὲ οἱ ἄλλοι Τρῶες,
Κατηγορούμενο στο Υ Πρίαμος
ὁ σφέτερος, ἡ σφετέρα, τὸ
σφέτερον
κτητική αντωνυμία
ο δικός του, η δική του, το δικό του
ὥστε τοῖς σφετέροις σώμασι
καὶ τοῖς τέκνοις
καὶ τῇ πόλει
κινδυνεύειν ἐβούλοντο,
συμπερασματικ
ός σύνδεσμος
τελικό απαρέμφατο ως Α του Ρ
ὅπως Ἀλέξανδρος Ἑλένῃ συνοικῇ.υποτακτική του ρ.
τελικός
σύνδεσμος
= για να
συνοικέωσυνοικῶ
7. Εἰ δέ τοι καὶ ἐν τοῖς πρώτοις χρόνοις ταῦτα ἐγίγνωσκον,
ἐπεὶ πολλοὶ μὲν τῶν ἄλλων Τρώων,
εναντιωματικός
σύνδεσμος =
εάν και
χρονικός
σύνδεσμος =
όταν
γενική διαιρετική στο πολλοί
μάλιστα δὲ οἱ αὑτοῦ υἱεῖς,
ὁπότε συμμίσγοιεν τοῖς Ἕλλησιν, ἀπώλλυντο,
ευκτική ενεστώτα του ρ. συμμίσγω
Πρίαμος,
εἰ καὶ αὐτὸς Ἑλένῃ συνῴκει,
ἀπέδωκεν ἂν αὐτὴν Μενελάῳ,
χρονικός
σύνδεσμος =
κάθε φορά που
εναντιωματικός
σύνδεσμος = αν
και
επιθετική μετοχή ως επιθετικός
προσδιορισμός στο κακῶν
ἵνα αὐτὸς καὶ οἱ ὑπήκοοι αὐτοῦ ἀπαλλαγεῖεν τῶν παρόντων
κακῶν.
τελικός
ευκτική αορίστου του ρ.
σύνδεσμος
= για να
ἀπαλλάττ(σσ)ομαι
8. Ἀλλ' οὐ γὰρ εἶχον Ἑλένην ἀποδοῦναι
τελικό απαρέμφατο ως Α του Ρ
εναντιωματική μετοχή συνημμένη στο
αὐτοῖς
οὐδὲ λέγουσιν αὐτοῖς τὴν ἀλήθειαν ἐπίστευον οἱ Ἕλληνες,
ὡς μὲν ἐγὼ γνώμην ἀποφαίνομαι,
τοῦ
αιτιολογική μετοχή γενική
απόλυτη
Υμτχ τοῦ παρασκευάζοντος
δαιμονίου δαιμονίου
αναφορικό
επίρρημα =
όπως
ὅπως πανωλεθρίᾳ ἀπολόμενοι καταφανὲς τοῦτο τοῖς
τελικός
ἀνθρώποις ποιήσωσι,
υποτακτική αορίστου
του ρ. ποιέω-ῶ
σύνδεσμος = για
να
ὡς τῶν μεγάλων ἀδικημάτων μεγάλαι εἰσὶ καὶ αἱ τιμωρίαι παρὰ
τῶν θεῶν.
Ἡρόδοτος, Ἱστορίη 2.120 (διασκευή)
9. Ποιο είναι το επιχείρημα του Ηροδότου
σχετικά με την παρουσία της Ελένης στην
Τροία;
Ο Ηρόδοτος σχολιάζει την εκδοχή των
Αιγύπτιων ιερέων και υποστηρίζει ότι, ακόμα κι
αν η Ελένη βρισκόταν στην Τροία, θα την είχαν
επιστρέψει στους Έλληνες, είτε ήθελε ο
Αλέξανδρος είτε όχι.
Ο Ηρόδοτος καταλήγει ότι παρόλο που οι Τρώες
έλεγαν την αλήθεια, δε γίνονταν πιστευτοί, γιατί
συνεργούσε η θεία βούληση για την
καταστροφή τους, για να μάθουν οι άνθρωποι
ότι τα μεγάλα αδικήματα επισύρουν ανάλογες
τιμωρίες.
10. ο Ηρόδοτος
στηρίζει την
άποψη του με
έναν υποθετικό
συλλογισμό
τα δεινά των Τρώων ήταν
τόσο μεγάλα που επέβαλαν
την παράδοση της Ελένης
στους Έλληνες
ο Αλέξανδρος δεν
είχε δικαίωμα να
λάβει αποφάσεις εις
βάρος του λαού του
Εἰ ἐν Ἰλίῳ Ἑλένη ἦν, ἀπέδοντο ἂν αὐτὴν τοῖς Ἕλλησιν οἱ Τρῶες, ἑκόντος γε ἢ
ἄκοντος Ἀλεξάνδρου. Οὐ γὰρ δὴ οὕτω γε φρενοβλαβὴς ἦν ὁ Πρίαμος οὐδὲ οἱ
ἄλλοι Τρῶες, ὥστε τοῖς σφετέροις σώμασι καὶ τοῖς τέκνοις καὶ τῇ πόλει
κινδυνεύειν ἐβούλοντο, ὅπως Ἀλέξανδρος Ἑλένῃ συνοικῇ. Ο Πρίαμος, ο βασιλιάς της Τροίας,
Εἰ δέ τοι καὶ ἐν τοῖς
όπως και κάθε ηγέτης άξιος του
τίτλου του, δε θα επέτρεπε να
κινδυνεύσει ο λαός του μόνο και
μόνο για να ικανοποιηθεί η επιθυμία
του γιου του Αλεξάνδρου (Πάρη) να
ζήσει με την Ελένη. Ο Ηρόδοτος
εξηγεί με τη λογική τη μυθολογικήποιητική παράδοση.
Μια από τις χρόνοις που διέπουν το ιστορικό έργο του πολλοὶ
πρώτοις βασικές ιδέεςταῦτα ἐγίγνωσκον, ἐπεὶ Ηροδότου, μὲν τῶν ἄλλων Τρώων, μάλιστα
με την οποία ερμηνεύει την εξέλιξη των γεγονότων στην ανθρώπινη
ζωή αὑτοῦ είναι η ὁπότε συμμίσγοιεν στα ανθρώπινα
δὲ οἱκαι ιστορία,υἱεῖς, ενεργή παρέμβαση του θείου τοῖς Ἕλλησιν, ἀπώλλυντο, Πρίαμος, εἰ καὶ
πράγματα, με σκοπό την αποκατάσταση της τάξης μεταξύ θεών και
ανθρώπων. Έτσι, και το γεγονός της κατάληψης της Τροίας από τους
αὐτὸς Ἑλένῃ συνῴκει, ἀπέδωκεν ἂν αὐτὴν Μενελάῳ, ἵνα αὐτὸς καὶ οἱ ὑπήκοοι
Έλληνες παρουσιάζεται εδώ ως αποτέλεσμα της θείας βούλησης. Ο
Ηρόδοτος κάνει λόγο για θεϊκό φθόνο που εκδηλώνεται, όταν ο
αὐτοῦ ἀπαλλαγεῖεν τῶν παρόντων κακῶν. Ἀλλ' οὐ γὰρ εἶχον Ἑλένην ἀποδοῦναι
άνθρωπος υπερβεί κάποια όρια. Το έγκλημα, κατά τον Ηρόδοτο, δε
μένει ατιμώρητο.
οὐδὲ λέγουσιν αὐτοῖς τὴν ἀλήθειαν ἐπίστευον οἱ Ἕλληνες, ὡς μὲν ἐγὼ γνώμην
ἀποφαίνομαι, τοῦ δαιμονίου παρασκευάζοντος ὅπως πανωλεθρίᾳ ἀπολόμενοι
καταφανὲς τοῦτο τοῖς ἀνθρώποις ποιήσωσι, ὡς τῶν μεγάλων ἀδικημάτων
μεγάλαι εἰσὶ καὶ αἱ τιμωρίαι παρὰ τῶν θεῶν.
το κίνητρο δράσης των θεών είναι να
δείξουν ότι τα μεγάλα αδικήματα
επισύρουν ανάλογες 2.120 (διασκευή)
Ἡρόδοτος, Ἱστορίη τιμωρίες
11. Αν η Ελένη βρισκόταν στην Τροία, οι Τρώες θα την έδιναν στους Έλληνες,
με τη θέληση ή χωρίς τη θέληση του Αλέξανδρου.
Γιατί βέβαια δεν ήταν τόσο παράφρονας ο Πρίαμος ούτε οι άλλοι Τρώες,
ώστε να βάζουν σε κίνδυνο τη ζωή τη δική τους και των παιδιών τους και της
πόλης τους, για να ζει ο Αλέξανδρος μαζί με την Ελένη.
Κι αν βέβαια και στα πρώτα χρόνια είχαν αυτή τη γνώμη, όταν πολλοὶ άλλοι
Τρώες και μάλιστα και τα παιδιά του, σκοτώνονταν όσες φορές
συγκρούονταν με τους Έλληνες, ο Πρίαμος, ακόμη κι αν συγκατοικούσε ο
ίδιος με την Ελένη, θα την επέστρεφε στο Μενέλαο, για να απαλλαγούν ο
ίδιος και οι υπήκοοί του από τις συμφορές της εποχής τους.
Αλλά δεν είχαν την Ελένη, για να την επιστρέψουν ούτε τους πίστευαν οι
Έλληνες, παρόλο που αυτοί έλεγαν την αλήθεια, όπως εγώ πιστεύω,
επειδή ο θεός μηχανευόταν με την ολοκληρωτική τους καταστροφή να
κάνουν ολοφάνερο στους ανθρώπους αυτό, ότι δηλαδή για τις μεγάλες
αδικίες μεγάλες είναι και οι τιμωρίες από τους θεούς.
Ἡρόδοτος, Ἱστορίη 2.120 (διασκευή)
