Giao trinh he dieu hanh linux va unix 3

www.nhipsongcongnghe.net
I H C QU C GIA HÀ N I
TRƯ NG I H C CÔNG NGH
=====================================
HÀ QUANG TH Y
NGUY N TRÍ THÀNH
Giáo trình:
H I U HÀNH UNIX - LINUX
Dành cho sinh viên ngành Công ngh thông tin,
i n t - Vi n thông, Toán tin ng d ng
HÀ N I - 2004

2
M C L C
L I GI I THI U ..................................................................................................... 9
CHƯƠNG 1. GI I THI U CHUNG V LINUX...................................................... 10
1.1. Gi i thi u v UNIX và Linux...................................................................................... 10
1.1.1. Xu t x , quá trình ti n hóa và m t s c trưng c a h i u hành UNIX ......... 10
1.1.2. Gi i thi u sơ b v Linux................................................................................... 13
1.2. Sơ b v các thành ph n c a Linux ........................................................................... 17
1.2.1. Sơ b v nhân ..................................................................................................... 18
1.2.2. Sơ b v shell ..................................................................................................... 18
1.3. Gi i thi u v s d ng l nh trong Linux..................................................................... 20
1.3.1. Các quy ư c khi vi t l nh................................................................................... 22
1.3.3. Làm ơn gi n thao tác gõ l nh ........................................................................... 25
1.3.4. Ti p n i dòng l nh.............................................................................................. 29
1.4. Trang Man ................................................................................................................... 29
CHƯƠNG 2. THAO TÁC V I H TH NG........................................................... 32
2.1. Quá trình kh i ng Linux......................................................................................... 32
2.2. Th t c ăng nh p và các l nh thoát kh i h th ng ................................................ 33
2.2.1. ăng nh p........................................................................................................... 33
2.2.2. Ra kh i h th ng................................................................................................. 36
2.2.3. Kh i ng l i h th ng ....................................................................................... 38
2.2.4. Kh i ng vào ch ho ............................................................................. 38
2.3. L nh thay i m t kh u.............................................................................................. 42
2.4. L nh xem, thi t t ngày, gi hi n t i và xem l ch trên h th ng ........................... 45
2.4.1 L nh xem, thi t t ngày, gi .............................................................................. 45
2.4.2. L nh xem l ch .................................................................................................... 47
2.5. Xem thông tin h th ng .............................................................................................. 48
2.6. Thay i n i dung d u nh c shell .............................................................................. 49
2.7. L nh g i ngôn ng tính toán s h c .......................................................................... 50
CHƯƠNG 3. H TH NG FILE ............................................................................. 53
3.1 T ng quan v h th ng file........................................................................................... 53
3.1.1. M t s khái ni m................................................................................................ 53
3.1.2. Sơ b ki n trúc n i t i c a h th ng file............................................................. 57
3.1.3. M t s thu t toán làm vi c v i inode ................................................................. 63
3.1.4. H tr nhi u h th ng File.................................................................................. 66
3.1.5. Liên k t tư ng trưng (l nh ln) ............................................................................ 71

3
3.2 Quy n truy nh p thư m c và file ................................................................................ 72
3.2.1 Quy n truy nh p .................................................................................................. 72
3.2.2. Các l nh cơ b n .................................................................................................. 75
3.3 Thao tác v i thư m c.................................................................................................... 80
3.3.1 M t s thư m c c bi t ...................................................................................... 80
3.3.2 Các l nh cơ b n v thư m c ................................................................................ 83
3.4. Các l nh làm vi c v i file ............................................................................................ 87
3.4.1 Các ki u file có trong Linux................................................................................ 87
3.4.2. Các l nh t o file.................................................................................................. 88
3.4.3 Các l nh thao tác trên file.................................................................................... 90
3.4.4 Các l nh thao tác theo n i dung file .................................................................... 98
3.4.5 Các l nh tìm file ................................................................................................ 106
3.5 Nén và sao lưu các file................................................................................................ 115
3.5.1 Sao lưu các file (l nh tar) .................................................................................. 115
3.5.2 Nén d li u ....................................................................................................... 118
CHƯƠNG 4. QU N TR QUÁ TRÌNH................................................................. 122
4.1 Quá trình trong UNIX................................................................................................ 122
4.1.1. Sơ b v quá trình............................................................................................. 122
4.1.2. Sơ b c u trúc i u khi n c a UNIX................................................................ 123
4.1.3. Các h th ng con trong nhân............................................................................ 125
4.1.4. Sơ b v i u khi n quá trình........................................................................... 129
4.1.5. Tr ng thái và chuy n d ch tr ng thái ................................................................ 130
4.1.6. S ngưng ho t ng và ho t ng tr l i c a quá trình.................................... 132
4.1.7. Sơ b v l nh i v i quá trình ........................................................................ 132
4.2. Các l nh cơ b n.......................................................................................................... 133
4.2.1. L nh fg và l nh bg............................................................................................ 133
4.2.2. Hi n th các quá trình ang ch y v i l nh ps ................................................... 135
4.2.3. H y quá trình v i l nh kill ............................................................................... 137
4.2.4. Cho máy ng ng ho t ng m t th i gian v i l nh sleep.................................. 139
4.2.5. Xem cây quá trình v i l nh pstree.................................................................... 139
4.2.6. L nh thi t t l i ưu tiên c a quá trình nice và l nh renice......................... 141
CHƯƠNG 5. QU N LÝ TÀI KHO N NGƯ I DÙNG......................................... 142
5.1 Tài kho n ngư i dùng................................................................................................ 142
5.2 Các l nh cơ b n qu n lý ngư i dùng ........................................................................ 142
5.2.1 File /etc/passwd ................................................................................................ 143
5.2.2 Thêm ngư i dùng v i l nh useradd................................................................... 143
5.2.3 Thay i thu c tính ngư i dùng ........................................................................ 146
5.2.4 Xóa b m t ngư i dùng (l nh userdel).............................................................. 147

4
5.3 Các l nh cơ b n liên quan n nhóm ngư i dùng ................................................... 148
5.3.1 Nhóm ngư i dùng và file /etc/group ................................................................. 148
5.3.2 Thêm nhóm ngư i dùng .................................................................................... 149
5.3.3 S a i các thu c tính c a m t nhóm ngư i dùng (l nh groupmod) ................ 149
5.3.4 Xóa m t nhóm ngư i dùng (l nh groupdel)...................................................... 150
5.4 Các l nh cơ b n khác có liên quan n ngư i dùng................................................ 150
5.4.1 ăng nh p v i tư cách m t ngư i dùng khác khi dùng l nh su ....................... 150
5.4.2 Xác nh ngư i dùng ang ăng nh p (l nh who) ............................................ 151
5.4.3 Xác nh các quá trình ang ư c ti n hành (l nh w)....................................... 153
CHƯƠNG 6. TRUY N THÔNG VÀ M NG UNIX-LINUX................................... 154
6.1. L nh truy n thông ..................................................................................................... 154
6.1.1. L nh write......................................................................................................... 154
6.1.2. L nh mail.......................................................................................................... 155
6.1.3. L nh talk........................................................................................................... 156
6.2 C u hình Card giao ti p m ng .................................................................................. 156
6.3. Các d ch v m ng ...................................................................................................... 159
6.3.1 H thông tin m ng NIS...................................................................................... 159
6.4 H th ng file trên m ng ............................................................................................. 164
6.4.1 Cài t NFS ....................................................................................................... 165
6.4.2 Kh i ng và d ng NFS.................................................................................... 166
6.4.3 C u hình NFS server và Client.......................................................................... 167
6.4.4 S d ng mount................................................................................................... 167
6.4.5 Unmount............................................................................................................ 168
6.4.6 Mount t ng qua t p c u hình........................................................................ 168
CHƯƠNG 7. L P TRÌNH SHELL VÀ L P TRÌNH C TRÊN LINUX ................... 170
7.1. Cách th c pipes và các y u t cơ b n l p trình trên shell ..................................... 170
7.1.1. Cách th c pipes ................................................................................................ 170
7.1.2. Các y u t cơ b n l p trình trong shell ........................................................ 171
7.2. M t s l nh l p trình trên shell ................................................................................ 175
7.2.1. S d ng các toán t bash.................................................................................. 175
7.2.2. i u khi n lu ng .............................................................................................. 179
7.2.3 Các toán t nh hư ng vào ra........................................................................... 193
7.2.4. Hi n dòng văn b n............................................................................................ 194
7.2.5. L nh read c d li u cho bi n ngư i dùng..................................................... 194
7.2.6. L nh set ............................................................................................................ 195
7.2.7. Tính toán trên các bi n ..................................................................................... 196
7.2.8. Chương trình ví d ............................................................................................ 196

5
7.3. L p trình C trên UNIX ............................................................................................. 197
7.3.1. Trình biên d ch gcc........................................................................................... 197
7.3.2. Công c GNU make ......................................................................................... 201
7.3.3. Làm vi c v i file............................................................................................... 203
7.3.4. Thư vi n liên k t............................................................................................... 211
7.3.5 Các công c cho thư vi n ................................................................................. 220
TÀI LI U THAM KH O ...................................................................................... 223
CHÚ THÍCH M T S THU T NG ................................................................... 224
PH L C A. QUÁ TRÌNH CÀI T REDHAT-LINUX ........................................ 227
AA. Cài t phiên b n RedHat 6.2 ................................................................................. 228
AA.1. T o ĩa m m kh i ng................................................................................... 228
AA.2. Phân vùng l i ĩa DOS/Windows hi n th i.................................................. 228
AA.3. Các bư c cài t (b n RedHat 6.2 và kh i ng t CD-ROM)....................... 229
AA.4. Các h n ch v ph n c ng i v i Linux ........................................................ 239
PH L C B. TRÌNH SO N TH O VIM .............................................................. 242
B.1 Kh i ng vim............................................................................................................ 244
B.1.1 M chương trình so n th o vim........................................................................ 244
B.1.2. Tính năng m nhi u c a s .............................................................................. 245
B.1.3. Ghi và thoát trong vim..................................................................................... 246
B.2. Di chuy n tr so n th o trong Vim ......................................................................... 247
B.2.1. Di chuy n trong văn b n.................................................................................. 247
B.2.2. Di chuy n theo các i tư ng văn b n............................................................. 248
B.2.3. Cu n màn hình................................................................................................. 248
B.3. Các thao tác trong văn b n ...................................................................................... 249
B.3.1. Các l nh chèn văn b n trong vim..................................................................... 249
B.3.2. Các l nh xoá văn b n trong vim ...................................................................... 250
B.3.3. Các l nh khôi ph c văn b n trong vim ............................................................ 250
6.3.4. Các l nh thay th văn b n trong vim................................................................ 250
B.3.5. Sao chép và di chuy n văn b n trong vim ....................................................... 252
B.3.6. Tìm ki m và thay th văn b n trong vim......................................................... 253
B.3.7. ánh d u trong vim ......................................................................................... 254
B.3.8. Các phím s d ng trong ch chèn............................................................... 255
B.3.9. M t s l nh trong ch o............................................................................. 256
B.3.10. Các l nh l p ................................................................................................... 256
B.4. Các l nh khác ............................................................................................................ 257
B.4.1. Cách th c hi n các l nh bên trong Vim........................................................... 257
B.4.2. Các l nh liên quan n file............................................................................... 257

6
PH L C C. MIDNIGHT COMMANDER ............................................................ 259
C.1. Gi i thi u v Midnight Commander (MC) ............................................................ 259
C.2. Kh i ng MC .......................................................................................................... 259
C.3. Giao di n c a MC..................................................................................................... 259
C.4. Dùng chu t trong MC .............................................................................................. 260
C.5. Các thao tác bàn phím.............................................................................................. 261
C.6. Th c ơn thanh ngang (menu bar)......................................................................... 263
C.7. Các phím ch c năng................................................................................................. 266
C.8. B so n th o c a Midnight Commander................................................................ 267
PH L C D. SAMBA.......................................................................................... 270
D.1 Cài t Samba............................................................................................................ 270
D.2 Các thành ph n c a Samba ...................................................................................... 271
D.3 File c u hình Samba .................................................................................................. 272
D.4 Các ph n c bi t c a file c u hình Samba............................................................. 275
D.5 Qu n lý ngư i dùng trong Samba............................................................................ 282
D.6 Cách s d ng Samba t các máy tr m.................................................................... 284
D.6.1 Cách s d ng t các máy tr m là Linux........................................................... 284
D.6.2 Cách s d ng t các máy tr m là Windows ..................................................... 287

7
L I GI I THI U
Trong hơn mư i năm tr l i ây h i u hành Linux ã

8
CHƯƠNG 1. GI I THI U CHUNG V LINUX
1.1. Gi i thi u v UNIX và Linux
1.1.1. Xu t x , quá trình ti n hóa và m t s c trưng c a h i u hành UNIX
Năm 1965, Vi n công ngh Massachusetts (MIT: Massachusetts Institute of
Technology) và Phòng thí nghi m Bell c a hãng AT&T th c hi n d án xây d ng m t h
i u hành có tên g i là Multics (MULTiplexed Information and Computing Service) v i
m c tiêu: t o l p ư c m t h i u hành ph trên vùng lãnh th r ng (ho t ng trên t p
các máy tính ư c k t n i), a ngư i dùng, có năng l c cao v tính toán và lưu tr . D án
nói trên thành công m c h t s c khiêm t n và ngư i ta ã bi t n m t s khi m
khuy t khó kh c ph c c a Multics.
Năm1969, Ken Thompson, m t chuyên viên t i phòng thí nghi m Bell, ngư i ã tham
gia d án Multics, cùng Dennics Richie vi t l i h i u hành a-bài toán trên máy PDP-7
v i tên là UNICS (UNiplexed Information and Computing Service) t m t câu g i ùa c a
m t ng nghi p. Trong h i u hành UNICS, m t s kh i th o u tiên v H th ng file
ã ư c Ken Thompson và Dennis Ritchie th c hi n. n năm 1970 h i u hành ư c vi t
trên assembler cho máy PDP-11/20 và mang tên là UNIX.
Năm 1973, Riche và Thompson vi t l i nhân c a h i u hành UNIX trên ngôn ng C,
và h i u hành ã tr nên d dàng cài t t i các lo i máy tính khác nhau; tính ch t như
th ư c g i là tính kh chuy n (portable) c a UNIX. Trư c ó, kho ng năm 1971, h i u
hành ư c th hi n trên ngôn ng B (mà d a trên ngôn ng B, Ritche ã phát tri n thành
ngôn ng C).
Hãng AT&T ph bi n chương trình ngu n UNIX t i các trư ng i h c, các công ty
thương m i và chính ph v i giá không áng k .
Năm 1982, h th ng UNIX-3 là b n UNIX thương m i u tiên c a AT&T.
Năm 1983, AT&T gi i thi u H th ng UNIX-4 phiên b n th nh t trong ó ã có trình
so n th o vi, thư vi n qu n lý màn hình ư c phát tri n t i h c T ng h p California,
Berkley.
Giai o n 1985-1987, UNIX-5 phiên b n 2 và 3 tương ng ư c ưa ra vào các năm
1985 và 1987. Trong giai o n này, có kho ng 100000 b n UNIX ã ư c ph bi n trên th
gi i, cài t t máy vi tính n các h th ng l n.
u th p k 1990. UNIX-5 phiên b n 4 ư c ưa ra như là m t chu n c a UNIX. ây
là s k t h p c a các b n sau:
AT&T UNIX-5 phiên b n 3,
Berkley Software Distribution (BSD),
XENIX c a MicroSoft
SUN OS
Có th tìm th y các n i dung liên quan t i m t s phiên b n m i c a UNIX t i a ch
website http://problem.rice.edu/.
Các nhóm nhà cung c p khác nhau v UNIX ang ho t ng trong th i gian hi n nay
ư c k n như sau:
Unix International (vi t t t là UI). UI là m t t ch c g m các nhà cung c p
th c hi n vi c chuy n như ng h th ng UNIX-5 và cung c p b n AT&T theo các

9
nhu c u và thông báo phát hành m i, ch ng h n như i u ch nh b n quy n. Giao
di n h a ngư i dùng là Open Look.
Open Software Foundation (OSF). OSF ư c h tr b i IBM, DEC, HP ...
theo hư ng phát tri n m t phiên b n c a Unix nh m tranh ua v i h th ng UNIX-5
phiên b n 4. Phiên b n này có tên là OSF/1 v i giao di n h a ngư i dùng ư c
g i là MOTIF.
Free SoftWare Foundation (FSF): m t c ng ng do Richard Stallman kh i
xư ng năm 1984 ch trương phát hành các ph n m m s d ng t do, trên cơ s m t
h i u hành thu c lo i UNIX.
B ng sau ây li t kê m t s cài t UNIX khá ph bi n (thư ng th y có ch X cu i
tên g i c a H i u hành):
Tên h Nhà cung c p N n phát tri n
AIX International Business Machines AT&T System V
A/UX Apple Computer AT&T System V
Dynix Sequent BSD (Berkeley SoftWare Distribution)
HP-UX Hewlett-Packard BSD
Irix Silicon Graphics AT&T System V
Linux Free SoftWare Foundation
NextStep Next BSD
OSF/1 Digital Equipment Corporation BSD
SCO UNIX Santa Cruz Operation AT&T System V
Solaris Sun Microsystems AT&T System V
SunOS Sun Microsystems BSD UNIX
Ultrix Digital Equipment Corporation BSD UNIX
Unicos Cray AT&T System V
UnixWare Novell AT&T System V
XENIX MicroSoft AT&T System III-MS
Dư i ây li t kê m t s c trưng c a h i u hành UNIX:
H i u hành ư c vi t trên ngôn ng b c cao; b i v y, r t d c, d hi u,
d thay i cài t trên lo i máy m i (tính d mang chuy n, như ã nói),
Có giao di n ngư i dùng ơn gi n năng l c cung c p các d ch v mà
ngư i dùng mong mu n (so sánh v i các h i u hành có t trư c ó thì giao di n
c a UNIX là m t ti n b vư t b c),
Th a mãn nguyên t c xây d ng các chương trình ph c t p t nh ng chương
trình ơn gi n hơn: trư c h t có các mô un cơ b n nh t c a nhân sau ó phát tri n
có toàn b h i u hành,
S d ng duy nh t m t h th ng File có c u trúc cho phép d dàng b o qu n
và s d ng hi u qu ,

1
0
S d ng ph bi n m t d ng ơn gi n trình bày n i t i c a File như m t dòng
các byte cho phép d dàng khi vi t các chương trình ng d ng truy nh p, thao tác
v i các d li u trong File,
Có k t n i ơn gi n v i thi t b ngo i vi: các file thi t b ã ư c t s n
trong H th ng File t o ra m t k t n i ơn gi n gi a chương trình ngư i dùng v i
các thi t b ngo i vi,
Là h i u hành a ngư i dùng, a quá trình, trong ó m i ngư i dùng có
th th c hi n các quá trình c a mình m t cách c l p.
M i thao tác vào - ra c a h i u hành ư c th c hi n trên h th ng File:
m i thi t b vào ra tương ng v i m t file. Chương trình ngư i dùng làm vi c v i
file ó mà không c n quan tâm c th tên file ó ư c t cho thi t b nào trong h
th ng.
Che khu t c u trúc máy i v i ngư i dùng, m b o tính c l p tương i
c a chương trình i v i d li u và ph n c ng, t o i u ki n thu n l i hơn cho
ngư i l p trình khi vi t các chương trình ch y UNIX v i các i u ki n ph n c ng
hoàn toàn khác bi t nhau.
1.1.2. Gi i thi u sơ b v Linux
Linus Tovalds (m t sinh viên Ph n lan) ưa ra nhân (phiên b n u tiên) cho h i u hành
Linux vào tháng 8 năm 1991 trên cơ s c i ti n m t phiên b n UNIX có tên Minix do Giáo
sư Andrew S. Tanenbaum xây d ng và ph bi n. Nhân Linux tuy nh song là t óng gói.
K t h p v i các thành ph n trong h th ng GNU, h i u hành Linux ã ư c hình thành.
Và cũng t th i i m ó, theo tư tư ng GNU, hàng nghìn, hàng v n chuyên gia trên toàn
th gi i (nh ng ngư i này hình thành nên c ng ng Linux) ã tham gia vào quá trình phát
tri n Linux và vì v y Linux ngày càng áp ng nhu c u c a ngư i dùng.
Dư i ây là m t s m c th i gian quan tr ng trong quá trình hình thành và phát tri n h
i u hành Linux.
Sau ba năm nhân Linux ra i, n ngày 14-3-1994, h i u hành Linux phiên b n
1.0 ư c ph bi n. Thành công l n nh t c a Linux 1.0 là nó ã h tr giao th c m ng
TCP/IP chu n UNIX, sánh v i giao th c socket BSD- tương thích cho l p trình m ng.
Trình i u khi n thi t b ã ư c b sung ch y IP trên m t m ng Ethernet ho c trên
tuy n ơn ho c qua modem. H th ng file trong Linux 1.0 ã vư t xa h th ng file c a
Minix thông thư ng, ngoài ra ã h tr i u khi n SCSI truy nh p ĩa t c cao. i u
khi n b nh o ã ư c m r ng h tr i u khi n trang cho các file swap và ánh x
b nh c a file c quy n (ch có m t ánh x b nh ch c ư c thi hành trong Linux
1.0).
Vào tháng 3-1995, nhân 1.2 ư c ph bi n. i u áng k c a Linux 1.2 so v i
Linux 1.0 ch nó h tr m t ph m vi r ng và phong phú ph n c ng, bao g m c ki n
trúc tuy n ph n c ng PCI m i. Nhân Linux 1.2 là nhân k t thúc dòng nhân Linux ch h
tr PC.
M t i u c n lưu ý v các ánh ch s các dòng nhân (h i u hành) Linux. H th ng
ch s ư c chia thành m t s m c, ch ng h n hai m c như 2.4 ho c ba m c như 2.2.5.
Trong cách ánh ch s như v y, quy ư c r ng v i các ch s t m c th hai tr i, n u
là s ch n thì dòng nhân ó ã khá n nh và tương i hoàn thi n, còn n u là s l thì
dòng nhân ó v n ang ư c phát tri n ti p.

1
1
Tháng 6-1996, nhân Linux 2.0 ư c ph bi n. Có hai c trưng n i b t c a Linux
2.0 là h tr ki n trúc ph c h p, bao g m c c ng Alpha 64-bit y , và h tr ki n
trúc a b x lý. Phân ph i nhân Linux 2.0 cũng thi hành ư c trên b x lý Motorola
68000 và ki n trúc SPARC c a SUN. Các thi hành c a Linux d a trên vi nhân GNU
Mach cũng ch y trên PC và PowerMac.
T i năm 2000, nhân Linux 2.4 ư c ph bi n. M t trong c i m ư c quan tâm
c a nhân này là nó h tr mã ký t Unicode 32 bít, r t thu n l i cho vi c xây d ng các
gi i pháp toàn di n và tri t i v i v n ngôn ng t nhiên trên ph m vi toàn th
gi i.
V n phân ph i và gi y phép Linux
V lý thuy t, m i ngư i có th kh i t o m t h th ng Linux b ng cách ti p nh n b n m i
nh t các thành ph n c n thi t t các site ftp và biên d ch chúng. Trong th i kỳ u tiên,
ngư i dùng Linux ph i ti n hành toàn b các thao tác này và vì v y công vi c là khá v t v .
Tuy nhiên, do có s tham gia ông o c a các cá nhân và nhóm phát tri n Linux, ã ti n
hành th c hi n nhi u gi i pháp nh m làm cho công vi c kh i t o h th ng v t v . M t
trong nh ng gi i pháp i n hình nh t là cung c p t p các gói chương trình ã ti n d ch,
chu n hóa.
Nh ng t p h p như v y hay nh ng b n phân ph i là l n hơn nhi u so v i h th ng Linux
cơ s . Chúng thư ng bao g m các ti n ích b sung cho kh i t o h th ng, các thư vi n
qu n lý, cũng như nhi u gói ã ư c ti n d ch, s n sàng kh i t o c a nhi u b công c
UNIX dùng chung, ch ng h n như ph c v tin, trình duy t web, công c x lý, so n th o
văn b n và th m chí các trò chơi.
Cách th c phân ph i ban u r t ơn gi n song ngày càng ư c nâng c p và hoàn thi n
b ng phương ti n qu n lý gói tiên ti n. Các b n phân ph i ngày nay bao g m các cơ s d
li u ti n hóa gói, cho phép các gói d dàng ư c kh i t o, nâng c p và lo i b .
Nhà phân ph i u tiên th c hi n theo phương châm này là Slakware, và chính h là nh ng
chuy n bi n m nh m trong c ng ng Linux i v i công vi c qu n lý gói kh i t o Linux.
Ti n ích qu n lý gói RPM (RedHat Package Manager) c a công ty RedHat là m t trong
nh ng phương ti n i n hình.
Nhân Linux là ph n m m t do ư c phân ph i theo Gi y phép s h u công c ng ph n
m m GNU GPL.
Các thành ph n tích h p H i u hành Linux
Linux s d ng r t nhi u thành ph n t D án ph n m m t do GNU, t h i u hành BSD
c a i h c Berkeley và t h th ng X-Window c a MIT.
Thư vi n h th ng chính c a Linux ư c b t ngu n t D án GNU, sau ó ư c r t nhi u
ngư i trong c ng ng Linux phát tri n ti p, nh ng phát tri n ti p theo như v y ch y u
liên quan t i vi c gi i quy t các v n như thi u v ng a ch (l i trang), thi u hi u qu và
g r i. M t s thành ph n khác c a D án GNU, ch ng h n như trình biên d ch GNU C
(gcc), v n là ch t lư ng cao nên ư c s d ng nguyên xy trong Linux.
Các tool qu n lý m ng ư c b t ngu n t mã 4.3BSD song sau ó ã ư c c ng ng
Linux phát tri n, ch ng h n như thư vi n toán h c ng x lý d u ch m ng Intel và các
trình i u khi n thi t b ph n c ng âm thanh PC. Các tool qu n lý m ng này sau ó l i
ư c b sung vào h th ng BSD.

1
2
H th ng Linux ư c duy trì g n như b i m t m ng lư i không ch t ch các nhà phát tri n
ph n m m c ng tác v i nhau qua Internet, m ng lư i này g m các nhóm nh và cá nhân
ch u trách nhi m duy trì tính toàn v n c a t ng thành ph n. M t lư ng nh các site phân
c p ftp Internat công c ng ã óng vai trò nhà kho theo chu n de facto ch a các thành
ph n này. Tài li u Chu n phân c p h th ng file (File System Hierarchy Standard) ư c
c ng ng Linux duy trì nh m gi tính tương thích xuyên qua s khác bi t r t l n gi a các
thành ph n h th ng.
M t s c i m chính c a Linux
Dư i ây trình bày m t s c i m chính c a c a h i u hành Linux hi n t i:
Linux tương thích v i nhi u h i u hành như DOS, MicroSoft Windows ...:
Cho phép cài t Linux cùng v i các h i u hành khác trên cùng m t c ng. Linux
có th truy nh p n các file c a các h i u hành cùng m t ĩa. Linux cho phép ch y
mô ph ng các chương trình thu c các h i u hành khác.
Do gi ư c chu n c a UNIX nên s chuy n i gi a Linux và các h UNIX khác
là d dàng.
Linux là m t h i u hành UNIX tiêu bi u v i các c trưng là a ngư i dùng, a
chương trình và a x lý.
Linux có giao di n ho (GUI) th a hư ng t h th ng X-Window. Linux h tr
nhi u giao th c m ng, b t ngu n và phát tri n t dòng BSD. Thêm vào ó, Linux còn h
tr tính toán th i gian th c.
Linux khá m nh và ch y r t nhanh ngay c khi nhi u quá trình ho c nhi u c a s .
Linux ư c cài t trên nhi u ch ng lo i máy tính khác nhau như PC, Mini và vi c
cài t khá thu n l i. Tuy nhiên, hi n nay chưa xu t hi n Linux trên máy tính l n
(mainframe).
Linux ngày càng ư c h tr b i các ph n m m ng d ng b sung như so n th o,
qu n lý m ng, qu n tr cơ s d li u, b ng tính ...
Linux h tr t t cho tính toán song song và máy tính c m (PC-cluster) là m t hư ng
nghiên c u tri n khai ng d ng nhi u tri n v ng hi n nay.
Là m t h i u hành v i mã ngu n m , ư c phát tri n qua c ng ng ngu n m
(bao g m c Free Software Foundation) nên Linux phát tri n nhanh. Linux là m t trong
m t s ít các h i u hành ư c quan tâm nhi u nh t trên th gi i hi n nay.
Linux là m t h i u hành h tr a ngôn ng m t cách toàn di n nh t. Do Linux
cho phép h tr các b mã chu n t 16 bit tr lên (trong ó có các b mã ISO10646,
Unicode) cho nên vi c b n a hóa trên Linux là tri t nh t trong các h i u hành.
Tuy nhiên cũng t n t i m t s khó khăn làm cho Linux chưa th c s tr thành m t h i u
hành ph d ng, dư i ây là m t s khó khăn i n hình:
Tuy ã có công c h tr cài t, tuy nhiên, vi c cài t Linux còn tương i ph c
t p và khó khăn. Kh năng tương thích c a Linux v i m t s lo i thi t b ph n c ng còn
th p do chưa có các trình i u khi n cho nhi u thi t b ,

1
3
Ph n m m ng d ng ch y trên n n Linux tuy ã phong phú song so v i m t s h
i u hành khác, c bi t là khi so sánh v i MS Windows, thì v n còn có kho ng cách.
V i s h tr c a nhi u công ty tin h c hàng u th gi i (IBM, SUN, HP ...) và s tham
gia phát tri n c a hàng v n chuyên gia trên toàn th gi i thu c c ng ng Linux, các khó
khăn c a Linux ch c ch n s nhanh chóng ư c kh c ph c.
Chính vì l ó ã hình thành m t s nhà cung c p Linux trên th gi i. B ng dư i ây là
tên c a m t s nhà cung c p Linux có ti ng nh t và a ch website c a h .
áng chú ý nh t là Red Hat Linux (t i M ) và Red Flag Linux (t i Trung Qu c). Red
Hat ư c coi là lâu i và tin c y, còn Red Flag là m t công ty Linux c a Trung qu c, có
quan h v i c ng ng Linux Vi t nam và chúng ta có th h c h i m t cách tr c ti p kinh
nghi m cho quá trình ưa Linux vào Vi t nam.
Tên công ty a ch website
Caldera OpenLinux www.caldera.com
Corel Linux www.corel.com
Debian GNU/Linux www.debian.com
Linux Mandrake www.mandrake.com
Red Hat Linux www.redhat.com
Red Flag Linux www.redflag-linux.com
Slackware Linux www.slackware.com
SuSE Linux www.suse.com
TurboLinux www.turbolinux.com
1.2. Sơ b v các thành ph n c a Linux
H th ng Linux, ư c thi hành như m t h i u hành UNIX truy n th ng, g m shell và ba
thành ph n ( ã d ng mã chương trình) sau ây:
- Nhân h i u hành ch u trách nhi m duy trì các i tư ng tr u tư ng quan tr ng c a h
i u hành, bao g m b nh o và quá trình. Các mô un chương trình trong nhân ư c
c quy n trong h th ng, bao g m c quy n thư ng tr c b nh trong.
- Thư vi n h th ng xác nh m t t p chu n các hàm các ng d ng tương tác v i
nhân, và thi hành nhi u ch c năng c a h th ng nhưng không c n có các c quy n c a
mô un thu c nhân. M t h th ng con i n hình ư c thi hành d a trên thư viên h
th ng là h th ng file Linux.
- Ti n ích h th ng là các chương trình thi hành các nhi m v qu n lý riêng r , chuyên
bi t. M t s ti n ích h th ng ư c g i ra ch m t l n kh i ng và c u hình phương
ti n h th ng, m t s ti n ích khác, theo thu t ng UNIX ư c g i là trình ch y ng m
(daemon), có th ch y m t cách thư ng xuyên (thư ng theo chu kỳ), i u khi n các bài
toán như hư ng ng các k t n i m ng m i n, ti p nh n yêu c u logon, ho c c p nh t
các file log.
Ti n ích (hay l nh) có s n trong h i u hành (dư i ây ti n ích ư c coi là l nh thư ng
tr c). N i dung chính y u c a tài li u này gi i thi u chi ti t v m t s l nh thông d ng nh t
c a Linux. H th ng file s ư c gi i thi u trong chương 3. Trong các chương sau có
c p t i nhi u n i dung liên quan n nhân và shell, song dư i ây là m t s nét sơ b v
chúng.

1
4
1.2.1. Sơ b v nhân
Nhân (còn ư c g i là h lõi) c a Linux, là m t b các môdun chương trình có vai trò
i u khi n các thành ph n c a máy tính, phân ph i các tài nguyên cho ngư i dùng (các quá
trình ngư i dùng). Nhân chính là c u n i gi a chương trình ng d ng v i ph n c ng.
Ngư i dùng s d ng bàn phím gõ n i dung yêu c u c a mình và yêu c u ó ư c nhân g i
t i shell: Shell phân tích l nh và g i các chương trình tương ng v i l nh th c hi n.
M t trong nh ng ch c năng quan tr ng nh t c a nhân là gi i quy t bài toán l p l ch, t c
là h th ng c n phân chia CPU cho nhi u quá trình hi n th i cùng t n t i. i v i Linux, s
lư ng quá trình có th lên t i con s hàng nghìn. V i s lư ng quá trình ng th i nhi u
như v y, các thu t toán l p l ch c n ph i hi u qu : Linux thư ng l p l ch theo ch
Round Robin (RR) th c hi n vi c luân chuy n CPU theo lư ng t th i gian.
Thành ph n quan tr ng th hai trong nhân là h th ng các mô un chương trình ( ư c
g i là l i g i h th ng) làm vi c v i h th ng file. Linux có hai cách th c làm vi c v i các
file: làm vi c theo byte (kí t ) và làm vi c theo kh i. M t c i m áng chú ý là file trong
Linux có th ư c nhi u ngư i cùng truy nh p t i nên các l i g i h th ng làm vi c v i file
c n m b o vi c file ư c truy nh p theo quy n và ư c chia x cho ngư i dùng.
1.2.2. Sơ b v shell
M t s n i dung chi ti t v shell (còn ư c g i là h v ) trong Linux ư c trình bày
trong chương "L p trình trên shell". Nh ng n i dung trình bày dư i ây cung c p m t cách
nhìn sơ b v shell và vai trò c a nó trong ho t ng chung c a h i u hành.
Ngư i dùng mong mu n máy tính th c hi n m t công vi c nào ó thì c n gõ l nh th
hi n yêu c u c a mình h th ng áp ng yêu c u ó. Shell là b d ch l nh và ho t ng
như m t k t n i trung gian gi a nhân v i ngư i dùng: Shell nh n dòng l nh do ngư i dùng
ưa vào; và t dòng l nh nói trên, nhân tách ra các b ph n nh n ư c m t hay m t s
l nh tương ng v i các o n văn b n có trong dòng l nh. M t l nh bao g m tên l nh và
tham s : t u tiên là tên l nh, các t ti p theo (n u có) là các tham s . Ti p theo, shell s
d ng nhân kh i sinh m t quá trình m i (kh i t o quá trình) và sau ó, shell ch i quá
trình con này ti n hành, hoàn thi n và k t thúc. Khi shell s n sàng ti p nh n dòng l nh c a
ngư i dùng, m t d u nh c shell (còn g i là d u nh c nh p l nh) xu t hi n trên màn hình.
Linux có hai lo i shell ph bi n là: C-shell (d u nh c %), Bourne-shell (d u nh c $) và
m t s shell phát tri n t các shell nói trên (ch ng h n, TCshell - tcsh v i d u nh c ng m
nh > phát tri n t C-shell và GNU Bourne - bash v i d u nh c bash # phát tri n t
Bourne-shell). D u m i phân bi t shell nói trên không ph i hoàn toàn rõ ràng do Linux cho
phép ngư i dùng thay i l i d u nh c shell nh vi c thay giá tr các bi n môi trư ng PS1
và PS2. Trong tài li u này, chúng ta s d ng kí hi u "hàng rào #" bi u th d u nh c
shell.
C-shell có tên g i như v y là do cách vi t l nh và chương trình l nh Linux t a như
ngôn ng C. Bourne-shell mang tên tác gi c a nó là Steven Bourne. M t s l nh trong C-
shell (ch ng h n l nh alias) không còn có trong Bourne-shell và vì v y nh n bi t h
th ng ang làm vi c v i shell nào, chúng ta gõ l nh:
# alias
N u m t danh sách xu t hi n thì shell ang s d ng là C-shell; ngư c l i, n u xu t hi n
thông báo "Command not found" thì shell ó là Bourne-shell.
L nh ư c chia thành 3 lo i l nh:

1
5
L nh thư ng tr c (có s n c a Linux). Tuy t i a s l nh ư c gi i thi u
trong tài li u này là l nh thư ng tr c. Chúng bao g m các l nh ư c ch a s n trong
shell và các l nh thư ng tr c khác.
File chương trình ngôn ng máy: ch ng h n, ngư i dùng vi t trình trên ngôn
ng C qua b d ch gcc (bao g m c trình k t n i link) t o ra m t chương trình
trên ngôn ng máy.
File chương trình shell (Shell Scrip).
Khi k t thúc m t dòng l nh c n gõ phím ENTER shell phân tích và th c hi n l nh.
1.3. Gi i thi u v s d ng l nh trong Linux
Như ã gi i thi u ph n trên, Linux là m t h i u hành a ngư i dùng, a nhi m,
ư c phát tri n b i hàng nghìn chuyên gia Tin h c trên toàn th gi i nên h th ng l nh
cũng ngày càng phong phú; n th i i m hi n nay Linux có kho ng hơn m t nghìn l nh.
Tuy nhiên ch có kho ng vài ch c l nh là thông d ng nh t i v i ngư i dùng. Tài li u
này cũng h n ch gi i thi u kho ng vài ch c l nh ó. Chúng ta ng e ng i v s lư ng
l nh ư c gi i thi u ch chi m m t ph n nh trong t p h p l nh b i vì ây là nh ng l nh
thông d ng nh t và chúng cung c p m t ph m vi ng d ng r ng l n, th a mãn yêu c u
c a chúng ta.
Cũng như ã nói trên, ngư i dùng làm vi c v i máy tính thông qua vi c s d ng tr m
cu i: ngư i dùng ưa yêu c u c a mình b ng cách gõ "l nh" t bàn phím và giao cho h
i u hành x lý.
Khi cài t Linux lên máy tính cá nhân thì máy tính cá nhân v a óng vai trò tr m cu i,
v a óng vai trò máy tính x lý.
D ng t ng quát c a l nh Linux có th ư c vi t như sau:
# <Tên l nh> [<các tham s >] ¿
trong ó:
Tên l nh là m t dãy ký t , không có d u cách, bi u th cho m t l nh c a
Linux hay m t chương trình. Ngư i dùng c n h i u hành áp ng yêu c u gì c a
mình thì ph i ch n úng tên l nh. Tên l nh là b t bu c ph i có khi gõ l nh.
Các tham s có th có ho c không có, ư c vi t theo quy nh c a l nh mà
chúng ta s d ng, nh m cung c p thông tin v các i tư ng mà l nh tác ng t i. Ý
nghĩa c a các d u [, <, >, ] ư c gi i thích ph n quy t c vi t l nh.
Các tham s ư c phân ra thành hai lo i: tham s khóa (sau ây thư ng dùng là "tùy ch n")
và tham s v trí. Tham s v trí thư ng là tên file, thư m c và thư ng là các i tư ng ch u
s tác ng c a l nh. Khi gõ l nh, tham s v trí ư c thay b ng nh ng i tư ng mà ngư i
dùng c n hư ng tác ng t i. Tham s khóa chính là nh ng tham s i u khi n ho t ng
c a l nh theo các trư ng h p riêng. Trong Linux, tham s khóa thư ng b t u b i d u tr
"-" ho c hai d u tr liên ti p "--". Khi gõ l nh, cũng gi ng như tên l nh, tham s khóa ph i
ư c vi t chính xác như trình bày trong mô t l nh. M t l nh có th có m t s ho c r t
nhi u tham s khóa. Ph thu c vào yêu c u c th c a mình, ngư i dùng có th ch n m t
ho c m t s các tham s khóa khi gõ l nh. Trong mô t l nh, thư ng xu t hi n thu t ng
tùy-ch n. Tùy ch n l nh (th c ch t là tham s khóa) cho phép i u ch nh ho t ng c a
l nh trong Linux, làm cho l nh có tính ph d ng cao. Tuỳ ch n l nh cho phép l nh có th
áp ng ý mu n c a ngư i dùng i v i h u h t (tuy không ph i lúc nào cũng v y) các tình
hu ng t ra cho thao tác ng v i l nh.

1
6
Ký hi u "↵" bi u th vi c gõ phím h t dòng <Enter>. k t thúc m t yêu
c u, ngư i dùng nh t thi t ph i gõ phím "↵".
Ví d , khi ngư i dùng gõ l nh xem thông tin v các file:
# ls -l g↵↵↵↵¿
trong l nh này:
ls là tên l nh th c hi n vi c ưa danh sách các tên file/ thư m c con trong
m t thư m c,
-l là tham s khóa, cho bi t yêu c u xem y thông tin v các i tư ng
hi n ra. Chú ý, trong tham s khóa ch cái (ch "l") ph i i ngay sau d u tr "-".
Tương ng v i l nh ls còn có các tham s khóa -a, -L, ... và chúng cũng là các tùy
ch n l nh. Trong m t s tham s khóa có nhi u ch cái thay cho m t d u "-" là hai
d u "--" u tham s . Ví d , như trư ng h p tham s --file c a l nh date.
g* là tham s v trí ch rõ ngư i dùng c n xem thông tin v các file có tên
g i b t u là ch cái "g".
Trong tài li u này, quy ư c r ng khi vi t m t l nh (trong mô t l nh và gõ l nh) thì
không c n ph i vi t d u "↵" cu i dòng l nh ó, song luôn ghi nh r ng phím ENTER
("↵") là b t bu c khi gõ l nh.
Lưu ý:
Linux (và UNIX nói chung) ư c xây d ng trên ngôn ng l p trình C, vì v y
khi gõ l nh ph i phân bi t ch thư ng v i ch hoa. Ngo i tr m t s ngo i l , trong
Linux chúng ta th y ph bi n là:
Các tên l nh là ch thư ng,
M t s tham s có th là ch thư ng ho c ch hoa (ví d , trong l nh date
v th i gian h th ng thì hai tham s -r và -R có ý nghĩa hoàn toàn khác
nhau). Tên các bi n môi trư ng cũng thư ng dùng ch hoa.
Trong tài li u này, t i nh ng dòng văn b n di n gi i, s d ng cách vi t tên
l nh, các tham s khóa b ng ki u ch không chân, m như date, -R, -r ...
Linux phân bi t siêu ngư i dùng (ti ng Anh là superuser ho c root, còn
ư c g i là ngư i qu n tr hay ngư i dùng t i cao ho c siêu ngư i dùng) v i
ngư i dùng thông thư ng. Trong t p h p l nh c a Linux, có m t s l nh mà ch siêu
ngư i dùng m i ư c phép s d ng còn ngư i dùng thông thư ng thì không ư c
phép (ví d như l nh adduser th c hi n vi c b sung thêm ngư i dùng). M t khác
trong m t s l nh, v i m t s tham s khóa thì ch siêu ngư i dùng ư c phép dùng,
còn v i m t s tham s khác thì m i ngư i dùng u ư c phép (ví d như l nh
passwd thay i m t kh u ngư i dùng).
M t dòng l nh có th có nhi u hơn m t l nh, trong ó l nh sau ư c ngăn
cách b i v i l nh i ngay trư c b ng d u ";" ho c d u "|". Ví d v m t s dòng l nh
d ng này:
# ls -l; date
# head Filetext | sort >temp
Sau khi ngư i dùng gõ xong dòng l nh, shell ti p nh n dòng l nh này và
phân tích n i dung văn b n c a l nh. N u l nh ư c gõ úng thì nó ư c th c hi n;
ngư c l i, trong trư ng h p có sai sót khi gõ l nh thì shell thông báo v sai sót và

1
7
d u nh c shell l i hi n ra ch l nh ti p theo c a ngư i dùng. V ph bi n, n u
như sau khi ngư i dùng gõ l nh, không th y thông báo sai sót hi n ra thì có nghĩa
l nh ã ư c th c hi n m t cách bình thư ng.
Trư c khi i vào n i dung chi ti t các l nh thông d ng, chúng ta xem xét v m t s quy
nh dùng trong mô t l nh ư c trình bày trong tài li u này.
1.3.1. Các quy ư c khi vi t l nh
Trong tài li u này, các l nh ư c trình bày theo m t b quy t c cú pháp nh t quán. B
quy t c này cho phép phân bi t trong m i l nh các thành ph n nào là b t bu c ph i có, các
thành ph n nào có th có ho c không ... Dư i ây là n i dung c a các quy t c trong b quy
t c ó.
Tên l nh là b t bu c, ph i là t u tiên trong b t kỳ l nh nào, ph i ư c gõ
úng như khi mô t l nh.
Tên khái ni m ư c n m trong c p d u ngo c quan h (< và >) bi u th cho
m t l p i tư ng và là tham s b t bu c ph i có. Khi gõ l nh thì tên khái ni m (có
th ư c coi là "tham s hình th c") ph i ư c thay th b ng m t t (thư ng là tên
file, tên thư m c ... và có th ư c coi là "tham s th c s ") ch i tư ng liên
quan n thao tác c a l nh.
Ví d , mô t cú pháp c a l nh more xem n i dung file là
# more <file>
thì t more là tên l nh, còn <file> là tham s trong ó file là tên khái ni m và là tham s
b t bu c ph i có. L nh này có tác ng là hi n lên màn hình theo cách th c cu n n i dung
c a file v i tên ã ch trong l nh.
xem n i dung file có tên là temp, ngư i dùng gõ l nh:
# more temp
Như v y, tên l nh more ư c gõ úng như mô t cú pháp (c n i dung và v trí) còn
"file" ã ư c thay th b ng t "temp" là tên file mà ngư i dùng mu n xem n i dung.
Các b ph n n m gi a c p d u ngo c vuông [ và ] là có th gõ ho c không
gõ cũng ư c.
Ví d , cú pháp c a l nh halt là
# halt [tùy-ch n]
V i các tùy ch n là -w, -n, -d, -f, -i mã m i tùy ch n cho m t cách th c ho t ng
khác nhau c a l nh halt. L nh halt có tác ng chính là làm ng ng ho t ng c a h i u
hành, tuy nhiên khi ngư i dùng mu n có m t cách ho t ng nào ó c a l nh này thì s
ch n m t (ho c m t s ) tuỳ ch n l nh tương ng. M t s cách gõ l nh halt c a ngư i dùng
như sau ây là úng cú pháp:
# halt
# halt -w
# halt -n
# halt -f
Các giá tr có trong c p | và | trong ó các b ph n cách nhau b ng d u s
ng "|" cho bi t c n ch n m t và ch m t trong các giá tr n m gi a hai d u ngo c
ó.

1
8
Ví d , khi gi i thi u v tùy ch n l nh c a l nh tail xem ph n cu i n i dung c a file,
chúng ta th y:
-f, --follow[={tên | c t }]
Như v y, sau tham s khóa --follow, n u xu t hi n thêm d u b ng "="
thì ph i có ho c tên ho c c t . ây là trư ng h p các ch n l a "lo i tr nhau".
D u ba ch m ... th hi n vi c l p l i thành ph n cú pháp i ngay trư c d u
này, vi c l p l i ó có th t không n nhi u l n (không k chính thành ph n cú
pháp ó). Cách th c này thư ng ư c dùng v i các tham s như tên file.
Ví d , mô t l nh chown như sau:
chown [tùy-ch n] <ch >[,[nhóm]]<file>...
Như v y trong l nh chown có th không có ho c có m t s tùy ch n l nh và có t m t
n nhi u tên file.
Các b ph n trong mô t l nh, n u không n m trong các c p d u [ ], <>, { }
thì khi gõ l nh th c s ph i gõ y úng như khi mô t (chú ý, quy t c vi t tên l nh là
m t trư ng h p riêng c a quy t c này).
Vi c k t h p các d u ngo c v i nhau cho phép t o ra cách th c s d ng quy
t c t h p các tham s trong l nh. Ví d , l nh more bình thư ng có cú pháp là:
# more <file>
có nghĩa là thay <file> b ng tên file c n xem n i dung, n u k t h p thêm d u ngo c vuông [
và ], t c là có d ng sau (chính là d ng t ng quát c a l nh more):
# more [<file>]
thì <file> nói chung ph i có trong l nh more, tuy nhiên trong m t s trư ng h p có th b
qua tham s file.
Lưu ý:
i v i nhi u l nh, cho phép ngư i dùng gõ tham s khóa k t h p tương
ng v i tùy_ch n trong mô t l nh. Tham s khóa k t h p ư c vi t theo cách -
<xâu-kí-t >, trong ó xâu-kí-t g m các ch cái trong tham s khóa. Ví d ,
trong mô t l nh in l ch cal:
cal [tùy-ch n] [tháng [năm] ]
có ba tham s khóa là -m, -j, -y. Khi gõ l nh có th gõ m t t h p nào ó t ba
tham s khóa này ư c tình hu ng s d ng l nh theo ý mu n. Ch ng h n,
n u gõ l nh
cal -mj 3
thì l nh cal th c hi n theo i u khi n c a hai tham s khóa -m (ch n Th Hai
là ngày u tu n, thay vì cho ng m nh là Ch Nh t) và -j (hi n th ngày trong
tháng dư i d ng s ngày trong năm k t u năm). Vì v y, khi vi t [tùy-ch n]
trong mô t l nh bi u th c vi c s d ng t ng tùy ch n, nhi u tùy ch n ho c k t
h p các tuỳ ch n.
Trong m t s l nh, có hai tham s khóa cùng tương ng v i m t tình hu ng
th c hi n l nh, trong ó m t tham s g m m t kí t còn tham s kia l i là m t t .
Tham s dài m t t là tham s chu n c a l nh, còn tham s m t kí t là cách vi t
ng n g n. Tham s chu n dùng ư c trong m i Linux và khi gõ ph i có kí t
trong t .

1
9
Ví d , khi mô t l nh date có tùy ch n:
-d, --date=STRING
như v y hai tham s -d và --date=STRING có cùng ý nghĩa.
Ngoài nh ng quy ư c trên ây, ngư i dùng ng quên m t quy nh cơ b n là c n phân
bi t ch hoa v i ch thư ng khi gõ l nh.
1.3.3. Làm ơn gi n thao tác gõ l nh
Vi c s d ng bàn phím nh p l nh tuy không ph i là m t công vi c n ng n , song
Linux còn cho phép ngư i dùng s d ng m t s cách th c thu n ti n hơn khi gõ l nh.
M t s trong nh ng cách th c ó là:
S d ng vi c khôi ph c dòng l nh,
S d ng các phím c bi t,
S d ng các kí hi u thay th và phím <Tab>,
S d ng thay th alias,
S d ng chương trình l nh.
Cách th c s d ng chương trình l nh (shell script) s ư c gi i thi u chi ti t trong các
chương sau. Dư i ây, chúng ta xem xét cách th c s d ng vi c khôi ph c dòng l nh, phím
c bi t và kí hi u thay th .
Cơ ch khôi ph c dòng l nh
Linux cung c p m t cách th c c bi t là kh năng khôi ph c l nh. T i d u nh c shell:
Ngư i dùng s d ng các phím mũi tên lên/xu ng (↑/↓) trên bàn phím nh n l i các dòng
l nh ã ư c ưa vào trư c ây t i d u nh c shell, ch n m t trong các dòng l nh ó và biên
t p l i n i dung dòng l nh theo úng yêu c u m i c a mình.
Ví d , ngư i dùng v a gõ xong dòng l nh:
# ls -l tenfile*
sau ó mu n gõ l nh ls -l tentaptin thì t i d u nh c c a shell, ngư i dùng s d ng các
phím di chuy n lên (↑) ho c xu ng (↓) nh n ư c:
# ls -l tenfile*
dùng các phím t t di chuy n, xoá kí t (xem ph n sau) có ư c:
# ls -l ten
và gõ ti p các kí t "taptin" nh n ư c:
# ls -l tentaptin
chính là k t qu mong mu n.
Trong trư ng h p s lư ng kí t thay th là r t ít so v i s lư ng kí t c a toàn dòng
l nh thì hi u qu c a cách th c này r t cao.
Lưu ý:
Vi c nh n liên ti p các phím di chuy n lên (↑) ho c xu ng (↓) cho phép
ngư i dùng nh n ư c các dòng l nh ã gõ t trư c mà không ch dòng l nh m i
ư c gõ. Cách th c này tương t v i cách th c s d ng ti n ích DOSKEY trong h
i u hành MS-DOS.

2
0
M t s phím c bi t khi gõ l nh
Khi ngư i dùng gõ l nh có th x y ra m t s tình hu ng như sau:
Dòng l nh ang gõ có ch sai sót, không úng theo yêu c u c a ngư i dùng
vì v y c n ph i s a l i ôi chút n i dung trên dòng l nh ó. Trong trư ng h p ó
c n s d ng các phím c bi t (còn g i là phím vi t t t hay phím t t) di chuy n,
xoá b , b sung vào n i dung dòng l nh.
Sau khi s d ng cách th c khôi ph c dòng l nh, chúng ta nh n ư c dòng
l nh tương t v i l nh c n gõ và sau ó s d ng các phím t t hoàn thi n l nh.
Dư i ây gi i thi u các phím t t và ý nghĩa c a vi c s d ng chúng:
• Nh n phím → di chuy n con tr sang bên ph i m t v trí
• Nh n phím ← di chuy n con tr sang bên trái m t v trí
• Nh n phím <ESC-BACKSPACE> xoá m t t bên trái con tr
• Nh n phím <ESC-D> xoá m t t bên ph i con tr
• Nh n phím <ESC-F> di chuy n con tr sang bên ph i m t t
• Nh n phím <ESC-B> di chuy n con tr sang bên trái m t t
• Nh n phím <CTRL-A> di chuy n con tr v u dòng l nh
• Nh n phím <CTRL-E> di chuy n con tr v cu i dòng
• Nh n phím <CTRL-U> xóa dòng l nh
Có th dùng phím <ALT> thay cho phím <ESC>.
Các kí hi u mô t nhóm file và phím <Tab>
Khi gõ l nh th c s nhi u trư ng h p ngư i dùng mong mu n m t tham s trong l nh
không ch xác nh m t file mà l i liên quan n m t nhóm các file mà tên g i c a các file
trong nhóm có chung m t tính ch t nào ó. Trong nh ng trư ng h p như v y, ngư i dùng
c n s d ng các kí hi u mô t nhóm file (wildcards), chúng ta g i là kí hi u mô t nhóm
(còn ư c g i là kí hi u thay th ). Ngư i ta s d ng các kí t *, ? và c p hai d u [ và ]
mô t nhóm file. Các kí t này mang ý nghĩa như sau khi vi t vào tham s tên file th c s :
• "*" : là ký t mô t nhóm g m m i xâu kí t (thay th m i xâu). Mô t này
cho m t nhóm l n nh t trong ba mô t .
• "?" : mô t nhóm g m m i xâu v i dài không quá 1 (thay th m t kí t ).
Nhóm này là t p con c a nhóm u tiên (theo kí t "*").
• [xâu-kí-t ] : mô t nhóm g m m i xâu có dài 1 là m i kí t thu c xâu nói
trên. Mô t này cho m t nhóm có l c lư ng bé nh t trong ba mô t . Nhóm này là t p
con c a nhóm th hai (theo kí t "?"). Khi gõ l nh ph i gõ c hai d u [ và ]. M t
d ng khác c a mô t nhóm này là [<kí_t _1>-<kí_t _2>] nghĩa là gi a c p d u
ngo c có ba kí t trong ó kí t gi a là d u n i (d u -) thì cách vi t này tương
ương v i vi c li t kê m i kí t t <kí_t _1> n <kí_t _2>. Ch ng h n, cách vi t
[a-d] tương ương v i cách vi t [abcd].
Ví d , gi s khi mu n làm vi c v i t t c các file trong m t thư m c nào ó, ngư i
dùng gõ * thay th tham s file thì xác nh ư c các tên file sau (chúng ta vi t b n tên file
trên m t dòng):

2
1
info-dir initlog.conf inittab lynx.cfg
mail.rc mailcap minicom.users motd
mtab mtools.conf services shadow
shadow- shells smb.conf sysctl.conf
syslog.conf temp termcap up2date.conf
temp termcap
N u ngư i dùng gõ s* ( ch các tên có ch cái u là s) thay th tham s file thì xác
nh ư c các tên file sau:
shadow shadow- shells sysctl.conf
syslog.conf
N u ngư i dùng gõ [si]* ( ch các tên có ch cái u là s ho c i, chú ý dùng c hai kí
t [ và ]) thay th tham s file thì xác nh các tên file sau:
info-dir initlog.conf inittab services
shadow shadow- shells smb.conf
sysctl.conf syslog.conf
Lưu ý:
Như v y, Linux (và UNIX nói chung) không ch s d ng hai kí t mô t
nhóm * và ? mà còn có cách th c s d ng c p kí t [ và ].
C n phân bi t c p d u [ và ] ư c s d ng khi ngư i dùng gõ l nh có ý
nghĩa hoàn toàn khác v i ý nghĩa c a chúng khi ư c s d ng trong mô t l nh.
Hơn th n a, Linux còn cung c p cho ngư i dùng cách th c s d ng phím <TAB>
hoàn thành n t tên file (tên thư m c) trong l nh. Ví d , khi chúng ta gõ dòng l nh
# ls /u<TAB>local<TAB>b<TAB>
thì nó cũng tương ương như gõ dòng l nh (và ây chính là n i dung xu t hi n t i d u nh c
shell):
# ls /usr/local/bin
v i i u ki n trong thư m c /usr ch có thư m c local ư c b t u b i ch "l" và trong thư
m c local cũng ch có thư m c bin ư c b t u b i ch "b".
Trong trư ng h p n u như m t kí t chưa xác nh, ngư i dùng c n gõ thêm kí t ti p
theo trong tên file (tên thư m c) và nh n phím <TAB> hoàn thành dòng l nh.
1.3.4. Ti p n i dòng l nh
Như ã lưu ý trên ây, m t dòng l nh có th g m m t ho c m t s l nh, m t khác tham
s c a l nh có th là r t dài không th trong khuôn kh c a m t dòng văn b n ư c. Khi gõ
l nh, n u dòng l nh quá dài, Linux cho phép ng t dòng l nh xu ng dòng dư i b ng cách
thêm kí t báo hi u chuy n dòng "" t i cu i dòng; trong trư ng h p ó, kí t "" ph i là ký
t cu i cùng thu c dòng l nh trư c.
Ví d ,
# cd vsd
thumuc
thì dòng th hai là ph n ti p theo c a dòng th nh t và k t h p c hai dòng này th c ch t là
m t dòng l nh Linux.

2
2
1.4. Trang Man
Chúng ta có th nói r ng Linux là m t h i u hành r t ph c t p v i hàng nghìn l nh và
m i l nh l i có th có t i vài ho c vài ch c tình hu ng s d ng do chúng cho phép có nhi u
tùy ch n l nh. thu c h t ư c n i dung t t c các l nh c a Linux là m t i u h t s c
khó khăn, có th nói là không th . Linux cho phép ngư i dùng s d ng cách th c g i trang
Man có ư c các thông tin y gi i thi u n i dung các l nh. Dư i ây là m t s n i
dung v cách th c s d ng trang Man.
"Man" là t vi t t t c a "manual", ư c coi là tài li u tr c tuy n trong Linux ã lưu tr
toàn b các l nh có s n v i các thông tin tham kh o khá y cho phép ngư i dùng có th
m ra nh n ư c tr giúp.
m trang Man c a m t l nh, chúng ta s d ng l nh man c a Linux và gõ:
# man <tên-l nh>
N i dung c a trang Man tuy không ph i là quá khó hi u, song hi u h t ư c nó cũng
òi h i không ít th i gian. Tuy v y, n u quên n i dung m t l nh nào ó thì cách t t nh t là
hãy s d ng trang Man.
C u trúc chung c a m t trang Man như sau:
COMMAND(1) Linux Programmer's Manual COMMAND(1)
NAME
tên l nh - khái quát tác d ng c a l nh
SYNOPSIS
cú pháp c a l nh
DESCRIPTION
mô t c th hơn v tác d ng c a l nh
OPTIONS
li t kê các tùy ch n l nh và tác d ng c a chúng
FILES
li t kê các file mà l nh s d ng ho c tham chi u n
SEE ALSO
li t kê các l nh, các tài li u, ..., có liên quan n l nh
REPORTING BUGS
a ch liên h n u g p l i khi s d ng l nh
AUTHOR
tên tác gi c a l nh
Ngư i dùng th m chí không nh chính xác tên l nh. Linux còn có m t cách th c h tr
ngư i dùng có th nhanh chóng tìm ư c l nh c n s d ng trong trư ng h p ch nh nh ng
ch cái u c a tên l nh, ó là cách th c s d ng phím TAB. Trong cách th c này, ngư i
dùng ch c n nh m t s ch cái u tiên c a tên l nh.
Có th trình bày cách th c ó theo cú pháp sau ây:
# <dãy-ch -cái><TAB><TAB>
Trong ó dãy-ch -cái có t m t n m t vài ch cái thu c ph n u c a tên l nh. Chú ý
r ng, các ch cái và hai phím <TAB> ph i ư c gõ liên ti p nhau.
K t h p cách th c này v i cách th c s d ng l nh man (v i s phong phú v tùy ch n
c a l nh man) nh n ư c m t cách th c khá tuy t v i tr giúp ngư i dùng.

2
3
Ví d , mu n s d ng l nh history nhưng l i không nh chính xác tên l nh ư c vi t ra
như th nào mà ch nh nó ư c b t u b i ch h, hãy gõ ch h ó t i d u nh c shell và
nh n phím TAB hai l n, s th y m t danh sách các l nh có ch cái u tiên là h ư c hi n
ra trên màn hình:
# h<TAB><TAB>
h2ph hboot help hexdump history
hostname htdigest h2xs hcc helpme hf77
hltest hoststat htpasswd halt hcp
helptool hinotes host hpcdtoppm hash
head hexbin hipstopgm hostid hpftodit
Như v y, t t c các l nh có tên b t u v i ch h ư c hi n th trên màn hình và cho
phép ngư i dùng có th xác nh ư c l nh c n quan tâm.
Trư ng h p t n t i m t s lư ng l n các l nh có cùng ch cái u tiên mà ngư i dùng
ã gõ, thay vì hi n h t m i tên l nh, h i u hành cho ra m t thông báo h i ngư i dùng có
mu n xem toàn b các l nh ó hay không. Ngư i dùng áp ng thông báo ó tuỳ theo ý
mu n c a mình.
Ví d , khi ngư i dùng gõ n i dung như sau:
# p<TAB><TAB>
thì h th ng áp l i là:
There are 289 possibilities. Do you really wish to see them all? (y or n)
Ngư i dùng gõ phím "y" n u mu n xem, ho c gõ "n" n u b qua.
Ngư i dùng có th gõ nhi u hơn m t ch cái u tên l nh và i u ó cho phép gi m
b t s tên l nh mà h th ng tìm ư c và hi n th . Ch ng h n, khi bi t hai ch cái u là
"pw" và ngư i dùng gõ:
# pw<TAB><TAB>
thì h th ng s hi n ra danh sách các tên l nh b t u b i "pw":
pwck pwconv pwd pwdb_chkpwd pwunconv
Trong trư ng h p này, ngư i dùng s nh n bi t ư c tên l nh ang c n tìm thu n ti n
hơn.

2
4
CHƯƠNG 2. THAO TÁC V I H TH NG
2.1. Quá trình kh i ng Linux
Trong ph n này, chúng ta xem xét sơ b quá trình kh i ng h i u hành Linux.
M t trong nh ng cách th c kh i ng Linux ph bi n nh t là cách th c do chương trình
LILO (LInux LOader) th c hi n. Chương trình LILO ư c n p lên ĩa c a máy tính khi cài
t h i u hành Linux. LILO ư c n p vào Master Boot Record c a ĩa c ng ho c vào
Boot Sector t i phân vùng kh i ng (trên ĩa c ng ho c ĩa m m). Gi s máy tính c a
chúng ta ã cài t Linux và s d ng LILO kh i ng h i u hành. LILO thích h p v i
vi c trên máy tính ư c cài t m t s h i u hành khác nhau và theo ó, LILO còn cho
phép ngư i dùng ch n l a h i u hành kh i ng.
Giai o n kh i ng Linux tùy thu c vào c u hình LILO ã ư c l a ch n trong quá
trình cài t Linux. Trong tình hu ng ơn gi n nh t, Linux ư c kh i ng t ĩa c ng hay
ĩa m m kh i ng.
Quá trình kh i ng Linux có th ư c mô t theo sơ sau:
T
heo
sơ này, LILO ư c t i vào máy th c hi n mà vi c u tiên là ưa nhân vào b nh
trong và sau ó t i chương trình init th c hi n vi c kh i ng Linux.
N u cài t nhi u phiên b n Linux hay cài Linux cùng các h i u hành khác (trong các
trư ng h p như th , m i phiên b n Linux ho c h i u hành khác ư c gán nhãn - label
phân bi t), thì thông báo sau ây ư c LILO ưa ra:
LILO boot:
cho phép nh p xâu là nhãn c a m t trong nh ng h i u hành hi n có trên máy kh i
ng nó. T i th i i m ó, ngư i dùng c n gõ nhãn c a h i u hành c n kh i ng vào, ví
d , gõ
LILO boot: linux
n u ch n kh i ng làm vi c trong Linux, ho c gõ
LILO boot: dos
n u ch n kh i ng làm vi c trong MS-DOS, Windows.
Lưu ý:
N u chúng ta không nh ư c nhãn c a h i u hành có trong máy ch n,
hãy gõ phím <TAB> ư c LILO cho bi t nhãn c a các h i u hành.
LILO boot: <TAB>
s hi n ra danh sách các nhãn (ví d như): linux dos ...
và hi n l i thông báo nói trên ta gõ nhãn c a h i u hành.
LILO cũng cho phép t ch ch n ng m nh h i u hành kh i ng
mà theo ó n u chúng ta không có tác ng gì sau thông báo ch n h i u hành thì
LILO s t ng ch n h i u hành ng m nh ra kh i ng. N u chúng ta
không can thi p vào các file tương ng c a trình LILO thì h i u hành Linux là h
i u hành ng m nh.
Gi s Linux ã ư c ch n kh i ng. Khi init th c hi n, chúng ta s th y m t chu i
(kho ng vài ch c) dòng thông báo cho bi t h th ng ph n c ng ư c Linux nh n di n và
LILO Nhân init

2
5
thi t l p c u hình cùng v i t t c trình i u khi n ph n m m ư c n p khi kh i ng. Quá
trình init là quá trình kh i th y, là cha c a m i quá trình. T i th i i m kh i ng h th ng
init th c hi n vai trò u tiên c a mình là ch y chương trình shell trong file /etc/inittab và
các dòng thông báo trên ây chính là k t qu c a vi c ch y chương trình shell ó. Sau khi
chương trình shell trên ư c th c hi n xong, b t u quá trình ngư i dùng ăng nh p
(login) vào h th ng.
2.2. Th t c ăng nh p và các l nh thoát kh i h th ng
2.2.1. ăng nh p
Sau khi h th ng Linux (l y Red Hat 6.2 làm ví d ) kh i ng xong, trên màn hình xu t
hi n nh ng dòng sau:
Ret Hat Linux release 6.2 (Zoot)
Kernel 2.2.14-5.0 on an i686
May1 login:
Dòng th nh t và dòng th hai cho bi t lo i phiên b n Linux, phiên b n c a nhân và
ki n trúc ph n c ng có trên máy, dòng th ba là d u nh c ăng nh p ngư i dùng th c
hi n vi c ăng nh p. Chú ý là các dòng trên ây có th thay i chút ít tùy thu c vào phiên
b n Linux.
T i d u nh c ăng nh p, hãy nh p tên ngư i dùng (còn g i là tên ăng nh p): ây là tên
kí hi u ã cung c p cho Linux nh m nh n di n m t ngư i dùng c th . Tên ăng nh p ng
v i m i ngư i dùng trên h th ng là duy nh t, kèm theo m t m t kh u ăng nh p.
May1 login: root
Password:
Chúng ta có th thay i các dòng hi n th như trình bày trên ây b ng cách s a
i file /etc/rc.d/rc.local như sau:
Thay o n chương trình
echo "" > /etc/issue
echo "$R" >> /etc/issue
echo "Kernel $(uname -r) on $a $SMP$(uname -m)" >> /etc/issue
cp -f /etc/issue /etc/issue.net
echo >> /etc/issue
thành
echo "Thông báo mu n hi n th " >> /etc/issue
ví d s a thành:
echo "This is my computer" >> /etc/issue
thì trên màn hình ăng nh p s có d ng sau:
This is my computer
hostname login:

2
6
Khi nh p xong tên ăng nh p, h th ng s hi n ra thông báo h i m t kh u và di chuy n
con tr xu ng dòng ti p theo ngư i dùng nh p m t kh u. M t kh u khi ư c nh p s
không hi n th trên màn hình và chính i u ó giúp tránh kh i s "nhòm ngó" c a ngư i
khác.
N u nh p sai tên ăng nh p ho c m t kh u, h th ng s ưa ra m t thông báo l i:
May1 login: root
Password:
Login incorrect
Máy1 login:
N u ăng nh p thành công, ngư i dùng s nhìn th y m t s thông tin v h th ng, m t
vài tin t c cho ngư i dùng... Lúc ó, d u nh c shell xu t hi n ngư i dùng b t u phiên
làm vi c c a mình.
May1 login: root
Password:
Last login: Fri Oct 27 14:16:09 on tty2
Root[may1 /root]#
Dãy kí t trong dòng cu i cùng chính là d u nh c shell. Trong d u nh c này, root là
tên ngư i dùng ăng nh p, may1 là tên máy và /root tên thư m c hi n th i (vì ây là ngư i
dùng root). Khi d u nh c shell xu t hi n trên màn hình thì i u ó có nghĩa là h i u hành
ã s n sàng ti p nh n m t yêu c u m i c a ngư i dùng.
D u nh c shell có th khác v i trình bày trên ây (M c 2.7 cung c p cách thay i d u
nh c shell), nhưng có th hi u nó là chu i kí t b t u m t dòng có ch a tr chu t và luôn
xu t hi n m i khi h i u hành hoàn thành m t công vi c nào ó.
2.2.2. Ra kh i h th ng
k t thúc phiên làm vi c ngư i dùng c n th c hi n th t c ra kh i h th ng. Có r t
nhi u cách cho phép thoát kh i h th ng, ây chúng ta xem xét m t s cách thông d ng
nh t.
Cách ơn gi n nh t m b o thoát kh i h th ng úng n là nh n t h p
phím CTRL+ALT+DEL. Khi ó, trên màn hình s hi n th m t s thông báo c a h
th ng và cu i cùng là thông báo thoát trư c khi t t máy. C n chú ý là: N u ang làm
vi c trong môi trư ng X Window System, hãy nh n t h p phím
CTRL+ALT+BACKSPACE trư c r i sau ó hãy nh n CTRL+ALT+DEL.
Cách th hai là s d ng l nh shutdown v i cú pháp như sau:
shutdown [tùy-ch n] <time> [c nh-báo]
L nh này cho phép d ng t t c các d ch v ang ch y trên h th ng.
Các tùy-ch n c a l nh này như sau:
-k : không th c s shutdown mà ch c nh báo.
-r : kh i ng l i ngay sau khi shutdown.
-h : t t máy th c s sau khi shutdown.
-f : kh i ng l i nhanh và b qua vi c ki m tra ĩa.

2
7
-F : kh i ng l i và th c hi n vi c ki m tra ĩa.
-c : b qua không ch y l nh shutdown. Trong tùy ch n này không th ưa ra tham s th i gian
nhưng có th ưa ra thông báo gi i thích trên dòng l nh g i cho t t c các ngư i dùng.
-t s -giây : qui nh init(8) ch kho ng th i gian s -giây t m d ng gi a quá trình g i c nh
báo và tín hi u kill, trư c khi chuy n sang m t m c ch y khác.
và hai tham s v trí còn l i:
time : t th i i m shutdown. Tham s time có hai d ng. D ng tuy t i là gg:pp (gg: gi
trong ngày, pp: phút) thì h th ng s shutdown khi ng h máy trùng v i giá tr tham s . D ng
tương i là +<s > là h n sau th i kho ng <s > phút s shutdown; coi shutdown l p t c tương
ương v i +0.
c nh-báo : thông báo g i n t t c ngư i dùng trên h th ng. Khi l nh th c hi n t t c các
máy ngư i dùng u nh n ư c c nh báo.
Ví d , khi ngư i dùng gõ l nh:
shutdown +1 Sau mot phut nua he thong se shutdown!
trên màn hình c a t t c ngư i dùng xu t hi n thông báo "Sau mot phut nua he thong se
shutdown! " và sau m t phút thì h th ng shutdown th c s .
Cách th ba là s d ng l nh halt v i cú pháp như sau:
halt [tùy-ch n]
L nh này t t h n máy.
Các tuỳ ch n c a l nh halt:
-w : không th c s t t máy nhưng v n ghi các thông tin lên file /var/log/wtmp ( ây là file lưu
tr danh sách các ngư i dùng ăng nh p thành công vào h th ng).
-d : không ghi thông tin lên file /var/log/wtmp. Tùy ch n -n có ý nghĩa tương t song không
ti n hành vi c ng b hóa.
-f : th c hi n t t máy ngay mà không th c hi n l n lư t vi c d ng các d ch v có trên h th ng.
-i : ch th c hi n d ng t t c các d ch v m ng trư c khi t t máy.
Chúng ta c n nh r ng, n u thoát kh i h th ng không úng cách thì d n n h u qu là
m t s file hay toàn b h th ng file có th b hư h ng.
Lưu ý:
Có th s d ng l nh exit tr v d u nh c ăng nh p ho c k t thúc phiên
làm vi c b ng l nh logout.
2.2.3. Kh i ng l i h th ng
Ngoài vi c thoát kh i h th ng nh các cách th c trên ây ( n t h p ba phím
Ctrl+Alt+Del, dùng l nh shutdown ho c l nh halt), khi c n thi t (ch ng h n, g p ph i
tình hu ng m t trình ng d ng ch y qu n) có th kh i ng l i h th ng nh l nh reboot.
Cú pháp l nh reboot:
reboot [tùy-ch n]
L nh này cho phép kh i ng l i h th ng. Nói chung thì ch siêu ngư i dùng m i ư c
phép s d ng l nh reboot, tuy nhiên, n u h th ng ch có duy nh t m t ngư i dùng ang

2
8
làm vi c thì l nh reboot v n ư c th c hi n song h th ng òi h i vi c xác nh n m t
kh u.
Các tùy ch n c a l nh reboot như sau là -w, -d, -n, -f, -i có ý nghĩa tương t như trong
l nh halt.
2.2.4. Kh i ng vào ch ho
Linux cho phép nhi u ch kh i ng, nh ng ch này ư c li t kê trong file
/etc/inittab. Dư i ây là n i dung c a file này:
# inittab This file describes how the INIT process should set up
# the system in a certain run-level.
#
# Author: Miquel van Smoorenburg, <miquels drinkel.nl.mugnet.org>
# Modified for RHS Linux by Marc Ewing and Donnie Barnes
#
# Default runlevel. The runlevels used by RHS are:
# 0 - halt (Do NOT set initdefault to this) - ây là ch d ng ho t ng c a h th ng
# 1 - Single user mode - ây là ch ơn ngư i dùng, ta có th ăng nh p vào ch
này trong trư ng h p mu n kh c ph c m t s s c .
# 2 - Multiuser, without NFS (The same as 3, if you do not have networking) - ây là ch
a ngư i dùng, giao di n text, không h tr k t n i m ng.
# 3 - Full multiuser mode – Ch a ngư i dùng, giao di n text
# 4 – unused – Không s d ng ch này
# 5 - X11 - ây là ch a ngư i dùng, giao di n ho
# 6 - reboot (Do NOT set initdefault to this) – Ch kh i ng l i máy tính
#
id:3:initdefault: - ây là ch ng m nh h th ng s s d ng kh i ng
# System initialization.
si::sysinit:/etc/rc.d/rc.sysinit
l0:0:wait:/etc/rc.d/rc 0
# Things to run in every runlevel.
ud::once:/sbin/update
# Trap CTRL-ALT-DELETE
ca::ctrlaltdel:/sbin/shutdown -t3 -r now
#ca::ctrlaltdel:/bin/echo "You can't do that"
# When our UPS tells us power has failed, assume we have a few minutes

2
9
# of power left. Schedule a shutdown for 2 minutes from now.
# This does, of course, assume you have powerd installed and your
# UPS connected and working correctly.
pf::powerfail:/sbin/shutdown -f -h +2 "Power Failure; System Shutting Down"
# If power was restored before the shutdown kicked in, cancel it.
pr:12345:powerokwait:/sbin/shutdown -c "Power Restored; Shutdown Cancelled"
# Run gettys in standard runlevels
1:2345:respawn:/sbin/mingetty tty1
2:2345:respawn:/sbin/mingetty tty2
#3:2345:respawn:/sbin/mingetty tty3
# Run xdm in runlevel 5
# xdm is now a separate service
x:5:respawn:/etc/X11/prefdm –nodaemon
Trong ó ch kh i ng s 3 là ch kh i ng vào ch Text, và ch 5 là
kh ng vào ch ho . Như v y cho máy tính kh i ng vào ch ho ta s a
l i dòng c u hình
id:3:initdefault:
thành
id:5:initdefault:
Trong Linux có m t s lo i giao di n ho do m t s t ch c vi t ra. Hai t ch c n i
ti ng là GNOME (http://www.gnome.org) và KDE (http://www.kde.org) ã vi t ra các giao
di n ho mang tên trùng v i t ch c ó là GNOME và KDE.
Cũng tuỳ vào vi c ư c cài giao di n GNOME hay KDE mà khi kh i ng vào ch
ho , máy tính có các giao di n tương ng. Trên hình trên là giao di n GNOME mà khi
kh i ng vào ch ho . M t khác, các giao di n này liên t c ư c phát tri n, do ó

3
0
m i phiên b n s có s khác nhau. Trong giao di n ăng nh p h a, h th ng hi n th h p
tho i cho phép ngư i dùng nh p vào tên tài kho n; sau khi ngư i dùng nh p tên tài kho n
c a mình, h th ng h i ti p m t kh u. N u c tên tài kho n và m t kh u u chính xác thì
ngư i dùng ư c phép vào h th ng và m t giao di n làm vi c m i s hi n ra như hình
dư i.
2.3. L nh thay i m t kh u
M t kh u là v n r t quan tr ng trong các h th ng a ngư i dùng và m b o tính
b o m t t i a, c n thi t ph i chú ý t i vi c thay i m t kh u. Th m chí trong trư ng h p
h th ng ch có m t ngư i s d ng thì vi c thay i m t kh u v n là r t c n thi t.
M t kh u là m t xâu kí t i kèm v i tên ngư i dùng m b o cho phép m t ngư i vào
làm vi c trong h th ng v i quy n h n ã ư c quy nh. Trong quá trình ăng nh p, ngư i
dùng ph i gõ úng tên và m t kh u, trong ó gõ m t kh u là công vi c b t bu c ph i th c
hi n. Tên ngư i dùng có th ư c cô ng khai song m t kh u thì tuy t i ph i ư c m
b o bí m t.
· Vi c ăng ký tên và m t kh u c a siêu ngư i dùng ư c ti n hành trong quá trình kh i
t o h i u hành Linux.
· Vi c ăng ký tên và m t kh u c a m t ngư i dùng thông thư ng ư c ti n hành khi
m t ngư i dùng m i ăng ký tham gia s d ng h th ng. Thông thư ng siêu ngư i
dùng cung c p tên và m t kh u cho ngư i dùng m i (có th do ngư i dùng ngh )
và dùng l nh adduser (ho c l nh useradd) ăng ký tên và m t kh u ó v i h

3
1
th ng. Sau ó, ngư i dùng m i nh t thi t c n thay i m t kh u b o m vi c gi
bí m t cá nhân tuy t i.
L nh passwd cho phép thay i m t kh u ng v i tên ăng nh p ngư i dùng. Cú pháp
l nh passwd:
passwd [tùy-ch n] [tên-ngư i-dùng]
v i các tùy ch n như sau:
-k : thay i m t kh u ngư i dùng. L nh òi h i ph i xác nh n quy n b ng vi c gõ m t kh u
ang dùng trư c khi thay i m t kh u. Cho phép ngư i dùng thay i m t kh u c a mình c
l p v i siêu ngư i dùng.
-f : t m t kh u m i cho ngư i dùng song không c n ti n hành vi c ki m tra m t kh u ang
dùng. Ch siêu ngư i dùng m i có quy n s d ng tham s này.
-l : khóa m t tài kho n ngư i dùng. Vi c khóa tài kho n th c ch t là vi c d ch b n mã hóa m t
kh u thành m t xâu ký t vô nghĩa b t u b i kí hi u "!". Ch siêu ngư i dùng m i có quy n
s d ng tham s này.
-stdin : vi c nh p m t kh u ngư i dùng ch ư c ti n hành t thi t b vào chu n không th ti n
hành t ư ng d n (pipe). N u không có tham s này cho phép nh p m t kh u c t thi t b vào
chu n ho c t ư ng d n.
-u : m khóa (tháo b khóa) m t tài kho n ( i ng u v i tham s -l). Ch siêu ngư i dùng m i
có quy n s d ng tham s này.
-d : xóa b m t kh u c a ngư i dùng. Ch siêu ngư i dùng m i có quy n s d ng tham s này.
-S : hi n th thông tin ng n g n v tr ng thái m t kh u c a ngư i dùng ư c ưa ra. Ch siêu
ngư i dùng m i có quy n s d ng tham s này.
N u tên-ngư i-dùng không có trong l nh thì ng m nh là chính ngư i dùng ã gõ l nh
này.
Ví d khi ngư i dùng user1 gõ l nh:
# passwd user1
h th ng thông báo:
Changing password for user user1
New UNIX password:
ngư i dùng nh p m t kh u m i c a mình vào. Sau khi ngư i dùng gõ xong m t kh u
m i, h th ng cho ra thông báo:
BAD PASSWORD: it is derived from your password entry
Retype new UNIX password:
ngư i dùng kh ng nh m t l n n a m t kh u v a gõ dòng trên (nh ph i gõ l i úng h t
như l n trư c). Ch nên quá phân vân vì thông báo dòng phía trên vì h u h t khi gõ m t
kh u m i luôn g p nh ng thông báo ki u i lo i như v y, ch ng h n như:
BAD PASSWORD: it is too simplistic/systematic
Và sau khi chúng ta kh ng nh l i m t kh u m i, h th ng cho ra thông báo:
Passwd: all authentication tokens updated successfully.
cho bi t vi c thay i m t kh u thành công và d u nh c shell l i hi n ra.
Khi siêu ngư i dùng gõ l nh:

3
2
# passwd -S root
s hi n ra thông báo
Changing password for user root
Password set, MD5 encryption
cho bi t thu t toán mã hóa m t kh u mà Linux s d ng là m t thu t toán hàm băm có tên là
MD5.
Lưu ý:
Có m t l i khuyên i v i ngư i dùng là nên ch n m t kh u không quá ơn
gi n quá (nh m tránh ngư i khác d dò tìm ra) ho c không quá ph c t p (tránh khó
khăn cho chính ngư i dùng khi ph i ghi nh và gõ m t kh u). c bi t không nên s
d ng h tên, ngày sinh, s i n tho i ... c a b n thân ho c ngư i thân làm m t kh u
vì ây là m t trong nh ng trư ng h p m t kh u ơn gi n nh t.
N u thông báo m t kh u quá ơn gi n ư c l p i l p l i m t vài l n và
không có thông báo m t kh u m i thành công ã quay v d u nh c shell thì nên gõ
l i l nh và ch n m t m t kh u m i ph c t p hơn ôi chút.
2.4. L nh xem, thi t t ngày, gi hi n t i và xem l ch trên h th ng
2.4.1 L nh xem, thi t t ngày, gi
L nh date cho phép có th xem ho c thi t t l i ngày gi trên h th ng.
Cú pháp c a l nh g m hai d ng, d ng xem thông tin v ngày, gi :
date [tùy-ch n] [+ nh-d ng]
và d ng thi t t l i ngày gi cho h th ng:
date [tùy-ch n] [MMDDhhmm[ [CC[YY] ]-ss]]
Các tùy-ch n như sau:
-d, --date=xâu-văn-b n : hi n th th i gian dư i d ng xâu-văn-b n, mà không l y "th i
gian hi n t i c a h th ng” như theo ng m nh; xâu-văn-b n ư c t trong hai d u nháy ơn
ho c hai d u nháy kép.
-f, --file=file-văn-b n : gi ng như m t tham s --date nhưng ng v i nhi u ngày c n xem:
m i dòng c a file-văn-b n có vai trò như m t xâu-văn-b n trong trư ng h p tham s --date.
-I, --iso-8601[=mô-t ] : hi n th ngày gi theo chu n ISO-8601 (ví d : 2000-11-8).
-I tương ương v i tham s --iso-8601='date'
V i --iso-8601: n u mô-t là 'date' (ho c không có) thì hi n th ngày, n u mô-t là
'hours' hi n th ngày+gi , n u mô-t là 'minutes': ngày+gi +phút; n u mô-t là
'seconds': ngày + gi + phút + giây.
-r, --reference= file : hi n th th i gian s a i file l n g n ây nh t.
-R, --rfc-822 : hi n th ngày theo RFC-822 (ví d : Wed, 8 Nov 2000 09:21:46 -0500).
-s, --set=xâu-văn-b n : thi t t l i th i gian theo ki u xâu-văn-b n.
-u, --utc, --universal : hi n th ho c thi t t th i gian theo UTC (ví d : Wed Nov 8 14:29:12
UTC 2000).
--help : hi n th thông tin tr giúp và thoát.

3
3
Trong d ng l nh date cho xem thông tin ngày, gi thì tham s nh-d ng i u khi n
cách hi n th thông tin k t qu . nh-d ng là dãy có t m t n nhi u c p g m hai kí t ,
trong m i c p kí t u tiên là % còn kí t th hai mô t nh d ng.
Do s lư ng nh d ng là r t nhi u vì v y chúng ta ch xem xét m t s nh d ng i n
hình ( xem y các nh d ng, s d ng l nh man date).
Dư i ây là m t s nh d ng i n hình:
%% : Hi n ra chính kí t %.
%a : Hi n ra thông tin tên ngày trong tu n vi t t t theo ngôn ng b n a.
%A : Hi n ra thông tin tên ngày trong tu n vi t y theo ngôn ng b n a.
%b : Hi n ra thông tin tên tháng vi t t t theo ngôn ng b n a.
%B : Hi n ra thông tin tên tháng vi t y theo ngôn ng b n a.
Trong d ng l nh date cho phép thi t t l i ngày gi cho h th ng thì tham s
[MMDDhhmm[ [CC[YY] [.ss]] mô t ngày, gi m i c n thi t t, trong ó:
MM: hai s ch tháng,
DD: hai s ch ngày trong tháng,
hh: hai s ch gi trong ngày,
mm: hai s ch phút,
CC: hai s ch th k ,
YY: hai s ch năm trong th k .
Các dòng ngay dư i ây trình bày m t s ví d s d ng l nh date, m i ví d ư c cho
tương ng v i m t c p hai dòng, trong ó dòng trên mô t l nh ư c gõ còn dòng dư i là
thông báo c a Linux.
# date
Wed Jan 3 23:58:50 ICT 2001
# date -d='01/01/2000'
Sat Jan 1 00:00:00 ICT 2000
# date -iso-8601='seconds'
2000-12-01T00:36:41-0500
# date -d='01/01/2001'
Mon Jan 1 00:00:00 ICT 2001
# date 010323502001.50
Wed Jan 3 23:50:50 ICT 2001
# date +%a%A
Wed Wednesday
# date +%a%A%b%B
Wed Wednesday Jan January
# date +%D%%%j
01/05/01%005
2.4.2. L nh xem l ch
L nh cal cho phép xem l ch trên h th ng v i cú pháp như sau:
cal [tùy-ch n] [<tháng> [<năm>]]

3
4
n u không có tham s , l ch c a tháng hi n th i s ư c hi n th .
Các tuỳ-ch n là:
-m : ch n ngày Th hai là ngày u tiên trong tu n (m c nh là ngày Ch nh t).
-j : hi n th s ngày trong tháng dư i d ng s ngày trong năm (ví d : ngày 1/11/2000 s ư c
hi n th dư i d ng là ngày th 306 trong năm 2000, s ngày b t u ư c tính t ngày 1/1).
-y : hi n th l ch c a năm hi n th i.
Ví d :
# cal 1 2001
January 2001
Su Mo Tu We Th Fr Sa
1 2 3 4 5 6
7 8 9 10 11 12 13
14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27
28 29 30 31
Khi nh p dòng l nh trên, trên màn hình s hi n th l ch c a tháng 1 năm 2001, m c nh
ch n ngày ch nh t là ngày b t u c a tu n. Dư i ây là ví d hi n th s ngày trong tháng
3 dư i d ng s ngày trong năm 2001.
# cal -j 3 2001
March 2001
Su Mo Tu We Th Fr Sa
60 61 62
63 64 65 66 67 68 69
70 71 72 73 74 75 76
77 78 79 80 81 82 83
84 85 86 87 88 89 90
2.5. Xem thông tin h th ng
L nh uname cho phép xem thông tin h th ng v i cú pháp là:
uname [tùy-ch n]
N u không có tuỳ ch n thì hi n tên h i u hành.
L nh có các tùy ch n là:
-a, --all : hi n t t c các thông tin.
-m, --machine : ki u ki n trúc c a b x lý (i386, i486, i586, i686...).
-n, --nodename : hi n tên c a máy.
-r, --release : hi n nhân c a h i u hành.
-s, --sysname : hi n tên h i u hành.
-p, --processor : hi n ki u b x lý c a máy ch .
Ví d , n u gõ l nh
# uname -a

3
5
thì màn hình s hi n ra như sau:
Linux linuxsrv.linuxvn.net 2.2.14-5.0 #1 Tue Mar 7 21:07:39 EST 2000 i686 unknown
#
Thông tin hi n ra có t t c 6 trư ng là:
Tên h i u hành: Linux
Tên máy: linuxsrv.linuxvn.net
Tên nhân c a h i u hành: 2.2.14-5.0
Ngày s n xu t: #1 Tue Mar 7 21:07:39 EST 2000
Ki u ki n trúc b x lý: i686
Ki u b x lý c a máy ch : unknown
Ví d n u gõ l nh:
# uname -spr
thì màn hình s hi n ra như sau:
Linux 2.2.14-5.0 unknown
là tên h i u hành, tên nhân và ki u b x lý c a máy ch .
Lưu ý:
Chúng ta làm rõ thêm n i dung lưu ý trong m c 1.3.1 v tham s khóa k t
h p: Trong ví d trên ây khi vi t tham s -spr là yêu c u th c hi n l nh usame
v i nghĩa k t h p tình hu ng theo c ba tham s khóa -s, -p, -r. Chú ý r ng, không
th vi t -s -p -r thay cho -spr ư c. Như ã lưu ý m c 1.3.1 trong nhi u l nh c a
Linux cho phép vi t k t h p các tham s khóa theo cách th c như trên mi n là các
tham s ó không xung kh c v i nhau.
2.6. Thay i n i dung d u nh c shell
Trong Linux có hai lo i d u nh c: d u nh c c p m t (d u nh c shell) xu t hi n khi nh p
l nh và d u nh c c p hai (d u nh c nh p li u) xu t hi n khi l nh c n có d li u ư c nh p
t bàn phím và tương ng v i hai bi n nh c tên là PS1 và PS2.
PS1 là bi n h th ng tương ng v i d u nh c c p 1: Giá tr c a PS1 chính là n i dung hi n
th c a d u nh c shell. nh n bi t thông tin h th ng hi n t i, m t nhu c u t ra là c n
thay i giá tr c a các bi n h th ng PS1 và PS2.
Linux cho phép thay i giá tr c a bi n h th ng PS1 b ng l nh gán tr m i cho nó. L nh
này có d ng:
# PS1='<dãy kí t >'
Năm (5) kí t u tiên c a l nh gán trên ây (PS1=') ph i ư c vi t liên ti p nhau. Dãy
kí t n m gi a c p hai d u nháy ơn (có th s d ng c p hai d u kép ") và không ư c
phép ch a d u nháy. Dãy kí t này bao g m các c p kí t i u khi n và các kí t khác, cho
phép có th có d u cách. C p kí t i u khi n g m hai kí t , kí t u tiên là d u s xuôi ""
còn kí t th hai nh n m t trong các trư ng h p li t kê trong b ng dư i ây. B ng dư i ây
gi i thi u m t s c p ký t i u khi n có th ư c s d ng khi mu n thay i d u nh c
l nh:
C p ký t i u khi n Ý nghĩa

3
6
! Hi n th th t c a l nh trong l ch s
# Hi n th th t c a l nh
$ Hi n th d u ô-la ($). i v i siêu ngư i dùng
(super user), thì hi n th d u s hi u (#)
Hi n th d u s ()
d Hi n th ngày hi n t i
h Hi n th tên máy (hostname)
n Ký hi u xu ng dòng
s Hi n th tên h shell
t Hi n th gi hi n t i
u Hi n th tên ngư i dùng
W Hi n th tên th c s c a thư m c hi n th i (ví d thư
m c hi n th i là /mnt/hda1 thì tên th c s c a nó là
/hda1)
w Hi n th tên y c a thư m c hi n th i (ví d
/mnt/hda1)
Ví d , hi n th i d u nh c shell có d ng:
root[may1 /hda1]#
Sau khi gõ l nh
root@may1 /hda1]# PS1='[h@u w : d]$'
thì d u nh c shell ư c thay i là:
[may1@root /mnt/hda1 : Fri Oct 27 ]#
ngoài vi c i th t gi a tên ngư i dùng và máy còn cho chúng ta bi t thêm v ngày h
th ng qu n lý và tên y c a thư m c hi n th i.
Linux cung c p cách th c hoàn toàn tương t như i v i bi n PS1 thay i giá tr bi n
h th ng PS2 tương ng v i d u nh c c p hai.
2.7. L nh g i ngôn ng tính toán s h c
Linux cung c p m t ngôn ng tính toán v i chính xác tùy ý thông qua l nh bc. Khi
yêu c u l nh này, ngư i dùng ư c cung c p m t ngôn ng tính toán (và cho phép l p trình
tính toán có d ng ngôn ng l p trình C) ho t ng theo thông d ch. Trong ngôn ng l p
trình ư c cung c p (t m th i g i là ngôn ng bc), t n t i r t nhi u công c h tr tính toán
và l p trình tính toán: ki u phép toán s h c phong phú, phép toán so sánh, m t s hàm
chu n, bi n chu n, c u trúc i u khi n, cách th c nh nghĩa hàm, cách th c thay i
chính xác, t l i chú thích ... Ch c n s d ng m t ph n nh tác ng c a l nh bc, chúng
ta ã có m t "máy tính s b m tay" hi u qu .
Cú pháp l nh bc:
bc [tùy-ch n] [file...]
v i các tuỳ ch n sau ây:
-l, --mathlib : th c hi n phép tính theo chu n thư vi n toán h c (ví d :
5/5=1.00000000000000000000).
-w, --warn : khi th c hi n phép tính không tuân theo chu n POSIX (POSIX là m t chu n
trong Linux) thì m t c nh báo xu t hi n.

3
7
-s, --standard : th c hi n phép tính chính xác theo chu n c a ngôn ng POSIX bc.
-q, --quiet : không hi n ra l i gi i thi u v ph n m m GNU khi dùng bc.
Tham s file là tên file ch a chương trình vi t trên ngôn ng bc, khi l nh bc th c hi n
s t ng ch y các file chương trình này (N u có nhi u tham s thì có nghĩa s ch y nhi u
chương trình liên ti p nhau).
Dư i ây là m t ví d s d ng l nh bc d ng ơn gi n nh t.
Khi gõ l nh t i d u nh c:
# bc -l
màn hình xu t hi n l i gi i thi u v GNU khi dùng bc và ngôn ng bc ư c kích ho t
ph c v ngư i dùng.
bc 1.05
Copyright 1991, 1992, 1993, 1994, 1997, 1998 Free Software Foundation, Inc.
This is free software with ABSOLUTELY NO WARRANTY.
For details type `warranty'.
5^3
125
12+12+78*7-62/4
554.50000000000000000000
a=4
a^a
256
a*78
312
b=45
a*b
180
a/b
.08888888888888888888
a%b
.00000000000000000040
ây * là phép nhân, ^ là phép tính lu th a, / là phép chia l y thương, % là chia l y ph n
dư.
Lưu ý:
Ngôn ng l p trình tính toán bc là m t ngôn ng r t m nh có n i dung h t
s c phong phú cho nên trong khuôn kh c a tài li u này không th mô t h t các n i
dung c a ngôn ng ó ư c. Chúng ta c n s d ng l nh man bc nh n ư c
thông tin y v l nh bc và ngôn ng tính toán bc.
ây trình bày sơ b m t s y u t cơ b n nh t c a ngôn ng ó (bt là vi t
t t c a bi u th c, b là vi t t t c a bi n):
Các phép tính: - bt: l y i; ++ b, --b, b ++, b --: phép toán tăng, gi m b; các
phép toán hai ngôi c ng +, tr -, nhân *, chia /, l y ph n dư %, lũy th a nguyên

3
8
b c ^; gán =; gán sau khi thao tác <thao tác>=; các phép toán so sánh <, <=, >,
>=, b ng ==, khác != ...
Phép so sánh cho 1 n u úng, cho 0 n u sai.
B n bi n chu n là scale s lư ng ch s ph n th p phân; last giá tr tính toán
cu i cùng; ibase cơ s h m i v i input và obase là cơ s h m v i output
(ng m nh hai bi n này có giá tr 10).
Các hàm chu n sin s (bt); cosin c (bt); arctg a (bt); lôgarit t nhiên l (bt); mũ cơ
s t nhiên e (bt); hàm Bessel b c nguyên n c a bt là j (n, bt).

3
9
CHƯƠNG 3. H TH NG FILE
3.1 T ng quan v h th ng file
3.1.1. M t s khái ni m
Ngư i dùng ã t ng làm vi c v i h i u hành DOS/Windows thì r t quen bi t v i các
khái ni m: file (t p tin), thư m c, thư m c hi n th i ... m b o tính h th ng và thu n
ti n cho ngư i dùng chưa t ng làm vi c thành th o v i m t h i u hành nào khác, chương
này v n gi i thi u v các khái ni m này m t cách sơ b .
M t i tư ng i n hình trong các h i u hành ó là file. File là m t t p h p d li u có
t ch c ư c h i u hành qu n lý theo yêu c u c a ngư i dùng. Cách t ch c d li u trong
file thu c v ch c a nó là ngư i ã t o ra file. File có th là m t văn b n (trư ng h p c
bi t là chương trình ngu n trên C, PASCAL, shell script ...), m t chương trình ngôn ng
máy, m t t p h p d li u ... H i u hành t ch c vi c lưu tr n i dung file trên các thi t b
nh lâu dài (ch ng h n ĩa t ) và m b o các thao tác lên file. Chính vì có h i u hành
m b o các ch c năng liên quan n file nên ngư i dùng không c n bi t file c a mình lưu
vùng nào trên ĩa t , b ng cách nào c/ghi lên các vùng c a ĩa t mà v n th c hi n
ư c yêu c u tìm ki m, x lý lên các file.
H i u hành qu n lý file theo tên g i c a file (tên file) và m t s thu c tính liên quan
n file. Trư c khi gi i thi u m t s n i dung liên quan n tên file và tên thư m c, chúng
ta gi i thi u sơ b v khái ni m thư m c.
làm vi c ư c v i các file, h i u hành không ch qu n lý n i dung file mà còn
ph i qu n lý các thông tin liên quan n các file. Thư m c (directory) là i tư ng ư c
dùng ch a thông tin v các file, hay nói theo m t cách khác, thư m c ch a các file. Các
thư m c cũng ư c h i u hành qu n lý trên v t d n ngoài và vì v y, theo nghĩa này, thư
m c cũng ư c coi là file song trong m t s trư ng h p phân bi t v i "file" thư m c,
chúng ta dùng thu t ng file thông thư ng. Khác v i file thông thư ng, h i u hành l i
quan tâm n n i dung c a thư m c.
M t s n i dung sau ây liên quan n tên file (bao g m c tên thư m c):
Tên file trong Linux có th dài t i 256 ký t , bao g m các ch cái, ch s , d u
g ch n i, g ch chân, d u ch m. Tên thư m c/file trong Linux có th có nhi u hơn m t
d u ch m, ví d : This_is.a.VERY_long.filename. N u trong tên file có d u ch m
"." thì xâu con c a tên file t d u ch m cu i cùng ư c g i là ph n m r ng c a tên
file (ho c file). Ví d , tên file trên ây có ph n m r ng là .filename. Chú ý r ng khái
ni m ph n m r ng ây không mang ý nghĩa như m t s h i u hành khác (ch ng
h n như MS-DOS).
Lưu ý:
Chúng ta nên lưu ý r ng, không ph i ký t nào cũng có nghĩa. N u có hai
file ch khác nhau ký t cu i cùng, thì i v i Linux, ó là hai file có th trùng tên.
B i l , Linux ch l y 32 hay 64 ký t u tiên trong tên file mà thôi (tùy theo phiên
b n Linux), ph n tên file còn l i dành cho ch c a file, Linux theo dõi thông tin,
nhưng thư ng không xem các ký t ng sau ký t th 33 hay 65 là quan tr ng i
v i nó.
Xin nh c l i lưu ý v phân bi t ch hoa và ch thư ng i v i tên thư m c/file,
ví d hai file FILENAME.tar.gz và filename.tar.gz là hai file khác nhau.

4
0
N u trong tên thư m c/file có ch a kho ng tr ng, s ph i t tên thư m c/file
vào trong c p d u nháy kép s d ng thư m c/file ó. Ví d , t o thư m c có tên là
“My document” ch ng h n, hãy ánh dòng l nh sau:
# mkdir "My document"
M t s ký t sau không ư c s d ng trong tên thư m c/file: !, *, $, &, # ...
Khi s d ng chương trình mc (Midnight Commander), vi c hi n th tên file s
b sung m t kí t theo nghĩa: d u "*" cho file kh thi trong Linux, d u "~" cho file sao
lưu, d u "." cho file n, d u "@" cho file liên k t...
T p h p t t c các file có trong h i u hành ư c g i là h th ng file là m t h th ng
th ng nh t. B i chính t cách th c s d ng thư m c, h th ng file ư c t ch c lôgic theo
d ng hình cây: H th ng file ư c xu t phát t m t thư m c g c ( ư c kí hi u là "/") và
cho phép t o ra thư m c con trong m t thư m c b t kỳ. Thông thư ng, khi kh i t o Linux
ã có ngay h th ng file c a nó. Hình 3.1. cho minh h a m t ph n trong cây lôgic c a h
th ng file.
ch m t file hay m t thư m c, chúng ta c n ưa ra m t ư ng d n, ví d ư ng
d n xác nh file Xclients trong hình 3.1. chúng ta vi t như sau:
/etc/X11/xinit/Xclients
ư ng d n này cho bi t Xclients n m trong xinit, xinit n m trong X11, X11
n m trong etc và etc n m trong g c /.
/
root bin etc usr home dev
peng office52 sh date who X11 src bin user1 user2 tty00 tty01
xinit
Xclients Xmodmap
Hình 3.1. M t ph n c u trúc lôgic d ng cây c a h th ng File

4
1
Tên file thư ng là tham s th c s khi gõ l nh và công vi c gõ l nh tr nên r t n ng n
i v i ngư i dùng n u như trong l nh ph i gõ m t ư ng d n dài theo d ng trên ( ư c
bi t v i tên g i là ư ng d n tuy t i). Vì v y, Linux (cũng như nhi u h i u hành khác)
s d ng khái ni m thư m c hi n th i c a m i ngư i dùng làm vi c trong h th ng. Thư
m c hi n th i là m t thư m c trong h th ng file mà hi n th i "ngư i dùng ang ó".
Qua thư m c hi n th i, Linux cho phép ngư i dùng ch m t file trong l nh ng n g n
hơn nhi u. Ví d , n u thư m c hi n th i là thư m c xinit thì ch file ã nói, ngư i dùng
ch c n vi t Xclients ho c ./Xclients trong ó kí hi u "." ch thư m c hi n th i.
ư ng d n ư c xác nh qua thư m c hi n th i ư c g i là ư ng d n tương i.
Khi m t ngư i dùng ăng nh p vào h th ng, Linux luôn chuy n ngư i dùng vào thư
m c riêng, và t i th i i m ó thư m c riêng là thư m c hi n th i c a ngư i dùng. Thư
m c riêng c a siêu ngư i dùng là /root, thư m c riêng c a ngư i dùng có tên là user1 là
/home/user1 ... Linux cho phép dùng l nh cd chuy n sang thư m c khác (l y thư
m c khác làm thư m c hi n th i). Hai d u ch m ".." ư c dùng ch thư m c ngay trên
thư m c hi n th i (cha c a thư m c hi n th i).
Linux còn cho phép ghép m t h th ng file trên m t thi t b nh ( ĩa m m, vùng ĩa
c ng chưa ư c ưa vào h th ng file) thành m t thư m c con trong h th ng file c a h
th ng b ng l nh mount. Các h th ng file ư c ghép thu c vào các ki u khác nhau.
Hai m c ti p theo (3.1.2 và 3.1.3.) gi i thi u nh ng n i dung sâu hơn v h th ng file
Linux.
3.1.2. Sơ b ki n trúc n i t i c a h th ng file
Trên ĩa t , h th ng file ư c coi là dãy tu n t các kh i lôgic m i kh i ch a ho c
512B ho c 1024B ho c b i c a 512B là c nh trong m t h th ng file. Trong h th ng
file, các kh i d li u ư c a ch hóa b ng cách ánh ch s liên ti p, m i a ch ư c
ch a trong 4 byte (32 bit).
C u trúc n i t i c a h th ng file bao g m 4 thành ph n k ti p nhau: Boot block (dùng
kh i ng h th ng), Siêu kh i (Super block), Danh sách inode và Vùng d li u.
Dư i ây, chúng ta xem xét sơ lư c n i dung các thành ph n c u trúc n i t i m t h
th ng file.
Siêu kh i
Siêu kh i ch a nhi u thông tin liên quan n tr ng thái c a h th ng file. Trong siêu
kh i có các trư ng sau ây:
Kích thư c c a danh sách inode (khái ni m inode s ư c gi i thích trong
m c sau): nh kích c vùng không gian trên H th ng file qu n lý các inode.
Kích thư c c a h th ng file.
Hai kích thư c trên ây tính theo ơn v dung lư ng b nh ngoài,
M t danh sách ch s các kh i r i (thư ng tr c trên siêu kh i) trong h
th ng file.

4
2
Ch s các kh i r i thư ng tr c trên siêu kh i ư c dùng áp ng nhu c u phân ph i
m i. Chú ý r ng, danh sách ch s các kh i r i có trên siêu kh i ch là m t b ph n c a t p
t t c các kh i r i có trên h th ng file.
Ch s c a kh i r i ti p theo trong danh sách các kh i r i.
Ch s kh i r i ti p theo dùng h tr vi c tìm ki m ti p các kh i r i: b t u tìm t
kh i có ch s này tr i. i u ó có nghĩa là m i kh i có ch s không l n hơn ch s này
ho c có trong danh sách các kh i r i thư ng tr c ho c ã ư c c p phát cho m t file nào
ó.
Nhi u thao tác t o file m i, xoá file, thay i n i dung file v.v. c p nh t các thông tin này.
M t danh sách các inode r i (thư ng tr c trên siêu kh i) trong h th ng file.
Danh sách này ch a ch s các inode r i ư c dùng phân ph i ngay ư c cho m t
file m i ư c kh i t o. Thông thư ng, danh sách này ch ch a m t b ph n các inode r i
trên h th ng file.
Ch s inode r i ti p theo trong danh sách các inode r i.
Ch s inode r i ti p theo nh v vi c tìm ki m ti p thêm inode r i: b t u tìm t
inode có ch s này tr i. i u ó có nghĩa là m i inode có ch s không l n hơn ch s
này ho c có trong danh sách các inode r i thư ng tr c ho c ã ư c tương ng v i m t file
nào ó.
Hai tham s trên ây t o thành c p xác nh ư c danh sách các inode r i trên h th ng
file các thao tác t o file m i, xoá file c p nh t thông tin này.
Các trư ng khóa (lock) danh sách các kh i r i và danh sách inode r i: Trong
m t s trư ng h p, ch ng h n khi h th ng ang làm vi c th c s v i ĩa t c p
nh t các danh sách này, h th ng không cho phép c p nh t t i hai danh sách nói
trên.
C ch d n v vi c siêu kh i ã ư c bi n i: nh kỳ th i gian siêu kh i
b nh trong ư c c p nh t l i vào siêu kh i ĩa t và vì v y c n có thông tin v
vi c siêu kh i b nh trong khác v i n i dung b nh ngoài: n u hai b n không
gi ng nhau thì c n ph i bi n i chúng ư c ng nh t.
C ch d n r ng h th ng file ch có th c (c m ghi): Trong m t s trư ng
h p, h th ng ang c p nh t thông tin t b nh ngoài thì ch cho phép c i v i
h th ng file,
S lư ng t ng c ng các kh i r i trong h th ng file,
S lư ng t ng c ng các inode r i trong h th ng file,
Thông tin v thi t b ,
Kích thư c kh i ( ơn v phân ph i d li u) c a h th ng file. Hi n t i kích
thư c ph bi n c a kh i là 1KB.
Trong th i gian máy ho t ng, theo t ng giai o n, nhân s ưa siêu kh i lên ĩa n u
nó ã ư c bi n i phù h p v i d li u trên h th ng file.
M t trong khái ni m c t lõi xu t hi n trong h th ng file ó là inode. Các i tư ng liên
quan n khái ni m này s ư c trình bày trong các m c ti p theo.

4
3
Inode
M i khi m t quá trình kh i t o m t file m i, nhân h th ng s gán cho nó m t inode
chưa s d ng. hi u rõ hơn v inode, chúng ta xem xét sơ lư c m i quan h liên quan
gi a file d li u và vi c lưu tr trên v t d n ngoài i v i Linux.
N i dung c a file ư c ch a trong vùng d li u c a h th ng file và ư c phân chia các
kh i d li u (ch a n i dung file) và hình nh phân b n i dung file có trong m t inode
tương ng. Liên k t n t p h p các kh i d li u này là m t inode, ch thông qua inode m i
có th làm vi c v i d li u t i các kh i d li u: Inode ch a d ng thông tin v t p h p các
kh i d li u n i dung file. Có th quan ni m r ng, t h p g m inode và t p các kh i d li u
như v y là m t file v t lý: inode có thông tin v file v t lý, trong ó có a ch c a các kh i
nh ch a n i dung c a file v t lý. Thu t ng inode là s k t h p c a hai t index v i node
và ư c s d ng ph d ng trong Linux.
Các inode ư c phân bi t nhau theo ch s c a inode: ó chính là s th t c a inode
trong danh sách inode trên h th ng file. Thông thư ng, h th ng dùng 2 bytes lưu tr
ch s c a inode. V i cách lưu tr ch s như th , không có nhi u hơn 65535 inode trong
m t h th ng file.
Như v y, m t file ch có m t inode song m t file l i có m t ho c m t s tên file. Ngư i
dùng tác ng thông qua tên file và tên file l i tham chi u n inode (tên file và ch s
inode là hai trư ng c a m t ph n t c a m t thư m c). M t inode có th tương ng v i m t
ho c nhi u tên file, m i tương ng như v y ư c g i là m t liên k t. Inode ư c lưu tr t i
vùng danh sách các inode.
Trong quá trình làm vi c, Linux dùng m t vùng b nh , ư c g i là b ng inode (trong
m t s trư ng h p, nó còn ư c g i tư ng minh là b ng sao in-core inode) v i ch c năng
tương ng v i vùng danh sách các inode có trong h th ng file, h tr cho quá trình truy
nh p d li u trong h th ng file. N i dung c a m t in-core inode không ch ch a các thông
tin trong inode tương ng mà còn ư c b sung các thông tin m i giúp cho quá trình x lý
inode.
Chúng ta xem xét c u trúc n i t i c a m t inode th y ư c s trình bày n i t i c a
m t file. Inode bao g m các trư ng thông tin sau ây:
Ki u file. Trong Linux phân lo i các ki u file: file thông thư ng (regular),
thư m c, c t kí t , c t kh i và ng d n FIFO (pipes). Linux quy nh trư ng
ki u file có giá tr 0 tương ng ó là inode chưa ư c s d ng.
Quy n truy nh p file. Trong Linux, file là m t tài nguyên chung c a h
th ng vì v y quy n truy nh p file ư c c bi t quan tâm tránh nh ng trư ng h p
truy nh p không h p l . i v i m t inode, có 3 m c quy n truy nh p liên quan n
các i tư ng:
m c ch c a file ( i tư ng này ư c ký hi u là u: t ch user),
m c nhóm ngư i dùng c a ch nhân c a file ( i tư ng này ư c ký hi u
là g: t ch group),
m c ngư i dùng khác ( i tư ng này ư c ký hi u là a: t ch all).
Quy n truy nh p là c, ghi, th c hi n ho c m t t h p nào ó t nhóm g m 3 quy n
trên. Chú ý r ng, quy n th c hi n i v i m t thư m c tương ng v i vi c cho phép tìm
m t tên file có trong thư m c ó.
S lư ng liên k t i v i inode: ây chính là s lư ng các tên file trên các
thư m c ư c liên k t v i inode này,

4
4
nh danh ch nhân c a inode,
nh danh nhóm ch nhân: xác nh tên nhóm ngư i dùng mà ch file là
m t thành viên c a nhóm này,
dài c a file tính theo byte,
Th i gian truy nh p file:
th i gian file ư c s a i mu n nh t,
th i gian file ư c truy nh p mu n nh t,
th i gian file ư c kh i t o,
• B ng a ch ch a các a ch kh i nh ch a n i dung file. B ng này có 13 ph n
t a ch , trong ó có 10 ph n t tr c ti p, 1 ph n t gián ti p b c 1, 1 ph n t
gián ti p b c 2 và m t ph n t gián ti p b c 3 (chi ti t có trong ph n sau).
N i dung c a file thay i khi có thao tác ghi lên nó; n i dung c a m t inode thay i
khi n i dung c a file thay i ho c thay i ch ho c thay i quy n ho c thay i s liên
k t.
Ví d v n i dung m t inode như sau:
type regular
perms rwxr-xr-x
links 2
owner 41CT
group 41CNTT
size 5703 bytes
accessed Sep 14 1999 7:30 AM
modified Sep 10 1999 1:30 PM
inode Aug 1 1995 10:15 AM
Các ph n t a ch d li u
B n sao in-core inode còn b sung thêm trư ng tr ng thái c a in-core inode.
• Trư ng tr ng thái c a in-core inode có các thông tin sau:
inode ã b khoá,
m t quá trình ang ch i khi inode tháo khóa,
in-core inode khác v i inode do s thay i d li u trong inode,
in-core inode khác v i inode do s thay i d li u trong file,
s lư ng các tên file n i v i file ang ư c m ,
s hi u thi t b lôgic c a h th ng file ch a file nói trên
ch s inode: dùng liên k t v i inode trên ĩa,
các móc n i t i các in-core inode khác. Trong b nh trong, các in-core
inode ư c liên k t theo m t hàng băm và m t danh sách t do. Trong
danh sách hàng băm các in-core inode hòa h p theo s hi u thi t b lôgic
và s hi u inode.
Trong quá trình h th ng làm vi c, n y sinh khái ni m inode tích c c n u như có m t
quá trình ang làm vi c v i inode ó (như m file).
M t inode thu c vào danh sách các inode r i khi không có file v t lý nào tương ng v i
inode ó.

4
5
B ng ch a a ch kh i d li u c a File trong UNIX
B ng ch a a ch kh i d li u c a file g m 13 ph n t v i 10 ph n t tr c ti p và 3
ph n t gián ti p: M i ph n t có dài 4 bytes, ch a m t s hi u c a m t kh i nh trên
ĩa. M i ph n t tr c ti p tr t i 1 kh i d li u th c s ch a n i dung file. Ph n t gián ti p
b c 1 (single indirect) tr t i 1 kh i nh ngoài. Khác v i ph n t tr c ti p, kh i nh ngoài
này không dùng ch a d li u c a file mà l i ch a danh sách ch s các kh i nh ngoài
và chính các kh i nh ngoài này m i th c s ch a n i dung file. Như v y, n u kh i có
dài 1KB và m t ch s kh i ngoài có dài 4 bytes thì a ch gián ti p cho phép nh v
không gian trên ĩa lưu tr d li u c a file t i 256KB (Không gian b nh ngoài trong
vùng d li u ph i dùng t i là 257KB). Tương t i v i các ph n t gián ti p m c cao hơn.
Cơ ch qu n lý a ch file như trên cho th y có s phân bi t gi a file nh v i file l n.
File nh có dài bé hơn và theo cách t ch c như trên, phương pháp truy nh p s cho
phép t c nhanh hơn, ơn gi n hơn do ch ph i làm vi c v i các ph n t tr c ti p. Khi x
lý, thu t toán c File ti n hành theo các cách khác nhau i v i các ph n t tr c ti p và
gián ti p.
Cơ ch t ch c lưu tr n i dung Fle như ã trình bày cho phép dài file có th lên t i
(224+216 + 28+10) kh i.
Vùng d li u bao g m các kh i d li u, m i kh i d li u ư c ánh ch s phân
bi t. Kh i trên vùng d li u ư c dùng ch a n i dung các file, n i dung các thư m c và
n i dung các kh i nh v a ch c a các file. Chú ý r ng, ch s c a kh i d li u ư c
ch a trong 32 bit và thông tin này xác nh dung lư ng l n nh t c a h th ng file.
3.1.3. M t s thu t toán làm vi c v i inode
H th ng l i g i h th ng file
Khi làm vi c v i file thư ng thông qua l i g i h th ng. M t s l i g i h th ng thư ng
g p như m file open, óng file close, c n i dung file read, ghi n i dung file write v.v.
B ng dư i ây th ng kê các l i g i h th ng làm vi c v i h th ng file và phân lo i
theo ch c năng c a m i l i g i h th ng (m t l i g i có th ư c nh c t i m t s l n):
Th i i m
s d ng file
S d ng namei gán inode thu c
tính file
Vào-ra
file
C u trúc h
th ng file
Qu n
lý cây
open
creat
dup
pipe
close
open
creat
chdir
chroot
chown
chmod
stat
link
unlink
mknod
mount
umount
creat
mknod
link
unlink
chown
chmod
stat
read
write
cseek
mont
umount
chdir
chown
Thu t toán h th ng file m c th p
Namei
iget iput Ialloc ifree alloc free bmap
Thu t toán nh v buffer
getblk brelse Bread breada bwrite
Hình 3.2. T ng th v l i g i h th ng File

4
6
Chúng ta xem xét m t s thu t toán làm vi c v i inode.
Thu t toán truy nh p t i inode (iget)
Nhi u tình hu ng òi h i thu t toán iget, ch ng h n như, m t quá trình m m t file m i
ho c t o m t file m i v.v.. Thu t toán iget c p phát m t b n in-core inode i v i m t s
hi u inode. Tuy nhiên, trong trư ng h p chưa có b n sao in-core inode thì d có n i dung
c a nó c n ph i c ư c n i dung c a inode ó và c n nh v kh i d li u ch a inode ã
cho. Công th c liên quan n kh i ĩa t ch a inode có th c vào b nh trong như
sau:
Ch s kh i ch a inode = (s hi u inode - 1) / (s lư ng inode trong m t kh i nh )
+ ch s kh i nh u tiên ch a danh sách inode trên ĩa.
Sau khi ã c kh i ĩa ch a inode vào b nh trong, xác nh chính xác v trí c a
inode, chúng ta có công th c sau:
Byte v trí u tiên = ((s hi u inode - 1) mod (s lư ng inode trong m t kh i
nh ))* dài m t inode
Ví d , n u như m i inode ĩa chi m 64 bytes, m i kh i ĩa ch a 8 inode ĩa thì inode
s 8 s b t u t byte th 448 trên kh i ĩa u tiên trong vùng danh sách các inode.
ý r ng, khi làm vi c v i m t h th ng file thì super block c a nó luôn có m t trong b
nh trong h th ng có nh ng thông tin làm vi c. Chú ý r ng, trong super block có m t
danh sách các inode r i (trên nó) và m t danh sách các kh i r i.
Thu t toán iget nh n m t inode cho nó tích c c và i u ó tùy thu c vào m t s tình
hu ng sau ây:
- N u inode không t n t i trong vùng m mà l i không thu c danh sách các
inode r i trên super block thì h th ng ph i thông báo m t l i ã ư c g p.
L i này x y ra do yêu c u m t inode không còn vùng m làm vi c v i file
n a (tương ng v i trư ng h p trong MS-DOS thông báo: too many files
opened),
- inode ã có trong vùng m các inode trên h th ng file ( ã có in-core inode).
Trong trư ng h p này x lý theo hai bư c:
+ inode tương ng ã b khóa b i m t quá trình khác: lúc ó ph i i cho
n khi quá trình trư c ây không khóa inode n a. Sau khi ư c tháo
khóa inode có th tr thành tích c c ho c r i,
+ N u inode danh sách các inode r i thì lo i b nó kh i danh sách này
b ng cách t inode sang tích c c.
- inode không t n t i trên vùng m tuy nhiên danh sách các inode r i khác
r ng. Khi danh sách các inode này khác r ng, có nghĩa là có nh ng inode
không có giá tr : lo i b nó và t inode m i vào thay th .
Thu t toán iput lo i b inode
Thu t toán iput có ch c năng i ng u v i thu t toán iget: c n tháo b t s xu t hi n c a
m t inode, ch ng h n khi chương trình th c hi n thao tác óng file.
Khác v i trư ng h p thu t toán iget, thu t toán iput không n y sinh tình hu ng sai sót.
Trong thu t toán này, khi m t quá trình không làm vi c v i m t file ư c liên k t v i
m t inode n a thì m t s tình hu ng x y ra:
- H th ng gi m s lư ng file tích c c i 1,
- N u s lư ng file tích c c là 0 thì:

4
7
+ N u ó là l nh xoá file thì trư c ó h th ng ã th c hi n thao tác gi m s
liên k t v i inode i 1 và vì v y có th s lư ng liên k t tr thành 0, có
nghĩa là s t n t i c a file v t lý không còn. Khi ó, chúng ta th c hi n
vi c xoá th c s file nói trên b ng m t s thao tác: gi i phóng các kh i d
li u, t ki u file c a inode là 0 và gi i phóng inode.
+ khi s liên k t >0 thi c n c p nh t s thay i c a inode lên ĩa t .
- Trong trư ng h p s lư ng file tích c c v n dương thì không th c hi n thao tác
gì.
Chú ý là trong thu t toán này có s d ng thu t toán ifree.
Thu t toán ialloc gán inode cho m t file m i
Khi m t file m i ư c xu t hi n, ch ng h n kh i t o file creat, ph i cung c p m t inode
cho file và thu t toán ialloc áp ng òi h i trên.
Ho t ng c a thu t toán ialloc ư c gi i thích như sau:
- ki m tra danh sách inode r i trên super block, x y ra m t trong hai trư ng h p
ho c danh sách r ng ho c không r ng,
- N u danh sách không r ng thì l y m t inode ti p theo cho file, kh i t o các
giá tr ban u c a inode ó và gi m s inode r i trên super trên super block.
- N u danh sách các inode r i trên super block là r ng: tìm ki m trên h th ng
file nh ng inode r i t i vào danh sách các inode r i trên super block. N u
danh sách ó y ho c không tìm th y ư c n a thì gán m t inode cho file.
N u danh sách inode r i trên super block là r ng và không tìm th y inode r i
trên ĩa thì s có thông báo l i.
Trên danh sách các inode r i, nhân lưu gi m t inode ư c g i là inode nh , chính là
inode cu i cùng ư c tìm th y sau này thu n l i cho tìm ki m.
Thu t toán ifree t i m t inode r i trên ĩa vào danh sách các inode r i trên super
block
Thu t toán namei tìm ch s m t inode theo tên file
Thu t toán namei là m t thu t toán ph d ng, nhi u thu t toán làm vi c v i file ph i s
d ng namei. T tên m t ư ng d n file/thư m c, thu t toán namei cho inode tương ng.
Thu t toán c p phát d li u trên ĩa
Khi nhân mu n c p phát m t kh i d li u, nó s c p phát kh i r i ti p theo ã ư c ghi
nh n trong super block. Khi m t kh i d li u ã ư c c p cho m t file thì nó ch ư c c p
phát l i khi nó tr thành r i. N u không còn kh i r ng nào trên h th ng file mà l i có nhu
c u cung c p kh i thì nhân s thông báo l i.
3.1.4. H tr nhi u h th ng File
Các phiên b n u tiên c a Linux ch h tr m t h th ng file duy nh t ó là h th ng file
minix. Sau ó, v i s m r ng nhân, c ng ng Linux ã thêm vào nó r t nhi u ki u h
th ng file khác nhau và Linux tr thành m t h i u hành h tr r t nhi u h th ng file.
Dư i ây là m t s h th ng file thông d ng trong các h i u hành khác nhau ư c Linux
h tr .

4
8
♦ H th ng file ADFS: ADFS vi t t t c a Acorn Disc Filing System là h th ng file
chu n trên h i u hành RiscOS. V i s h tr này, Linux có th truy c p vào các phân
vùng ĩa nh d ng theo h th ng file ADFS.
♦ H th ng file AFFS: AFFS (The Amiga Fast File System) là m t h th ng file ph bi n
c a h i u hành AmigaOS phiên b n 1.3 ch y trên các máy Amiga.
♦ H th ng file CODA: CODA là m t h th ng file m ng cho phép ngư i dùng có th k t
gán các h th ng file t xa và truy c p chúng như các h th ng file c c b (local).
♦ H th ng file DEVPTS: H th ng file cho Unix98 PTYs.
♦ H th ng file EFS: ây là m t d ng h th ng file s d ng cho CDROM.
♦ H th ng file EXT2: H th ng file EXT2 (The second extended filesystem) là h th ng
ư c dùng ch y u trên các phiên b n c a h i u hành Linux. Chúng ta s tr l i ngiên
c u h th ng file này trong các ph n sau.
♦ H th ng file HFS: ây là h th ng file ch y trên các máy Apple Macintosh.
♦ H th ng file HPFS: HPFS là h th ng file ư c s d ng trong h i u hành OS/2.
Linux h tr h th ng file này m c ch c (read only).
♦ H th ng file ISOFS: ây là h th ng file ư c s d ng cho các ĩa CD. H th ng
thông d ng nh t cho các ĩa CD hi n nay là ISO 9660. V i s h tr này, h th ng
Linux có th truy c p d li u trên các ĩa CD.
♦ H th ng file MINIX: MINIX là h th ng file u tiên mà Linux h tr . H th ng file
này ư c s d ng trong h i u hành Minix và m t s h th ng Linux cũ.
♦ H th ng file MSDOS: V i s h tr này, h th ng Linux có th truy c p ư c các
phân vùng c a h i u hành MSDOS. Linux cũng có th s d ng ki u MSDOS truy
c p các phân vùng c a Window 95/98 tuy nhiên khi ó, các ưu i m c a h i u hành
Window s không còn giá tr ví d như tên file ch t i a 13 ký t (k c m r ng).
♦ H th ng file NFS: NFS (Network File System) là m t h th ng file trên m ng h tr
vi c truy c p d li u t xa gi ng như h th ng file CODA. V i NFS, các máy ch y
Linux có th chia s các phân vùng ĩa trên m ng s d ng như là các phân vùng c c
b c a chính máy mình.
♦ H th ng file NTFS: V i s h tr này, h th ng Linux có th truy c p vào các phân
vùng c a h i u hành Microsoft Window NT.
♦ H th ng file PROC: ây là m t h th ng file c bi t ư c Linux h tr . H th ng file
PROC không chi m m t phân vùng nào c a h th ng và cũng không qu n lý các d
li u lưu tr trên ĩa. PROC hi n th n i dung c a chính nhân h th ng. Các file trong h
th ng file PROC lưu tr các thông tin v tr ng thái hi n hành c a nhân. Thông tin v
m i m t ti n trình ang th c hi n trong h th ng ư c lưu trong m t thư m c mang tên
ng v i ch s process ID c a ti n trình ó. Ngư i dùng có th s d ng h th ng file
PROC l y các thông tin v nhân cũng như s a i m t s giá tr c a nhân thông qua
s a i n i dung c a các file trong h th ng file này. Tuy nhiên, vi c s a i tr c ti p
như trên tương i nguy hi m, d gây v h th ng.
♦ H th ng file QNX4: ây là h th ng file ư c s d ng trong h i u hành QNX 4.

4
9
♦ H th ng file ROMFS: ây là các h th ng file ch c (read only) ư c s d ng ch
y u cho vi c kh i t o ĩa o (ramdisk) trong quá trình kh i ng ĩa cài t.
♦ H th ng file SMB: SMB (Server Mesage Block) là m t giao th c c a Windows dùng
chia s file gi a các h i u hành Windows 95/98, Windows NT và OS/2 Lan
Manager. V i s h tr SMB, h i u hành Linux có th chia s cũng như truy c p các
file n m trên các phân vùng c a m t máy ch y các h i u hành k trên. Nói tóm l i,
SMB cũng là m t d ng h tr h th ng file m ng giúp h th ng có th chia s v i các
h th ng s d ng chung giao th c SMB.
♦ H th ng file UMSDOS: H th ng file UMSDOS (Unix-like MSDOS) là h th ng file
ư c m r ng t h th ng file MSDOS theo nh hư ng Unix. H th ng file này có m t
s ưu i m so v i MSDOS như là h tr tên file dài, h tr vi c phân quy n, h tr các
liên k t (link), h tr các file c bi t (device, pipe ...) và... H th ng file này có th
ư c s d ng làm phân vùng g c c a h th ng Linux.
♦ H th ng file VFAT: VFAT chính là h th ng file m r ng c a h th ng FAT. H
th ng file này ư c s d ng trong các h i u hành Windows 95/98.
Như v y, ngoài kh năng h tr nhi u lo i thi t b , Linux còn có kh năng h tr nhi u ki u
h th ng file. B ng cách h tr nhi u ki u h th ng file, Linux có th truy c p và x lý các
file c a nhi u h i u hành khác nhau. M c dù có kh năng truy c p nhi u h th ng file
khác nhau, h th ng file c a Linux v n ph i m b o cung c p cho ngư i dùng m t giao
di n nh t quán i v i các file, b o v các file trên các h th ng khác nhau, t i ưu các thao
tác truy c p vào thi t b ... th c hi n ư c i u này, Linux s d ng m t h th ng file c
bi t g i là h th ng file o VFS (Virtual File System).

5
0
H th ng file o VFS ư c thi t k cung c p m t giao di n th ng nh t v các file ư c
lưu tr trên các thi t b . Hình 3.3 mô t m i quan h gi a VFS v i các h th ng file th c và
các thi t b lưu tr .
VFS có trách nhi m cung c p cho chương trình ngư i dùng m t giao di n nh t quán v h
th ng file thông qua các l nh g i h th ng (system call). M i khi có m t yêu c u truy c p
file, VFS s d a vào các h th ng file th c tìm ki m file yêu c u trên các thi t b v t lý.
V i m i file tìm ư c, nó th c hi n thao tác m file ó và cho tương ng file v i m t c u
trúc d li u g i là i-node. VFS cung c p r t nhi u l nh g i thao tác v i h th ng file
nhưng ch y u thu c vào các lo i sau:
♦ Các thao tác liên quan t i h th ng file.
♦ Các thao tác liên quan t i i-node.
♦ Các thao tác v i file ang m .
♦ Các thao tác v i vùng m d li u.
3.1.5. Liên k t tư ng trưng (l nh ln)
Trong Linux có hai ki u liên k t ó là liên k t tư ng trưng (liên k t m m) và liên k t
c ng.
Programatic file system interface
System call interface
Virtual File System
Buffer cache
Ext2 Minix Msdos Vfat
Device driver
Physical hardware
Inode cache
Directory
cache
Hình 3.3. H th ng file o
VFS

5
1
"Liên k t c ng" là m t cách g i khác i v i m t file ang t n t i (không có s phân
bi t gi a file g c và file liên k t). Theo cách nói k thu t, chúng cùng chia s m t inode và
inode này ch a ng t t c các thông tin v file. Không th t o m t liên k t c ng t i m t
thư m c.
"Liên k t tư ng trưng" là m t ki u file c bi t, trong ó, m t file liên k t th c s tham
chi u theo tên n m t file khác. Có th hi u ki u file này như là m t con tr ch d n t i
m t file ho c m t thư m c, và ư c s d ng thay th cho file ho c thư m c ư c tr t i.
H u h t các thao tác (như m , c, ghi ...) ư c th c hi n trên các file liên k t, sau ó, nhân
h th ng s t ng "tham chi u" và th c hi n trên file ích c a liên k t. Tuy nhiên, có m t
s các thao tác như xóa file, file liên k t s b xóa b ch không ph i file ích c a nó.
t o m t liên k t tư ng trưng, hãy s d ng l nh ln v i cú pháp như sau:
ln [tùy-ch n] < ích> [tên-n i]
L nh này s t o m t liên k t n thư m c/file ích v i tên file liên k t là tên-n i. N u
tên-n i không có, m t liên k t v i tên file liên k t gi ng như tên file ích s ư c t o ra
trong thư m c hi n th i.
Các tuỳ ch n c a l nh ln:
-b, --backup[=CONTROL] : t o liên k t quay tr l i cho m i file ích ang t n t i.
-f, --force : xóa b các file ích ang t n t i.
-d, -F, --directory : t o liên k t c ng n các thư m c (tùy ch n này ch dành cho ngư i dùng
có quy n qu n tr h th ng). M t s phiên b n không có tùy ch n này.
-n, --no-dereference : m t file bình thư ng ư c xem là ích liên k t t m t thư m c.
-i, interactive : v n t o liên k t dù file ích ã b xóa b .
-s, --symbolic : t o các liên k t tư ng trưng.
--target-directory=<tên-thư-m c> : xác nh thư m c tên-thư-m c là thư m c có ch a
các liên k t.
-v, --verbose : hi n th tên các file trư c khi t o liên k t.
--help : hi n th trang tr giúp và thoát.
Ví d , mu n t o liên k t n file /usr/doc/g77/DOC v i tên file liên k t là
g77manual.txt, thì gõ l nh như sau:
# ln -s /usr/doc/g77/DOC g77manual.txt
Khi ch y chương trình mc, các file liên k t có tên b t u b i d u " ", và khi v t sáng
di chuy n n file liên k t thì tên file ư c liên k t n s hi n th bên dư i.
3.2 Quy n truy nh p thư m c và file
3.2.1 Quy n truy nh p
M i file và thư m c trong Linux u có m t ch s h u và m t nhóm s h u, cũng như
m t t p h p các quy n truy nh p. Cho phép thay i các quy n truy nh p và quy n s h u
file và thư m c nh m cung c p truy nh p nhi u hơn hay ít hơn.
Thông tin v m t file có d ng sau ( ư c hi n ra theo l nh hi n danh sách file ls -l):

5
2
Trong ó, dãy 10 ký t u tiên mô t ki u file và quy n truy nh p i v i t p tin ó.
Theo m c nh, ngư i dùng t o m t file chính là ngư i ch (s h u) c a file ó và là
ngư i có quy n s h u nó. Ngư i ch c a file có c quy n thay i quy n truy nh p hay
quy n s h u i v i file ó. T t nhiên, m t khi ã chuy n quy n s h u c a mình cho
ngư i dùng khác thì ngư i ch cũ không ư c phép chuy n quy n s h u và quy n truy
nh p ư c n a.
T p h p m t chu i có 10 ký t ã gi i thi u trên ây ư c chia ra làm 4 ph n: ki u file,
các quy n truy nh p n file c a ch s h u, c a nhóm s h u và ngư i dùng khác.
Có m t s ki u file trong Linux. Ký t u tiên trong t p h p 10 ký t mô t ki u file
và quy n truy nh p s cho bi t file thu c ki u nào (ch cái ó ư c g i là ch cái bi u
di n). B ng dư i ây s li t kê các ki u file trong Linux:
Ch cái bi u di n Ki u file
d
b
c
l
p
s
-
Thư m c (directory)
File ki u kh i (block-type special file)
File ki u ký t (character-type special file)
Liên k t tư ng trưng (symbolic link)
File ư ng ng (pipe)
Socket
File bình thư ng (regular file)
Chín ký t ti p theo trong chu i là quy n truy nh p ư c chia ra làm 3 nhóm tương ng
v i quy n truy nh p c a ngư i s h u, nhóm s h u và ngư i dùng khác.
Ví d , 10 ký t u tiên trong dòng ví d ngay trư c ây s ư c phân tích thành:
hi u ư c chính xác quy n truy nh p có ý nghĩa như th nào i v i h th ng máy
tính,
ph i
nh
r ng
Linux
xem
m i
th
u là file. N u cài t m t ng d ng, nó cũng s ư c xem như m i chương trình khác,
tr m t i u: h th ng nh n bi t r ng m t ng d ng là m t chương trình kh thi, t c là nó
có th ch y ư c. M t b c thư g i cho m là m t d ng file văn b n bình thư ng, nhưng
T p h p
quy n truy
nh p
S liên k t
n file
(thư m c)
Ngư i
ch file
Nhóm ch
file
Kích thư c
file (byte)
Ngày gi
t o file
Tên file
drwxr-xr-x 12 root root 4096 Oct 23 2000 LinuxVN.com
Quy n c a
ngư i dùng khác
Ki u file: thư
m c
Quy n c a
ngư i ch
Quy n c a
nhóm ch
d rwx r-x r-x

5
3
n u thông báo cho h th ng bi t ó là m t chương trình kh thi, h th ng s c ch y
chương trình (và t t nhiên là l i).
Có ba lo i quy n truy nh p chính i v i thư m c/file, ó là: c (read - r), ghi (write -
w) và th c hi n (execute - x). Quy n c cho phép ngư i dùng có th xem n i dung c a file
v i r t nhi u chương trình khác nhau, nhưng h s không th thay i, s a ch a ho c xóa
b t kỳ thông tin nào trong ó. Tuy nhiên, h có th sao chép file ó thành file c a h và s a
ch a file b n sao.
Quy n ghi là quy n truy nh p ti p theo. Ngư i s d ng v i quy n ghi khi truy nh p vào
file có th thêm thông tin vào file. N u có quy n ghi và quy n c i v i m t file, có th
so n th o l i file ó - quy n c cho phép xem n i dung, và quy n ghi cho phép thay i
n i dung file. N u ch có quy n ghi, s thêm ư c thông tin vào file, nhưng l i không th
xem ư c n i dung c a file.
Lo i quy n truy nh p th ba là quy n th c hi n, quy n này cho phép ngư i dùng có th
ch y ư c file, n u ó là m t chương trình kh thi. Quy n th c hi n c l p v i các quy n
truy nh p khác, vì th hoàn toàn có th có m t chương trình v i quy n c và quy n th c
hi n, nhưng không có quy n ghi. Cũng có trư ng h p m t chương trình ch có quy n th c
hi n, có nghĩa là ngư i dùng có th ch y ng d ng, nhưng h không th xem ư c cách nó
làm vi c hay sao chép nó.
B ng dư i ây gi i thi u cách ký hi u c a các quy n truy nh p:
Quy n truy nh p Ý nghĩa
---
r--
r-x
rw-
rwx
Không cho phép m t quy n truy nh p nào
Ch ư c quy n c
Quy n c và th c hi n (cho chương trình và shell script)
Quy n c và ghi
Cho phép t t c các quy n truy nh p (cho chương trình)
Tuy nhiên, i v i thư m c thì ch có ba lo i ký hi u c a các quy n truy nh p là: ---, r-
x và rwx, vì n i dung c a thư m c là danh sách c a các file và các thư m c con có bên
trong thư m c ó. Quy n c m t thư m c là ư c xem n i dung c a thư m c ó và quy n
th c hi n i v i m t thư m c là quy n tìm ư c file và thư m c con có trong thư m c.
Như v y, v i ví d ang ư c xem xét, chúng ta nh n ư c ây là m t thư m c và
quy n truy nh p nó ư c gi i thích như sau:
Gi i thích:
S h n ch trư ng h p v quy n truy nh p thư m c ư c gi i thích theo các l p lu n
như sau:
Quy n ngư i
dùng khác:
c, th c hi n
(không ghi)
Ki u file:
thư m c
Quy n c a
ngư i ch :
c, ghi,
th c hi n
Quy n c a
nhóm ch :
c, th c
hi n
(không ghi)
d rwx r-x r-x

5
4
Hãy hình dung, gi s ch có quy n c trên thư m c, khi ó s xem ư c có
nh ng file hay thư m c nào trong thư m c nhưng l i không th xem c th n i dung
c a m t file hay thư m c có trên thư m c ó vì không tìm ư c nó.
Ho c gi s có quy n th c hi n - quy n này s cho phép tìm ư c file có
trên thư m c - nhưng l i không có quy n c i v i m t thư m c, v y thì làm th
nào bi t ư c trong thư m c có nh ng file nào.
3.2.2. Các l nh cơ b n
a. Thay i quy n s h u file v i l nh chown
thay i quy n s h u i v i m t file, hãy s d ng l nh chown v i cú pháp như
sau:
chown [tïy-chän] [chñ][.nhãm] <file ...>
L nh này cho phép thay ch s h u file. N u ch có tham s v ch , thì ngư i dùng
ch s có quy n s h u file và nhóm s h u không thay i. N u theo sau tên ngư i ch
là d u "." và tên c a m t nhóm thì nhóm ó s nhóm s h u file. N u ch có d u "." và
nhóm mà không có tên ngư i ch thì ch có quy n s h u nhóm c a file thay i, lúc này,
l nh chown có tác d ng gi ng như l nh chgrp (l nh chgrp ư c trình bày dư i ây).
Các tùy ch n c a l nh chown:
-c, --changes : hi n th dòng thông báo ch v i các file mà l nh làm thay i s h u (s thông
báo hi n ra có th ít hơn trư ng h p -v, -verbosr).
-f, --silent, --quiet : b qua h u h t các thông báo l i.
-R, --recursive : th c hi n i quy n s h u i v i thư m c và file theo quy.
-v, --verbose : hi n th dòng thông báo v i m i file liên quan mà chown tác ng t i (có ho c
không thay i s h u).
--help : ưa ra trang tr giúp và thoát.
Ví d , thư m c LinuxVN.com có thông tin v các quy n truy nh p như sau:
drwxr-xr-x 12 thu root 4096 Oct 23 2000 LinuxVN.com
Ngư i s h u hi n t i thư m c LinuxVN.com là ngư i dùng thu. ngư i dùng lan
là ch s h u thư m c trên, hãy gõ l nh:
# chown lan LinuxVN.com
Khi ó, n u dùng l nh ls thì thông tin v thư m c LinuxVN.com s có d ng:
drwxr-xr-x 12 lan root 4096 Oct 23 2000 LinuxVN.com
v i ngư i s h u thư m c bây gi là ngư i dùng lan.
Khi chuy n quy n s h u file cho m t ngư i khác, ngư i ch cũ m t quy n s h u file
ó.
b. Thay i quy n s h u nhóm v i l nh chgrp
Các file (và ngư i dùng) còn thu c vào các nhóm, ây là phương th c truy nh p file
thu n ti n cho nhi u ngư i dùng nhưng không ph i t t c ngư i dùng trên h th ng. Khi
ăng nh p, m c nh s là thành viên c a m t nhóm ư c thi t l p khi siêu ngư i dùng root
t o tài kho n ngư i dùng. Cho phép m t ngư i dùng thu c nhi u nhóm khác nhau, nhưng
m i l n ăng nh p ch là thành viên c a m t nhóm.

5
5
thay i quy n s h u nhóm i v i m t ho c nhi u file, hãy s d ng l nh chgrp
v i cú pháp như sau:
chgrp [tùy-ch n] {nhóm|--reference=nhómR} <file...>
L nh này cho phép thay thu c tính nhóm s h u c a file theo tên nhóm ư c ch ra tr c
ti p theo tham s nhóm ho c gián ti p qua thu c tính nhóm c a file có tên là nhómR.
Các tùy ch n c a l nh là (m t s tương t như l nh chown):
-c, --changes : hi n th dòng thông báo ch v i các file mà l nh làm thay i s h u (s thông
báo hi n ra có th ít hơn trư ng h p -v, -verbosr).
-f, --silent, --quiet : b qua h u h t các thông báo l i.
-R, --recursive : th c hi n i quy n s h u i v i thư m c và file theo quy.
-v, --verbose : hi n th dòng thông báo v i m i file liên quan mà chgrp tác ng t i (có ho c
không thay i s h u).
--help : hi n th trang tr giúp và thoát
Tham s --reference=nhómR cho th y cách gián ti p thay nhóm ch c a file theo nhóm ch c a
m t file khác (tên là nhómR) là cách th c ư c ưa chu ng hơn. Tham s này là xung kh c v i tham
s nhóm c a l nh.
c. Thay i quy n truy c p file v i l nh chmod
Cú pháp l nh chmod có ba d ng:
chmod [tùy-ch n] <mod [,mod]...> <file...>
chmod [tùy-ch n] <mod-h -8> <file...>
chmod [tùy-ch n] --reference=nhómR <file...>
L nh chmod cho phép xác l p quy n truy nh p theo ki u (mode) trên file. D ng u
tiên là d ng xác l p tương i, d ng th hai là d ng xác l p tuy t i và d ng cu i cùng là
d ng gián ti p ch d n theo quy n truy nh p c a file nhómR.
Các tùy ch n c a l nh chmod ư c li t kê như dư i ây và có ý nghĩa tương t các
tuỳ ch n tương ng c a các l nh chown, chgrp:
-c, --changes
-f, --silent, --quiet
-v, --verbose
-R, --recursive
--help
và tham s --reference=RFILE cũng ý nghĩa gián ti p như trong l nh chgrp.
Gi i thích v hai cách xác l p quy n truy nh p file trong l nh chmod như sau: xác l p
tuy t i (dùng h th ng mã s vi t theo h cơ s 8 bi u di n cho các quy n truy nh p) và
xác l p tương i (dùng các ch cái bi u di n quy n truy nh p).
Cách xác l p tương i

5
6
Cách xác l p tương i là d nh theo ý nghĩa c a n i dung các mod và ch nh ng thay
i th c s m i ư c bi u di n trong l nh. Ba h p sau ây s gi i thích các ch cái bi u
di n mod theo cách xác l p tương i.
Có th k t h p các m c t h p th nh t và h p th ba v i m t m c t h p th hai
t o ra m t mod.
Ví d , n u mu n thêm quy n ghi i v i file test cho t t c ngư i dùng trong nhóm s
h u, hãy ch n g cho nhóm s h u, + cho thêm quy n truy nh p, và w cho quy n ghi. Lúc
ó l nh chmod s có d ng sau:
chmod g+w test
Cách xác l p tương i trong l nh chmod g n gi ng như m t menu có nhi u m c ch n
khác nhau, cho phép k t h p có ư c s l a ch n theo yêu c u.
N u quy t nh g b quy n c và th c hi n trên file test cho nh ng ngư i không cùng
nhóm, hãy ch n o cho ngư i dùng khác, - g b quy n truy nh p, và r,x cho quy n c
và th c hi n. L nh chmod s là:
chmod o-rx test
Cách xác l p tuy t i
i v i ngư i dùng hi u sơ b v bi u di n s trong h cơ s 8 thì cách xác l p tuy t
i l i ư c ưa chu ng hơn.
Ph n 3.2.1. cho bi t bi u di n quy n truy nh p file thông qua dãy g m 9 v trí dư i
d ng rwxrwxrwx, trong ó t ng c m 3 v trí theo th t tương ng v i: ch s h u, nhóm
s h u và ngư i dùng khác. Như v y thu c tính quy n truy nh p c a m t file có th bi u
di n thành 9 bít nh phân trong ó bít có giá tr 1 thì quy n ó ư c xác nh, ngư c l i thì
quy n ó b tháo b . Như v y, ch s h u tương ng v i 3 bít u tiên, nhóm s h u tương
ng v i 3 bít gi a, ngư i dùng khác tương ng v i 3 bít cu i. M i c m 3 bít như v y cho
m t ch s h 8 (nh n giá tr t 0 n 7) và thu c tính quy n truy nh p tương ng v i 3 ch
s h 8.
Ví d , c p 3 s h 8 là 755 tương ng v i dòng 9 bít 111101101 v i 111 cho ch s
h u, 101 cho nhóm s h u, 101 cho ngư i dùng khác. Ví d l nh:
chmod 753 memo1
t thu c tính quy n truy nh p i v i file memo1 là rwxr-xr-x. d xác l p 3 ch s
h 8 áp d ng cách tính như sau:
Quy n truy c p
u=user (ngư i s h u)
g=group (nhóm s h u)
o=other (ngư i khác)
a=all (t t c ngư i dùng)
Thao tác thay i
+ (thêm quy n)
- (g b quy n)
= (xác nh n quy n)
Ki u truy c p
r=read (quy n c)
w=write (quy n ghi)
x=execute (quy n th c
hi n)

5
7
Quy n Ch s h 8 Quy n Ch s h 8
Ch c 4 Ch c và ghi 6
Ch ghi 2 Ch c và th c hi n 5
Ch th c hi n 1 Ch ghi và th c hi n 3
Không có quy n nào 0 c, ghi và th c hi n 7
d. ăng nh p vào m t nhóm ngư i dùng m i v i l nh newgrp
Linux cho phép m t ngư i dùng có th là thành viên c a m t ho c nhi u nhóm ngư i
dùng khác nhau, trong ó có m t nhóm ư c g i là nhóm kh i ng. i u này ư c m
b o khi th c hi n l nh adduser ho c usersdd. Tuy nhiên, t i m t th i i m, m t ngư i
dùng thu c vào ch m t nhóm. Khi m t ngư i dùng ăng nh p, h th ng ng m nh ngư i
dùng ó là thành viên c a nhóm kh i ng, và có quy n truy nh p i v i nh ng file thu c
quy n s h u c a nhóm kh i ng ó. N u mu n s d ng quy n s h u theo các nhóm
khác i v i nh ng file thì ngư i dùng ph i chuy n i thành thành viên c a m t nhóm
nh ng nhóm ã ư c g n v i ngư i dùng. L nh newgr cho phép ngư i dùng chuy n sang
nhóm ngư i dùng khác ã g n v i mình v i cú pháp:
newgrp [nhóm]
trong ó nhóm là m t tên nhóm ngư i dùng t n t i trong h th ng.
Ví d , m t ngư i dùng là thành viên c a hai nhóm user và installer, v i user là nhóm
kh i ng. Khi ăng nh p, ngư i dùng ó có tư cách là thành viên c a nhóm user. Khi
mong mu n s d ng m t s các chương trình thu c quy n s h u c a nhóm installer,
ngư i dùng c n gõ l nh sau:
# newgrp installer
N u ngư i dùng nói trên c chuy n vào m t nhóm mà ngư i dùng ó không là thành
viên, ch ng h n dùng l nh:
# newgrp hot2
thì Linux s ưa ra m t khuy n cáo thân thi n như sau:
newgrp: Sorry
3.3 Thao tác v i thư m c
Như ã ư c gi i thi u (m c 3.1.1.), Linux t ch c h th ng file theo cách s d ng các
thư m c. M c này b t u b ng vi c gi i thi u m t s thư m c chính và tác d ng c a
chúng trong h th ng Linux. Sau ó m t s l nh thao tác v i thư m c cơ b n nh t ư c
trình bày.
3.3.1 M t s thư m c c bi t
* Thư m c g c /
ây là thư m c g c ch a ng t t c các thư m c con có trong h th ng.

5
8
* Thư m c /root
Thư m c /root có th ư c coi là "thư m c riêng" c a siêu ngư i dùng. Thư m c này
ư c s d ng lưu tr các file t m th i, nhân Linux và nh kh i ng, các file nh phân
quan tr ng (nh ng file ư c s d ng n trư c khi Linux có th g n k t n phân vùng
/user), các file ăng nh p quan tr ng, b m in cho vi c in n, hay vùng lưu t m cho vi c
nh n và g i email. Nó cũng ư c s d ng cho các vùng tr ng t m th i khi th c hi n các
thao tác quan tr ng, ví d như khi xây d ng (build) m t gói RPM t các file RPM ngu n.
* Thư m c /bin
Trong Linux, chương trình ư c coi là kh thi n u nó có th th c hi n ư c. Khi m t
chương trình ư c biên d ch, nó s có d ng là file nh phân. Như v y, chương trình ng
d ng trong Linux là m t file nh phân kh thi.
Chính vì l ó, nh ng nhà phát tri n Linux ã quy t nh ph i t ch c m t thư m c
"binaries" lưu tr các chương trình kh thi có trên h th ng, ó chính là thư m c /bin.
Ban u, thư m c /bin (bin là vi t t t c a t binary) là nơi lưu tr các file nh phân
kh thi. Nhưng theo th i gian, ngày càng có nhi u hơn các file kh thi có trong Linux, do
ó, có thêm các thư m c như /sbin, /usr/bin ư c s d ng lưu tr các file ó.
* Thư m c /dev
M t ph n không th thi u trong b t kỳ máy tính nào ó là các trình i u khi n thi t b .
Không có chúng, s không th có ư c b t kỳ thông tin nào trên màn hình c a (các thông
tin có ư c do trình i u khi n thi t b hi n th ưa ra). Cũng không th nh p ư c thông
tin (nh ng thông tin do trình i u khi n thi t b bàn phím c và chuy n t i h th ng), và
cũng không th s d ng ĩa m m c a ( ư c qu n lý b i trình i u khi n ĩa m m).
T t c các trình i u khi n thi t b u ư c lưu tr trong thư m c /dev.
* Thư m c /etc
Qu n tr h th ng trong Linux không ph i là ơn gi n, ch ng h n như vi c qu n lý tài
kho n ngư i dùng, v n b o m t, trình i u khi n thi t b , c u hình ph n c ng, v.v..
gi m b t ph c t p, thư m c /etc ã ư c thi t k lưu tr t t c các thông tin hay các
file c u hình h th ng.
* Thư m c /lib
Linux có m t trung tâm lưu tr các thư vi n hàm và th t c, ó là thư m c /lib.
* Thư m c /lost+found
M t file ư c khôi ph c sau khi có b t kỳ m t v n ho c g p m t l i v ghi ĩa trên
h th ng u ư c lưu vào thư m c này.
* Thư m c /mnt
Thư m c /mnt là nơi k t n i các thi t b (ví d ĩa c ng, ĩa m m...) vào h th ng
file chính nh l nh mount. Thông thư ng các thư m c con c a /mnt chính là g c c a các
h th ng file ư c k t n i: /mnt/floppy: ĩa m m, /mnt/hda1: vùng u tiên c a ĩa c ng
th nh t (hda), /mnt/hdb3: vùng th ba c a ĩa c ng th 2 (hdb) ...

5
9
* Thư m c /tmp
Thư m c /tmp ư c r t nhi u chương trình trong Linux s d ng như m t nơi lưu tr
các file t m th i.
Ví d , n u ang so n th o m t file, chương trình s t o ra m t file là b n sao t m th i
(b n nháp) c a file ó và lưu vào trong thư m c /tmp. Vi c so n th o th c hi n tr c ti p
trên file t m th i này và sau khi so n th o xong, file t m th i s ư c ghi è lên file g c.
Cách th c như v y b o m s an toàn i v i file c n so n th o.
* Thư m c /usr
Thông thư ng thì thư m c /usr là trung tâm lưu tr t t c các l nh hư ng n ngư i
dùng (user-related commands). Tuy nhiên, ngày nay th t khó xác nh trong thư m c này
có nh ng th gì, b i vì h u h t các file nh phân c n cho Linux u ư c lưu tr ây,
trong ó áng chú ý là thư m c con /usr/src bao g m các thư m c con ch a các chương
trình ngu n c a nhân Linux.
* Thư m c /home
Thư m c này ch a các thư m c cá nhân c a ngư i dùng: m i ngư i dùng tương ng v i
m t thư m c con ây, tên ngư i dùng ư c l y làm tên c a thư m c con.
* Thư m c /var
Thư m c /var ư c s d ng lưu tr các file ch a các thông tin luôn luôn thay i,
bao g m b m in, vùng lưu t m th i cho vi c nh n và g i thư (mail), các khóa quá trình,
v.v..
* Thư m c /boot
Là thư m c ch a nhân c a h th ng (Linux-*.*.), System.map (file ánh x n các
driver n p các h th ng file khác), nh (image) c a h th ng file dùng cho initrd
(ramdisk), trình i u khi n cho các thi t b RAID (m t thi t b g m m t m ng các ĩa
c ng tăng t c và an toàn khi ghi d li u), các b n sao lưu boot record c a các
phân vùng ĩa khác. Thư m c này cho phép kh i ng và n p l i b t kỳ trình i u khi n
nào ư c yêu c u c các h th ng file khác.
* Thư m c /proc
ây là thư m c dành cho nhân (kernel) c a h i u hành và th c t ây là m t h
th ng file c l p do nhân kh i t o.
* Thư m c /misc và thư m c /opt
Cho phép lưu tr m i i tư ng vào hai thư m c này.
* Thư m c /sbin
Thư m c lưu gi các file h th ng thư ng t ng ch y.
3.3.2 Các l nh cơ b n v thư m c
* Xác nh thư m c hi n th i v i l nh pwd
Cú pháp l nh:

6
0
pwd
L nh này cho bi t hi n ngư i dùng ang trong thư m c nào và hi n ra theo d ng m t ư ng d n tuy t i.
Ví d , gõ l nh pwd t i d u nh c l nh sau khi ngư i dùng lan v a ăng nh p thì màn
hình hi n th như sau:
# pwd
/home/lan
#
* Xem thông tin v thư m c v i l nh ls
S d ng l nh ls và m t s các tùy ch n c a nó là có th bi t ư c m i thông tin v m t
thư m c. Cú pháp l nh:
ls [tùy-ch n] [file]...
L nh này ưa ra danh sách các file liên quan n tham s file trong l nh. Trư ng h p
ph bi n tham s file là m t thư m c, tuy nhiên trong m t s trư ng h p khác, tham s file
xác nh nhóm (khi s d ng các mô t nhóm *, ? và c p [ và ]); n u không có tham s file,
m c nh danh sách các file có trong thư m c hi n th i s ư c hi n th .
Các tùy ch n c a l nh:
-a : li t kê t t c các file, bao g m c file n.
-l : ưa ra thông tin y nh t v các file và thư m c.
-s : ch ra kích thư c c a file, tính theo kh i (1 kh i = 1204 byte).
-F : xác nh ki u file (/ = thư m c, * = chương trình kh thi).
-m : li t kê các file ư c ngăn cách nhau b i d u ",".
-C : ưa ra danh sách các file và thư m c theo d ng c t (hai thư m c g n nhau ư c x p vào
m t c t).
-1 : hi n th m i file ho c thư m c trên m t dòng.
-t : s p x p các file và thư m c trong danh sách theo th t v th i gian ư c s a i g n ây
nh t.
-x : ưa ra danh sách các file và thư m c theo d ng c t (hai thư m c g n nhau ư c x p trên hai
dòng u c a hai c t k nhau).
-r : s p x p danh sách hi n th theo th t ngư c l i.
-R : li t kê l n lư t các thư m c và n i dung c a các thư m c.
Ví d , l nh
# ls -l
s hi n th danh sách y nh t v các file và thư m c có trong thư m c hi n th i.
total 108
drwxr-xr-x 12 thu root 4096 Oct 23 2000 LinuxVN.com
drwxr-xr-x 2 root root 4096 Oct 31 2000 bin
drwxr-xr-x 2 root root 4096 Dec 11 16:54 boot
drwxr-xr-x 7 root root 36864 Dec 11 16:54 dev
drwxr-xr-x 43 root root 4096 Dec 11 16:55 etc

6
1
drwxr-xr-x 5 root root 4096 Dec 11 16:57 home
drwxr-xr-x 4 root root 4096 Oct 31 2000 lib
drwxr-xr-x 2 root root 16384 Oct 31 2000 lost+found
drwxr-xr-x 2 root root 0 Dec 11 16:54 misc
drwxr-xr-x 5 root root 4096 Oct 31 2000 mnt
drwxr-xr-x 2 root root 4096 Aug 23 12:03 opt
dr-xr-xr-x 56 root root 0 Dec 11 11:54 proc
drwxr-x--- 12 root root 4096 Dec 11 16:55 root
drwxr-xr-x 3 root root 4096 Oct 31 2000 sbin
drwxr-xr-x 3 root root 4096 Oct 31 2000 tftpboot
drwxrwxrwx 8 root root 4096 Dec 11 16:58 tmp
drwxr-xr-x 22 root root 4096 Oct 31 2000 usr
drwxr-xr-x 22 root root 4096 Oct 31 2000 var
Dòng u tiên "total 108" cho bi t t ng s kh i (1024 byte) trên ĩa lưu tr các file
trong danh sách (14*4+36+16=108).
M i dòng ti p theo trình bày thông tin v m i file hay thư m c con. Các thông tin này
ã ư c gi i thi u trư c ây.
Ch ng h n,
ý nghĩa c a m i trư ng trên ây ã ư c gi i thích trong m c 3.2.1.
Khi gõ l nh:
# ls [is]*
cho danh sách các file và thư m c con có tên b t u b ng ho c ch cái i ho c ch cái s có
trong thư m c hi n th i:
info-dir initlog.conf inittab services
shadow shadow- shells smb.conf
sysctl.conf syslog.conf
* L nh t o thư m c mkdir
L nh mkdir t o m t thư m c v i cú pháp:
mkdir [tùy-ch n] <thư-m c>
L nh này cho phép t o m t thư m c m i n u thư m c ó chưa th c s t n t i. t o
m t thư m c, c n c t tên và v trí c a nó trên h th ng file (v trí m c nh là thư m c
hi n th i). N u thư m c ã t n t i, h th ng s thông báo cho bi t.
Các tùy ch n:
Ki u file và
quy n truy
nh p
S liên k t
n file
(thư m c)
Ngư i
ch file
Nhóm ch
file
Kích thư c
file (byte)
Ngày gi
t o file
Tên file
drwxr-xr-x 22 root root 4096 Oct 31 2000 var

6
2
-m, --mode=Mod : thi t l p quy n truy nh p Mod như trong l nh chmod nhưng không cho
quy n rwxrwxrwx.
-p, --parents : t o các thư m c c n thi t mà không thông báo l i khi nó ã t n t i.
--verbose : hi n th các thông báo cho m i thư m c ư c t o.
--help : ưa ra trang tr giúp và thoát.
Ví d , n u mu n t o thư m c test trong thư m c home, hãy gõ l nh sau:
# mkdir /home/test
* L nh xóa b thư m c rmdir
Như ã bi t, l nh mkdir t o ra m t thư m c m i, và v i ng u thì l nh rmdir
ư c dùng xóa b m t thư m c. Cú pháp l nh:
rmdir [tùy-ch n[ <thư-m c>
Có th xóa b b t kỳ thư m c nào n u có quy n ó. Lưu ý r ng, thư m c ch b xóa khi
nó "r ng", t c là không t n t i file hay thư m c con nào trong ó.
Không có cách gì khôi ph c l i các thư m c ã b xóa, vì th hãy suy nghĩ c n th n
trư c khi quy t nh xóa m t thư m c.
--ignore-fail-on-non-empty : b qua các l i n u xóa m t thư m c không r ng.
-p, --parents : xóa b m t thư m c, sau ó l n lư t xóa b ti p các thư m c có trên ư ng d n
ch a thư m c v a xóa. Ví d , dòng l nh rmdir -p /a/b/c s tương ương v i ba dòng l nh
rmdir /a/b/c, rmdir /a/b, rmdir /a (v i i u ki n các thư m c là r ng).
--verbose : ưa ra thông báo khi xóa m t thư m c.
Ví d :
# rmdir -p /test/test1/test2
rmdir: /: No such file or directory
#
Dòng l nh trên s l n lư t xóa ba thư m c test2, test1, test và hi n th thông báo trên
màn hình k t qu c a l nh.
* L nh i tên thư m c mv
Cú pháp l nh:
mv <tên-cũ> <tên-m i>
L nh này cho phép i tên m t thư m c t tên-cũ thành tên-m i.
Ví d , l nh
# mv LinuxVN.com LinuxVN
s i tên thư m c LinuxVN.com thành LinuxVN.
N u s d ng l nh mv i tên m t thư m c v i m t cái tên ã ư c t cho m t file
thì l nh s g p l i.
N u tên m i trùng v i tên m t thư m c ang t n t i thì n i dung c a thư m c ư c i
tên s ghi è lên n i dung c a thư m c trùng tên.

6
3
3.4. Các l nh làm vi c v i file
3.4.1 Các ki u file có trong Linux
M c 3.1.2. ã trình bày sơ lư c v ki u c a các file. Như ã ư c gi i thi u, có r t
nhi u file khác nhau trong Linux, nhưng bao gi cũng t n t i m t s ki u file c n thi t cho
h i u hành và ngư i dùng, dư i ây gi i thi u l i m t s các ki u file cơ b n.
File ngư i dùng (user data file): là các file t o ra do ho t ng c a ngư i
dùng khi kích ho t các chương trình ng d ng tương ng. Ví d như các file thu n
văn b n, các file cơ s d li u hay các file b ng tính.
File h th ng (system data file): là các file lưu tr thông tin c a h th ng
như: c u hình cho kh i ng, tài kho n c a ngư i dùng, thông tin thi t b ... thư ng
ư c c t trong các t p d ng văn b n ngư i dùng có th can thi p, s a i theo ý
mình.
File th c hi n (executable file): là các file ch a mã l nh hay ch th cho
máy tính th c hi n. File th c hi n lưu tr dư i d ng mã máy mà ta khó có th tìm
hi u ư c ý nghĩa c a nó, nhưng t n t i m t s công c "hi u" ư c các file ó.
Khi dùng trình ng d ng mc (Midnight Commander, chương 8), file th c hi n ư c
b t u b i d u (*) và thư ng có màu xanh l c.
Thư m c hay còn g i là file bao hàm (directory): là file bao hàm các file
khác và có c u t o hoàn toàn tương t như file thông thư ng khác nên có th g i là
file. Trong mc, file bao hàm thư ng có màu tr ng và b t u b ng d u ngã (~) ho c
d u chia (/). Ví d : /, /home, /bin, /usr, /usr/man, /dev ...
File thi t b (device file): là file mô t thi t b , dùng như là nh danh ch
ra thi t b c n thao tác. Theo quy ư c, file thi t b ư c lưu tr trong thư m c /dev.
Các file thi t b hay g p trong thư m c này là tty (teletype - thi t b truy n thông),
ttyS (teletype serial - thi t b truy n thông n i ti p), fd0, fd1, ... (floppy disk- thi t
b ĩa m m), hda1, hda2, ... hdb1, hdb2, ... (hardisk - thi t b c ng theo
chu n IDE; a, b,... ánh s ĩa v t lý; 1, 2, 3... ánh s logic). Trong mc, file
thi t b có màu tím và b t u b ng d u c ng (+).
File liên k t (linked file): là nh ng file ch a tham chi u n các file khác
trong h th ng t p tin c a Linux. Tham chi u này cho phép ngư i dùng tìm nhanh
t i file thay vì t i v trí nguyên th y c a nó. Hơn n a, ngư i ta có th g n vào ó các
thông tin ph tr làm cho file này có tính năng tr i hơn so v i tính năng nguyên th y
c a nó. Ta th y lo i file này gi ng như khái ni m shortcut trong MS-Windows98.
Không gi ng m t s h i u hành khác (như MS-DOS ch ng h n), Linux qu n lý th i
gian c a t p tin qua các thông s th i gian truy nh p (accesed time), th i gian ki n t o
(created time) và th i gian s a i (modified time).
3.4.2. Các l nh t o file
Trong Linux có r t nhi u cách t o file, sau ây là các cách hay ư c dùng.

6
4
* T o file v i l nh touch
L nh touch có nhi u ch c năng, trong ó m t ch c năng là giúp t o file m i trên h
th ng: touch r t h u ích cho vi c t ch c m t t p h p các file m i. Cú pháp l nh:
touch <file>
Th c ch t l nh này có tác d ng dùng c p nh t th i gian truy nh p và s a ch a l n
cu i c a m t file. Vì lý do này, các file ư c t o b ng l nh touch u ư c s p x p theo
th i gian s a i. N u s d ng l nh touch i v i m t file chưa t n t i, chương trình s t o
ra file ó. S d ng b t kỳ trình so n th o nào so n th o file m i.
Ví d , dùng l nh touch t o file newfile:
# touch newfile
* T o file b ng cách i hư ng u ra c a l nh (>)
Cách này r t h u ích n u mu n lưu k t qu c a m t l nh ã th c hi n.
g i k t qu c a m t l nh vào m t file, dùng d u ">" theo nghĩa chuy n hư ng l i ra
chu n. Ví d , ưa k t qu c a l nh ls -l /bin vào file /home/thu/lenhls b ng cách gõ:
# ls -l /bin > /home/thu/lenhls
Linux t ng t o n u file lenhls chưa có, trong trư ng h p ngư c l i, n i dung file cũ
s b th ch b i k t qu c a l nh.
# ls -l /bin >/home/thu/lenhls
N u mu n b sung k t qu vào cu i file thay vì thay th n i dung file, hãy s d ng d u
">>".
Ví d , l nh
# ls -l /bin >> /home/thu/lenhls
ưa các dòng danh sách file trong thư m c /bin vào cu i n i dung c a file
/home/thu/lenhls.
* T o file v i l nh cat
L nh cat tuy ơn gi n nhưng r t h u d ng trong Linux. Chúng ta có th s d ng l nh
này l y thông tin t u vào (bàn phím...) r i k t xu t ra file ho c các ngu n khác (màn
hình ...), hay xem n i dung c a m t file ... Ph n này trình bày tác d ng c a l nh cat i
v i vi c t o file. Cú pháp l nh:
cat > <file>
Theo ng m nh, l nh này cho phép l y thông tin u vào t bàn phím r i xu t ra màn
hình. So n th o n i dung c a m t file b ng l nh cat t c là ã i hư ng u ra c a l nh t
màn hình vào m t file. Ngư i dùng gõ n i dung c a file ngay t i d u nh c màn hình và gõ
CTRL+d k t thúc vi c so n th o. Như c i m c a cách t o file này là nó không cho
phép s a l i, ví d n u mu n s a m t l i chính t trên m t dòng, ch có cách là xóa n v
trí c a l i và gõ l i n i dung v a b xóa.
Ví d . t o file newfile trong thư m c /home/vd b ng l nh cat.
# cat > /home/vd/newfile
This is a example of cat command
#

6
5
Sau khi so n th o xong, gõ Enter và CTRL+d tr v d u nh c l nh, n u không gõ
Enter thì ph i gõ CTRL+d hai l n. Có th s d ng luôn l nh cat xem n i dung c a file
v a so n th o:
# cat /home/vd/newfile
This is a example of cat command
#
3.4.3 Các l nh thao tác trên file
* Sao chép file v i l nh cp
L nh cp có hai d ng như sau:
cp [tùy-ch n] <file-ngu n> ... <file- ích>
cp [tùy-ch n] --target-directory=<thư-m c> <file-ngu n>...
L nh này cho phép sao file-ngu n thành file- ích ho c sao chép t nhi u file-ngu n
vào m t thư m c ích (tham s <file- ích> hay <thư-m c>). D ng th hai là m t cách vi t
khác i th t hai tham s v trí.
Các tùy ch n:
-a, --archive : gi ng như -dpR (t h p ba tham s -d, -p, -R, như dư i ây).
-b, --backup[=CONTROL] : t o file lưu cho m i file ích n u như nó ang t n t i.
-d, --no-dereference : duy trì các liên k t.
-f, --force : ghi è file ích ang t n t i mà không nh c nh .
-i, --interactive : có thông báo nh c nh trư c khi ghi è.
-l, --link : ch t o liên k t gi a file- ích t file-ngu n mà không sao chép.
-p, --preserve : duy trì các thu c tính c a file-ngu n sang file- ích.
-r : cho phép sao chép m t cách quy file thông thư ng.
-R : cho phép sao chép m t cách quy thư m c.
-s, --symbolic-link : t o liên k t tư ng trưng thay cho vi c sao chép các file.
-S, --suffix=<h u-t > : b qua các h u t thông thư ng (ho c ư c ch ra).
-u, --update : ch sao chép khi file ngu n m i hơn file ích ho c khi file ích chưa có.
-v, --verbose : ưa ra thông báo v quá trình sao chép.
File ích ư c t o ra có cùng kích thư c và các quy n truy nh p như file ngu n, tuy
nhiên file ích có th i gian t o l p là th i i m th c hi n l nh nên các thu c tính th i gian
s khác.
Ví d , l nh
# cp /home/ftp/vd /home/test/vd1
N u v trí ích, mô t y tên file ích thì n i dung file ngu n s ư c sao chép
sang file ích. Trong trư ng h p ch ưa ra v trí file ích ư c t trong thư m c nào thì
tên c a file ngu n s là tên c a file ích.
# cp /home/ftp/vd /home/test/

6
6
Trong ví d này, tên file ích s là vd nghĩa là t o m t file m i /home/test/vd.
N u s d ng l nh này sao m t thư m c, s có m t thông báo ư c ưa ra cho bi t ngu n
là m t thư m c và vì v y không th dùng l nh cp sao chép.
# cp . newdir
cp: .: omitting directory
Ví d v vi c l nh cp cho phép sao nhi u file cùng m t lúc vào m t thư m c.
# cp vd vd1 newdir
# pwd
/newdir
# ls -l
total 8
-rw-r--r-- 1 root ftp 15 Nov 14 11:00 vd
-rw-r--r-- 1 root ftp 12 Nov 14 11:00 vd1
Lưu ý:
i v i nhi u l nh làm vi c v i file, khi gõ l nh có th s d ng kí hi u mô
t nhóm xác nh m t nhóm file làm cho tăng hi u l c c a các l nh ó. Ví d ,
l nh:
# cp * bak
th c hi n vi c sao chép m i file có trong thư m c hi n th i sang thư m c con
c a nó có tên là bak.
Dùng l nh
# cp /usr/src/linux-2.2.14/include/linux/*.h bak
cho phép sao chép m i file v i tên có hai kí hi u cu i cùng là ".h" sang thư m c
con bak.
Chính vì lí do nói trên, dù trong nhi u l nh tuy không nói n vi c s d ng kí hi u mô
t nhóm file nhưng chúng ta có th áp d ng chúng n u i u ó không trái v i suy lu n
thông thư ng. Do nh ng tình hu ng như th là quá phong phú cho nên không th gi i thi u
h t trong tài li u. Chúng ta chú ý m t gi i pháp là m i khi s d ng m t l nh nào ó, nên
th nghi m cách th c hi u qu này.
* i tên file v i l nh mv
Cú pháp l nh i tên file:
mv <tên-cũ> <tên-m i>
L nh này cho phép i tên file t tên cũ thành tên m i.
Ví d :
# mv vd newfile
L nh này s i tên file vd thành newfile. Trong trư ng h p file newfile ã t n t i,
n i dung c a file vd s ghi è lên n i dung c a file newfile.
* Xóa file v i l nh rm
L nh rm là l nh r t "nguy hi m" vì trong Linux không có l nh khôi ph c l i nh ng gì
ã xóa, vì th hãy c n tr ng khi s d ng l nh này. Cú pháp l nh:

6
7
rm [tùy-ch n] <file> ...
L nh rm cho phép xóa b m t file ho c nhi u file.
Các tùy ch n:
-d, --directory : lo i b liên k t c a thư m c, k c thư m c không r ng. Ch có siêu ngư i
dùng m i ư c phép dùng tùy ch n này.
-f, --force : b qua các file (xác nh qua tham s file) không t n t i mà không c n nh c nh .
-i, --interactive : nh c nh trư c khi xóa b m t file.
-r, -R, --recursive : xóa b n i dung c a thư m c m t cách quy.
-v, --verbose : ưa ra các thông báo v quá trình xóa file.
L nh rm cho phép xóa nhi u file cùng m t lúc b ng cách ch ra tên c a các file c n xóa
trong dòng l nh (ho c dùng kí ki u mô t nhóm).
Ví d , dùng l nh ls xem danh sách các file trong thư m c hi n th i:
# ls
ld-Linux.so.1
ld-Linux.so.1.9.5
ld-Linux.so.2
ld.so
ld.so.1.9.5
libBrokenLocale-2.1.3.so
libBrokenLocale.so.1
libNoVersion-2.1.3.so
vd2.txt
libnss_dns-2.1.3.so
libnss_dns.so.1
libnss_dns.so.2
libnss_files-2.1.3.so
libnss_files.so.1
libnss_files.so.2
libnss_hesiod-1.3.so
telex.o
S d ng l nh xóa file vd2.txt sau ây:
# rm vd2.txt telex.o
và sau ó dùng l nh ls xem l i danh sách file:
# ls
ld-Linux.so.1
ld-Linux.so.1.9.5
ld-Linux.so.2
ld.so
ld.so.1.9.5
libBrokenLocale-2.1.3.so
libBrokenLocale.so.1
libNoVersion-2.1.3.so
Libnss_dns-2.1.3.so
Libnss_dns.so.1
Libnss_dns.so.2
Libnss_files-2.1.3.so
Libnss_files.so.1
Libnss_files.so.2
Libnss_hesiod-1.3.so
telex.o
Dùng l nh
# rm bak/*.h
xóa m i file v i tên có hai kí hi u cu i cùng là ".h" trong thư m c con bak.

6
8
* L nh m t và dòng trong file wc
Linux có l nh wc dùng m s ký t , s t , hay s dòng trong m t file. Cú pháp
l nh:
wc [tùy-ch n] [file]...
L nh hi n ra s lư ng dòng, s lư ng t , s lư ng ký t có trong m i file, và m t dòng
tính t ng n u có nhi u hơn m t file ư c ch ra. N u không có tùy ch n nào thì m c nh
ưa ra c s dòng, s t và s ký t . Ng m nh khi không có tên file trong l nh thì s c
và m trên thi t b vào chu n.
Các tuỳ ch n:
-c, --byte, --chars : ưa ra s ký t trong file.
-l, --lines : ưa ra s dòng trong file.
-L, --max-line-length : ưa ra chi u dài c a dòng dài nh t trong file.
-w, --words : ưa ra s t trong file.
Ví d , sau khi gõ l nh:
# wc /home/lan/mau/mau1
xu t hi n dòng thông báo:
11 64 293 /home/lan/mau/mau1
Dòng thông báo trên cho bi t file mau1 có 293 ký t , s 64 t và có 11 dòng.
Ví d sau khi gõ l nh:
# wc
ngư i dùng gõ ti p các dòng như sau:
This is a example of wc command without
[namefile]
sau ó ngư i dùng gõ c p phím Ctrl-d k t thúc thì th y dòng thông báo hi n ra:
2 9 49
Khi gõ l nh wc mà không có m t tham s nào, m c nh s so n th o tr c ti p n i dung
trên thi t b vào chu n. Dùng CTRL+d k t thúc vi c so n th o, k t qu s hi n th lên
màn hình như ví d trên.
# wc /home/lan/vd/vdcalj /home/lan/vd/vdwc
8 41 192 /home/lan/vd/vdcalj
24 209 1473 /home/lan/vd/vdwc
32 250 1665 total
L nh trên m s ký t , s t , s dòng trên m i file ư c ch ra, và dòng cu i cùng hi n
th t ng s dòng, s t , s ký t m ư c.
B ng cách k t h p l nh wc v i m t s l nh khác, có th có nhi u cách bi t ư c
nh ng thông tin c n thi t. Ch ng h n:
k t h p v i l nh ls xác nh s file có trong m t thư m c:
# ls | wc -l
37

6
9
dòng l nh trên cho bi t trong thư m c ch c a có 36 file (do dòng u tiên k t qu thông
báo c a l nh ls không xác nh m t file).
k t h p v i l nh cat bi t s tài kho n cá nhân có trên máy c a ngư i
dùng:
# cat /etc/passwd | wc -l
324
* L nh lo i b nh ng dòng không quan tr ng uniq
Trong m t s trư ng h p khi xem n i dung m t file, chúng ta th y có m t s các thông
tin b trùng l p, ví d các dòng tr ng ho c các dòng ch a n i dung gi ng nhau. ng
th i làm g n và thu nh kích thư c c a file, có th s d ng l nh uniq li t kê ra n i dung
file sau khi ã lo i b các dòng trùng l p. Cú pháp l nh:
uniq [tùy-ch n] [input] [output]
L nh uniq s lo i b các dòng trùng l p k nhau t input (thi t b vào chu n) và ch
gi l i m t dòng duy nh t trong s các dòng trùng l p r i ưa ra output (thi t b ra chu n).
Các tuỳ ch n:
-c, --count : m và hi n th s l n xu t hi n c a các dòng trong file.
-d : hi n th lên màn hình dòng b trùng l p.
-u : hi n th n i dung file sau khi xóa b toàn b các dòng b trùng l p không gi l i m t dòng
nào.
-i : hi n th n i dung file sau khi xóa b các dòng trùng l p và ch gi l i duy nh t m t dòng có
n i dung b trùng l p.
-D : hi n th t t c các dòng trùng l p trên màn hình.
N u s d ng l nh uniq trên m t file không có các dòng trùng l p thì l nh không có tác
d ng.
Ví d , ngư i dùng s d ng l nh cat xem n i dung file vduniq
# cat vduniq
Gnome có hai phương pháp thoát ra ngoài.
thoát b ng cách s d ng menu chính, hãy m
menu chính, ch n m c Logout áy menu.
Ch n YES/ NO k t thúc phiên làm vi c v i Gnome.
N u mu n thoát b ng cách s d ng nút Logout trên Panel,
trư c h t ph i thêm nút này vào Panel.
Trong file vduniq có hai dòng b trùng l p và k nhau là dòng th 1 và 2.
và dòng th 5 và 6

7
0
Dùng l nh uniq lo i b dòng trùng l p:
# uniq vduniq
Dòng cu i cùng trong file vduniq có n i dung trùng v i dòng th 5, nhưng sau l nh
uniq, nó không b xóa vì không k v i dòng có n i dung trùng l p.
* S p x p n i dung file v i l nh sort
sort là l nh c các thông tin và s p x p chúng theo th t trong b ng ch cái ho c
theo th t ư c quy nh theo các tùy ch n c a l nh. Cú pháp l nh:
sort [tùy-ch n] [file] ...
Hi n th n i dung sau khi s p x p c a m t ho c nhi u file ra thi t b ra chu n là tác
d ng c a l nh sort. Ng m nh s p x p theo th t t i n c a các dòng có trong các file
(t ng ch cái theo b ng ch h th ng (ch ng h n ASCII) và k t v trí u tiên trong các
dòng).
Các tùy ch n:
+<s 1> [-<s 2>] : Hai giá tr s 1 và s 2 xác nh "khóa" s p x p c a các dòng, th c ch t l y
xâu con t v trí s 1 t i v trí s 2 c a các dòng so sánh l y th t s p x p các dòng. N u s 2
không có thì coi là h t các dòng; n u s 2 nh hơn s 1 thì b qua l a ch n này. Chú ý, n u có
s 2 thì ph i cách s 1 ít nh t m t d u cách.
-b : b qua các d u cách ng trư c trong ph m vi s p x p.
-c : ki m tra n u file ã s p x p thì thôi không s p x p n a.
-d : xem như ch có các ký t [a-zA-Z0-9] trong khóa s p x p, các dòng có các kí t c bi t
(d u cách, ? ...) ư c ưa lên u.
-f : s p x p không phân bi t ch hoa ch thư ng.
-n : s p x p theo kích thư c c a file.
-r : chuy n i th t s p x p hi n th i.
Ví d , mu n s p x p file vdsort
# cat vdsort
21434
b n xác nh n là có th c s mu n thoát hay không.
B n có th s d ng m c Logout t menu chính

7
1
ho c nút Logout trên Panel chính thoát ra ngoài.
Khi ó m t h p tho i Logout s xu t hi n yêu c u
57879
L a ch n YES ho c NO k t thúc phiên làm vi c v i
Gnome.
Nó không cung c p ch c năng ho t ng nào khác ngoài ch c
năng này.
năng này.
# sort -f vdsort
21434
57879
B n có th s d ng m c Logout t menu chính
b n xác nh n là có th c s mu n thoát hay không.
L a ch n YES ho c NO k t thúc phiên làm vi c v i
Gnome.
năng này.
năng này.
Có th k t h p l nh sort v i các l nh khác, ví d :
# ls -s | sort -n
total 127
1 Archive/
1 infoWorld/
13 keylime.pie
46 drop.text.hqx
64 bitnet.mailing-lists.Z
L nh trên cho th t s p x p c a các file theo kích thư c trong thư m c hi n th i.
3.4.4 Các l nh thao tác theo n i dung file
* S d ng l nh file xác nh ki u file
Cú pháp l nh file:

7
2
file [tùy-ch n] [-f file] [-m <file- nh>...] <file>...
L nh file cho phép xác nh và in ra ki u thông tin ch a trong file. L nh file s l n lư t
ki m tra t ki u file h th ng, ki u file magic (ví d file mô t thi t b ) r i n ki u file
văn b n thông thư ng. N u file ư c ki m tra th a mãn m t trong ba ki u file trên thì ki u
file s ư c in ra theo các d ng cơ b n sau:
text: d ng file văn b n thông thư ng, ch ch a các mã ký t ASCII.
executable: d ng file nh phân kh thi.
data: thư ng là d ng file ch a mã nh phân và không th in ra ư c.
M t s tuỳ ch n sau ây:
-b : cho phép ch ưa ra ki u file mà không ưa kèm theo tên file.
-f tên-file : cho phép hi n th ki u c a các file có tên trùng v i n i dung trên m i dòng trong
file tên-file. ki m tra trên thi t b vào chu n, s d ng d u "-".
-z : xem ki u c a file nén.
Ví d :
# file file.c file /dev/hda
file.c: C program text
file: ELF 32-bit LSB executable, Intel 80386,version
1,dynamically linked, not stripped
/dev/hda: block special
L nh trên cho xem ki u c a hai file file.c, file và thư m c /dev/hda.
Nh r ng k t qu c a l nh file không ph i lúc nào cũng chính xác tuy t i.
* Xem n i dung file v i l nh cat
o n trư c, chúng ta ã có d p làm quen v i l nh cat thông qua tác d ng t o file c a
l nh. Ph n này gi i thi u tác d ng ch y u c a l nh cat: ó là tác d ng xem n i dung c a
m t file. Cú pháp l nh:
cat [tùy-ch n] <tên file>
Các tùy ch n:
-A, --show-all : gi ng như tùy ch n -vET.
-b, --number-nonblank : hi n th thêm s th t trên m i dòng (b qua dòng tr ng).
-e : gi ng như tùy ch n -vE.
-E, --show-ends : hi n th d u "$" t i cu i m i dòng.
-n, --number : hi n th s th t c a m i dòng (k c dòng tr ng).
-s : n u trong n i dung file có nhi u dòng tr ng thì s lo i b b t ch hi n th m t dòng
tr ng.
-t : gi ng như -vT.
-T, --show-tabs : hi n th d u TAB dư i d ng ^I.
-v, --show-nonprinting : hi n th các ký t không in ra ư c ngo i tr LFD và TAB.
Ví d :

7
3
# cat vdcat
chúng ta th y xu t hi n các dòng sau ây:
có th s d ng m c Logout t menu chính
xác nh n là có th c s mu n thoát hay không.
# cat -bEs vdcat
thì n i dung file hi n ra như sau:
1 Gnome có hai phương pháp thoát ra ngoài. $
2 có th s d ng m c Logout t menu chính $
3 ho c nút Logout trên Panel chính thoát ra ngoài.$
4 thoát b ng cách s d ng menu chính, hãy m $
5 menu chính, ch n m c Logout áy menu. $
$
6 Khi ó m t h p tho i Logout s xu t hi n yêu c u $
7 xác nh n là có th c s mu n thoát hay không.$
$
8 ho c nút Logout trên Panel chính thoát ra ngoài.$
9 thoát b ng cách s d ng menu chính, hãy m $
10 menu chính, ch n m c Logout áy menu.
* Xem n i dung các file l n v i l nh more
L nh cat cho phép xem n i dung c a m t file, nhưng n u file quá l n, n i dung file s
trôi trên màn hình và ch có th nhìn th y ph n cu i c a file. Linux có m t l nh cho phép
có th xem n i dung c a m t file l n, ó là l nh more. Cú pháp l nh:
more [-dlfpcsu] [-s ] [+/xâum u] [+dòng-s ] [file ...]
L nh more hi n th n i dung c a file theo t ng trang màn hình.
Các l a ch n:
-s : xác nh s dòng n i dung c a file ư c hi n th (s ).
-d : trên màn hình s hi n th các thông báo giúp ngư i dùng cách s d ng i v i l nh more,
ví như [ Press space to continue, "q" to quit .], hay hi n th [Press "h" for instructions .]
thay th cho ti ng chuông c nh báo khi b m sai m t phím.

7
4
-l : more thư ng xem ^L là m t ký t c bi t, n u không có tùy ch n này, l nh s d ng t i
dòng u tiên có ch a ^L và hi n th % n i dung ã xem ư c (^L không b m t), nh n phím
space (ho c enter) ti p t c. N u có tùy ch n -l, n i dung c a file s ư c hi n th như bình
thư ng nhưng m t khuôn d ng khác, t c là d u ^L s m t và trư c dòng có ch a ^L s có
thêm m t dòng tr ng.
-p : không cu n màn hình, thay vào ó là xóa nh ng gì có trên màn hình và hi n th ti p n i
dung file.
-c : không cu n màn hình, thay vào ó xóa màn hình và hi n th n i dung file b t u t nh
màn hình.
-s : xóa b t các dòng tr ng li n nhau trong n i dung file ch gi l i m t dòng.
-u : b qua d u g ch chân.
+/xâum u : tùy ch n +/xâum u ch ra m t chu i s ư c tìm ki m trư c khi hi n th m i file.
+dòng-s : b t u hi n th t dòng th dòng-s .
Ví d :
# more -d vdmore
total 1424
drwxr-xr-x 6 root root 4096 Oct 31 2000 AfterStep-1.8.0
drwxr-xr-x 2 root root 4096 Oct 31 2000 AnotherLevel
drwxr-xr-x 2 root root 4096 Oct 31 2000 ElectricFence
drwxr-xr-x 2 root root 4096 Oct 31 2000 GXedit-1.23
drwxr-xr-x 3 root root 4096 Oct 31 2000 HTML
drwxr-xr-x 3 root root 4096 Oct 31 2000 ImageMagick
drwxr-xr-x 6 root root 4096 Oct 31 2000 LDP
drwxr-xr-x 3 root root 4096 Oct 31 2000 ORBit-0.5.0
drwxr-xr-x 2 root root 4096 Oct 31 2000 SVGATextMode
drwxr-xr-x 2 root root 4096 Oct 31 2000 SysVinit-2.78
drwxr-xr-x 2 root root 4096 Oct 31 2000 WindowMaker
--More--(9%) [ Press space to continue, "q" to quit .]
i v i l nh more, có th s d ng m t s các phím t t th c hi n m t s các thao tác
ơn gi n trong khi ang th c hi n l nh. B ng dư i ây li t kê các phím t t ó:
Phím t t Ch c năng
[Space]
n
[Enter]
h
d ho c CTRL+D
q ho c CTRL+Q
s
f
b ho c CTRL+B
Nh n phím space hi n th màn hình ti p theo
Hi n th n dòng ti p theo
Hi n th dòng ti p theo
Hi n th danh sách các phím t t
Cu n màn hình (m c nh là 11 dòng)
Thoát kh i l nh more
B qua n dòng (m c nh là 1)
B qua k màn hình ti p theo (m c nh là 1)
Tr l i k màn hình trư c (m c nh là 1)

7
5
=
:n
:p
v
CTRL+L
:f
.
Hi n th s dòng hi n th i
xem k file ti p theo
Tr l i k file trư c
Ch y chương trình so n th o vi t i dòng hi n th i
V l i màn hình
Hi n th tên file hi n th i và s dòng
L p l i l nh trư c
* Thêm s th t c a các dòng trong file v i l nh nl
Như ã bi t l nh cat v i tham s -n s ánh s th t c a các dòng trong file, tuy nhiên
Linux còn cho phép dùng l nh nl th c hi n công vi c như v y. Cú pháp l nh:
nl [tùy-ch n] <file>
L nh này s ưa n i dung file ra thi t b ra chu n, v i s th t c a dòng ư c thêm
vào. N u không có file (tên file), ho c khi file là d u "-", thì c n i dung t thi t b
vào chu n.
Các tuỳ ch n:
-b, --body-numbering=STYLE : s d ng ki u STYLE cho vi c ánh th t các dòng trong
n i dung file. Có các ki u STYLE sau:
a : ánh s t t c các dòng k c dòng tr ng;
t : ch ánh s các dòng không tr ng;
n : không ánh s dòng.
-d, --section-delimiter=CC : s d ng CC ánh s trang logic (CC là hai ký t xác nh
ph m vi cho vi c phân trang logic).
-f, --footer-numbering=STYLE : s d ng ki u STYLE ánh s các dòng trong n i dung
file (m t câu có th có hai dòng ...).
-h, --header-numbering=STYLE : s d ng ki u STYLE ánh s các dòng trong n i dung
file.
-i, --page-increment=s : ánh s th t c a dòng theo c p s c ng có công sai là s .
-l, --join-blank-lines=s :nhóm s dòng tr ng vào thành m t dòng tr ng.
-n, --number-format=khuôn : chèn s dòng theo khuôn (khuôn: ln - căn trái, không có s 0
u; rn - căn ph i, không có s 0 u; rz - căn ph i và có s 0 u)
-p, --no-renumber : không thi t l p l i s dòng t i m i trang logic.
-s, --number-separator=xâu : thêm chu i xâu vào sau s th t c a dòng.
-v, --first-page=s : s dòng u tiên trên m i trang logic.
-w, --number-width=s : hi n th s th t c a dòng trên c t th s .
Ví d :
# nl --body-numbering=a --number-format=rz vdnl
000001 1) New configuration mode
000002
000003

7
6
000004 1-1) Directories
000005
000006 Now, everything goes to ~/GNUstep/Library/AfterStep or
000007 /usr/local/share/afterstep !
000008
000009 You can use your old .steprc config file with afterstep -
f myoldsteprc,
000010 however, this isn't recommended at all.
000011
000012 New versions of asapps will also put their config. file
here in a near
000013 future, like modules currently do.
000014
L nh trong ví d trên cho thêm s th t c a các câu trong file vdnl theo d ng: ánh s
th t t t c các dòng, k c dòng tr ng, các s th t ư c căn ph i và có s 0 u (lưu ý
r ng có dòng trong file ư c hi n ra thành hai dòng trên gi y).
* Xem qua n i dung file v i l nh head
Các o n trư c cho bi t cách th c xem n i dung c a m t file nh l nh cat hay more.
Trong Linux cũng có các l nh khác cho nhi u cách th c xem n i dung c a m t file.
Trư c h t, chúng ta hãy làm quen v i l nh head. Cú pháp l nh
head [tùy-ch n] [file]...
L nh này m c nh s ưa ra màn hình 10 dòng u tiên c a m i file. N u có nhi u hơn
m t file, thì l n lư t tên c a file và 10 dòng n i dung u tiên s ư c hi n th . N u không
có tham s file, ho c file là d u "-", thì ng m nh s c t thi t b vào chu n.
Các tuỳ ch n:
-c, --bytes=c : hi n th c (s nguyên) ký t u tiên trong n i dung file (c có th nh n giá tr
là b cho 512, k cho 1K, m cho 1 Meg)
-n, --lines=n : hi n th n (s nguyên) dòng thay cho 10 dòng ng m nh.
-q, --quiet, --silent : không ưa ra tên file dòng u.
-v, --verbose : luôn ưa ra tên file dòng u.
Ví d :
# head -6 vdhead1 vdhead2
==> vdhead1 <==
1) New configuration mode
1-1) Directories
Now, everything goes to Ú/GNUstep/Library/AfterStep or
==> vdhead2 <==

7
7
1.7.164 patch 3
$HOME/GNUstep/Library/AfterStep/start/Desktop/Theme/.include
changed from shell script call to perl script call
L nh này cho xem qua 6 dòng u tiên trong n i dung hai file vdhead1 và vdhead2.
* Xem qua n i dung file v i l nh tail
L nh th hai cho phép xem qua n i dung c a file là l nh tail v i cú pháp:
tail [tùy-ch n] [file]...
L nh tail ng m nh ưa ra màn hình 10 dòng cu i trong n i dung c a các file. N u có
nhi u hơn m t file, thì l n lư t tên c a file và 10 dòng cu i s ư c hi n th . N u không có
tham s file, ho c file là d u "-" thì ng m nh s c t thi t b vào chu n.
Các tùy ch n:
--retry : c g ng m m t file khó truy nh p khi b t u th c hi n l nh tail.
-c, --bytes=n : hi n th n (s ) ký t sau cùng.
-f, --follow[={name | descritptor}] : sau khi hi n n i dung file s hi n thông tin v file: -f, --
follow, và --follow=descriptor là như nhau.
-n, --lines=n : hi n th n (s ) dòng cu i cùng c a file thay cho 10 dòng ng m nh.
--max-unchanged-stats=n : hi n th tài li u v file (ng m nh n là 5).
--max-consecutive-size-changes=n : hi n th tài li u v file (ng m nh n là 200).
--pid=PID : k t h p v i tùy ch n -f, ch m d t sau khi quá trình có ch s = PID l i.
-q, --quiet, --silent : không ưa ra tên file dòng u trong n i dung ư c hi n th .
-s, --sleep-interval=k : k t h p v i tùy ch n -f, d ng k giây gi a các ho t ng.
-v, --verbose : luôn hi n th tên c a file.
Ví d :
# tail -2 vdtail1 vdtail2
==> vdtail1 <==
Now, everything goes to ~/GNUstep/Library/AfterStep or
/usr/local/share/afterstep !
==> vdtail2 <==
changed from shell script call to perl script call
L nh trên cho xem hai dòng cu i c a hai file vdtail1 và vdtail2.
* Tìm s khác nhau gi a hai file (l nh diff)
Vi c tìm ra s khác nhau gi a hai file ôi khi là r t c n thi t. Linux có m t l nh có tác
d ng như v y, ó là l nh diff v i cú pháp:
diff [tuỳ-ch n] <file1> <file2>

7
8
Trong trư ng h p ơn gi n, l nh diff s so sánh n i dung c a hai file. N u file1 là
m t thư m c còn file2 là m t file bình thư ng, diff s so sánh file có tên trùng v i
file2 trong thư m c file1 v i file2.
N u c file1 và file2 u là thư m c, diff s th c hi n s so sánh l n lư t các file
trong c hai thư m c theo th t t a-z (s so sánh này s không qui n u tuỳ ch n -r
ho c --recursive không ư c ưa ra). T t nhiên so sánh gi a hai thư m c không th chính
xác như khi so sánh hai file.
Các tuỳ ch n:
-a: xem t t c các file d ng văn b n và so sánh theo t ng dòng.
-b: b qua s thay i v s lư ng c a ký t tr ng.
-B: b qua m i s thay i mà ch chèn ho c xoá các dòng tr ng.
--brief: ch thông báo khi có s khác nhau mà không ưa ra chi ti t n i dung khác nhau.
-d: tìm ra s khác bi t nh (tuỳ ch n này có th làm ch m t c làm vi c c a l nh diff).
--exclude-from=file: khi so sánh thư m c, b qua các file và các thư m c con có tên phù h p
v i m u có trong file.
-i: so sánh không bi t ch hoa ch thư ng.
-r: th c hi n so sánh qui trên thư m c.
-s: thông báo khi hai file là gi ng nhau.
-y: hi n th hai file c nh nhau d phân bi t s khác nhau.
3.4.5 Các l nh tìm file
* Tìm theo n i dung file b ng l nh grep
L nh grep cũng như l nh ls là hai l nh r t quan tr ng trong Linux. L nh này có hai tác
d ng cơ b n như sau:
tác d ng th nh t là l c u ra c a m t l nh khác v i cú pháp là
<l nh> | grep <m u l c>
tác d ng th hai, và cũng là tác d ng cơ b n ư c gi i thi u trong ph n này,
là tìm dòng ch a m u ã nh trong file ư c ch ra.
Cú pháp l nh grep:
grep [tùy-ch n] <m u-l c> [file]
L nh grep hi n th t t c các dòng có ch a m u-l c trong file ư c ch ra (ho c t
thi t b vào chu n n u không có file ho c file có d ng là d u "-")
Các tùy ch n:
-G, --basic-regexp : xem m u l c như m t bi u th c thông thư ng. i u này là ng m nh.
-E, --extended-regexp : xem m u l c như m t bi u th c m r ng.
-F, --fixed-strings : xem m u như m t danh sách các xâu c nh, ư c phân ra b i các dòng
m i. Ngoài l nh grep còn có hai l nh là egrep và fgrep. egrep tương t như l nh grep -E, fgrep
tương t v i l nh grep -F .
L nh grep còn có các tùy ch n sau:
-A NUM, --after-context=NUM : ưa ra NUM dòng n i dung ti p theo sau dòng có ch a
m u.

7
9
-B NUM, --before-context=NUM : ưa ra NUM dòng n i dung trư c dòng có ch a m u.
-C [NUM], --context[=NUM] : hi n th NUM dòng (m c nh là 2 dòng) n i dung.
-NUM : gi ng --context=NUM ưa ra các dòng n i dung trư c và sau dòng có ch a m u. Tuy
nhiên, grep s không ưa ra dòng nào nhi u hơn m t l n.
-b, --byte-offset : hi n th a ch tương i trong file u vào trư c m i dòng ư c ưa ra
-c, --count : m s dòng tương ng ch a m u trong file u vào thay cho vi c hi n th các
dòng ch a m u.
-d ACTION, --directories=ACTION : n u u vào là m t thư m c, s d ng ACTION x
lý nó. M c nh, ACTION là read, t c là s c n i dung thư m c như m t file thông thư ng.
N u ACTION là skip, thư m c s b b qua. N u ACTION là recurse, grep s c n i dung
c a t t c các file bên trong thư m c ( quy); tùy ch n này tương ương v i tùy ch n -r.
-f file, --file=file : l y các m u t file, m t m u trên m t dòng. File tr ng ch a ng các m u
r ng, và các dòng ưa ra cũng là các dòng tr ng.
-H, --with-file : ưa ra tên file trên m i dòng ch a m u tương ng.
-h, --no-filename : không hi n th tên file kèm theo dòng ch a m u trong trư ng h p tìm nhi u
file.
-i : hi n th các dòng ch a m u không phân bi t ch hoa ch thư ng.
-l : ưa ra tên các file trùng v i m u l c.
-n, --line-number : thêm s th t c a dòng ch a m u trong file.
-r, --recursive : c t t c các file có trong thư m c ( quy).
-s, --no-messages : b qua các thông báo l i file không c ư c ho c không t n t i.
-v, --invert-match : hi n th các dòng không ch a m u.
-w, --word-regexp : ch hi n th nh ng dòng có ch a m u l c là m t t tr n v n.
-x, --line-regexp : ch hi n th nh ng dòng mà n i dung trùng hoàn toàn v i m u l c.
Ví d , ngư i dùng gõ l nh cat xem n i dung file text:
# cat -n text
thì hi n ra n i dung file ó như sau:
1$ file file.c file /dev/hda
2file.c: C program text
3file:ELF 32-bit LSB executable, Intel 80386, version 1,
4dynamically linked, not stripped
5/dev/hda: block special
6
7$ file -s /dev/hdaỳ,1,2,3,4,5,6,7,8,9,10
8/dev/hda: x86 boot sector
9/dev/hda1: Linux/i386 ext2 filesystem
10 /dev/hda2: x86 boot sector
11 /dev/hda3: x86 boot sector, extended partition table
12 /dev/hda4: Linux/i386 ext2 filesystem
13 /dev/hda5: Linux/i386 swap file

8
0
17 thutest
18 toithutest
Sau ó, dùng l nh grep l c các dòng có c m filesystem
# grep -n filesystem text
9: /dev/hda1: Linux/i386 ext2 filesystem
12: /dev/hda4: Linux/i386 ext2 filesystem
Cũng có th s d ng các ký hi u bi u di n thông thư ng (regular - expression) trong
m u l c ưa ra ư c nhi u cách tìm ki m file khác nhau.
B ng dư i ây li t kê m t s ký hi u hay dùng:
# grep - H thutest text
text: thutest
text: toithutest
# grep -H "^thutest" text
text: thutest
Ngoài các tùy ch n khác nhau, l nh grep còn có hai d ng n a trên Linux. Hai d ng ó
là egrep - s d ng v i các m u l c ph c t p, và fgrep - s d ng tìm nhi u m u l c
cùng m t lúc.
Th nh tho ng m t bi u th c ơn gi n không th xác nh ư c i tư ng c n tìm, ví
d , như ang c n tìm các dòng có m t ho c hai m u l c. Nh ng lúc ó, l nh egrep t
ra r t có ích. egrep - expression grep - có r t nhi u các ký hi u bi u di n m nh hơn
grep. Dư i ây là các ký hi u hay dùng:
Ký hi u Ý nghĩa
C
c
^
$
.
[xy]
[^xy]
c*
- thay th cho ký t c
- hi n th c như là m t ký t bình thư ng n u c là m t ký t i u khi n
- b t u m t dòng
- k t thúc dòng
- thay cho m t ký t ơn
- ch n m t ký t trong t p h p các ký t ư c ưa ra
- ch n m t ký t không thu c t p h p các ký t ư c ưa ra
- thay cho m t m u có ho c không ch a ký t c

8
1
Ví d , gi s bây gi mu n tìm các dòng có ch a m t ho c nhi u hơn ký t b trên file
passwk v i l nh egrep.
# egrep 'b+' /etc/passwd | head
cho ra các dòng k t qu sau:
root : x : 0 : 0 : root : /root : /bin/bash
bin : x : 1 : 1 : bin : /bin :
daemon : x : 2 : 2 : daemon : /sbin :
sync : x : 5 : 0 : sync : /sbin : /bin/sync
shutdown : x : 6 : 0 : shutdown : /sbin : /sbin/shutdown
halt : x : 7 : 0 : halt : /sbin : /sbin/halt
gopher : x : 13 : 30 : gopher : /usr/lib/gopher-data :
nobody : x : 99 : 99 : Nobody : / :
xfs : x : 43 : 43 : X Font Server : /etc/X11/fs : /bin/false
named : x : 25 : 25 : Named : /var/named : /bin/false
Khi gõ l nh:
# egrep '([^a-zA-Z] | :wi)' /etc/printcap | head
thì nh n ư c thông báo k t qu :
aglw:Ư
:wi=AG 23 : wk=multiple Apple LaserWrite IINT:
aglw1:
:wi=AG 23 : wk=Apple LaserWrite IINT:
Ký hi u Ý nghĩa
c
c
^
$
.
[xy]
[^xy]
c*
c+
c?
a | b
(a)
- thay th cho ký t c
- hi n th c như là m t ký t bình thư ng n u c là m t ký t i u khi n
- b t u m t dòng
- k t thúc dòng
- thay cho m t ký t ơn
- ch n m t ký t trong t p h p các ký t ư c ưa ra
- ch n m t ký t không thu c t p h p các ký t ư c ưa ra
- thay cho m t m u có ho c không ch a ký t c
- thay cho m t m u có ch a m t ho c nhi u hơn ký t c
- thay cho m t m u không có ho c ch có ch a duy nh t m t ký t c
- ho c là a ho c là b
- a m t bi u th c

8
2
aglw2:
aglw3:
L nh trên cho phép tìm các dòng ư c b t u b i (^) m t ch cái không phân bi t ch
hoa ch thư ng ([a-zA-Z]) ho c ( | ) dòng có ch a m u :wi.
B t kỳ lúc nào mu n tìm các dòng có ch a nhi u hơn m t m u l c, egrep là l nh t t
nh t s d ng.
Có nh ng lúc c n ph i tìm nhi u m u l c trong m t lúc. Ví d , có m t file ch a r t
nhi u m u l c và mu n s d ng m t l nh trong Linux tìm các dòng có ch a các m u
ó. L nh fgrep s làm ư c i u này.
Ví d , file thu có n i dung như sau:
# cat thu
/dev/hda4: Linux/i386 ext2 filesystem
/dev/hda5: Linux/i386 swap file
/dev/hda8: Linux/i386 swap file
/dev/hda9: empty
/dev/hda10: empty
thutest
toithutest
và file mauloc có n i dung là:
# cat mauloc
empty
test
Bây gi mu n s d ng n i dung file mauloc làm m u l c tìm các câu trong file
thu, hãy gõ l nh:
# fgrep -i -f mauloc thu
/dev/hda9: empty
/dev/hda10: empty
thutest
toithutest
* Tìm theo các c tính c a file v i l nh find
Các o n trên ây ã gi i thi u cách th c tìm file theo n i dung v i các l nh grep,
egrep và fgrep. Linux còn cho phép ngư i dùng s d ng m t cách th c khác y năng
l c, ó là s d ng l nh find, l nh tìm file theo các thu c tính c a file. L nh này có m t s
khác bi t so v i các l nh khác, ó là các tùy ch n c a l nh là m t t ch không ph i m t ký
t . i u ki n c n i v i l nh này là ch ra ư c i m b t u c a vi c tìm ki m trong h
th ng file và nh ng quy t c c n tuân theo c a vi c tìm ki m. Cú pháp c a l nh find:
find [ ư ng-d n] [bi u-th c]
L nh find th c hi n vi c tìm ki m file trên cây thư m c theo bi u th c ư c ưa ra.
M c nh ư ng d n là thư m c hi n th i, bi u th c là -print.
Bi u th c có th có nh ng d ng sau:

8
3
Các toán t :
( EXPR ); ! EXPR ho c -not EXPR; EXPR1 -a EXPR2 ho c EXPR1 -and
EXPR2; EXPR1 -o EXPR2 ho c EXPR1 -or EXPR2; và EXPR1, EXPR2
Các tùy ch n l nh: t t c các tùy ch n này luôn tr v giá tr true và ư c
t u bi u th c
-daystart : o th i gian (-amin, -atime, -cmin, -ctime, -mmin, -mtime).
-depth : th c hi n tìm ki m t n i dung bên trong thư m c trư c (m c nh vi c tìm ki m ư c
th c hi n b t u t i g c cây thư m c có ch a file c n tìm).
-follow : (tùy ch n này ch áp d ng cho thư m c) n u có tùy ch n này thì các liên k t tư ng
trưng có trong m t thư m c liên k t s ư c ch ra.
-help, --help : hi n th k t qu c a l nh find và thoát.
các test
-amin n : tìm file ư c truy nh p n phút trư c.
-atime n : tìm file ư c truy nh p n*24 gi trư c.
-cmin n : tr ng thái c a file ư c thay i n phút trư c ây.
-ctime n : tr ng thái c a file ư c thay i n*24 gi trư c ây.
-empty : file r ng và ho c là thư m c ho c là file bình thư ng.
-fstype ki u : file thu c h th ng file v i ki u.
-gid n : ch s nhóm c a file là n.
-group nhóm : file thu c quy n s h u c a nhóm.
-links n : file có n liên k t.
-mmin n : d li u c a file ư c s a l n cu i vào n phút trư c ây.
-mtime n : d li u c a file ư c s a vào n*24 gi trư c ây.
-name m u : tìm ki m file có tên là m u. Trong tên file có th ch a c các ký t i di n như
d u "*", "?"...
-type ki u : tìm các file thu c ki u v i ki u nh n các giá tr :
b: c bi t theo kh i
c: c bi t theo ký t
d: thư m c
p: pipe
f: file bình thư ng
l: liên k t tư ng trưng
s: socket
-uid n: ch s ngư i s h u file là n.
-user tên-ngư i: file ư c s h u b i ngư i dùng tên-ngư i.
Các hành ng
-exec l nh : tùy ch n này cho phép k t h p l nh find v i m t l nh khác có ư c thông tin
nhi u hơn v các thư m c có ch a file c n tìm. Tùy ch n exec ph i s d ng d u {} - nó s thay
th cho tên file tương ng, và d u '' t i cu i dòng l nh, (ph i có kho ng tr ng gi a {} và '').
K t thúc l nh là d u ';'

8
4
-fprint file : hi n th y tên file vào trong file. N u file không t n t i thì s ư c t o ra, n u
ã t n t i thì s b thay th n i dung.
-print : hi n th y tên file trên thi t b ra chu n.
-ls : hi n th file hi n th i theo khuôn d ng: li t kê danh sách y kèm c s thư m c, ch s
c a m i file, v i kích thư c file ư c tính theo kh i (block).
Ví d :
# find -name 'what*'
./usr/bin/whatis
./usr/bin/whatnow
./usr/doc/AfterStep-1.8.0/TODO/1.0 to 1.5/whatsnew
./usr/doc/gnome-libs-devel-1.0.55/devel-docs/gnome-dev-
info/gnome-dev-info/what.html
./usr/doc/gnome-libs-devel-1.0.55/devel-docs/gnome-dev-
info/gnome-dev-info/whatis.html
# find . -type f -exec grep -l -i mapping {} ;
./OWL/WordMap/msw-to-txt.c
./.elm/aliases.text
./Mail/mark
./News/usenet.alt
./bin/my.new.cmd: Permission denied
./src/fixit.c
./temp/attach.msg
3.5 Nén và sao lưu các file
3.5.1 Sao lưu các file (l nh tar)
D li u r t có giá tr , s m t nhi u th i gian và công s c n u ph i t o l i, th m chí có
lúc cũng không th nào t o l i ư c. Vì v y, Linux ưa ra các cách th c ngư i dùng b o
v d li u c a mình.
Có b n nguyên nhân cơ b n khi n d li u có th b m t: l i ph n c ng, l i ph n m m,
l i do con ngư i ho c do thiên tai.
Sao lưu là cách b o v d li u m t cách kinh t nh t. B ng cách sao lưu d li u, s
không có v n gì x y ra n u d li u trên h th ng b m t.
M t v n r t quan tr ng trong vi c sao lưu ó là l a ch n phương ti n sao lưu. c n
ph i quan tâm n giá c , tin c y, t c , ích l i cũng như tính kh d ng c a các phương
ti n sao lưu.
Có r t nhi u các công c có th ư c s d ng sao lưu. Các công c truy n th ng là
tar, cpio và dump (công c trong tài li u này là tar). Ngoài ra còn r t nhi u các công c
khác có th l a ch n tùy theo phương ti n sao lưu có trong h th ng.
Có hai ki u sao lưu là sao lưu theo ki u toàn b (full backup) và sao lưu theo ki u tăng
d n (incremental backup). Sao lưu toàn b th c hi n vi c sao m i th trên h th ng file,
bao g m t t c các file. Sao lưu tăng d n ch sao lưu nh ng file ư c thay i ho c ư c
t o ra k t t sao lưu cu i cùng.

8
5
Vi c sao lưu toàn b có th ư c th c hi n d dàng v i l nh tar v i cú pháp:
tar [tùy-ch n] [<file>, ...] [<thư-m c>, ...]
L nh (chương trình) tar ư c thi t k t o l p m t file lưu tr duy nh t. V i tar, có
th k t h p nhi u file thành m t file duy nh t có kích thư c l n hơn, i u này s giúp cho
vi c di chuy n file ho c sao lưu băng t tr nên d dàng hơn nhi u.
L nh tar có các l a ch n:
-c, --create : t o file lưu tr m i.
-d, --diff, --compare : tìm ra s khác nhau gi a file lưu tr và file h th ng ư c lưu tr .
--delete : xóa t file lưu tr (không s d ng cho băng t ).
-r, --append : chèn thêm file vào cu i file lưu tr .
-t, --list : li t kê n i dung c a m t file lưu tr .
-u, --update : ch thêm vào file lưu tr các file m i hơn các file ã có.
-x, --extract, --get : tách các file ra kh i file lưu tr .
-C, --directory tên-thư-m c : thay i n thư m c có tên là tên-thư-m c.
--checkpoint : ưa ra tên thư m c khi c file lưu tr .
-f, --file [HOSTNAME:]file : tùy ch n này xác nh tên file lưu tr ho c thi t b lưu tr là file
(n u không có tùy ch n này, m c nh nơi lưu tr là /dev/rmt0).
-h, --dereference : không hi n các file liên k t mà hi n các file mà chúng tr t i.
-k, --keep-old-files : gi nguyên các file lưu tr ang t n t i mà không ghi è file lưu tr m i
lên chúng.
-K, --starting-file file : b t u t i file trong file lưu tr .
-l, --one-file-system : t o file lưu tr trên h th ng file c c b .
-M, --multi-volume : tùy ch n này ư c s d ng khi dung lư ng c a file c n sao lưu là l n và
không ch a h t trong m t ơn v lưu tr v t lý.
-N, --after-date DATE, --newer DATE : ch lưu tr các file m i hơn các file ư c lưu tr
trong ngày DATE.
--remove-files : xóa file g c sau khi ã sao lưu chúng vào trong file lưu tr .
--totals : ưa ra t ng s byte ư c t o b i tùy ch n --create.
-v, --verbose : hi n th danh sách các file ã ư c x lý.
Ví d :
# tar --create --file /dev/ftape /usr/src
tar: Removing leading / from absolute path names in the
archive
#
L nh trên t o m t file sao lưu c a thư m c /usr/src trong thư m c /dev/ftape, (dòng
thông báo trên cho bi t r ng tar s chuy n c d u / vào trong file sao lưu).
N u vi c sao lưu không th th c hi n g n vào trong m t băng t , lúc ó hãy s d ng tùy
ch n -M:
# tar -cMf /dev/fd0H1440 /usr/src
archive

8
6
Prepare volume #2 for /dev/fd0H1440 and hit return:
#
Chú ý r ng ph i nh d ng ĩa m m trư c khi th c hi n vi c sao lưu, có th s d ng
m t thi t b u cu i khác th c hi n vi c nh d ng ĩa khi tar yêu c u m t ĩa m m
m i.
Sau khi th c hi n vi c sao lưu, có th ki m tra k t qu c a công vi c b ng tùy ch n --
compare:
# tar --compare --verbose -f /dev/ftape
usr/src/
usr/src/Linux
usr/src/Linux-1.2.10-includes/
...
#
s d ng ki u sao lưu tăng d n, hãy s d ng tùy ch n -N:
# tar --create --newer '8 Sep 1995' --file /dev/ftape /usr/src
--verbose
archive
usr/src/
usr/src/Linux-1.2.10-includes/
usr/src/Linux-1.2.10-includes/include/
usr/src/Linux-1.2.10-includes/include/Linux/
usr/src/Linux-1.2.10-includes/include/Linux/modules/
usr/src/Linux-1.2.10-includes/include/asm-generic/
usr/src/Linux-1.2.10-includes/include/asm-i386/
usr/src/Linux-1.2.10-includes/include/asm-mips/
usr/src/Linux-1.2.10-includes/include/asm-alpha/
usr/src/Linux-1.2.10-includes/include/asm-m68k/
usr/src/Linux-1.2.10-includes/include/asm-sparc/
usr/src/patch-1.2.11.gz
#
Lưu ý r ng, tar không th thông báo ư c khi các thông tin trong inode c a m t file b
thay i, ví d như thay i quy n truy nh p c a file, hay thay i tên file ch ng h n.
bi t ư c nh ng thông tin thay i s c n dùng n l nh find và so sánh v i tr ng thái hi n
th i c a file h th ng v i danh sách các file ư c sao lưu t trư c.
3.5.2 Nén d li u
Vi c sao lưu r t có ích nhưng ng th i nó cũng chi m r t nhi u không gian c n thi t
sao lưu. gi m không gian lưu tr c n thi t, có th th c hi n vi c nén d li u trư c
khi sao lưu, sau ó th c hi n vi c gi i nén (dãn) nh n l i n i dung trư c khi nén.
Trong Linux có khá nhi u cách nén d li u, tài li u này gi i thi u hai phương cách
ph bi n là gzip và compress.

8
7
* Nén, gi i nén và xem n i dung các file v i l nh gzip, gunzip và zcat
Cú pháp các l nh này như sau:
gzip [tùy-ch n] [ -S suffix ] [ < file> ]
gunzip [tùy-ch n] [ -S suffix ] [ <file> ]
zcat [tùy-ch n] [ <file> ]
L nh gzip s làm gi m kích thư c c a file và khi s d ng l nh này, file g c s b thay
th b i file nén v i ph n m r ng là .gz, các thông tin khác liên quan n file không thay
i. N u không có tên file nào ư c ch ra thì thông tin t thi t b vào chu n s ư c nén và
g i ra thi t b ra chu n. Trong m t vài trư ng h p, l nh này s b qua liên k t tư ng trưng.
N u tên file nén quá dài so v i tên file g c, gzip s c t b b t. gzip s ch c t ph n tên
file vư t quá 3 ký t (các ph n ư c ngăn cách v i nhau b i d u ch m). N u tên file g m
nhi u ph n nh thì ph n dài nh t s b c t b . Ví d , tên file là gzip.msdos.exe, khi ư c
nén s có tên là gzip.msd.exe.gz.
File ư c nén có th ư c khôi ph c tr l i d ng nguyên th v i l nh gzip -d ho c
gunzip.
V i l nh gzip có th gi i nén m t ho c nhi u file có ph n m r ng là .gz, -gz, .z, -z,
_z ho c .Z ... gunzip dùng gi i nén các file nén b ng l nh gzip, zip, compress,
compress -H.
L nh zcat ư c s d ng khi mu n xem n i dung m t file nén trên thi t b ra chu n.
Các tùy ch n:
-c, --stdout --to-stdout : ưa ra trên thi t b ra chu n; gi nguyên file g c không có s thay
i. N u có nhi u hơn m t file u vào, u ra s tu n t là các file ư c nén m t cách c l p.
-d, --decompress --uncompress : gi i nén.
-f, --force : th c hi n nén ho c gi i nén th m chí file có nhi u liên k t ho c file tương ng th c
s ã t n t i, hay d li u nén ư c c ho c ghi trên thi t b u cu i.
-h, --help : hi n th màn hình tr giúp và thoát.
-l, --list : hi n th nh ng thông tin sau i v i m t file ư c nén:
compressed size: kích thư c c a file nén
uncompressed size: kích thư c c a file ư c gi i nén
ratio: t l nén (0.0% n u không bi t)
uncompressed_name: tên c a file ư c gi i nén
N u k t h p v i tùy ch n --verbose, các thông tin sau s ư c hi n th :
method: phương th c nén
crc: CRC 32-bit cho d li u ư c gi i nén
date & time: th i gian các file ư c gi i nén
N u k t h p v i tùy ch n --name, tên file ư c gi i nén, th i gian gi i nén ư c lưu
tr trong file nén
N u k t h p v i tùy ch n --verbose, t ng kích thư c và t l nén c a t t c các file s
ư c hi n th
N u k t h p v i tùy ch n --quiet, tiêu và t ng s dòng c a các file nén không ư c
hi n th .

8
8
-n, --no-name : khi nén, tùy ch n này s không lưu tr tên file g c và th i gian nén, (tên file
g c s luôn ư c lưu n u khi nén tên c a nó b c t b ). Khi gi i nén, tùy ch n này s không
khôi ph c l i tên file g c cũng như th i gian th c hi n vi c nén. Tùy ch n này ư c ng m
nh.
-N, --name : tùy ch n này ngư c v i tùy ch n trên (-n), nó h u ích trên h th ng có s gi i h n
v dài tên file hay khi th i i m nén b m t sau khi chuy n i file.
-q, --quiet : b qua m i c nh báo.
-r, --recursive : nén thư m c.
-S .suf, --suffix .suf : s d ng ph n m r ng .suf thay cho .gz. B t kỳ ph n m r ng nào cũng
có th ư c ưa ra, nhưng các ph n m r ng khác .z và .gz s b ngăn ch n tránh s l n x n
khi các file ư c chuy n n h th ng khác.
-t, --test : tùy ch n này ư c s d ng ki m tra tính toàn v n c a file ư c nén
-v, --verbose : hi n th ph n trăm thu g n i v i m i file ư c nén ho c gi i nén
-#, --fast, --best : i u ch nh t c c a vi c nén b ng cách s d ng d u #,
n u -# là -1 ho c --fast thì s d ng phương th c nén nhanh nh t (less
compression),
n u là -9 ho c --best thì s dùng phương th c nén ch m nh t (best
compression).
Ng m nh m c nén là -6 ( ây là phương th c nén theo t c nén cao).
Ví d :
# ls /home/test
Desktop data dictionary newt-0.50.8 rpm save vd1
# gzip /home/test/vd1
# ls /home/test
Desktop data dictionary newt-0.50.8 rpm save vd1.gz
# zcat /home/test/vd1
PID TTY TIME CMD
973 pts/0 00:00:00 bash
996 pts/0 00:00:00 man
1008 pts/0 00:00:00 sh
1010 pts/0 00:00:00 less
1142 pts/0 00:00:00 cat
1152 pts/0 00:00:00 cat
1181 pts/0 00:00:00 man
1183 pts/0 00:00:00 sh
1185 pts/0 00:00:00 less
#
* Nén, gi i nén và xem file v i các l nh compress, uncompress, zcat
Cú pháp các l nh như sau:
compress [tùy-ch n] [<file>]

8
9
uncompress [tùy-ch n] [<file>]
zcat [tùy-ch n] [<file>]
L nh compress làm gi m kích thư c c a file và khi s d ng l nh này, file g c s b
thay th b i file nén v i ph n m r ng là .Z, các thông tin khác liên quan n file không
thay i. N u không có tên file nào ư c ch ra, thông tin t thi t b vào chu n s ư c nén
và g i ra thi t b ra chu n. L nh compress ch s d ng cho các file thông thư ng. Trong
m t vài trư ng h p, nó s b qua liên k t tư ng trưng. N u m t file có nhi u liên k t c ng,
compress b qua vi c nén file ó tr khi có tùy ch n -f.
Các tùy ch n:
-f : n u tùy ch n này không ư c ưa ra và compress ch y trong ch n n trư c, ngư i dùng
s ư c nh c khi các file ã th c s t n t i và có th b ghi è. Các file ư c nén có th ư c
khôi ph c l i nh vi c s d ng l nh uncompress.
-c : tùy ch n này s th c hi n vi c nén ho c gi i nén r i ưa ra thi t b ra chu n, không có file
nào b thay i.
L nh zcat tương ương v i uncompress -c. zcat th c hi n vi c gi i nén ho c là các
file ư c li t kê trong dòng l nh ho c t thi t b vào chu n ưa ra d li u ư c gi i nén
trên thi t b ra chu n.
-r : n u tùy ch n này ư c ưa ra, compress s th c hi n vi c nén các thư m c.
-v : hi n th t l gi m kích thư c cho m i file ư c nén.

9
0
CHƯƠNG 4. QU N TR QUÁ TRÌNH
4.1 Quá trình trong UNIX
4.1.1. Sơ b v quá trình
Quá trình là i tư ng trong h th ng tương ng v i m t phiên th c hi n c a m t
chương trình. Quá trình bao g m ba thành ph n là text, data, stack. Text là thành ph n câu
l nh th c hi n, data là thành ph n d li u còn stack là thành ph n thông tin t m th i ho t
ng theo cơ ch LIFO. Các câu l nh trong text ch thao tác t i vùng data, stack tương ng
c a quá trình, không truy nh p ư c t i data và stack c a các quá trình khác, ngo i tr các
vùng d li u dùng chung.
Các quá trình ư c h th ng phân bi t b ng s hi u c a quá trình, vi t t t là PID
(Proccess Index). Quá trình ư c t o khi kh i ng h i u hành là quá trình 0. M i quá
trình khác u ư c t o ra t m t quá trình khác thông qua l i g i h th ng fork: quá trình
th c hi n l i g i h th ng fork ư c g i là quá trình cha, còn quá trình ư c t o ra theo l i
g i fork ư c g i là quá trình con. Tr quá trình 0 không có cha, m i quá trình có trong h
th ng u có m t cha và m t cha có th có nhi u con.
K t qu d ch chương trình ngu n s t o ra file chương trình ích g m m t s ph n như
sau (lưu tr trên v t d n ngoài):
Ph n u file mô t m t s c tính c a file chương trình (tương t File
header c a file chương trình trong MS-DOS),
Ph n text c a chương trình,
Các giá tr m u v vi c phân ph i b nh i v i vùng data c a chương
trình,
M t s b ng thông tin liên quan n t file.
Khi có l i g i fork, thông qua l i g i h th ng exec, nhân s t i n i dung
c a file chương trình vào b nh trong theo các vùng text, data và stack:
Vùng text c a quá trình tương ng v i file chương trình,
Vùng data c a quá trình tương ng v i các giá tr ư c quy nh trong file
chương trình,
Vùng stack ư c nhân t ng t o v i kích thư c theo s linh ho t c a
nhân.
Ph n stach bao g m các stack frame (khung) lôgic: m i satck frame ư c t vào khi
g i m t hàm và l y ra khi quay v . M i stack frame ch a tham sô c a hàm, các bi n a
phương v.v. Tương ng trong stack có m t stack pointer liên quan n chi u sâu c a stack.
Trong mã chương trình có các dòng l nh qu n lý hình tr ng c a stack, và nhân s nh v
không gian i v i stack theo yêu c u.
4.1.2. Sơ b c u trúc i u khi n c a UNIX
Theo phân c p, h th ng th c hi n theo ba m c: m c ngư i dùng, m c nhân và m c
ph n c ng.
• M c ngư i dùng (user level): g m có chương trình ngư i dùng và chương trình
trong các thư vi n. Các chương trình này ch y (ph n l nh c a chúng th c hi n)

9
1
trong tr ng thái ngư i dùng c a quá trình. Chương trình ngư i dùng thao tác v i
nhân ho c tr c ti p ho c gián ti p nh g i thư vi n nh các l i g i h th ng.
• M c nhân là m c tr ng tâm nh t c a h i u hành Linux-UNIX. Ch y m c nhân
là nh ng chương trình c a h i u hành thu c h th ng con i u khi n File (h
th ng con làm vi c v i File - File Subsystem), h th ng con i u khi n quá trình
(Proccess Control System), các l i g i h th ng (system calls), các chương trình
i u khi n thi t b (Device Drivers), Cache b m (Buffer cache) và các chương
trình i u khi n ph n c ng (Hard Control). Hai thành ph n cơ b n nh t là H th ng
i u khi n File và H th ng con i u khi n quá trình.
Hình v dư i ây cho sơ b c u trúc i u khi n trong UNIX:
Chương trình ngư i dùng
Thư vi n m u
Gíao di n theo các l i g i h th ng
H th ng con i u khi n
File
H th ng con i u khi n quá
trình (bao g m 3 thành ph n
con bên ph i B truy n
thông liên quá trình B
l p l ch Thành ph n i u
ph i b nh
Cache b m
Ký t Kh i i u khi n
thi t b
I U KHI N PH N C NG
PH N C NG
M c ph n
c ng
M c ngư i dùng
M c
nhân
M c
nhân
C u trúc c a Nhân và các m c quá trình

9
2
4.1.3. Các h th ng con trong nhân
H th ng con i u khi n File có nhi m v qu n lý h th ng File, cung c p vùng nh r i
ĩa cho File, i u khi n truy c p File và tìm ki m d li u v.v. a s các thu t toán v các
l i g i h th ng liên quan n File và các hàm chương trình con m c th p ã ư c trình
bày trong chương 2. Các quá trình tương tác v i H th ng con i u khi n File nh các l i
g i h th ng (các l i g i h th ng File m c cao). Vi c truy nh p t i File nh hai cách th c:
truy nh p tr c ti p v i File ho c thông qua buffer cache.
Các buffer cache lưu tr d li u t m th i theo t ng kh i. Nhân vào-ra d
li u thông qua các kh i trung gian và nh thi t b nh th c p: truy nh p d li u
theo kh i,
Nhân thao tác tr c ti p v i kh i i u khi n thi t b truy nh p tr c ti p d
li u trong File không qua thi t b ph : truy nh p theo ký t .
H th ng con i u khi n quá trình ch u trách nhi m ng b hóa s tương tác liên quá
trình, qu n lý b nh và l p l ch th c hi n i v i các quá trình ang t n t i. H th ng con
i u khi n File và H th ng con i u khi n quá trình tương tác v i nhau khi file ư c t i
vào b nh trong và cho th c hi n. M t s l i g i h th ng cho kh i i u khi n quá trình:
fork: T o quá trình m i. L i g i hàm này có d ng pid=fork()
exec: Cho th c hi n quá trình ang t n t i; exec(pid)
exit: Cho k t thúc quá trình ang t n t i,
brk: i u khi n kích thư c b nh c p phát cho quá trình,
signal: i u khi n các hi n tư ng b t thư ng trong quá trình
H th ng con i u khi n quá trình bao g m 3 thành ph n sau ây:
Thành ph n i u ph i b nh có nhi m v qu n lý, i u khi n c p phát b
nh . M t s trang b lo i b khi c p phát b nh cho quá trình.
B l p l ch (schelduler) có nhi m v i u ph i CPU cho các quá trình. Các
quá trình có ưu tiên và b l p l ch ch n quá trình có ưu tiên cao nh t.
B truy n thông liên quá trình th c hi n vi c ng b hóa các quá trình liên
quan nhau.
B i u khi n ph n c ng (hardware control) có ch c năng cho phép ng t và tương tác
thông tin v i máy. Các thi t b như ĩa, thi t b u cu i có th ng t CPU khi ang th c
hi n quá trình. Các chương trình x lý ng t là hàm riêng bi t trong nhân mà không ph i là
m t quá trình.
Stack trong quá trình
M i quá trình th c hi n ư c mode nhân và mode ngư i dùng vì v y phân chia hai lo i
stack nhân và stack ngư i dùng.
Chúng ta xem xét ví d sau:
#include fenth.h
char buffer[2048];
int version;
main (argc, argv);
int argc;
char *argv[];
|
int fdold, fdnew;

9
3
if (argc != 3)
|
printf(' c n 2 i s i v i chương trình sao file!');
exit(1)
|
fdold = open (argv[1], O_RDONLY); /* m file ngu n ch c */
if (fdold == -1)
|
printf (' Không th m file csn',argv[1]);
exit(1);
|
fdnew =creat (argv[2],0666); /*m File ich rw cho m i ngư i */
if (fdnew ==-1)
|
printf('Không th kh i t o file csn',argv[2];
exit(1);
|
copy(fdold,fdnew);
exit(0);
|
copy (old, new)
int old, new;
|
int count;
while (count = read(old,buffer,sizeof(buffer))0)
write(buffer,count);
|
Trong chương trình trên, mã l nh (g i là ph n text) c a file ư c sinh ra t các hàm
main và copy. Kh i t o giá tr ban u cho bi n version và dành vùng nh cho bi n m ng
buffer.
Trong ví d trên, các tham s argc, argv và các bi n fdold, fdnew trong chương trình
main trong stack khi main ư c g i (m t l n i v i m i chương trình), còn các tham s
old và new và bi n count trong hàm copy xu t hi n m i khi copy ư c g i.
Stack ngư i dùng Stack nhân
Bi n c c b không có
a ch frame 2
a ch quay l i sau khi
write
Hư ng tăng c a stack
Các tham s
c a write
b m
buffer
m i frame 3 Frame 3
Các bi n c c
b
count call write () call
func2()
Bi n c c b
a ch c a Frame 1 a ch c a Frame 1

9
4
a ch quay v sau l i g i
copy
func2
Các tham s
c a copy
old
new frame 2 Frame 2
Tham s c a func2 nhân
Bi n c c b fdold
fdnew
call copy () call
func2()
Bi n c c b
a ch c a Frame 0 a ch c a Frame 0
main
func1
Tham s c a
main
argc
argv Frame 1 Frame 1
Tham s c a func1 nhân
call main () call func1()
Các stack cho m t quá trình
Quá trình trong UNIX ư c th c hi n theo m t trong hai mode: mode nhân hay mode
ngư i dùng và tương ng v i 2 mode này, quá trình s d ng stack riêng bi t i v i m i
mode.
Stack ngư i dùng ch a các i s , bi n c c b , và các d li u khác i v i vi c th c
hi n hàm trong mode ngư i dùng. Stach nhân ch a các i s , bi n c c b , các tham s ,
các a ch liên k t v.v. liên quan n th c hi n các hàm theo mode nhân.
4.1.4. Sơ b v i u khi n quá trình
Nhân s d ng 4 c u trúc d li u sau ây truy nh p n quá trình:
• B ng các quá trình, tương ng v i m i quá trình ang t n t i trong h th ng là m t
thành ph n. M i thành ph n bao g m m t s trư ng sau ây (m i thành ph n ây
chính là m t PCB):
- Tr ng thái c a quá trình,
- Ch s h u c a quá trình,
- Trư ng liên quan n tr ng thái ngưng c a quá trình (theo l i g i hàm sleep)
- a ch c a vùng s d ng tương ng v i quá trình,
- Các thông tin tương ng ư c trình bày trong PCB.
• Vùng s d ng (U-area) ch a các thông tin riêng, có tác d ng khi quá trình ang th c
hi n:
- Ch s thành ph n tương ng v i quá trình trong b ng các quá trình: a ch c a
kh i PCB tương ng,
- B m th i gian ch y m c nhân và m c ngư i dùng,
- Các giá tr tr v và mã l i (n u có) i v i l i g i h th ng hi n t i,
- Mô t v các file ang m ng v i quá trình,
- Tham s lưu tr dung lư ng d li u di chuy n trong vào - ra.
- Thư m c hi n t i và thư m c g c hi n t i: môi trư ng c a quá trình,
- Các gi i h n kích thư c file và quá trình,
- Các m c cho phép th c hi n i v i quá trình,
- M t s thông tin khác
• Các b ng nh v a ch b nh i v i m i quá trình,

9
5
• B ng ch a vùng b nh chung: phân ho ch b nh , c tính m i vùng theo phân ho ch:
ch a text, data ho c vùng b nh dùng chung v.v.
Sơ b v m i liên k t c a các c u trúc d li u trên ư c mô t như hình v phía sau.
Nhân x lý v i các l i g i h th ng như sau:
- V i l i g i fork: Nhân sao vùng a ch c a quá trình cũ, cho phép các quá trình
chia x vùng b nh ,
- V i l i g i exec: Nhân c p phát các vùng b nh th c cho các vùng text, data và
stack,
- V i l i g i exit: Nhân s gi i phóng các vùng b nh liên quan n quá trình.
Cá
c
c u
trú
c
d
li u
i
u
khi
n
quá
trìn
h
4.1.
5. Tr ng thái và chuy n d ch tr ng thái
Sơ bi u di n các tr ng thái và vi c chuy n tr ng thái trong UNIX ư c trình bày
trong hình dư i ây (S hi u tr ng thái quá trình xem trong hình v ).
Th c hi n m c
nhân (2)
Th c hi n m c
ngư i dùng (1)
S n sàng sang m c
ngư i dùng (7)
Hoàn thi n
(9)
Ch i thi u tài
nguyên (4) S n sàng th c
hi n (3)
Ch i b nh
ngoài (6)
Quá trình
phát sinh
(8)i b nh
th c hi n (5)
U-area
B nh trong (các trang th c)
B ng các vùng
nh cho m t
quá trình
B ng các vùng nh
(b ng các trang o)

9
6
Sơ chuy n tr ng thái quá trình
Khi quá trình ư c phát sinh nó tr ng thái (8), tùy thu c vào tình tr ng b nh quá
trình ư c phân ph i b nh trong (3) hay b nh ngoài (5). Tr ng thái (3) th hi n quá
trình ã s n sáng th c hi n, các thành ph n c a nó ã b nh trong ch i CPU th c
hi n. Vi c th c hi n ti p theo tùy thu c vào tr ng thái trư c ó c a nó. N u l n u phát
sinh, nó c n i t i th c hi n m c nhân hoàn thi n công vi c l i g i fork s t tr ng thái
(3) sang tr ng thái (1), trong trư ng h p khác, t tr ng thái (3) nó i t i tr ng thái ch d i
CPU m c ngư i dùng (7).
Trong tr ng thái th c hi n m c ngư i dùng (1), quá trình i t i tr ng thái (2) khi g p
l i g i h th ng ho c hi n tư ng ng t x y ra. T tr ng thái (1) t i tr ng thái (7) khi h t
lư ng t th i gian.
Tr ng thái (4) là tr ng thái ch i trong b nh còn tr ng thái (6) th hi n vi c ch i
trong b nh ngoài.
Cung chuy n t tr ng thái (2) vào ngay tr ng thái (2) x y ra khi quá trình tr ng thái
th c hi n m c nhân, nhân h th ng g i các hàm x lý ng t tương ng.
4.1.6. S ngưng ho t ng và ho t ng tr l i c a quá trình
M t quá trình trong tr ng thái th c hi n m c nhân có kh năng chuy n sang tr ng thái
ngưng theo l i g i hàm sleep. Tr ng thái ngưng x y ra trong m t s tình hu ng ch i m t
s ki n: hoàn thành vi c vào-ra, quá trình khác th c hi n l i g i exit v.v.
Sau khi s ki n x y ra, quá trình t tr ng thái ngưng chuy n sang tr ng thái s n sàng
có th ư c c p phát CPU ch y.
4.1.7. Sơ b v l nh i v i quá trình
Khi m m t trang man, li t kê các file v i l nh ls, ch y trình so n th o vi hay ch y b t
kỳ m t l nh nào trong Linux thì i u ó có nghĩa là ang kh i t o m t ho c nhi u quá
trình. Trong Linux, b t c chương trình nào ang ch y u ư c coi là m t quá trình. Có
th có nhi u quá trình cùng ch y m t lúc. Ví d dòng l nh ls -l | sort | more s kh i t o
ba quá trình: ls, sort và more.
Quá trình có th tr i qua nhi u tr ng thái khác nhau và t i m t th i i m m t quá trình
rơi vào m t trong các tr ng thái ó. B ng dư i ây gi i thi u các tr ng thái cơ b n c a quá
trình trong Linux.
Ký hi u Ý nghĩa
D
R
S
T
Z
(uninterruptible sleep) tr ng thái này quá trình b treo và không th
ch y l i nó b ng m t tín hi u.
(runnable) tr ng thái s n sàng th c hi n, t c là quá trình có th th c
hi n ư c nhưng ch n lư t th c hi n vì m t quá trình khác ang có
CPU.
(sleeping) tr ng thái t m d ng, t c là quá trình t m d ng không ho t
ng (20 giây ho c ít hơn)
(traced or stopped) tr ng thái d ng, quá trình có th b treo b i m t
quá trình ngoài

9
7
W

N
L
(zombie process) quá trình ã k t thúc th c hi n, nhưng nó v n ư c
tham chi u trong h th ng
không có các trang thư ng trú
quá trình có m c ưu tiên cao hơn
quá trình có m c ưu tiên th p hơn
có các trang khóa bên trong b nh
4.2. Các l nh cơ b n
4.2.1. L nh fg và l nh bg
Linux cho phép ngư i dùng s d ng t h p phím CTRL+z d ng m t quá trình và
kh i ng l i quá trình ó b ng cách gõ l nh fg. L nh fg (foreground) tham chi u n
các chương trình mà màn hình cũng như bàn phím ang làm vi c v i chúng.
Ví d , ngư i dùng ang xem trang man c a l nh sort, nhìn xu ng cu i th y có tùy
ch n -b, mu n th tùy ch n này ng th i v n mu n xem trang man. Thay cho vi c ánh
q thoát và sau ó ch y l i l nh man, cho phép ngư i dùng gõ CTRL+z t m d ng
l nh man và gõ l nh th tùy ch n -b. Sau khi th xong, hãy gõ fg ti p t c xem trang
man c a l nh sort. K t qu c a quá trình trên hi n th như sau:
# man sort | more
SORT(1) FSF SORT(1)
NAME
sort - sort lines of text Files
SYNOPSIS
../src/sort [OPTION] ... [Files]...
DESCRIPTION
Write sorted concatenation of all FILE(s) to standard out-put.
+POS1 [-POS2]
start a key at POS1,end it *before* POS2 obsoles-cent)field numbers and character
offsets are num-bered starting with zero(contrast with the -k option)
-b ignore leading blanks in sort fields or keys
--More--
(CTRL+z)
[1]+ Stopped man sort | more
# ls -s | sort -b | head -4
1 Archives/
1 InfoWorld/
1 Mail/
1 News/
1 OWL/
# fg
man sort | more
--More--

9
8
Trong ph n trư c, cách th c gõ phím CTRL+z t m d ng m t quá trình ã ư c gi i
thi u. Linux còn ngư i dùng cách th c ch y m t chương trình dư i ch n n
(background) - s d ng l nh bg - trong khi các chương trình khác ang ch y, và chuy n
m t chương trình vào trong ch n n - dùng ký hi u .
N u m t quá trình ho t ng mà không ưa ra thông tin nào trên màn hình và không
c n nh n b t kỳ thông tin u vào nào, thì có th s d ng l nh bg ưa nó vào trong ch
n n ( ch này nó s ti p t c ch y cho n khi k t thúc). Khi chương trình c n ưa
thông tin ra màn hình ho c nh n thông tin t bàn phím, h th ng s t ng d ng chương
trình và thông báo cho ngư i dùng. Cũng có th s d ng ch s i u khi n công vi c (job
control) làm vi c v i chương trình nào mu n. Khi ch y m t chương trình trong ch
n n, chương trình ó ư c ánh s th t ( ư c bao b i d u ngo c vuông []), theo sau là
ch s c a quá trình.
Sau ó có th s d ng l nh fg + s th t c a chương trình ưa chương trình
tr l i ch n i và ti p t c ch y.
có m t chương trình (ho c m t l nh ng) t ng ch y trong ch n n, ch c n
thêm ký hi u '' vào cu i l nh.
Trong m t s h th ng, khi quá trình n n k t thúc thì h th ng s g i thông báo t i
ngư i dùng, nhưng trên h u h t các h th ng, khi quá trình trên n n hoàn thành thì h th ng
s ch cho n khi ngư i dùng gõ phím Enter thì m i hi n th d u nh c l nh m i kèm theo
thông báo hoàn thành quá trình (thư ng thì m t quá trình hoàn thành sau kho ng 20 giây).
N u c chuy n m t chương trình vào ch n n m c dù nó có các thông tin c n xu t
ho c nh p t các thi t b vào ra chu n thì h th ng s ưa ra thông báo l i dư i d ng sau:
Stopped (tty input/output) tên chương trình.
Ví d , l nh sau ây th c hi n vi c tìm ki m file thu1 trong ch n n:
# find -name thu1
[5] 918
trong ch này, s th t c a chương trình là [5], ch s quá trình tương ng v i l nh
find là 918. Vì gõ Enter khi quá trình chưa th c hi n xong nên trên màn hình ch hi n th
s th t c a chương trình và ch s quá trình, n u ch kho ng 30 ho c 40 giây sau r i gõ
Enter l n n a, màn hình hi n th thông báo hoàn thành chương trình như sau:
#
[5] Done find -name thu1
#
Gi s chương trình chưa hoàn thành và mu n chuy n nó lên ch n i, hãy gõ l nh
sau:
# fg 5
find -name thu1
./thu1
chương trình ã hoàn thành và hi n th thông báo r ng file thu1 n m thư m c g c.
Thông thư ng s ưa ra m t thông báo l i n u ngư i dùng c chuy n m t chương trình
vào ch n n khi mà chương trình ó c n ph i xu t ho c nh p thông tin t thi t b vào ra
chu n. Ví d , l nh:
# vi
[6] 920

9
9
#
nh n Enter
#
[6] + Stopped (tty output) vi
#
L nh trên ch y chương trình vi trong ch n n, tuy nhiên l nh g p ph i l i vì ây là
chương trình òi h i hi n th các thông tin ra màn hình (output). Dòng thông báo l i
Stopped (tty intput) vi cũng x y ra khi chương trình vi c n nh n thông tin.
4.2.2. Hi n th các quá trình ang ch y v i l nh ps
Linux cung c p cho ngư i dùng hai cách th c nh n bi t có nh ng chương trình nào
ang ch y trong h th ng. Cách d hơn, ó là l nh jobs s cho bi t các quá trình nào ã
d ng ho c là ư c ch y trong ch n n.
Cách ph c t p hơn là s d ng l nh ps. L nh này cho bi t thông tin y nh t v các
quá trình ang ch y trên h th ng.
Ví d :
# ps
PID TTY TIME CMD
7813 pts/0 00:00:00 bash
7908 pts/0 00:00:00 ps
#
(PID - ch s c a quá trình, TTY - tên thi t b u cu i trên ó quá trình ư c th c hi n,
TIME - th i gian ch y quá trình, CMD - l nh kh i t o quá trình).
Cú pháp l nh ps:
ps [tùy-ch n]
L nh ps có m t lư ng quá phong phú các tùy ch n ư c chia ra làm nhi u lo i. Dư i
ây là m t s các tùy ch n hay dùng. Các tùy ch n ơn gi n:
-A, -e : ch n hi n th t t c các quá trình.
-T : ch n hi n th các quá trình trên tr m cu i ang ch y.
-a : ch n hi n th t t c các quá trình trên m t tr m cu i, bao g m c các quá trình c a
nh ng ngư i dùng khác.
-r : ch hi n th quá trình ang ư c ch y.
Ch n theo danh sách
-C : ch n hi n th các quá trình theo tên l nh.
-G : hi n th các quá trình theo ch s nhóm ngư i dùng.
-U : hi n th các quá trình theo tên ho c ch s c a ngư i dùng th c s (ngư i dùng kh i ng
quá trình).
-p : hi n th các quá trình theo ch s c a quá trình.
-s : hi n th các quá trình thu c v m t phiên làm vi c.
-t : hi n th các quá trình thu c m t tr m cu i.
-u : hi n th các quá trình theo tên và ch s c a ngư i dùng hi u qu .

1
0
Thi t t khuôn d ng ư c ưa ra c a các quá trình
-f : hi n th thông tin v quá trình v i các trư ng sau UID - ch s ngư i dùng, PID - ch s quá
trình, PPID - ch s quá trình kh i t o ra quá trình, C - , STIME - th i gian kh i t o quá trình,
TTY - tên thi t b u cu i trên ó quá trình ư c ch y, TIME - th i gian th c hi n quá
trình, CMD - l nh kh i t o quá trình
-l : hi n th y các thông tin v quá trình v i các trư ng F, S, UID, PID, PPID, C, PRI, NI,
ADDR, SZ, WCHAN, TTY, TIME, CMD
-o xâu-ch n : hi n th các thông tin v quá trình theo d ng do ngư i dùng t ch n thông qua
xâu-ch n các kí hi u i u khi n hi n th có các d ng như sau:
%C, %cpu % CPU ư c s d ng cho quá trình
%mem % b nh ư c s d ng ch y quá trình
%G tên nhóm ngư i dùng
%P ch s c a quá trình cha kh i ng ra quá trình con
%U nh danh ngư i dùng
%c l nh t o ra quá trình
%p ch s c a quá trình
%x th i gian ch y quá trình
%y thi t b u cu i trên ó quá trình ư c th c hi n
Ví d , mu n xem các thông tin như tên ngư i dùng, tên nhóm, ch s quá trình, ch s
quá trình kh i t o ra quá trình, tên thi t b u cu i, th i gian ch y quá trình, l nh kh i t o
quá trình, hãy gõ l nh:
# ps -o '%U %G %p %P %y %x %c'
USER GROUP PID PPID TTY TIME COMMAND
root root 1929 1927 pts/1 00:00:00 bash
root root 2279 1929 pts/1 00:00:00 ps
4.2.3. H y quá trình v i l nh kill
Trong m t s trư ng h p, s d ng l nh kill h y b m t quá trình. i u quan tr ng
nh t khi s d ng l nh kill là ph i xác nh ư c ch s c a quá trình mà chúng ta mu n
h y. Cú pháp l nh:
kill [tùy-ch n] ch -s -c a-ti n-trình
kill -l [tín hi u]
L nh kill s g i m t tín hi u n quá trình ư c ch ra. N u không ch ra m t tín hi u
nào thì ng m nh là tín hi u TERM s ư c g i.
-s : xác nh tín hi u ư c g i. Tín hi u có th là s ho c tên c a tín hi u. Dư i ây là m t s
tín hi u hay dùng:
S Tên Ý nghĩa
1 SIGHUP (hang up) ây là tín hi u ư c g i n t t c các
quá trình ang ch y trư c khi logout kh i h
th ng
2 SIGINT (interrupt) ây là tín hi u ư c g i khi nh n

1
0
CTRL+c
9 SIGKILL (kill) tín hi u này s d ng quá trình ngay l p t c
15 SIGTERM tín hi u này yêu c u d ng quá trình ngay l p t c,
nhưng cho phép chương trình xóa các file t m.
-p : l nh kill s ch ưa ra ch s c a quá trình mà không g i m t tín hi u nào.
-l : hi n th danh sách các tín hi u mà l nh kill có th g i n các quá trình (các tín hi u này có
trong file /usr/include/Linux/signal.h)
Ví d ,
# ps
PID TTY TIME CMD
2240 pts/2 00:00:00 bash
2276 pts/2 00:00:00 man
2277 pts/2 00:00:00 more
2280 pts/2 00:00:00 sh
2281 pts/2 00:00:00 sh
2285 pts/2 00:00:00 less
2289 pts/2 00:00:00 man
2291 pts/2 00:00:00 sh
2292 pts/2 00:00:00 gunzip
2293 pts/2 00:00:00 less
2298 pts/2 00:00:00 ps
# kill 2277
PID TTY TIME CMD
2240 pts/2 00:00:00 bash
2276 pts/2 00:00:00 man
2280 pts/2 00:00:00 sh
2281 pts/2 00:00:00 sh
2285 pts/2 00:00:00 less
2289 pts/2 00:00:00 man
2291 pts/2 00:00:00 sh
2292 pts/2 00:00:00 gunzip
2293 pts/2 00:00:00 less
2298 pts/2 00:00:00 ps
4.2.4. Cho máy ng ng ho t ng m t th i gian v i l nh sleep
N u mu n cho máy ngh m t th i gian mà không mu n t t vì ng i kh i ng l i thì c n
dùng l nh sleep. Cú pháp:
sleep [tùy-ch n] NUMBER[SUFFIXƯ]
NUMBER: s giây(s) ng ng ho t ng.
SUFFIX : có th là giây(s) ho c phút(m) ho c gi ho c ngày(d)

1
0
Các tùy ch n:
--help : hi n th tr giúp và thoát
--version : hi n th thông tin v phiên b n và thoát
4.2.5. Xem cây quá trình v i l nh pstree
ã bi t l nh xem các quá trình ang ch y trên h th ng, tuy nhiên trong Linux còn
có m t l nh cho phép có th nhìn th y m c phân c p c a các quá trình, ó là l nh
pstree. Cú pháp l nh:
pstree [tùy-ch n] [pid | ngư i-dùng]
L nh pstree s hi n th các quá trình ang ch y dư i d ng cây quá trình. G c c a cây
quá trình thư ng là init. N u ưa ra tên c a m t ngư i dùng thì cây c a các quá trình do
ngư i dùng ó s h u s ư c ưa ra.
pstree thư ng g p các nhánh quá trình trùng nhau vào trong d u ngo c vuông, ví d :
init -+-getty
|-getty
|-getty
|-getty
thành
init ---4*[getty]
-a : ch ra tham s dòng l nh. N u dòng l nh c a m t quá trình ư c tráo i ra bên ngoài, nó
ư c ưa vào trong d u ngo c ơn.
-c : không th thu g n các cây con ng nh t. M c nh, các cây con s ư c thu g n khi có th
-h : hi n th quá trình hi n th i và t tiên c a nó v i màu sáng tr ng
-H : gi ng như tùy ch n -h, nhưng quá trình con c a quá trình hi n th i không có màu sáng
tr ng
-l : hi n th dòng dài.
-n : s p x p các quá trình cùng m t t tiên theo ch s quá trình thay cho s p x p theo tên
Ví d ,
# pstree
init-+-apmd
|-atd
|-automount
|-crond
|-enlightenment
|-gdm-+-X
| `-gdm---gnome-session
|-gen_util_applet
|-gmc
|-gnome-name-serv
|-gnome-smproxy
|-gnomepager_appl
|-gpm
|-identd---identd---3*[identd]

1
0
|-inetd
|-kflushd
|-klogd
|-kpiod
|-kswapd
|-kupdate
|-lockd---rpciod
|-login---bash---mc-+-bash-+-cat
| | |-passwd
| | `-pstree
| `-cons.saver
|-lpd
|-mdrecoveryd
|-5*[mingetty]
|-panel
|-portmap
|-rpc.statd
|-sendmail
|-syslogd
`-xfs
4.2.6. L nh thi t t l i ưu tiên c a quá trình nice và l nh renice
Ngoài các l nh xem và h y b quá trình, trong Linux còn có hai l nh liên quan n
ưu tiên c a quá trình, ó là l nh nice và l nh renice.
ch y m t chương trình v i ưu tiên nh trư c, hãy s d ng l nh nice.
Cú pháp l nh:
nice [tùy-ch n] [l nh [tham-s ]... ]
L nh nice s ch y m t chương trình (l nh) theo ưu tiên ã s p x p. N u không có
l nh, m c ưu tiên hi n t i s hi n th . ưu tiên ư c s p x p t -20 (m c ưu tiên cao
nh t) n 19 (m c ưu tiên th p nh t).
-ADJUST : tăng ưu tiên theo ADJUST u tiên
--help : hi n th trang tr giúp và thoát
thay i ưu tiên c a m t quá trình ang ch y, hãy s d ng l nh renice.
Cú pháp l nh:
renice -ưu-tiên [tùy-ch n]
L nh renice s thay i m c ưu tiên c a m t ho c nhi u quá trình ang ch y.
-g : thay i quy n ưu tiên theo nhóm ngư i dùng
-p : thay i quy n ưu tiên theo ch s c a quá trình
-u : thay i quy n ưu tiên theo tên ngư i dùng
Ví d :
# renice +1 987 -u daemon root -p 32

1
0
l nh trên s thay i m c ưu tiên c a quá trình có ch s là 987 và 32, và t t c các quá
trình do ngư i dùng daemon và root s h u.

1
0
CHƯƠNG 5. QU N LÝ TÀI KHO N NGƯ I DÙNG
Chương này cung c p m t s công c h u ích trong Linux qu n lý các tài kho n
ngư i dùng trên h th ng.
5.1 Tài kho n ngư i dùng
Như ã bi t, trong h i u hành a ngư i dùng, c n phân bi t ngư i dùng khác nhau do
quy n s h u các tài nguyên trong h th ng, ch ng h n như, m i ngư i dùng có quy n h n
v i file, quá trình c a riêng h . i u này v n r t quan tr ng th m chí c khi máy tính ch có
m t ngư i s d ng t i m t th i i m. M i truy c p h th ng Linux u thông qua tài kho n
ngư i dùng. Vì th , m i ngư i s d ng ư c g n v i tên duy nh t ( ã ư c ăng ký) và tên
ó ư c s d ng ăng nh p. Tuy nhiên m t ngư i dùng th c s có th có nhi u tên ăng
nh p khác nhau. Tài kho n ngư i dùng có th hi u là t t c các file, các tài nguyên, và các
thông tin thu c v ngư i dùng ó.
Khi cài t h i u hành Linux, ăng nh p root s ư c t ng t o ra. ăng nh p này
ư c xem là thu c v siêu ngư i dùng (ngư i dùng c p cao, ngư i qu n tr ), vì khi ăng
nh p v i tư cách ngư i dùng root, có th làm b t c i u gì mu n trên h th ng. T t nh t
ch nên ăng nh p root khi th c s c n thi t, và hãy ăng nh p vào h th ng v i tư cách là
m t ngư i dùng bình thư ng.
N i dung chương này gi i thi u các l nh t o m t ngư i dùng m i, thay i thu c
tính c a m t ngư i dùng cũng như xóa b m t ngư i dùng. Lưu ý, ch có th th c hi n
ư c các l nh trên n u có quy n c a m t siêu ngư i dùng.
5.2 Các l nh cơ b n qu n lý ngư i dùng
Ngư i dùng ư c qu n lý thông qua tên ngư i dùng (th c ra là ch s ngư i dùng).
Nhân h th ng qu n lý ngư i dùng theo ch s , vì vi c qu n lý theo ch s s d dàng và
nhanh thông qua m t cơ s d li u lưu tr các thông tin v ngư i dùng. Vi c thêm m t
ngư i dùng m i ch có th th c hi n ư c n u ăng nh p v i tư cách là siêu ngư i dùng.
t o m t ngư i dùng m i, c n ph i thêm thông tin v ngư i dùng ó vào trong cơ s
d li u ngư i dùng, và t o m t thư m c cá nhân cho riêng ngư i dùng ó. i u này r t c n
thi t thi t l p các bi n môi trư ng phù h p cho ngư i dùng.
L nh chính thêm ngư i dùng trong h th ng Linux là useradd (ho c adduser).
5.2.1 File /etc/passwd
Danh sách ngư i dùng cũng như các thông tin tương ng ư c lưu tr trong file
/etc/passwd.
Ví d dư i ây là n i dung c a file /etc/passwd:
mail:x:8:12:mail:/var/spool/mail:
games:x:12:100:games:/usr/games:
gopher:x:13:30:gopher:/usr/lib/gopher-data:
bien:x:500:0:Nguyen Thanh Bien:/home/bien:/bin/bash
sangnm:x:17:100:Nguyen Minh Sang:/home/sangnm:/bin/bash
lan:x:501:0:Lan GNU:/home/lan:/bin/bash
M i dòng trong file tương ng v i b y trư ng thông tin c a m t ngư i dùng, và các
trư ng này ư c ngăn cách nhau b i d u ':'. ý nghĩa c a các trư ng thông tin ó l n lư t
như sau:

1
0
Tên ngư i dùng (username)
M t kh u ngư i dùng (passwd - ư c mã hóa)
Ch s ngư i dùng (user id)
Các ch s nhóm ngư i dùng (group id)
Tên y ho c các thông tin khác v tài kho n ngư i dùng (comment)
Thư m c ngư i dùng ăng nh p
Shell ăng nh p (chương trình ch y lúc ăng nh p)
B t kỳ ngư i dùng nào trên h th ng u có th c ư c n i dung file /etc/passwd,
và có th ăng nh p v i tư cách ngư i dùng khác n u h bi t ư c m t kh u, ây chính là
lý do vì sao m t kh u ăng nh p c a ngư i dùng không hi n th trong n i dung file.
5.2.2 Thêm ngư i dùng v i l nh useradd
Siêu ngư i dùng s d ng l nh useradd t o m t ngư i dùng m i ho c c p nh t
ng m nh các thông tin v ngư i dùng.
Cú pháp l nh:
useradd [tùy-ch n] tên-ngư i-dùng
useradd -D [tùy-ch n]
N u không có tùy ch n -D, l nh useradd s t o m t tài kho n ngư i dùng m i s
d ng các giá tr ư c ch ra trên dòng l nh và các giá tr m c nh c a h th ng. Tài kho n
ngư i dùng m i s ư c nh p vào trong các file h th ng, thư m c cá nhân s ư c t o, hay
các file kh i t o ư c sao chép, i u này tùy thu c vào các tùy ch n ư c ưa ra.
Các tùy ch n như sau:
-c, comment : so n th o trư ng thông tin v ngư i dùng.
-d, home_dir : t o thư m c ăng nh p cho ngư i dùng.
-e, expire_date : thi t t th i gian (YYYY-MM-DD) tài kho n ngư i dùng s b h y b .
-f, inactive_days : tùy ch n này xác nh s ngày trư c khi m t kh u c a ngư i dùng h t hi u
l c khi tài kho n b h y b . N u =0 thì h y b tài kho n ngư i dùng ngay sau khi m t kh u h t
hi u l c, =-1 thì ngư c l i (m c nh là -1).
-g, initial_group : tùy ch n này xác nh tên ho c s kh i t o ăng nh p nhóm ngư i dùng.
Tên nhóm ph i t n t i, và s c a nhóm ph i tham chi u n m t nhóm ã t n t i. S nhóm
ng m nh là 1.
-G, group : danh sách các nhóm ph mà ngư i dùng cũng là thành viên thu c các nhóm ó.
M i nhóm s ư c ngăn cách v i nhóm khác b i d u ',', m c nh ngư i dùng s thu c vào
nhóm kh i t o.
-m : v i tùy ch n này, thư m c cá nhân c a ngư i dùng s ư c t o n u nó chưa t n t i.
-M : không t o thư m c ngư i dùng.
-n : ng m nh khi thêm ngư i dùng, m t nhóm cùng tên v i ngư i dùng s ư c t o. Tùy ch n
này s lo i b s ng m nh trên.//
-p, passwd : t o m t kh u ăng nh p cho ngư i dùng.//
-s, shell : thi t l p shell ăng nh p cho ngư i dùng.
-u, uid : thi t t ch s ngư i dùng, giá tr này ph i là duy nh t.
Thay i các giá tr ng m nh

1
0
Khi tùy ch n -D ư c s d ng, l nh useradd s b qua các giá tr ng m nh và c p
nh t các giá tr m i.
-b, default_home : thêm tên ngư i dùng vào cu i thư m c cá nhân t o tên thư m c cá nhân
m i.
-e, default_expire_date : thay i th i h n h t giá tr c a tài kho n ngư i dùng.
-f, default_inactive : xác nh th i i m h t hi u l c c a m t kh u ăng nh p khi tài kho n
ngư i dùng b xóa b .
-g, default_group : thay i ch s nhóm ngư i dùng.
-s, default_shell : thay i shell ăng nh p.
Ngoài l nh useradd, có th t o ngư i dùng m i b ng cách sau:
So n th o file /etc/passwd b ng vipw. L nh vipw m trình so n th o trên h th ng
và hi u ch nh b n sao t m c a file /etc/passwd. Vi c s d ng file t m và khóa file s có
tác d ng như m t cơ ch khóa ngăn vi c hai ngư i dùng cùng so n th o file m t lúc.
Lúc ó s thêm dòng thông tin m i v ngư i dùng c n t o. Hãy c n th n trong vi c so n
th o tránh nh m l n. Riêng trư ng m t kh u nên tr ng và t o m t kh u sau. Khi file này
ư c lưu, vipw s ki m tra s ng nh t trên file b thay i. N u t t c m i th dư ng như
thích h p thì có nghĩa là file /etc/passwd ã ư c c p nh t.
Ví d : thêm ngư i dùng có tên là new, ch s ngư i dùng 503, ch s nhóm là 100, thư
m c cá nhân là /home/new và shell ăng nh p là shell bash:
# vipw
mail:x:8:12:mail:/var/spool/mail:
games:x:12:100:games:/usr/games:
gopher:x:13:30:gopher:/usr/lib/gopher-data:
bien:x:500:0:Nguyen Thanh Bien:/home/bien:/bin/bash
sang:x:17:100:Nguyen Minh Sang:/home/sangnm:/bin/bash
lan:x:501:0:Lan GNU:/home/lan:/bin/bash
new::503:100:them mot nguoi moi:/home/new:/bin/bash
T o thư m c cá nhân c a ngư i dùng m i v i l nh mkdir
# mkdir /home/new
Sao chép các file t thư m c /etc/skel/ ( ây là thư m c lưu tr các file c n
thi t cho ngư i dùng) vào file cá nhân v a t o
Thay i quy n s h u và các quy n truy nh p file /home/new v i các
l nh chown và chmod
# chown new /home/new
# chmod go=u,go-w /home/new
Thi t l p m t kh u c a ngư i dùng v i l nh passwd
# passwd new
passwd:
Sau khi thi t l p m t kh u cho ngư i dùng bư c cu i cùng, tài kho n ngư i dùng s
làm vi c. Nên thi t l p m t kh u ngư i dùng bư c cu i cùng, n u không h có th vô tình
ăng nh p trong khi ang sao chép các file.

1
0
5.2.3 Thay i thu c tính ngư i dùng
Trong Linux có r t nhi u l nh cho phép thay i m t s các thu c tính c a tài kho n
ngư i dùng như:
chfn: thay i thông tin cá nhân c a ngư i dùng.
chsh: thay i shell ăng nh p.
passwd: thay i m t kh u.
M t s các thu c tính khác s ph i thay i b ng tay. Ví d , thay i tên ngư i dùng,
c n so n th o l i tr c ti p trên file /etc/passwd (v i l nh vipw).
Nhưng có m t l nh t ng quát cho phép có th thay i b t kỳ thông tin nào v tài kho n
ngư i dùng, ó là l nh usermod.
Cú pháp l nh:
usermod [tùy-ch n] tên- ăng-nh p
L nh usermod s a i các file tài kho n h th ng theo các thu c tính ư c xác nh
trên dòng l nh.
-c, comment : thay i thông tin cá nhân c a tài kho n ngư i dùng.
-d, home_dir : thay i thư m c cá nhân c a tài kho n ngư i dùng.
-e, expire_date : thay i th i i m h t h n c a tài kho n ngư i dùng (YYYY-MM-DD).
-f, inactive_days : thi t t s ngày h t hi u l c c a m t kh u trư c khi tài kho n ngư i dùng
h t h n s d ng.
-g, initial_group : tùy ch n này thay i tên ho c s kh i t o ăng nh p nhóm ngư i dùng.
Tên nhóm ph i t n t i, và s c a nhóm ph i tham chi u n m t nhóm ã t n t i. S nhóm
ng m nh là 1.
-G, group : thay i danh sách các nhóm ph mà ngư i dùng cũng là thành viên thu c các
nhóm ó. M i nhóm s ư c ngăn cách v i nhóm khác b i d u ',' m c nh ngư i dùng s
thu c vào nhóm kh i t o.
-l, login_name : thay i tên ăng nh p c a ngư i dùng. Trong m t s trư ng h p, tên thư m c
riêng c a ngư i dùng có th s thay i tham chi u n tên ăng nh p m i.
-p, passwd : thay i m t kh u ăng nh p c a tài kho n ngư i dùng.
-s, shell : thay i shell ăng nh p.
-u, uid : thay i ch s ngư i dùng.
L nh usermod không cho phép thay i tên c a ngư i dùng ang ăng nh p. Ph i
m b o r ng ngư i dùng ó không th c hi n b t kỳ quá trình nào trong khi l nh
usermod ang th c hi n thay i các thu c tính c a ngư i dùng ó.
Ví d mu n thay i tên ngư i dùng new thành tên m i là newuser, hãy gõ l nh sau:
# usermod -l new newuser
5.2.4 Xóa b m t ngư i dùng (l nh userdel)
xóa b m t ngư i dùng, trư c h t ph i xóa b m i th có liên quan n ngư i dùng
ó.
L nh hay ư c dùng xóa b m t tài kho n ngư i dùng là l nh userdel v i cú pháp:
userdel [-r] tên-ngư i-dùng

1
0
L nh này s thay i n i dung c a các file tài kho n h th ng b ng cách xóa b các
thông tin v ngư i dùng ư c ưa ra trên dòng l nh. Ngư i dùng này ph i th c s t n t i.
Tuỳ ch n -r có ý nghĩa:
-r : các file t n t i trong thư m c riêng c a ngư i dùng cũng như các file n m trong các thư
m c khác có liên quan n ngư i dùng b xóa b cùng lúc v i thư m c ngư i dùng.
L nh userdel s không cho phép xóa b ngư i dùng khi h ang ăng nh p vào h th ng. Ph i h y b
m i quá trình có liên quan n ngư i dùng trư c khi xoá b ngư i dùng ó.
Ngoài ra cũng có th xóa b tài kho n c a m t ngư i dùng b ng cách hi u ch nh l i file
/etc/passwd.
5.3 Các l nh cơ b n liên quan n nhóm ngư i dùng
M i ngư i dùng trong h th ng Linux u thu c vào m t nhóm ngư i dùng c th . T t
c nh ng ngư i dùng trong cùng m t nhóm có th cùng truy nh p m t trình ti n ích, ho c
u c n truy c p m t thi t b nào ó như máy in ch ng h n.
M t ngư i dùng cùng lúc có th là thành viên c a nhi u nhóm khác nhau, tuy nhiên t i
m t th i i m, ngư i dùng ch thu c vào m t nhóm c th .
Nhóm có th thi t l p các quy n truy nh p các thành viên c a nhóm ó có th truy
c p thi t b , file, h th ng file ho c toàn b máy tính mà nh ng ngư i dùng khác không
thu c nhóm ó không th truy c p ư c.
5.3.1 Nhóm ngư i dùng và file /etc/group
Thông tin v nhóm ngư i dùng ư c lưu trong file /etc/group, file này có cách b trí
tương t như file /etc/passwd. Ví d n i dung c a file /etc/group có th như sau:
root:x:0:root
bin:x:1:root,bin,daemon
daemon:x:2:root,bin,daemon
sys:x:3:root,bin,adm
adm:x:4:root,adm,daemon
disk:x:6:root
lp:x:7:daemon,lp
mail:x:12:mail
huyen:x:500:
langnu:x:501:
M i dòng trong file có b n trư ng ư c phân cách b i d u ':'. ý nghĩa c a các trư ng
theo th t xu t hi n như sau:
Tên nhóm ngư i dùng (groupname)
M t kh u nhóm ngư i dùng (passwd - ư c mã hóa), n u trư ng này r ng,
t c là nhóm không yêu c u m t kh u
Ch s nhóm ngư i dùng (group id)
Danh sách các ngư i dùng thu c nhóm ó (users)

1
1
5.3.2 Thêm nhóm ngư i dùng
Cho phép hi u ch nh thông tin trong file /etc/group b ng b t kỳ trình so n th o văn
b n nào có trên h th ng c a thêm nhóm ngư i dùng, nhưng cách nhanh nh t là s d ng
l nh groupadd.
Cú pháp l nh :
groupadd [tùy-ch n] tên-nhóm
Các tuỳ ch n là:
-g, gid : tùy ch n này xác nh ch s nhóm ngư i dùng, ch s này ph i là duy nh t. Ch s
m i ph i có giá tr l n hơn 500 và l n hơn các ch s nhóm ã có trên h th ng. Giá tr t 0 n
499 ch dùng cho các nhóm h th ng.
-r : tùy ch n này ư c dùng khi mu n thêm m t tài kho n h th ng.
-f : tùy ch n này s b qua vi c nh c nh , n u nhóm ngư i dùng ó ã t n t i, nó s b ghi è.
Ví d :
Thêm nhóm ngư i dùng b ng cách so n th o file /etc/group:
installer:x:102:hieu, huy, sang
tiengviet:x:103:minh, long, dung
Hai dòng trên s b sung hai nhóm ngư i dùng m i cùng danh sách các thành viên
trong nhóm: nhóm installer v i ch s nhóm là 102 và các thành viên là các ngư i dùng
có tên hieu, huy, sang. Tương t là nhóm tiengviet v i ch s nhóm là 103 và danh
sách các thành viên là minh, long, dung. ây là hai nhóm (102, 103) ngư i dùng h
th ng.
Thêm nhóm ngư i dùng m i v i l nh groupadd:
# groupadd -r installer
L nh trên s cho phép t o m t nhóm ngư i dùng m i có tên là installer, tuy nhiên
các thành viên trong nhóm s ph i b sung b ng cách so n th o file /etc/group.
5.3.3 S a i các thu c tính c a m t nhóm ngư i dùng (l nh groupmod)
Trong m t s trư ng h p c n ph i thay i m t s thông tin v nhóm ngư i dùng b ng
l nh groupmod v i cú pháp như sau:
groupmod [tùy-ch n] tên-nhóm
Thông tin v các nhóm xác nh qua tham s tên-nhóm ư c i u ch nh.
-g, gid : thay i giá tr ch s c a nhóm ngư i dùng.
-n, group_name : thay i tên nhóm ngư i dùng.
5.3.4 Xóa m t nhóm ngư i dùng (l nh groupdel)
N u không mu n m t nhóm nào ó t n t i n a thì ch vi c xóa tên nhóm ó trong file
/etc/group. Nhưng ph i lưu ý r ng, ch xóa ư c m t nhóm khi không có ngư i dùng nào
thu c nhóm ó n a.
Ngoài ra có th s d ng l nh groupdel xóa m t nhóm ngư i dùng.
Cú pháp l nh:
groupdel tên-nhóm

1
1
L nh này s s a i các file tài kho n h th ng, xóa t t c các th c th liên quan n
nhóm. Tên nhóm ph i th c s t n t i.
5.4 Các l nh cơ b n khác có liên quan n ngư i dùng
Ngoài các l nh như thêm ngư i dùng, xóa ngư i dùng ..., còn có m t s l nh khác có
th giúp ích r t nhi u n u ang làm vi c trên m t h th ng a ngư i dùng.
5.4.1 ăng nh p v i tư cách m t ngư i dùng khác khi dùng l nh su
ôi lúc mu n th c hi n l nh như m t ngư i dùng khác và s d ng các file hay thi t b
thu c quy n s h u c a ngư i dùng ó. L nh su cho phép thay i tên ngư i dùng m t
cách hi u qu và c p cho các quy n truy nh p c a ngư i dùng ó.
Cú pháp l nh:
su ngư i-dùng
N u ăng nh p v i tư cách ngư i dùng bình thư ng và mu n tr thành siêu ngư i dùng
(root) dùng l nh sau:
# su root
Khi ó h th ng s yêu c u nh p m t kh u c a siêu ngư i dùng. N u cung c p úng
m t mã, thì s là ngư i dùng root cho t i khi dùng l nh exit ho c CTRL+d ăng xu t
ra kh i tài kho n này và tr v ăng nh p ban u. Tương t , n u ăng nh p v i tư cách
root và mu n tr thành ngư i dùng bình thư ng có tên là newer thì hãy gõ l nh sau:
# su newer
s không b h i v m t kh u khi thay i t siêu ngư i dùng sang m t ngư i dùng khác.
Tuy nhiên n u ăng nh p v i tư cách ngư i dùng bình thư ng và mu n chuy n i sang
m t ăng nh p ngư i dùng khác thì ph i cung c p m t kh u c a ngư i dùng ó.
5.4.2 Xác nh ngư i dùng ang ăng nh p (l nh who)
* L nh who là m t l nh ơn gi n, cho bi t ư c hi n t i có nh ng ai ang ăng nh p
trên h th ng v i cú pháp như sau:
who [tùy-ch n]
-H, --heading : hi n th tiêu c a các c t trong n i dung l nh.
-m : hi n th tên máy và tên ngư i dùng v i thi t b vào chu n.
-q, --count : hi n th tên các ngư i dùng ăng nh p và s ngư i dùng ăng nh p.
Ví d :
# who
root tty1 Nov 15 03:54
lan pts/0 Nov 15 06:07
#
L nh who hi n th ba c t thông tin cho t ng ngư i dùng trên h th ng. C t u là tên
c a ngư i dùng, c t th hai là tên thi t b u cu i mà ngư i dùng ó ang s d ng, c t th
ba hi n th ngày gi ngư i dùng ăng nh p.
Ngoài who, có th s d ng thêm l nh users xác nh ư c nh ng ngư i ăng nh p
trên h th ng.

1
1
Ví d :
# users
lan root
#
* Trong trư ng h p ngư i dùng không nh n i tên ăng nh p trong m t phiên làm vi c
( i u này nghe có v như hơi vô lý nhưng là tình hu ng ôi lúc g p ph i), hãy s d ng l nh
whoami và who am i.
Cú pháp l nh:
whoami
ho c
who am i
Ví d :
# whoami
lan
#
# who am i
may9!lan pts/0 Nov 15 06:07
#
L nh who am i s hi n k t qu y hơn v i tên máy ăng nh p, tên ngư i dùng
ang ăng nh p, tên thi t b và ngày gi ăng nh p.
* Có m t cách khác xác nh thông tin ngư i dùng v i l nh id
Cú pháp l nh:
id [tùy-ch n] [ngư i-dùng]
L nh này s ưa ra thông tin v ngư i dùng ư c xác nh trên dòng l nh ho c thông
tin v ngư i dùng hi n th i.
-g, --group : ch hi n th ch s nhóm ngư i dùng.
-u, --user : ch hi n th ch s c a ngư i dùng.
Ví d :
# id
uid=506(lan) gid=503(lan) groups=503(lan)
#
# id -g
503
#
# id -u
506
#
# id root

1
1
uid=0(root)gid=0(root)groups=0(root),1(bin),2(daemon),
3(sys),4(adm),6(disk),10(wheel)
#
5.4.3 Xác nh các quá trình ang ư c ti n hành (l nh w)
L nh w cho phép xác nh ư c thông tin v các quá trình ang ư c th c hi n trên h
th ng và nh ng ngư i dùng ti n hành quá trình ó.
Cú pháp l nh:
w [ngư i-dùng]
L nh w ưa ra thông tin v ngư i dùng hi n th i trên h th ng và quá trình h ang
th c hi n. N u ch ra ngư i dùng trong l nh thì ch hi n ra các quá trình liên quan n
ngư i dùng ó.
Ví d :
# w
root tty2 - 2:14pm 13:03 9.30s 9.10s /usr/bin/mc -P
lan pts/1 192.168.2.213 3:20pm 0.00s 0.69s 0.10s w
root pts/2 :0 3:33pm 9:32 0.41s 0.29s /usr/bin/mc –P

1
1
CHƯƠNG 6. TRUY N THÔNG VÀ M NG UNIX-LINUX
6.1. L nh truy n thông
6.1.1. L nh write
L nh write ư c dùng trao i gi a nh ng ngư i hi n ang cùng làm vi c trong h
th ng. Thông thư ng, m t ngư i dùng mu n liên h v i ngư i dùng khác, c n s d ng l nh
who:
$who
hi n thông tin như sau:
user1 tty17 Oct 15 10:20
trong ó có tên ngư i dùng, s hi u terminal, ngày gi vào h th ng.
Sau ó s d ng l nh write chuy n thông báo cho nhau.
$write tên ngư i dùng [tên tr m cu i]
c n g i thông báo n ngư i dùng user1 có tên user2 s gõ:
$write user2 tty43
• N u ngư i dùng user2 hi n không làm vi c thì trên màn hình ngư i dùng user1 s hi n
ra: user2 is not logged in và hi n l i d u m i shell.
• N u ngư i dùng user2 ang làm vi c, máy ngư i dùng user2 s phát ra ti ng chuông và
trên màn hình hi n ra:
Message from user1 on tty17 at gi , phút
Cùng lúc ó, t i máy c a user1 màn hình tr ng hi n nh ng thông tin g i t i ngư i
dùng user2. Ngư i g i gõ thông báo c a mình theo quy t c:
- K t thúc m t dòng b ng c m -o,
- K t thúc dòng cu i cùng (h t thông báo) b ng c m -oo.
k t thúc k t n i v i ngư i dùng user2, ngư i dùng user1 gõ ctrl-d.
t ch i m i vi c nh n thông báo t ngư i khác, s d ng l nh không nh n thông báo:
$mesg n (n - no)
M t ngư i khác g i thông báo n ngư i này s nh n ư c vi c truy nh p không cho
phép permission denied.
ti p t c cho phép ngư i khác g i thông báo n, s d ng l nh:
$mesg y (y - yes)
6.1.2. L nh mail
L nh mail cho phép g i thư i n t gi a các ngư i dùng, song ho t ng theo ch
off-line (gián ti p). Khi dùng l nh write truy n thông cho nhau thì òi h i hai ngư i g i
và nh n ng th i ang làm vi c và cùng ch p nh n cu c trao i ó. Cách th c s d ng
mail là khác h n: m t trong hai ngư i g i ho c nh n có th không ăng nh p vào h th ng.
m bào cách th c truy n thông gián ti p (còn g i là off-line) như v y, h th ng t o ra
cho m i ngư i dùng m t h p thư riêng. Khi m t ngư i dùng l nh mail g i thư n m t
ngư i khác thì thư ư c t ng cho vào h p thư c a ngư i nh n và ngư i nh n sau ó
cũng dùng l nh mail xem trong h p thư có thư m i hay không. Không nh ng th mail
còn cho phép s d ng trên m ng internet ( a ch mail thư ng dư i d ng tên-
login@máy.m ng.lĩnh-v c.qu c-gia).

1
1
- L nh mail ch yêu c u ngư i g i (ho c ngư i nh n) login trong h th ng. Vi c nh n và
g i thư ư c ti n hành t m t ngư i dùng. Thư g i i cho ngư i dùng khác, ư c lưu
t i h p thư c a h th ng.
- T i th i i m login h th ng, ngư i dùng có th th y ư c có thư m i khi trên màn
hình xu t hi n dòng thông báo you have mail.
L nh mail trong UNIX g m 2 ch c năng: g i thư và qu n lý thư. Tương ng, có hai ch
làm vi c v i l nh mail: mode l nh (command mode) qu n tr thư và mode so n
(compose mode) cho phép t o thư.
a/ Mode so n
Mode so n làm vi c tr c ti p v i m t thư và g i ngay cho ngư i khác. Mode so n th c
ch t là s d ng l nh mail có tham s :
$mail tên_ngư i_nh n Ví d , $mail user2
L nh này cho phép so n và g i thư cho ngư i nh n có tên ư c ch .
Sau khi gõ l nh, màn hình b xóa và con tr so n th o nh p nháy góc trên, trái
ngư i dùng gõ n i dung thư.
k t thúc so n thư, hãy gõ ctrl-d, màn hình c a mail bi n m t và d u m i c a shell l i
xu t hi n.
Chú ý: D ng sau ây ư c dùng g i thư ã so n trong n i dung m t file nào ó (chú
ý d u ch d n thi t b vào chu n là n i dung file thay vì cho bàn phím):
$mail tên_ngư i_nh n tên_file_n i_dung_thư
Ví d , $ mail user2 thu1
N i dung thư t File thu1 ư c g i cho ngư i nh n user2, d u m i c a shell l i hi n ra.
Cách làm trên ây hay ư c s d ng trong g i / nh n thư i n t ho c liên k t truy n
thông vì cho phép ti t ki m ư c th i gian k t n i vào h th ng, c bi t chi phí ph i tr
khi k t n i là áng k .
b/ Mode l nh
Như ã nói s d ng mode l nh c a mail qu n lý h p thư. Vào mail theo mode l nh
khi dùng l nh mail không tham s :
$mail
Sau khi gõ l nh, màn hình mail mode l nh ư c hi n ra v i d u m i c a mode l nh.
(ph bi n là d u ch m h i ?) T i ây ngư i dùng s d ng các l nh c a mail qu n lý h
th ng thư c a mình.
C n tr giúp gõ d u ch m h i (màn hình có hai d u ??): ? màn hình hi n ra d ng sau:
s Hi n thư s s
(d u cách) Hi n thư ngay phía trư c
+ Hi n thư ngay ti p theo
l cmd th c hi n l nh cmd
dq xóa thư hi n th i và ra kh i mail
m user g i thư hi n th i cho ngư i dùng
s tên-file ghi thư hi n th i vào file có tên
r [tên-file] tr l i thư hi n th i (có th t file)
d s xóa thư s
u khôi ph c thư hi n th i
u s khôi ph c thư s
m user ... chuy n ti p thư t i các ngư i dùng khác
q ra kh i mail

1
1
Th c hi n các l nh theo ch d n trên ây qu n tr ư c h p thư c a cá nhân.
6.1.3. L nh talk
Trong Linux cho phép s d ng l nh talk thay th cho l nh write.
6.2 C u hình Card giao ti p m ng
các máy có th giao ti p ư c v i nhau trong m ng theo giao th c TCP/IP, thi t b
dùng làm phương ti n giao ti p ó là Card giao ti p m ng (network card). qu n lý thi t
b này Linux cung c p l nh ifconfig. L nh này dùng xem các thông tin v c u hình m ng
hi n th i c a máy cũng như gán các a ch cho các card giao ti p m ng (interface). Ngoài
ra ta cũng có th dùng l nh này kích ho t ho c t t m t card m ng.
/sbin/ifconfig giao di n [ a ch ] [ arp | -arp][
broadcast a ch ][netmask m t n m ng ]
trong ó:
giao di n
tên c a thi t b giao ti p m ng, ch ng h n eth0 cho card m ng u tiên, eth1 cho card m ng
th hai.
a ch
a ch m ng s gán cho giao di n này.
up
tuỳ ch n này s kích ho t giao di n ư c ch ra.
down
tuỳ ch n này s t t giao di n ư c ch ra.
arp | -arp
cho phép hay c m giao th c ARP trên giao di n này.
broadcast a ch
xác nh a ch qu ng bá cho giao di n này.
netmask m t n m ng
xác nh m t n m ng cho giao di n này.
xem c u hình c a máy hi n t i ta dùng l nh
# ifconfig
Và ví d v k t qu thu ư c là:
eth0 Link encap:Ethernet HWaddr 00:02:55:07:63:07
inet addr:203.113.130.201 Bcast:203.113.130.223 Mask:255.255.255.224
UP BROADCAST RUNNING MULTICAST MTU:1500 Metric:1
RX packets:3912830 errors:84463 dropped:0 overruns:0 frame:0
TX packets:2402090 errors:0 dropped:0 overruns:0 carrier:0
collisions:84463 txqueuelen:100
RX bytes:2767096664 (2638.9 Mb) TX bytes:1265930467 (1207.2 Mb)
Interrupt:29

1
1
eth1 Link encap:Ethernet HWaddr 00:05:1C:98:05:B1
inet addr:10.10.0.10 Bcast:10.10.255.255 Mask:255.255.0.0
UP BROADCAST RUNNING MULTICAST MTU:1500 Metric:1
lo Link encap:Local Loopback
inet addr:127.0.0.1 Mask:255.0.0.0
UP LOOPBACK RUNNING MTU:16436 Metric:1
Trong trư ng h p này ta th y máy hi n t i có 2 card m ng và ư c gán các a ch
tương ng như trên.
Mu n ch xem các thông tin v m t card m ng nào ó thôi ta dùng l nh:
# ifconfig eth0
Mu n kích ho t m t card m ng ta dùng l nh
# ifconfig eth0 up
Mu n t t m t card m ng ta dùng l nh
# ifconfig eth0 down
Mu n t l i a ch cho m t card m ng ta dùng l nh:
# ifconfig eth0 203.162.9.154 netmask 255.255.255.248
Ngoài ra n u máy tính có cài giao di n GNOME cùng các package qu n lý m ng c a
GNOME thì ta có th s d ng l nh có giao di n ho giúp cho vi c c u hình các tham s
card m ng d dàng hơn. có công c này ta ph i cài t package redhat-config-network-
xxx.rpm trong ó xxx là s hi u phiên b n c a chương trình.
Trong giao di n ho GNOME ta ánh l nh redhat-config-network, m t h p tho i s
hi n lên cho phép ta thay i các tham s cho t ng card m ng ư c cài trên máy.
6.3. Các d ch v m ng
6.3.1 H thông tin m ng NIS
Khi s d ng h th ng m ng nói chung, m c ích c a chúng ta là làm cho môi trư ng
m ng tr nên trong su t i v i ngư i dùng. M t trong nh ng i m quan tr ng là làm cho
các d li u quan tr ng như là thông tin v ngư i dùng, v các tr m trong m ng là ng nh t
trên t t c các tr m làm vi c. NIS (Network Information System) là m t ng d ng cung c p
các ti n ích truy nh p cơ s d li u phân ph i thông tin, ch ng h n như d li u trong
/etc/passwd và /etc/group cho t t c các máy tr m trên m ng. i u này làm cho m ng tr
nên m t h th ng duy nh t. NIS ư c xây d ng trên vi c s d ng d ch v RPC (Remote
Procedure Call). Nó bao g m m t thư vi n máy ch , thư vi n máy tr m và các công c
qu n tr . Ban u NIS ư c g i là nh ng trang vàng (Yellow Pages –YP). Cùng v i s phát

1
1
tri n c a NIS mà có s xu t hi n khác nhau trong các phiên b n. NIS truy n th ng ư c
xây d ng trên thư vi n libc 4/5. NIS+ là s m r ng c a NIS song v n h tr b o m t thông
tin. NYS là m t phiên b n chu n h tr c NIS và NIS+.
Ho t ng c a NIS
NIS lưu tr cơ s d li u v thông tin qu n tr m ng trong các file maps. Các file này
ư c t trên m t NIS server trung tâm, t ó các NIS client có th truy nh p n các thông
tin thông qua d ch v RPC. Các file maps thư ng là các file theo nh d ng DMB, m t
d ng cơ s d li u ơn gi n. Các file maps ư c t o ra t các file văn b n như /etc/hosts
hay /etc/passwd. M i file văn b n này có th có nhi u file maps khác nhau tùy thu c vào
khóa c a nó. Ví d n u khóa là tên máy tr m thì ta có file hosts.byname, n u khóa là a ch
IP thì ta có file hosts.byname.
File ch File maps tương ng
/etc/hosts hosts.addr Hosts.byname
/etc/networks network.byname network.byaddr
/etc/passwd passwd.byname passwd.byid
/etc/groups Groups.byname group.byid
/etc/services service.byname service.bynumber
/etc/rpc rpc.bynumber rpc.byname
/etc/protocol protocol.byname protocol.bynumber
/usr/lib/aliases mail.aliases
M i m t file maps có m t tên ng n hơn nh i v i ngư i dùng g i là các
nickname. hi n th danh sách các nickname ta dùng l nh ypcat:
#ypcat -x
Use ethers for map ethers.byname
Use aliases for map mail.aliases
Use services for map services.byname
Use protocols for map protocols.bynumber
Use hosts for map hosts.byname
Use networks for map networks.byaddr
....
Các chương trình máy ch c a NIS thư ng có tên là ypserv. Trong các m ng c nh ta
ch c n m t máy làm máy ch NIS. M t mi n (domain) NIS là m t t p h p các máy tr m
ư c qu n lý b i m t máy ch NIS. hi n th và t tên cho m t mi n ta s d ng l nh
#domainname nis-domain
Tên mi n NIS s cho bi t máy ch c a mi n nào các ng d ng s truy c p nh n
thông tin c n thi t. bi t ư c máy ch nào trong m ng là NIS server, các chương trình
ng d ng ph i h i ypbind, m t chương trình ch y ng m có nhi m v phát hi n các NIS
server trên m ng. Nó s phát các gói tin qu ng bá tìm các máy ch NIS trên m ng ho c
s d ng các thông tin trong các file c u hình ngư i qu n tr ã cung c p.

1
1
Cài t và c u hình cho máy ch NIS
V i NIS ta có khái ni m máy ch NIS chính và máy ch NIS ph , m t mi n ch có th
có m t máy ch NIS chính. Khi trong m ng có nhi u máy tr m làm vi c, m t máy ch NIS
có th b quá t i, ho c khi có s c thì toàn b h th ng m ng ó s không th ho t ng
ư c. Các máy ch NIS ph s giúp gi i quy t v n này. Vi c cài t các máy ch NIS
ph ch khác máy ch NIS chính ch t o ra các file map. Chúng không ư c t o ra b ng
makedbm mà ư c l y v t máy ch chính.
Bây gi ta tìm hi u cách cài t máy ch NIS chính. Trư c tiên ta ph i cài t ph n
m m ypserv lên máy tính. Chương trình s n m trong package ypserv-xxx.rpm. Ta có th
cài t b ng l nh:
#rpm -ivh ypserv-xxx.rpm
#mkdir /var/yp/nis-domain
t o các file cơ s d li u ta s d ng chương trình makedbm. Do ó ph i m b o
chương trình ã ư c cài trên máy, vi c t o l p s ư c ti n hành thông qua m t makefile.
Trong file này s ch a các l nh c n thi t t o ra file maps. Sau khi cài t ph n m m ta
dùng l nh make:
#domainname nis-domain
#cd /var/yp
#make
Các file map không t ng c p nh t m i khi ta s a thông tin qu n tr . Do v y m i khi
có s thay i, ta c n th c hi n l i l nh make c p nh t s s a i.
Cài t các máy tr m NIS
Trư c tiên ta c n cài t ph n m m ypbind lên máy tr m b ng l nh:
#rpm -ivh ypbind-xxx.rpm
Bư c ti p theo là ch ra tên c a máy ch và tên mi n NIS mà tr m này s s d ng b ng
cách thay i thông tin trong file /etc/yp.conf như sau:
#/etc/yp.conf
domainname nis-domain
server lnserver
Dòng u tiên cho bi t máy tr m này thu c vào mi n NIS có tên là nis-domain. N u
không có dòng l nh này thì ta có th ch ra b ng cách ánh l nh domainname t i d u nh c
dòng l nh. Dòng th 2 ch ra tên máy ch NIS. a ch IP c a tên máy ch này ph i xu t
hi n trong file /etc/hosts. Ho c ta có th s d ng a ch IP ngay trên dòng này.
Khi ta s d ng máy tính thư ng xuyên ph i thay i mi n NIS, ta có th ch ra nhi u
mi n NIS và các máy ch tương ng v i nó b ng l nh server. File c u hình dư i ây cho
phép th c hi n i u ó:
#yp.conf
server ln-server1 domainname1
server ln-server2 domainname2
Khi mu n s d ng m t mi n khác thì ta ch c n ánh l i l nh domainname xác nh
mi n ta tương ng.

1
2
Sau khi ã t o ra các file c u hình cơ b n, ta nên ki m tra xem chương trình ypbind ã
ho t ng hay chưa. Trư c h t, kh i ng ypbind, sau ó dùng ti n ích ypcat l y thông
tin qu n lý b i NIS server. xem thông tin v a ch IP c a các tr m ta dùng l nh:
#ypbind
#ypcat hosts.byname
192.168.50.1 may1
192.168.50.1 may2
....
N u ta không nh n ư c k t qu như trên ho c ta nh n ư c m t thông báo l i “can’t
bind to servers domain”, có nghĩa là h th ng NIS ho t ng chưa t t, ta có th ki m tra
xem tên mi n và tên máy ch trong file yp.conf ã chính xác chưa và sau ó ping máy ch .
N u máy ch ã ho t ng ta ki m tra xem s ho t ng c a ypserv b ng l nh rpcinfo:
#rpcinfo –u serverhost ypserv
program 10004 version 2 ready and waiting
N u ta nh n ư c thông báo như trên là ypserv ang ho t ng t t.
L a ch n các file map
Khi s d ng NIS ta c n xác nh nh ng file c u hình nào c a các máy tr m s ư c
thay th b i NIS. Thông thư ng NIS ư c s d ng tra c u các thông tin v máy tr m và
tài kho n ngư i dùng. M c dù ta ã s d ng NIS như là m t h qu n tr t p trung, h th ng
này v n cho phép các máy tr m làm vi c ư c quy n t do l a ch n s d ng các file c u
hình c c b ho c s d ng t NIS server. Th t ư c ch ra trong file /etc/nsswitch.conf.
Ví d sau cho bi t th t s d ng d ch v c a các hàm gethostbyname(),
gethostbyaddr() và getservbyname(). Các d ch v ư c li t kê trư c s ư c s d ng, n u
không thành công thì s d ng d ch v sau ó.
#nsswitch.conf
hosts: nis dns files
services files nis
Dư i ây là danh sách các d ch v có th s d ng trong file /etc/nsswitch.conf. Các file,
chương trình c th ư c s d ng s ph thu c vào t ng lo i d ch v :
nisplus hay nis+: s d ng NIS+ server cho mi n NIS hi n th i. Tên c a server ư c ch
ra trong file /etc/nis.conf.
nis: s d ng NIS server cho domain hi n th i. Tên c a server ư c ch ra trong file
/etc/yp.conf. V i thành ph n hosts, các file map là hosts.byname và hosts.byaddr s ư c s
d ng.
dns: s d ng DNS server, d ch v này ư c s d ng cho mình thành ph n hosts. Tên
c a máy ch ư c t trong file /etc/resolv.conf.
files: s d ng các file c u hình c c b , ví d : /etc/passwd cho thành ph n passwd.
dbm: tìm thông tin trong các file cơ s d li u /var/dbm. Tên c a các file là tên c a các
file map tương ng c a d ch v NIS.
Các thành ph n ư c h tr hi n th i c a NYS là: hosts, networks, passwd, group,
shadow, services, protocols, rpc, và m t s file khác.
N u có t khóa [NOTFOUND=return] trong các thành ph n c a file nsswitch.conf, NIS
s thoát ra ngay mà không s d ng ti p các d ch v sau trong trư ng h p nó không tìm th y
thông tin d ch v trư c ó. Ch khi nào d ch v trư c b l i, NIS m i dùng ti p d ch v

1
2
sau. Trong ví d dư i NIS ch s d ng các file c c b khi kh i ng ho c DNS, NIS server
b h ng.
#/ect/nsswitch.conf
hosts: nis dns [NOTFOUND=return] files
network: nis [NOTFOUND=return] files
services: file nis
protocol: files nis
rpc: files nis
S d ng các file map passwd và group
M t trong nh ng ng d ng chính c a NIS là ng b thông tin v các tài kho n c a
ngư i s d ng trên t t c các máy tr m trong mi n NIS. Khi ó thông tin v ngư i dùng
trên tr m ư c li t kê m t ph n nh trong /etc/passwd, ph n còn l i ư c lưu trong file map
passwd.byname. Vi c ch n nis trong file /etc/nsswitch.conf chưa NIS có th ho t
ng.
Khi s d ng tài kho n c a ngư i dùng ư c cung c p b i NIS, trư c tiên ph i m b o
s hi u c a ngư i dùng trong file passwd ph i trùng v i s hi u c a ngư i dùng ó trên
NIS. N u s hi u ngư i dùng, s hi u nhóm c a ngư i dùng ó khác v i thông tin trong
mi n NIS, ta c n s a l i cho trùng nhau.
Trư c tiên ta thay i s hi u ngư i dùng (uid) và s hi u nhóm (gid) trong ó file
/etc/passwd và /etc/group trên tr m c c b sang các giá tr m i c a NIS. Sau ó i quy n
s h u c a t t c các file b ng cách thay i s hi u uid và gid cũ sang uid và gid m i. Gi
s ngư i dùng anhnv có s hi u uid là 501, thu c nhóm sinhvien có gid là 423, ta s a i
quy n s h u như sau:
#find / -uid 501 – print /tmp/uid/uid.501
#find / -gid 501 – print /tmp/uid/gid.501
#cat /tmp/uid.501 | xargs chown anhnv
#cat /tmp/gid.501 | xargs chgrp sinhvien
Sau khi th c hi n các công vi c trên s hi u uid và gid c a m t ngư i dùng trên máy
tr m s ng nh t v i NIS. Bư c ti p theo là s a i file /etc/nsswitch.conf như sau:
#/etc/nsswitch.conf
passwd: nis files
group: nis files
File trên quy nh l nh login và các l nh thu c h này s truy v n NIS server khi m t
ngư i dùng mu n truy nh p, n u không tìm th y nó s tìm ti p n các file c c b . Thông
thư ng ta lo i b h u h t ngư i dùng kh i các file c c b , ch gi l i root ho c các tài
kho n chung như mail, news,… cho m t s tác v c n chuy n i s hi u uid sang tên và
ngư c l i. Ví d trong chương trình qu n lý công vi c cron s d ng l nh su t m tr
thành news. N u news không có trong /etc/passwd, chương trình trên s không th c hi n
ư c.
Khi ngư i dùng mu n thay i m t kh u, h không th dùng l nh passwd như khi chưa
có NIS. L nh passwd ch có tác d ng s a i các file c u hình c c b . NIS cung c p m t
công c là yppasswd, nó không nh ng cho phép s a i m t kh u ngư i dùng trên NIS mà
còn thay i các thu c tính khác như shell… Chương trình này ư c th c hi n khi kh i
ng h th ng b ng cách ch y thêm d ch v rpc.yppasswd. Vì thói quen ngư i dùng có th

1
2
gõ l nh passwd khi mu n thay i m t kh u. Gi i pháp ây là thay i passwd b ng m t
liên k t n yppasswd.
#cd /bin
#mv passwd passwd.old
#ln yppasswd passwd
6.4 H th ng file trên m ng
Linux có d ch v chia s file trên m ng máy tính. Khi ta mu n có kh năng các máy
Linux có th chia s tài nguyên là các file v i nhau, d ch v NFS s cung c p kh năng này.
D ch v này cho phép chia s file cho các ngư i dùng trên m ng LAN, các file này có kh
năng xu t hi n i v i các ngư i dùng như là các file trên máy c a mình.
6.4.1 Cài t NFS
cài t d ch v này ta c n chu n b m t package là nfs-utils-xxx.rpm trong ó xxx là
s hi u phiên b n. ăng nh p v i quy n root và s d ng l nh:
# rpm –ivh nfs-utils-xxx.rpm
N u không có l i thông báo l i thì vi c cài t ã thành công.
NFS s d ng th t c RPC (Remote Procedure Calls) g i và nh n yêu c u gi a các
máy ch và máy tr m trên m ng, do v y d ch v ánh x c ng portmap (d ch v qu n lý các
yêu c u RPC) ph i ư c kh i ng trư c. Trên máy ch NFS d nh s chia s các file d
li u ph i kh i ng hai d ch v nfs và portmap b ng l nh:
# service nfs start
# service portmap start
NFS ho t ng thì ta c n ph i kh i ng các d ch v sau:
Portmapper: ti n trình này không làm vi c tr c ti p v i NFS mà tham gia qu n lý các
yêu c u RPC t máy tr m g i n.
Mountd: ti n trình này s ánh x các file trên máy ch t i các thư m c trên máy tr m
yêu c u. Nó s hu b ánh x này n u có l nh umount t máy tr m.
Nfs: là ti n trình chính th c hi n các nhi m v c a giao th c NFS. Nó có nhi m v
cung c p cho các máy tr m các thư m c ho c file ư c yêu c u.
Ta có th ki m tra các thông tin v các d ch v NFS b ng l nh:
#rpcinfo -p
Ta s thu ư c k t qu :
program vers proto port
100000 2 tcp 111 portmapper
100000 2 udp 111 portmapper
…
100005 3 udp 1024 mountd
100005 3 tcp 1024 mountd
100003 2 udp 2049 nfs
100003 3 udp 2049 nfs
...

1
2
6.4.2 Kh i ng và d ng NFS
Vi c kh i ng d ch v NFS cũng khá ơn gi n và ã ư c gi i thi u trên b ng cách
kh i ng portmap và nfs.
# service nfs start
ho c
#/etc/init.d/nfs start
Vi c d ng (t t) d ch v này cũng khá ơn gi n, ta dùng l nh sau:
#service nfs stop
ho c
#/etc/init.d/nfs stop
Ta có th t cho d ch v này ư c t ng kh i ng khi ta kh i ng máy tính b ng
cách dùng l nh:
#setup
Hình t các ng d ng t kh i ng khi Linux kh i ng
Sau ó ch n “System services”, ti p ó ta s nh n ư c m t danh sách các d ch v hi n
ang có trong h th ng. Mu n cho d ch v nào ư c t ng kh i ng ta ch c n ch n
d ch v ó, ây ta ch n d ch v có tên nfs. Ch n OK và cu i cùng ch n Quit.
6.4.3 C u hình NFS server và Client
C u hình nfs ta ch c n s a file /etc/exports, ây là file ch a danh sách các thư m c
ư c chia s cho các máy khác. Nó cũng ng th i ch a danh sách các máy tr m có quy n
ư c truy c p và quy n truy c p c a các máy tr m này. M t chú ý v nh d ng c a file này
như sau: các dòng tr ng s ư c b qua, các dòng b t u b ng d u # ư c coi là các dòng

1
2
chú thích và s ư c b qua. Các dòng dài quá ta có th ng t trên nhi u dòng b ng cách s
d ng d u ng t dòng ().
C u trúc c a m i dòng khai báo trong file này như sau:
Tên thư m c Danh sách a ch
các máy tr m,
quy n truy nh p c a
các máy tr m ó
Danh sách a ch
các máy tr m,
quy n truy nh p
c a các máy tr m
ó
/software/project 192.168.0.172(rw) 192.168.0.127(ro)
/software/setup 192.168.0.0/28(ro)
Trong ó, các tham s có ý nghĩa như sau: tên thư m c là ư ng d n n thư m c ta
mu n chia s cho các máy khác. Danh sách a ch các máy tr m, có th là a ch IP ho c
tên máy ( ư c li t kê trong file /etc/hosts). Trong trư ng h p mu n li t kê danh sách các
máy có a ch g n k nhau trong m t kho ng nào ó ta có th có cách vi t rút g n như sau:
ch ng h n ta mu n li t kê các a ch c a máy tr m trong kho ng t 192.168.0.0 n các
máy tr m có a ch 192.168.0.15 ta ch c n vi t 192.168.0.0/28. Quy n truy nh p ư c vi t
dư i d ng (rw) ch quy n c và ghi, còn (ro) thì các máy tr m ch có quy n c trên thư
m c ó, (noaccess) c m các máy tr m truy nh p vào các thư m c con c a thư m c chia s .
Chú ý, gi a a ch c a máy và quy n truy nh p không có d u cách.
6.4.4 S d ng mount
c d li u trên các thư m c ã ư c chia s này ta có th dùng cách sau: ta
s dùng l nh mount, nhưng trong trư ng h p này ta ph i c n quy n qu n tr (root).
Cú pháp c a l nh s như sau:
#mount tên_máy_ch :/tên_thư_m c_chia_s
/tên_thư_m c_c n_ánh_x
Lưu ý, trư c khi ra l nh này ta ph i t o ra thư m c c n ánh x (trong trư ng h p
nó chưa t n t i).
Ví d , ánh x thư m c /software/project trên m t máy ch 192.168.0.33 vào
thư m c /mnt/project trên máy hi n t i ta dùng l nh sau:
#mount 192.168.0.33:/software/project /mnt/project
Bây gi thư m c /mnt/project trên máy hi n t i s bình ng như các thư m c
khác trên máy. Ta có th sao chép, c các file trên thư m c này.
6.4.5 Unmount
Sau khi th c hi n xong các thao tác c n thi t, ta có th h y b ánh x này b ng
l nh umount như sau:
#umount /mnt/project
Sau l nh này thì ta không còn có kh năng thao tác v i thư m c trên máy ch
ư c n a, n u mu n ta l i ph i ánh x l i.

1
2
Ngoài ra mu n xem tr ng thái ho t ng c a d ch v nfs ta có th dùng l nh:
#/etc/init.d/nfs status
Nó s hi n th thông tin v tr ng thái hi n t i c a d ch v này ang ch y hay ã
d ng l i.
rpc.mountd (pid 936) is running...
nfsd (pid 948 947 946 945 944 943 942 941) is running...
rpc.rquotad (pid 931) is running...
6.4.6 Mount t ng qua t p c u hình
Bây gi n u ta mu n h th ng s t ng ánh x thư m c này khi máy kh i ng cho
nh ng ngư i dùng không có quy n qu n tr có th dùng ư c thì ta có th s d ng cách s a
i n i dung c a file /etc/fstab.
Cũng tương t như l nh mount trên, trong file /etc/fstab cũng có các trư ng gi ng như
ã nói trên. M i m t dòng trong file này s có c u trúc như sau:
tên_máy_ch :/ ư ng_d n_ n_thư_m c_chia_s
/ ư ng_d n_ n_thư_m c_c c_b nfs
tham s nfs ch cho h i u hành bi t ki u file là nfs. Ví d ta có th thêm dòng
192.168.0.33:/software/project /mnt/project nfs
vào cu i file /etc/fstab.

1
2
CHƯƠNG 7. L P TRÌNH SHELL VÀ L P TRÌNH C TRÊN LINUX
7.1. Cách th c pipes và các y u t cơ b n l p trình trên shell
7.1.1. Cách th c pipes
Trong Linux có m t s lo i shell, shell ng m nh là bash. Shell cho phép ngư i dùng
ch y t ng l nh shell (th c hi n tr c ti p) ho c dãy l nh shell (file script) và c bi t hơn là
theo d ng thông qua ng d n (pipe).
• Trong m t dòng l nh c a shell có th th c hi n m t danh sách các l nh tu n t nhau
d ng:
l nh [; l nh]...
Như v y danh sách l nh là dãy các l nh liên ti p nhau, cái sau cách cái trư c b i d u
ch m ph y ;
Ví d , $ cal 10 1999; cal 11 1999 ; cal 12 1999
Shell cho ngư i dùng cách th c c bi t th c hi n các l nh tu n t nhau, cái ra c a l nh
trư c là cái vào c a l nh sau và không ph i thông qua nơi lưu tr trung gian.
• S d ng ng d n là cách th c c bi t trong UNIX và Linux, ư c th hi n là m t cách
th c c a shell truy n thông liên quá trình. ng d n ư c t ch c theo ki u c u trúc
d li u dòng x p hàng vào trư c ra trư c FIFO First In First Out. Trong c u trúc
dòng x p hàng, m t u c a dòng nh n ph n t vào và còn u kia l i xu t ph n t ra.
Trong ng c nh c a shell, v i hai quá trình A và B ư c k t n i m t ng d n ư c th
hi n như sau:
Như v y u ra c a A thông thư ng ho c là thi t b ra chu n (màn hình) ho c là m t
File (là m t tham s c a l nh) ư c thay b ng u nh p c a ng d n. Tương t , u vào
c a B thông thư ng ho c là thi t b vào chu n (bàn phím) ho c là m t File (là m t tham s
c a l nh) ư c thay b ng u xu t c a ng d n. Dòng byte l n lư t ch y t quá trình A
sang quá trình B.
Mô t cách th c s d ng ư ng ng trong shell như sau:
l nh ph c h p là ho c l nh ho c (l nh[;l nh]...)
V y ư ng ng có d ng
l nh ph c h p | l nh ph c h p
L nh ph c h p phía sau có th không có i s . Trong trư ng h p ó, thông tin k t qu
t l nh phía trư c tr thành thông tin input c a l nh ngay phía sau mà không ch u tác ng
theo cách thông thư ng c a l nh trư c n a.
Ví d , $ cal 1999 | more
N i dung l ch năm 1999 (l nh cal óng vai trò quá trình A) không ư c in ngay ra màn
hình như thông thư ng theo tác ng c a l nh cal n a mà ư c lưu lên m t file t m th i
ki u ng d n c a h th ng và sau ó tr thành i s c a l nh more (l nh more óng vai
trò quá trình B).
Trong chương trình, có th dùng ng d n làm file vào chu n cho các l nh c ti p theo.
Ví d ,
ls -L |
Quá trình BQuá trình A

1
2
thì ký hi u ch ra r ng ng d n ư c dùng như file vào chu n.
7.1.2. Các y u t cơ b n l p trình trong shell
Shell có công c cho phép có th l p trình trên shell làm tăng thêm thân thi n khi
giao ti p v i ngư i dùng. Các i tư ng tham gia công c như th có th ư c li t kê:
- Các bi n (trong ó chú ý t i các bi n chu n),
- Các hàm vào - ra
- Các phép toán s h c,
- Bi u th c i u ki n,
- C u trúc r nhánh,
- C u trúc l p.
a. M t s n i dung trong chương trình shell
- Chương trình là dãy các dòng l nh shell song ư c t trong m t file văn b n
( ư c so n th o theo so n th o văn b n),
- Các dòng l nh b t u b ng d u # chính là dòng chú thích, b b qua khi shell
th c hi n chương trình,
- Thông thư ng các b d ch l nh shell là sh (/bin/sh) ho c ksh (/bin/ksh)
th c hi n m t chương trình shell ta có các cách sau ây:
$sh tên chương trình
ho c $sh tên chương trình
ho c nh i mod c a chương trình:
$chmod u+x tên chương trình
và ch y chương trình $tên chương trình
- Ph n l n các y u t ngôn ng trong l p trình shell là tương ng v i l p trình C.
Trong tài li u này s d ng chúng m t cách t nhiên.
b. Các bi n trong file script
Trong shell có th k t i 3 lo i bi n:
• Bi n môi trư ng (bi n shell c bi t, bi n t khóa, bi n shell xác nh trư c ho c bi n
shell chu n) ư c li t kê như sau (các bi n này thư ng g m các ch cái hoa):
- HOME : ư ng d n thư m c riêng c a ngư i dùng,
- MAIL: ư ng d n thư m c ch a h p thư ngư i dùng,
- PATH: thư m c dùng tìm các file th hi n n i dung l nh,
- PS1: d u m i ban u c a shell (ng m nh là $),
- PS2: d u m i th 2 c a shell (ng m nh là ),
- PWD: Thư m c hi n t i ngư i dùng ang làm,
- SHELL: ư ng d n c a shell (/bin/sh ho c /bin/ksh)
- TERM: S hi u gán cho tr m cu i,
- USER: Tên ngư i dùng ã vào h th ng,
Trong .profile thư m c riêng c a m i ngư i dùng thư ng có các câu l nh d ng:
bi n môi trư ng = giá tr
• Bi n ngư i dùng: Các bi n này do ngư i dùng t tên và có các cánh th c nh n giá tr
các bi n ngư i dùng t bàn phím (l nh read).
Bi n ư c t tên g m m t xâu ký t , quy t c t tên như sau: ký t u tiên ph i là
m t ch c i ho c d u g ch chân (_), sau tên là m t hay nhi u ký t khác. t o ra m t
bi n ta ch c n gán bi n ó m t giá tr nào ó. Phép gán là m t d u b ng (=). Ví d :
myname=”TriThanh”

1
2
Chú ý: không ư c có d u cách (space) ng trư c hay ng sau d u b ng. Tên bi n là
phân bi t ch hoa ch thư ng. truy xu t n m t bi n ta dùng cú pháp sau; $tên_bi n.
Ch ng h n ta mu n in ra giá tr c a bi n myname trên ta ch c n ra l nh: echo $myname.
$myname.
$myname.
M t s ví d v cách t tên bi n:
$ no=10 # ây là m t cách khai báo h p l
Nhưng cách khai báo dư i ây là không h p l
$ no =10 #có d u cách sau tên bi n
$ no= 10 # có d u cách sau d u =
$ no = 10 # có d u cách c ng trư c l n ng sau d u =
Ta có th khai báo m t bi n nhưng nó có giá tr NULL như trong nh ng cách sau:
$ vech=
$ vech=
N u ta ra l nh in giá tr c a bi n này thì ta s thu ư c m t giá tr NULL ra màn hình
(m t dòng tr ng).
• Bi n t ng (hay bi n-ch c, tham s v trí) là các bi n do shell ã có s n; tên các
bi n này cho trư c. Có 10 bi n t ng:
$0, $1, $2, ..., $9
Tham bi n “$0” ch a tên c a l nh, các tham bi n th c b t u b ng “$1” (n u tham s
cú v trí l n hơn 9, ta ph i s d ng cú pháp ${} – ví d , ${10} thu ư c các giá tr c a
chúng). Shell bash có ba tham bi n v trí c bi t, “$#”, “$@”, và “$#”. “$#” là s lư ng
tham bi n v trí (không tính “$0”). “$*” là m t danh sách t t c các tham bi n v trí lo i tr
“$0”, ã ư c nh d ng như là m t xâu ơn v i m i tham bi n ư c phân cách b i k t
$IFS. “$@” tr v t t c các tham bi n v trí ư c ưa ra dư i d ng N xâu ư c bao trong
d u ngo c kép.
S khác nhau gi a “$*” và “$@” là gì và t i sao l i có s phân bi t? S khác nhau cho
phép ta x lý các i s dòng l nh b ng hai cách. Cách th nh t, “$*”, do nó là m t xâu
ơn, nên có th ư c bi u di n linh ho t hơn không c n yêu c u nhi u mã shell. “$@” cho
phép ta x lý m i i s riêng bi t b i vì giá tr c a chúng là N i s c l p.
Dòng ra (hay dòng vào) tương ng v i các tham s v trí là các t có trong các dòng
ó. Ví d ,
$chay vao chuong trinh roi
N u chay là m t l nh thì dòng vào này thì:
$0 có giá tr chay $1 có giá tr vao $2 có giá tr chuong
$3 có giá tr trinh $4 có giá tr roi
M t ví d khác v bi n v trí giúp ta phân bi t ư c s khác nhau gi a bi n $* và $@:
#!/bin/bash
#testparm.sh
function cntparm
{

1
2
echo –e “inside cntparm $# parms: $*”
}
cntparm ‘$*’
cntparm ‘$@’
echo –e “outside cntparm $* parmsn”
echo –e “outside cntparm $@ parmsn”
Khi ch y chương trình này ta s thu ư c k t qu :
$./testparm.sh Kurt Roland Wall
inside cntparm 1 parms: Kurt Roland Wall
inside cntparm 3 parms: Kurt Roland Wall
outside cntparm: Kurt Roland Wall
outside cntparm: Kurt Roland Wall
Trong dòng th nh t và th 2 ta th y k t qu có s khác nhau, dòng th nh t bi n
“$*” tr v tham bi n v trí dư i d ng m t xâu ơn, vì th cntparm báo cáo m t tham bi n
ơn. Dòng th hai g i cntparm, tr v i s dòng l nh c a là 3 xâu c l p, vì th cntparm
báo cáo ba tham bi n.
c. Các ký t c bi t trong bash
Ký t Mô t

(
)
|

{
}
~
`
;
#
‘
“
$
*
?
nh hư ng u vào
nh hư ng u ra
B t u subshell
K t thúc subshell
Ký hi u d n
Dùng hi n ký t c bi t
Thi hành l nh ch y ch ng m
B t u kh i l nh
K t thúc kh i l nh
Thư m c home c a ngư i dùng hi n t i
Thay th l nh
Chia c t l nh
L i chú gi i
Trích d n m nh
Trích d n y u
Bi u th c bi n
Ký t i di n cho chu i
Ký t i di n cho m t ký t
Các ký t c bi t c a bash
D u chia c t l nh, ; , cho phép th c hi n nh ng l nh bash ph c t p ánh trên m t dòng.
Nhưng quan tr ng hơn, nó là k t thúc l nh theo lý thuy t POSIX.
Ký t chú gi i, # , khi n bash b qua m i ký t t ó cho n h t dòng. i m khác nhau
gi a các ký t trích d n m nh và trích d n y u, ‘ và “, tương ng là: trích d n m nh b t
bash hi u t t c các ký t theo nghĩa en; trích d n y u ch b o h cho m t vài ký t c
bi t c a bash .

1
3
7.2. M t s l nh l p trình trên shell
7.2.1. S d ng các toán t bash
Các toán t string
Các toán t string, cũng ư c g i là các toán t thay th trong tài li u v bash, ki m tra
giá tr c a bi n là chưa gán giá tr ho c kh ng xác nh. B ng dư i là danh sách các toán t
này cùng v i miêu t c th cho ch c năng c a t ng toán t .
Toán t Ch c năng
${var:- word} N u bi n t n t i và xác nh thì tr v giá tr c a nó, n u
không thì tr v word
${var:= word} N u bi n t n t i và xác nh thì tr v giá tr c a nó, n u
không thì gán bi n thành word, sau ó tr v giá tr c a
nó
${var:+ word} N u bi n t n t i và xác nh thì tr v word, còn không
thì tr v null
${var:?message} N u bi n t n t i và xác nh thì tr v giá tr c a nó, còn
không thì hi n th “bash: $var:$message” và thoát ra kh i
l nh hay t p l nh hi n th i.
${var: offset[:length]} Tr v m t xâu con c a var b t u t i offset c a dài
length. N u length b b qua, toàn b xâu t offset s
ư c tr v .
Các toán t string c a bash
minh ho , hãy xem xét m t bi n shell có tên là status ư c kh i t o v i giá tr
defined. S d ng 4 toán t string u tiên cho k t qu status như sau:
$echo ${status:-undefined}
defined
$echo ${status:=undefined}
defined
$echo ${status:+undefined}
undefined
$echo ${status:?Dohhh! undefined}
defined
Bây gi s d ng l nh unset xoá bi n status, và th c hi n v n các l nh ó, ư c
output như sau:
$unset status
$echo ${status:-undefined}
undefined
$echo ${status:=undefined}
undefined
$echo ${status:+undefined}
undefined
$unset status
$echo ${status:?Dohhh! undefined}
bash:status Dohhh! Undefined

1
3
C n thi t unset status l n th hai vì l nh th ba, echo ${status:+undefined}, kh i t o
l i status thành undefined.
Các toán t substring ã có trong danh sách b ng trên c bi t có ích. Hãy xét bi n
foo có giá tr Bilbo_the_Hobbit. Bi u th c ${foo:7} tr v he_Hobbit, trong khi ${foo:7:5}
l i tr v he_Ho.
Các toán t Pattern-Matching
Các toán t pattern-matching có ích nh t trong công vi c v i các b n ghi dài bi n
hay các xâu ã ư c nh d ng t do ư c nh gi i b i các kí t c nh. Bi n môi trư ng
$PATH là m t ví d . M c dù nó có th khá dài, các thư m c riêng bi t ư c phân nh b i
d u hai ch m. B ng dư i là danh sách các toán t Pattern-Matching c a bash và ch c năng
c a chúng.
Toán t Ch c năng
${var#pattern} Xoá b ph n kh p (match) ng n nh t c a pattern trư c var
và tr v ph n còn l i
${var##pattern} Xoá b ph n kh p (match) dài nh t c a pattern trư c var và
tr v ph n còn l i
${var%pattern} Xoá b ph n kh p ng n nh t c a pattern cu i var và tr
v ph n còn l i
${var%%pattern} Xoá b ph n kh p dài nh t c a pattern cu i var và tr v
ph n còn l i
${var/pattern/string} Thay ph n kh p dài nh t c a pattern trong var b ng string.
Ch thay ph n kh p u tiên. Toán t này ch có trong bash
2.0 hay l n hơn.
${var//pattern/string} Thay ph n kh p dài nh t c a pattern trong var b ng string.
Thay t t c các ph n kh p. Toán t này có trong bash 2.0
ho c l n hơn.
Các toán t bash Pattern-Matching
Thông thư ng quy t c chu n c a các toán t bash pattern-matching là thao tác v i file
và tên ư ng d n. Ví d , gi s ta có m t tên bi n shell là mylife có giá tr là
/usr/src/linux/Documentation/ide.txt (tài li u v trình i u khi n ĩa IDE c a nhân). S
d ng m u “/*” và “*/” ta có th tách ư c tên thư m c và tên file.
#!/bin/bash
############################################
myfile=/usr/src/linux/Documentation/ide.txt
echo ‘${myfile##*/}=’ ${myfile##*/}
echo ‘basename $myfile =’ $(basename $myfile)
echo ‘${myfile%/*}=’ ${myfile%/*}
echo ‘dirname $myfile =’ $(dirname $myfile)
L nh th 2 xoá xâu matching “*/” dài nh t trong tên file và tr v tên file. L nh th 4
làm kh p t t c m i th sau “/”, b t u t cu i bi n, b tên file và tr v ư ng d n c a
file. K t qu c a t p l nh này là:
$ ./pattern.sh

1
3
${myfile##*/} = ide.txt
basename $myfile = ide.txt
${myfile%/*} = /usr/src/linux/Documentation
dirname $myfile = /usr/src/linux/Documentation
minh ho v các toán t pattern-matching và thay th , l nh thay th m i d u hai
ch m trong bi n môi trư ng $PATH b ng m t dòng m i, k t qu hi n th ư ng d n r t d
c (ví d này s sai n u ta không có bash phiên b n 2.0 ho c m i hơn):
$ echo –e ${PATH//:/n}
/usr/local/bin
/bin
/usr/bin
/usr/X11R6/bin
/home/kwall/bin
/home/wall/wp/wpbin
Các toán t so sánh chu i
ki m tra i u ki n th c
str1 = str2 str1 b ng str2
str1 != str2 str1 khác str2
-n str str có dài l n hơn 0 (khác null)
-z str str có dài b ng 0 (null)
Toán t sánh chu i c a bash
Các toán t so sánh s h c
ki m tra i u ki n th c
-eq b ng
-ge l n hơn ho c b ng
-gt l n hơn
-le nh hơn ho c b ng
-lt nh hơn
-ne khác
Các cách test s nguyên c a bash
7.2.2. i u khi n lu ng
Các c u trúc i u khi n lu ng c a bash, nó bao g m:
• if – Thi hành m t ho c nhi u câu l nh n u có i u ki n là true ho c false.
• for – Thi hành m t ho c nhi u câu l nh trong m t s c nh l n.
• while – Thi hành m t ho c nhi u câu l nh trong khi m t i u ki n nào ó là
true ho c false.
• until – Thi hành m t ho c nhi u câu l nh cho n khi m t i u ki n nào ó
tr thành true ho c false.
• case – Thi hành m t ho c nhi u câu l nh ph thu c vào giá tr c a bi n.
• select – Thi hành m t ho c nhi u câu l nh d a trên m t kho ng tuỳ ch n c a
ngư i dùng.

1
3
7.2.2.1 C u trúc r nhánh có i u ki n if
Bash cung c p s th c hi n có i u ki n l nh nào ó s d ng câu l nh if, câu l nh if c a
bash y ch c năng như c a C. Cú pháp c a nó ư c khái quát như sau:
if condition
then
statements
[elif condition
statements]
[else
statements]
fi
u tiên, ta c n ph i ch c ch n r ng mình hi u if ki m tra tr ng thái thoát c a câu l nh
last trong condition. N u nó là 0 (true), sau ó statements s ư c thi hành, nhưng n u nó
khác 0, thì m nh else s ư c thi hành và i u khi n nh y t i dòng u tiên c a mã fi.
Các m nh elif (tuỳ ch n) (có th nhi u tuỳ ý) s ch thi hành khi i u ki n if là false.
Tương t , m nh else (tuỳ ch n) s ch thi hành khi t t c else không th a mãn. Nhìn
chung, các chương trình Linux tr v 0 n u thành công hay hoàn toàn bình thư ng, và khác
0 n u ngư c l i, vì th không có h n ch nào c .
Chú ý: Không ph i t t c chương trình u tuân theo cùng m t chu n cho giá tr tr v ,
vì th c n ki m tra tài li u v các chương trình ta ki m tra mã thoát v i i u ki n if. Ví d
chương trình diff, tr v 0 n u không có gì khác nhau, 1 n u có s khác bi t và 2 n u có
v n nào ó. N u m t câu i u ki n ho t ng không như mong i thì hãy ki m tra tài
li u v mã thoát .
Không quan tâm n cách mà chương trình xác nh mã thoát c a chúng, bash l y 0 có
nghĩa là true ho c bình thư ng còn khác 0 là false. N u ta c n c th ki m tra m t mã
thoát c a l nh, s d ng toán t $? ngay sau khi ch y l nh. $? tr v mã thoát c a l nh ch y
ngay lúc ó.
Ph c t p hơn, bash cho phép ta ph i h p các mã thoát trong ph n i u ki n s d ng các
toán t và || ư c g i là toán t logic AND và OR. Cú pháp y cho toán t AND
như sau:
command1 command2
Câu l nh command2 ch ư c ch y khi và ch khi command1 tr v tr ng thái là s 0
(true).
Cú pháp cho toán t OR thì như sau:
command1 || command2
Câu l nh command2 ch ư c ch y khi và ch khi command1 tr l i m t giá tr khác 0
(false).
Ta có th k t h p l i c 2 lo i toán t l i có m t bi u th c như sau:
command1 comamnd2 || command3
N u câu l nh command1 ch y thành công thì shell s ch y l nh command2 và n u
command1 không ch y thành công thì command3 ư c ch y.

1
3
Ví d :
$ rm myf echo File is removed successfully || echo File is not removed
N u file myf ư c xóa thành công (giá tr tr v c a l nh là 0) thì l nh echo File is
removed successfully s ư c th c hi n, n u không thì l nh echo File is not removed
ư c ch y.
Gi s trư c khi ta vào trong m t kh i mã, ta ph i thay i m t thư m c và copy m t
file. Có m t cách th c hi n i u này là s d ng các toán t if l ng nhau, như là o n mã
sau:
if cd /home/kwall/data
then
if cp datafile datafile.bak
then
# more code here
fi
fi
Tuy nhiên, bash cho phép ta vi t o n mã này súc tích hơn nhi u như sau:
if cd /home/kwall/data cp datafile datafile.bak
then
# more code here
fi
C hai o n mã u th c hi n cùng m t ch c năng, nhưng o n th hai ng n hơn nhi u,
g n nh và ơn gi n. M c dù if ch ki m tra các mã thoát, ta có th s d ng c u trúc […]
l nh test ki m tra các i u ki n ph c t p hơn. [condition] tr v giá tr bi u th condition
là true hay false. test cũng có tác d ng tương t .
M t ví d khác v cách s d ng c u trúc if:
#!/bin/sh
# Script to test if..elif...else
#
if [ $1 -gt 0 ]; then
echo $1 is positive
elif [ $1 -lt 0 ]
then
echo $1 is negative
elif [ $1 -eq 0 ]
then
echo $1 is zero
else
echo Opps! $1 is not number, give number
fi
S lư ng các phép toán i u ki n c a bi n hi n t i kho ng 35, khá nhi u và hoàn ch nh.
Ta có th ki m tra các thu c tính file, so sánh các xâu và các bi u th c s h c.
Chú ý: Các kho ng tr ng trư c d u m ngo c và sau d u óng ngo c trong [condition]
là c n ph i có. ây là i u ki n c n thi t trong cú pháp shell c a bash.
B ng dư i là danh sách các toán t test file ph bi n nh t (danh sách hoàn ch nh có th
tìm th y trong nh ng trang manual y v bash).

1
3
Toán t i u ki n true
-d file file t n t i và là m t thư m c
-e file file t n t i
-f file file t n t i và là m t file bình thư ng(không là
m t thư m c hay m t file c bi t)
-r file file cho phép c
-s file file t n t i và khác r ng
-w file file cho phép ghi
-x file file kh thi ho c n u file là m t thư m c thì
cho phép tìm ki m trên file
-O file file c a ngư i dùng hi n t i
-G file file thu c m t trong các nhóm ngư i dùng
hi n t i là thành viên
file1 -nt file2 file1 m i hơn file2
file1 -ot file2 file1 cũ hơn file2
Các toán t test file c a bash
Ví d chng trình shell cho các toán t test file trên các thư m c trong bi n $PATH. Mã
cho chương trình descpath.sh như sau:
#!/bin/bash
################################
IFS=:
for dir in $PATH;
do
echo $dir
if [ -w $dir ]; then
echo -e tYou have write permission in $dir
else
echo –e “tYou don’t have write permission in $dir”
fi
if [ -0 $dir ]; then
echo -e tYou own $dir
else
echo –e “tYou don’t own $dir”
fi
if [ -G $dir ]; then
echo -e tYou are a member of $dir's group
else
echo -e tYou aren't a member of $dir's group
fi
done
Chương trình descpath.sh

1
3
Vòng l p for (gi i thi u trong ph n dư i) s duy t toàn b các ư ng d n thư m c trong
bi n PATH sau ó ki m tra các thu c tính c a thư m c ó. K t qu như sau (k t qu có th
khác nhau trên các máy khác nhau do giá tr c a bi n PATH khác nhau):
/usr/local/bin
You don’t have write permission in /usr/local/bin
You don’t own /usr/local/bin
You aren’t a member of /usr/local/bin’s group
/bin
You don’t have write permission in /bin
You don’t own /bin
You aren’t a member of /bin’s group
/usr/bin
You don’t have write permission in /usr/bin
You don’t own /usr/bin
You aren’t a member of /usr/bin’s group
/usr/X11R6/bin
You don’t have write permission in /usr/X11R6/bin
You don’t own /usr/X11R6/bin
You aren’t a member of /usr/X11R6/bin’s group
/home/kwall/bin
You have write permission in /home/kwall/bin
You own /home/kwall/bin
You are a member of /home/kwall/bin’s group
/home/kwall/wp/wpbin
You have write permission in /home/kwall/wp/wpbin
You own /home/kwall/wp/wpbin
You are a member of /home/kwall/wp/wpbin’s group
Các bi u th c trong ph n i u ki n cũng có th k t h p v i nhau t o thành các bi u
th c ph c t p hơn b ng các phép toán logic. Dư i ây là m t b ng các bi u th c logic
trong shell.
Toán t Ý nghĩa
! expression Logical NOT
expression1 -a expression2 Logical AND
expression1 -o expression2 Logical OR
7.2.2.2 Các vòng l p ã quy t nh: for
Như ã th y chương trình trên, for cho phép ta ch y m t o n mã m t s l n nh t
nh. Tuy nhiên c u trúc for c a bash ch cho phép ta l p i l p l i trong danh sách các giá
tr nh t nh b i vì nó không t ng tăng hay gi m con m vòng l p như là C, Pascal, hay
Basic. Tuy nhiên vòng l p for là công c l p thư ng xuyên ư c s d ng b i vì nó i u
khi n g n gàng trên các danh sách, như là các tham s dòng l nh và các danh sách các file
trong thư m c. Cú pháp y c a for là:
for value in list

1
3
do
statements using $value
done
list là m t danh sách các giá tr , ví d như là tên file. Giá tr là m t thành viên danh sách
ơn và statements là các l nh s d ng value. M t cú pháp khác c a l nh for có d ng như
sau:
for (( expr1; expr2; expr3 ))
do
.....
...
repeat all statements between do and
done until expr2 is TRUE
done
Linux không có ti n ích i tên hay copy các nhóm c a file. Trong MS-DOS n u ta
có 17 file có ph n m r ng a*.doc, ta có th s d ng l nh COPY copy *.doc thành file
*.txt. L nh DOS như sau:
C: cp doc*.doc doc*.txt
s d ng vòng l p for c a bash bù p nh ng thi u sót này. o n mã dư i ây có th
ư c chuy n thành chương trình shell th c hi n úng như nh ng gì ta mu n:
for docfile in doc/*.doc
do
cp $docfile ${docfile%.doc}.txt
done
S d ng m t trong các toán t pattern-matching c a bash, o n mã này làm vi c copy
các file có ph n m r ng là *.doc b ng cách thay th .doc cu i c a tên file b ng .txt.
M t ví d khác v vòng for ơn gi n như sau:
#!/bin/bash
for i in 1 2 3 4 5
do
echo Welcome $i times
done
Ta cũng có m t c u trúc v for như sau, chương trình này cũng có cùng ch c năng như
chương trình trên nhưng ta chú ý n s khác bi t v cú pháp c a l nh for.
#!/bin/bash
for (( i = 0 ; i = 5; i++ ))
do
echo Welcome $i times
done
$ chmod +x for2
$ ./for2
Welcome 0 times
Welcome 1 times
Welcome 2 times
Welcome 3 times

1
3
Welcome 4 times
Welcome 5 times
Ti p theo là m t ví d v vòng for l ng nhau:
#!/bin/bash
for (( i = 1; i = 5; i++ )) ### Outer for loop ###
do
for (( j = 1 ; j = 5; j++ )) ### Inner for loop ###
do
echo -n $i
done
Ví d khác v cách s d ng c u trúc if và for như sau:
#!/bin/sh
#Script to test for loop
#
#
if [ $# -eq 0 ]
then
echo Error - Number missing form command line argument
echo Syntax : $0 number
echo Use to print multiplication table for given number
exit 1
fi
n=$1
for i in 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
do
echo $n * $i = `expr $i * $n`
done
Khi ta ch y chương trình v i tham s :
$ chmod 755 mtable
$ ./mtable 7
Ta thu ư c k t qu như sau:
7 * 1 = 7
7 * 2 = 14
...
..
7 * 10 = 70
7.2.2.3 Các vòng l p không xác nh: while và until

1
3
Vòng l p for gi i h n s l n mà m t o n mã ư c thi hành, các c u trúc while và until
c a bash cho phép m t o n mã ư c thi hành liên t c cho n khi m t i u ki n nào ó
x y ra. Ch v i chú ý là o n mã này c n vi t sao cho i u ki n cu i ph i x y ra n u không
s t o ra m t vòng l p vô t n. Cú pháp c a nó như sau:
while condition
do
statements
done
Cú pháp này có nghĩa là khi nào condition còn true, thì th c hi n statements cho n
khi condition tr thành false (cho n khi m t chương trình hay m t l nh tr v khác 0):
until condition
do
statements
done
Cú pháp until có nghĩa là trái ngư c v i while: cho n khi condition tr thành true thì
thi hành statements (có nghĩa là cho n khi m t l nh hay chương trình tr v mã thoát
khác 0)
C u trúc while c a bash kh c ph c thi u sót không th t ng tăng, gi m con m cua
vòng l p for. Ví d , ta mu n copy 150 b n c a m t file, thì vòng l p while là m t l a ch n
gi i quy t bài toán này. Dư i ây là chương trình:
#!/bin/sh
#
declare -i idx
idx=1
while [ $idx != 150]
do
cp somefile somefile.$idx
idx=$idx+1
done
Chương trình này gi i thi u cách s d ng tính toán s nguyên c a bash. Câu l nh
declare kh i t o m t bi n, idx, nh nghĩa là m t s nguyên. M i l n l p idx tăng lên, nó s
ư c ki m tra thoát kh i vòng l p. Vòng l p until tuy cũng có kh năng gi ng while
nhưng không ư c dùng nhi u vì r t khó vi t và ch y ch m.
M t ví d n a v cách s d ng vòng l p while ư c minh h a trong chương trình in
b n nhân c a m t s :
#!/bin/sh
#Script to test while statement
#
#
if [ $# -eq 0 ]
then
echo Error - Number missing form command line argument
echo Syntax : $0 number
echo Use to print multiplication table for given number
exit 1
fi
n=$1
i=1
while [ $i -le 10 ]

1
4
do
echo $n * $i = `expr $i * $n`
i=`expr $i + 1`
done
7.2.2.4 Các c u trúc l a ch n: case và select
C u trúc i u khi n lu ng ti p theo là case, ho t ng cũng tương t như l nh switch
c a C. Nó cho phép ta th c hi n các kh i l nh ph thu c vào giá tr c a bi n. Cú pháp y
c a case như sau:
case expr in
pattern1 )
statements ;;
pattern2 )
statements ;;
…
[*)
statements ;;]
esac
expr ư c em i so sánh v i t ng pattern, n u nó b ng nhau thì các l nh tương ng s
ư c thi hành. D u ;; là tương ương v i l nh break c a C, t o ra i u khi n nh y t i dòng
u tiên c a mã esac. Không như t khoá switch c a C, l nh case c a bash cho phép ta
ki m tra giá tr c a expr d a vào pattern, nó có th ch a các kí t i di n. Cách làm vi c
c a c u trúc case như sau: nó s kh p (match) bi u th c expr v i các m u pattern1,
pattern2,…n u có m t m u nào ó kh p thì kh i l nh tương ng v i m u ó s ư c th c
thi, sau ó nó thoát ra kh i l nh case. N u t t c các m u u không kh p và ta có s d ng
m u * (trong nhánh *)), ta th y ây là m u có th kh p v i b t kỳ giá tr nào (ký t i di n
là *), nên các l nh trong nhánh này s ư c th c hi n.
C u trúc i u khi n select (không có trong các phiên b n bash nh hơn 1.14) ch riêng
có trong Korn và các shell bash. Thêm vào ó, nó không có s tương t như trong các ngôn
ng l p trình quy ư c. select cho phép ta d dàng trong vi c xây d ng các menu ơn gi n
và áp ng các ch n l a c a ngư i dùng. Cú pháp c a nó như sau:
select value [in list]
do
statements that manipulate $value
done
Dư i ây là m t ví d v cách s d ng l nh select:
#!/bin/bash
# menu.sh – Createing simple menus with select
#######################################
IFS=:
PS3=“choice? ”
# clear the screen
clear

1
4
select dir in $PATH
do
if [ $dir ]; then
cnt=$(ls –Al $dir | wc -l)
echo “$cnt files in $dir”
else
echo “Dohhh! No such choice!”
fi
echo –e “nPress ENTER to continue, CTRL –C to quit”
read
clear
done
Chương trình t o các menu b ng select
L nh u tiên t kí t IFS là : (ký t phân cách), vì th select có th phân tích hoàn
ch nh bi n môi trư ng $PATH. Sau ó nó thay i l i nh c default khi select b ng bi n
PS3. Sau khi xoá s ch màn hình, nó bư c vào m t vòng l p, ưa ra m t danh sách các thư
m c n m trong $PATH và nh c ngư i dùng ch n l a như là minh ho trong hình dư i.
N u ngư i dùng ch n h p l , l nh ls ư c th c hi n k t qu ư c g i cho l nh m t
wc m s file trong thư m c và hi n th k t qu có bao nhiêu file trong thư m c ó. Do
ls có th s d ng mà không c n i s , script u tiên c n ch c ch n là $dir khác null (n u
nó là null, ls s ho t ng trên thư m c hi n hành n u ngư i dùng ch n 1 menu không h p
l ). N u ngư i dùng ch n không h p l , m t thông báo l i s ư c hi n th . Câu l nh read
( ư c gi i thi u sau) cho phép ngư i dùng ánh vào l a ch n c a mình và nh n Enter
l p l i vòng l p hay nh n Ctrl + C thoát.
Chú ý: Như ã gi i thi u, các vòng l p script không k t thuc n u ta không nh n Ctrl+C.
Tuy nhiên ta có th s d ng l nh break thoát ra.

1
4
7.2.2.5 Các hàm shell
Các hàm ch c năng c a bash là m t cách m r ng các ti n ích s n có trong shell, nó có các
i m l i sau:
• Thi hành nhanh hơn do các hàm shell luôn thư ng tr c trong b nh .
• Cho phép vi c l p trình tr nên d dàng hơn vì ta có th t ch c chương trình thành
các module.
Ta có th nh nghĩa các hàm shell s d ng theo hai cách:
function fname
{
commands
}
ho c là
fname()
{
commands
}
C hai d ng u ư c ch p nh n và không có gì khác gi a chúng. g i m t hàm ã
nh nghĩa ơn gi n là g i tên hàm cùng v i các i s mà nó c n.
N u so sánh v i C hay Pascal, hàm c a bash không ư c ch t ch , nó không ki m tra
l i và không có phương th c tr v i s b ng giá tr . Tuy nhiên gi ng như C và Pascal,
các bi n a phương có th khai báo c c b i v i hàm, do ó tránh ư c s xung t v i
bi n toàn c c. th c hi n i u này ta dùng t khoá local như trong o n mã sau:
function foo
{
local myvar
local yourvar=1
}
Trong ví d v các bi n v trí trên ta cũng th y ư c cách s d ng hàm trong bash.
Các hàm shell giúp mã c a ta d hi u và d b o dư ng. S d ng các hàm và các chú thích
ta s r t nhi u công s c khi ta ph i tr l i nâng c p o n mã mà ta ã vi t t th i gian
r t lâu trư c ó.
7.2.3 Các toán t nh hư ng vào ra
Ta ã ư c bi t v các toán t nh hư ng vào ra, và . Toán t nh hư ng ra cho
phép ta g i k t qu ra c a m t l nh vào m t file. Ví d như l nh sau:
$ cat $HOME/.bash_profile out
Nó s t o m t file tên là out trong thư m c hi n t i ch a các n i dung c a file
bash_profile, b ng cách nh hư ng u ra c a cat t i file ó.
Tương t , ta có th cung c p u vào là m t lênh t m t file ho c là l nh s d ng toán
t u vào, . Tacó th vi t l i l nh cat s d ng toán t nh hư ng u vào như sau:
$ cat $HOME/.bash_profile out

1
4
K t qu c a l nh này v n như th nhưng nó cho ta hi u thêm v cách s d ng nh
hư ng u vào u ra.
Toán t nh hư ng u ra, , s ghi è lên b t c file nào ang t n t i. ôi khi i u
này là không mong mu n, vì th bash cung c p toán t n i thêm d li u, , cho phép n i
thêm d li u vào cuôi file. Hay xem l nh thêm bí danh cdlpu vào cu i c a file .bashrc c a
tôi:
$echo “alias cdlpu=’cd $HOME/kwall/projects/lpu’ ” $HOME/.bashrc
M t cách s d ng nh hư ng u vào là u vào chu n (bàn phím). Cú pháp c a l nh
này như sau:
Command label
Input …
Label
Cú pháp này nói lên r ng command c các input cho n khi nó g p label. Dư i ây là
ví d v cách s d ng c u trúc này:
#!/bin/bash
####################################
USER=anonymous
PASS=kwall@xmission.com
ftp -i -n END
open ftp.caldera.com
user $USER $PASS
cd /pub
ls
close
END
7.2.4. Hi n dòng văn b n
L nh echo hi n ra dòng văn b n ư c ghi ngay trong dòng l nh có cú pháp:
echo [tùy ch n] [xâu ký t ]…
v i các tùy ch n như sau:
-n : hi n xâu ký t và d u nh c trên cùng m t dòng.
-e : b t kh năng thông d ch ư c các ký t i u khi n.
-E : t t kh năng thông d ch ư c các ký t i u khi n.
--help : hi n h tr và thoát. M t s b n Linux không h tr tham s này.
Ví d , dùng l nh echo v i tham s -e
# echo -e ‘th dùng l nh echo n’
s th y hi n ra chính dòng văn b n l nh:
th dùng l nh echo
#
ây ký t i u khi n ‘n’ là ký t xu ng dòng.

1
4
7.2.5. L nh read c d li u cho bi n ngư i dùng
L nh read có d ng read tên bi n
Ví d chương trình shell có tên thu1.arg có n i dung như sau:
#!/bin/sh
# Chuong trinh hoi ten nguoi va hien lai
echo Ten anh la gi?
read name
echo Xin chao, $name , anh go $# doi so
echo $*
Sau ó, ta th c hi n
$chmod u+x thu1.arg
và $thu1.arg Hoi ten nguoi va hien lai
s th y xu t hi n
Ten anh la gi? Tran Van An
Xin chao, Tran Van An, anh go 6 doi so
Hoi ten nguoi va hien lai
7.2.6. L nh set
gán k t qu ư ra t l nh shell ra các bi n t ng, ta dùng l nh set
D ng l nh set set `l nh`
Sau l nh này, k t qu th c hi n l nh không hi ra lê màn hình mà gán k t qu ó tương
ng cho các bi n t ng. M t cách t ng các t trong k t qu th c hi n l nh s gán
tương ng cho các bi n t ng (t $1 tr i).
Xem xét m t ví d sau ây (chương trình thu2.arg) có n i dung:
#!/bin/sh
# Hien thoi diem chay chuong trinh nay
set `date`
echo Thoi gian: $4 $5
echo Thu: $1
echo Ngay $3 thang $2 nam $6
Sau khi i mode c a File chương trình này và ch y, chúng ta nh n ư c:
Thoi gian: 7:20:15 EST
Thu: Tue
Ngay 20 thang Oct nam 1998
Như v y,
$# = 6
$* = Tue Oct 20 7:20:15 EST 1998
$1 = Tue $2=Oct $3 = 20 $4 = 7:20:15
$5 = EST $6 = 1998
7.2.7. Tính toán trên các bi n
Các tính toán trong shell ư c th c hi n v i các i s nguyên. Các phép toán g m có:
c ng (+), tr (-), nhân (*), chia (/), mod (%).
Bi u th c th c hi n theo các phép toán ã nêu.
Tính toán trên shell có d ng:
`expr bi u th c`

1
4
Ví d , chương trình v i tên cong.shl sau ây:
#!/bin/sh
# Tinh va in hai so
tong = `expr $1 + $2`
echo Tong = $tong
Sau ó, khi i mod và ch y
$cong.shl 5 6
s hi n ra:
Tong = 11
7.2.8. Chương trình ví d
/* Program 5 */
#!/bin/sh
# Chuong trinh liet ke cac thu muc con cua 1 thu muc
# Minh hoa cach su dung if then fi, while do done
# va cac CT test, expr
if test $# -ne 1
then
echo Cu phap: $0 Ten thu muc
exit 1
fi
cd $1 # Chuyen vao thu muc can list
if test $? -ne 0 # Neu thu muc khong ton tai thi ra khoi CT
then
exit 1
fi
ls -lL |
# Liet ke ca cac thong tin cua symbolic link
# Su dung sub-shell de tu giai phong bien
{
sum=0
# Lenh read x y de bo di dong 'total 1234..' cua lenh ls -lL
read x y ; while read mode link user group size month day hour name
do
if [ -d $name ]
then
echo $name $size ($mode)

1
4
fi
done
}
7.3. L p trình C trên UNIX
7.3.1. Trình biên d ch gcc
H i u hành UNIX luôn kèm theo b d ch ngôn ng l p trình C v i tên g i là cc (C
compiler). Trong Linux, b d ch có tên là gcc (GNU C Compiler) v i ngôn ng l p trình
không khác nhi u v i C chu n. N i dung chi ti t v các ngôn ng l p trình trên Linux thu c
ph m vi c a các tài li u khác.
gcc cho ngư i l p trình ki m tra trình biên d ch. Quá trình biên d ch bao g m b n giai
o n:
• Ti n x lý
• Biên d ch
• T p h p
• Liên k t
Ta có th d ng quá trình sau m t trong nh ng giai o n ki m tra k t qu biên d ch
t i giai o n y. gcc cũng có th ch p nh n ngôn ng khác c a C, như ANSI C hay C
truy n th ng. Như ã nói trên, gcc thích h p biên d ch C++ hay Objective-C. Ta có th
ki m soát lư ng cũng như ki u thông tin c n debug, t t nhiên là có th nhúng trong quá
trình nh phân hóa k t qu và gi ng như h u h t các trình biên d ch, gcc cũng th c hi n t i
ưu hóa mã.
Trư c khi b t u i sâu vào nghiên c u gcc, ta xem m t ví d sau:
#includestdio.h
int main (void)
{
fprintf( stdout, “Hello, Linux programming world!n”);
return 0;
}
M t chương trình i n hình dùng minh ho vi c s d ng gcc
biên d ch và ch y chương trình này hãy gõ:
$ gcc hello.c –o hello
$ ./hello
Hello, Linux programming world!
Dòng l nh u tiên ch cho gcc ph i biên d ch và liên k t file ngu n hello.c, t o
ra t p tin th c thi, b ng cách ch nh s d ng i s -o hello. Dòng l nh th hai
th c hi n chương trình, và k t qu cho ra trên dòng th 3.
Có nhi u ch mà ta không nhìn th y ư c, gcc trư c khi ch y hello.c thông qua
b ti n x lý c a cpp, m r ng b t kỳ m t macro nào và chèn thêm vào n i dung
c a nh ng file #include. Ti p n, nó biên d ch mã ngu n ti n x lý sang mã obj .
Cu i cùng, trình liên k t, t o ra mã nh phân cho chương trình hello.

1
4
Ta có th t o l i t ng bư c này b ng tay, chia thành t ng bư c qua ti n trình
biên d ch. ch cho gcc bi t ph i d ng vi c biên d ch sau khi ti n x lý, ta s d ng
tuỳ ch n –E c a gcc:
$ gcc –E hello.c –o hello.cpp
Xem xét hello.cpp và ta có th th y n i dung c a stdio.h ư c chèn vào file,
cùng v i nh ng mã thông báo ti n x lý khác. Bư c ti p theo là biên d ch hello.cpp
sang mã obj. S d ng tuỳ ch n –c c a gcc hoàn thành:
$ gcc –x cpp-output -c hello.cpp –o hello.o
Trong trư ng h p này, ta không c n ch nh tên c a file output b i vì trình biên
d ch t o m t tên file obj b ng cách thay th .c b i .o. Tuỳ ch n –x ch cho gcc bi t
b t u biên d ch bư c ư c ch báo trong trư ng h p này v i mã ngu n ti n x
lý.
Làm th nào gcc bi t chia lo i c bi t c a file? Nó d a vào uôi m r ng c a
file trên xác nh rõ ph i x lý file như th nào cho dúng. H u h t nh ng uôi
m r ng thông thư ng và chú thích c a chúng ư c li t kê trong b ng dư i.
Ph n m r ng Ki u
.c Mã ngu n ngôn ng C
.c, .cpp Mã ngu n ngôn ng C++
.i Mã ngu n C ti n x lý
.ii Mã ngu n C++ ti n x lý
.S, .s Mã ngu n Hơp ng
.o Mã i tư ng biên d ch (obj)
.a, .so Mã thư vi n biên d ch
Các ph n m r ng c a tên file i v i gcc
Liên k t file i tư ng, và cu i cùng t o ra mã nh phân:
$ gcc hello.o –o hello
Trong trư ng h p , ta ch mu n t o ra các file obj, và như v y thì bư c liên k t
là không c n thi t.
H u h t các chương trình C ch a nhi u file ngu n thì m i file ngu n ó u ph i
ư c biên d ch sang mã obj trư c khi t i bư c liên k t cu i cùng. Gi s có m t ví
d , ta ang làm vi c trên killerapp.c là chương trình s d ng ph n mã c a helper.c,
như v y biên d ch killerapp.c ta ph i dùng dòng l nh sau:
$ gcc killerapp.c helper.c –o killerapp
gcc qua l n lư t các bư c ti n x lý - biên d ch – liên k t, lúc này t o ra các file
obj cho m i file ngu n trư c khi t o ra mã nh phân cho killerapp.
M t s tuỳ ch n dòng l nh c a gcc:
-o FILE Ch nh tên file output; không c n thi t khi biên d ch sang
mã obj. N u FILE không ư c ch rõ thì tên m c nh s là
a.out.
-c Biên d ch không liên k t.

1
4
-DF00=BAR nh nghĩa macro ti n x lý t tên F00 v i m t giá tr
c a BAR trên dòng l nh.
-IDIRNAME Trư c khi chưa quy t nh ư c DIRNAME hãy tìm
ki m nh ng file include trong danh sách các thư m c(
tìm trong danh sách các ư ng d n thư m c)
-LDIRNAME Trư c khi chưa quy t nh ư c DIRNAME hãy tìm
ki m nh ng file thư vi n trong danh sách các thư m c.
V i m c nh gcc liên k t d a trên nh ng thư vi n dùng
chung
-static Liên k t d a trên nh ng thư vi n tĩnh
-lF00 Liên k t d a trên libF00
-g Bao g m chu n g r i thông tin mã nh phân
-ggdb Bao g m t t c thông tin mã nh phân mà ch có chương
trình g r i GNU- gdb m i có th hi u ư c
-O T i ưu hoá mã biên d ch
-ON Ch nh m t m c t i ưu hoá mã N, 0=N=3.
-ANSI H tr chu n ANSI/ISO c a C, lo i b nh ng m r ng
c a GNU mà xung t v i chu n( tuỳ ch n này không
b o m mã theo ANSI).
-pedantic Cho ra t t c nh ng c nh báo quy nh b i chu n
-pedantic-erors Thông báo ra t t c các l i quy nh b i chu n
ANSI/ISO c a C.
-traditional H tr cho cú pháp ngôn ng C c a Kernighan và
Ritchie (gi ng như cú pháp nh nghĩa hàm ki u cũ).
-w Ch n t t c thông i p c nh báo.
-Wall Thông báo ra t t c nh ng c nh báo h u ích thông
thư ng mà gcc có th cung c p.
-werror Chuy n i t t c nh ng c nh báo sang l i mà s làm
ngưng ti n trình biên d ch.
-MM Cho ra m t danh sách s ph thu c tương thích ư c
t o.
-v Hi n ra t t c các l nh ã s d ng trong m i bư c c a
ti n trình biên d ch.
7.3.2. Công c GNU make
Trong trư ng h p ta vi t m t chương trình r t l n ư c c u thành b i t nhi u
file, vi c biên d ch s r t ph c t p vì ph i vi t các dòng l nh gcc r t là dài. kh c
ph c tình tr ng này, công c GNU make ã ư c ưa ra. GNU make ư c gi i
quy t b ng cách ch a t t c các dòng l nh ph c t p ó trong m t file g i là
makefile. Nó cũng làm t i ưu hóa quá trình d ch b ng cách phát hi n ra nh ng file
nào có thay i thì nó m i d ch l i, còn file nào không b thay i thì nó s không
làm gì c , vì v y th i gian d ch s ư c rút ng n.

1
4
M t makefile là m t cơ s d li u văn b n ch a cách lu t, các lu t này s báo
cho chương trình make bi t ph i làm gì và làm như th nào. M t lu t bao g m các
thành ph n như sau:
• ích (target) – cái mà make ph i làm
• M t danh sách các thành ph n ph thu c (dependencies) c n t o ra ích
• M t danh sách các câu l nh th c thi trên các thành ph n ph thu c
Khi ư c g i, GNU make s tìm các file có tên là GNUmakefile, makefile hay
Makefile. Các lu t s có cú pháp như sau:
target: dependency1, dependency2, ….
command
command
……
Target thư ng là m t file như file kh thi hay file object ta mu n t o ra.
Dependency là m t danh sách các file c n thi t như là u vào t o ra target.
Command là các bư c c n thi t (ch ng h n như g i chương trình d ch) t o ra
target.
Dư i ây là m t ví d v m t makefile v t o ra m t chương trình kh thi có tên là
editor (s hi u dòng ch ưa vào ti n theo dõi, còn n i dung c a makefile không
ch a s hi u dòng). Chương trình này ư c t o ra b i m t s các file ngu n: editor.c,
editor.h, keyboard.h, screen.h, screen.c, keyboard.c.
1. editor : editor.o screen.o keyboard.o
2. gcc -o editor.o screen.o keyboard.o
3. editor.o : editor.c editor.h keyboard.h screen.h
4. gcc -c editor.c
5. screen.o : screen.c screen.h
6. gcc -c screen.c
7. keyboard.o : keyboard.c keyboard.h
8. gcc -c keyboard.c
9. clean:
10. rm *.o
biên d ch chương trình này ta ch c n ra l nh make trong thư m c ch a file
này.
Trong makefile này ch a t t c 5 lu t, lu t u tiên có ích là editor ư c g i là
ích ng m nh. ây chính là file mà make s ph i t o ra, editor có 3 dependencies
editor.o, screen.o, keyboard.o. T t c các file này ph i t n t i thì m i t o ra ư c
ích trên. Dòng th 2 là l nh mà make s g i th c hi n t o ra ích trên. Các dòng
ti p theo là các ích và các l nh tương ng t o ra các file i tư ng (object).
7.3.3. Làm vi c v i file
Trong Linux, làm vi c v i file ta s d ng mô t file (file descriptor). M t
trong nh ng thu n l i trong Linux và các h th ng UNIX khác là giao di n file làm
như nhau i v i nhi u lo i thi t b . ĩa t , các thi t b vào/ra, c ng song song, gi

1
5
máy tr m (pseudoterminal), c ng máy in, b ng m ch âm thanh, và chu t ư c qu n
lý như các thi t b c bi t gi ng như các t p thông thư ng l p trình ng d ng.
Các socket TCP/IP và mi n, khi k t n i ư c thi t l p, s d ng mô t file như th
chúng là các file chu n. Các ng (pipe) cũng tương t các file chu n.
M t mô t file ơn gi n ch là m t s nguyên ư c s d ng như ch m c (index)
vào m t b ng các file m liên k t v i t ng ti n trình. Các giá tr 0, 1 và 2 liên quan
n các dòng (streams) vào ra chu n: stdin, stderr và stdout; ba dòng ó thư ng k t
n i v i máy c a ngư i s d ng và có th ư c chuy n ti p (redirect).
M t s l i g i h th ng s d ng mô t file. H u h t các l i g i ó tr v giá tr -1
khi có l i x y ra và bi n errno ghi mã l i. Mã l i ư c ghi trong trang chính tuỳ
theo t ng l i g i h th ng. Hàm perror() ư c s d ng hi n th n i dung thông
báo l i d a trên mã l i.
Hàm open()
L i g i open() s d ng m m t file. Khuôn m u c a hàm và gi i thích tham
s và c c a nó ư c cho dư i ây:
#include sys/types.h
#include sys/stat.h
#include fcntl.h
int open(const char *pathname, int flags);
int open(const char *pathname, int flags, mode_t mode);
i s pathname là m t xâu ch ra ư ng d n n file s ư c m . Thông s
th ba xác nh ch c a file Unix (các bit ư c phép) ư c s d ng khi t o m t
file và nên ư c s d ng khi t o m t file . Tham s flags nh n m t trong các giá tr
O_RDONLY, O_WRONLY ho c O_RDWR
C Chú gi i
O_RDONLY
O_WRONLY
O_RDWR
O_CREAT
O_EXCL
O_NOCTTY
O_TRUNC
O_APPEND
O_NONBLOCK
O_NODELAY
O_SYNC
M file c
M file ghi
M file c và ghi
T o file n u chưa t n t i file ó
Th t b i n u file ã có
Không i u khi n tty n u tty ã m và ti n trình không i u khi n tty
C t file n u nó t n t i
N i thêm và con tr t cu i file
N u m t quá trình không th hoàn thành mà không có tr , tr v tr ng
thái trư c ó
Tương t O_NONBLOCK
Thao tác s không tr v cho n khi d li u ư c ghi vào ĩa ho c thi t
b khác
Các giá tr c c a hàm open()

1
5
open() tr v m t mô t file n u không có l i x y ra. Khi có l i , nó tr v giá tr -1 và
t giá tr cho bi n errno. Hàm create() cũng tương t như open() v i các c O_CREATE |
O_WRONLY | O_TRUNC
Hàm close()
Chúng ta nên óng mô t file khi ã thao tác xong v i nó. Ch có m t i s ó là s
mô t file mà l i g i open() tr v . D ng c a l i g i close() là:
#include unistd.h
int close(int fd);
T t c các khoá (lock) do ti n trình x lý trên file ư c gi i phóng, cho dù chúng ư c
t mô t file khác. N u quá trình óng file làm cho b m liên k t b ng 0 thì file s b
xoá. N u ây là mô t file cu i cùng liên k t n m t file ư c m thì b n ghi b ng file
m ư c gi i phóng. N u không ph i là m t file bình thư ng thì các hi u ng không mong
mu n có th x y ra.
Hàm read()
L i g i h th ng read() s d ng c d li u t file tương ng v i m t mô t file.
#include unistd.h
ssize_t read(int fd, void *buf, size_t count);
i s u tiên là mô t file mà ư c tr v t l i g i open() trư c ó. i s th hai là
m t con tr t i b m sao chép d li u và i s th ba là s byte s ư c c. read()
tr v s byte ư c c ho c -1 n u có l i x y ra.
Hàm write()
L i g i h th ng write() s d ng ghi d li u vào file tương ng v i m t mô t file.
#include unistd.h
ssize_t write(int fd, const void *buf, size_t count);
i s u tiên là s mô t file ư c tr v t l i g i open() trư c ó. i s th hai là
con tr t i b m ( sao chép d li u, có dung lư ng l n ch a d li u) và i s
th ba xác nh s byte s ư c ghi. write() tr v s byte c ho c -1 n u có l i x y ra
Hàm ftruncate()
L i g i h th ng ftruncate() c t file tham chi u b i mô t file fd v i dài ư c xác
nh b i tham s length
#include unistd.h
int ftruncate(int fd, size_t length);
Tr v giá tr 0 n u thành công và -1 n u có l i x y ra.
Hàm lseek()
Hàm lseek() t v trí c và ghi hi n t i trong file ư c tham chi u b i mô t file files
t i v trí offset

1
5
#include unistd.h
off_t lseek(int fildes, off_t offset, int whence);
Ph thu c vào giá tr c a whence, giá tr c a offset là v trí b t u (SEEK_SET), v trí
hi n t i (SEEK_CUR), ho c cu i file (SEEK_END). Giá tr tr v là k t qu c a offset: b t
u file, ho c m t giá tr c a off_t , giá tr -1 n u có l i.
Hàm fstat()
Hàm fstat () ưa ra thông tin v file thông qua vi c mô t các file, nơi k t qu c a struct
stat ư c ch ra con tr ch n buf().K t qu tr v giá tr 0 n u thành công và nh n giá
tr -1 n u sai ( ki m tra l i).
#include sys/stat.h
#include unistd.h
int fstat(int filedes, struct stat *buf);
Sau ây là nh nghĩa c a struct stat:
struct stat
{
dev_t st_dev;/ * thi t b */
int_t st_ino ; /* inode */
mode_t st_mode; /* ch b o v */
nlink_t st_nlink; /* s lư ng các liên k t c ng */
uid_t st_uid; /* s hi u c a ngư i ch */
gid_t st_gid; /* s hi u nhóm c a ngư i ch */
dev_t st_rdev; /* ki u thi t b */
off_t st_size;/* kích thư c bytes */
unsigned long st_blksize; /* kích thư c kh i*/
unsigned long st_blocks; /* S lư ng các kh i ã s d ng*/
time_t st_atime; /* th i gian truy c p cu i cùng*/
time_t st_mtime; /* th i gian c p nh t cu i cùng */
time_t st_ctime; /* th i gian thay i cu i cùng */
};
Hàm fchown()
L i g i h th ng fchown() cho phép tathay i ngư i ch và nhóm ngư i ch k t h p
v i vi c m file.
#include unistd.h
int fchown(int fd, uid_t owner, gid_t group);
Tham s u tiên là mô t file, tham s th hai là s nh danh c a ngư i ch , và tham
s th ba là s nh danh c a nhóm ngư i ch . Ngư i dùng ho c nhóm ngư i dùng s ư c

1
5
phép s d ng khi giá tr -1 thay i. Giá tr tr v là 0 n u thành công và –1 n u g p l i
(ki m tra bi n errno).
Thông thư ng ngư i dùng có th thay i nhóm các file thu c v h . Ch root m i có
quy n thay i ngư i ch s h u c a nhi u nhóm.
Hàm fchdir( )
L i g i hàm fchdir( ) thay i thư m c b ng cách m file ư c mô t b i bi n fd. Giá
tr tr v là 0 n u thành công và –1 n u có l i (ki m tra bi n errno).
#include unistd.h
int fchdir(int fd);
M t ví d v cách s d ng các hàm thao tác v i file:
/* filedes_io.c */
#include sys/stat.h
#include sys/file.h
#include fcntl.h
#include unistd.h
#include assert.h
#include errno.h
#include string.h
#include stdio.h /*for print */
char sample1[] = “This is sample data 1n”;
char sample2[] = “This is sample data 2n”;
char data[16];
main ( )
{
int fd;
int rc;
struct stat statbuf;
printf( “Creating filen”);
fd = open(“junk.out”, 0_WRONLY | 0_CREAT| 0_TRUNG, 0666);
assert(fd=0);
rc = write(fd, sample1, strlen(sample 1) );
assert(fd=0);
rc = write(fd, sample1, strlen(sample1));
assert(rc == strlen(sample1));
close(fd);

1
5
printf(“ Appending to filen”);
fd = open(“junk.out”, 0_WRONLY| 0_APPEND);
assert(fd=0);
printf( “ locking filen”);
rc = flock(fd, LOCK_EX);
assert(rc == 0);
printf(“sleeping for 10 secondsn”);
sleep(10);
printf(“writing datan”);
rc = write(fd, sample2, strlen(sample2));
assert(rc == strlen(sample2));
printf(“unlocking filen”);
rc = flock(fd, LOCK_UN);
assert(rc == 0);
close(fd);
printf(“Reading file n”);
fd = open(“junk.out”, 0_RDONLY);
assert (fd =0);
while (1)
{
rc = read (fd, data, sizeof (data) );
if( rc 0 )
{
data[rc] =0; /* k t thúc xâu */
printf (“ Data read (rc = %d): %sn”, rc, data);
}
else if (rc == 0)
{
printf (“ End of file read n”);
break;
} else
{
perror ( “ read error ” );
break;
}
}
close (fd);
printf (“ Fiddling with inoden”);
fd = open (“ junk.out”, 0_RDONLY);

1
5
assert (fd = 0);
printf (“ changing file moden”);
rc = fchmod ( fd, 0600);
assert (rc == 0);
if ( getuid ( ) == 0 ) {
printf ( “ changing file owner n ” );
rc = fchown (fd, 99, 99);
assert (rc == 0);
} else
{
printf ( “ not changing file ownern”);
}
fstat (fd, statbuf);
printf (“ file mode = 0% ( octal ) n”, statbuf.st_mode);
printf(“Owner uid = %d n”, statbuf.st_uid);
printf(“ Owner gid = %d n”, statbuf.st_uid);
close(fd);
}
7.3.4. Thư vi n liên k t
Ph n này s gi i thi u cách t o ra và s d ng thư vi n (các module chương trình ã
ư c vi t và ư c tái s d ng nhi u l n). Thư vi n g c c a C/C++ trên Linux chính là
glibc, thư vi n này cung c p cho ngư i dùng r t nhi u l i g i h th ng. Các thư vi n trên
Linux thư ng ư c t ch c dư i d ng tĩnh (static library), thư vi n chia s (shared
library) và ng (dynamic library - gi ng như DLL trên MS Windows). Thư vi n
tĩnh ư c liên k t c nh vào trong chương trình trong quá trình liên k t. Thư vi n
dùng chung ư c n p vào b nh trong khi chương trình b t u th c hi n và cho
phép các ng d ng cùng chia s lo i thư vi n này. Thư vi n liên k t ng ư c n p
vào b nh ch khi nào chương trình g i t i.
7.3.4.1 Thư vi n liên k t tĩnh
Thư vi n tĩnh và các thư vi n dùng chung (shared library) là các file ch a các
file ư c g i là các module ã ư c biên d ch và có th s d ng l i ư c. Chúng
ư c lưu tr dư i m t nh d ng c bi t cùng v i m t b ng (ho c m t b n )
ph c v cho quá trình liên k t và biên d ch. Các thư vi n liên k t tĩnh có ph n m
r ng là .a. s d ng các module trong thư vi n ta c n thêm ph n #include file tiêu
(header) vào trong chương trình ngu n và khi liên k t (sau quá trình biên d ch)
thì liên k t v i thư vi n ó. Dư i ây là m t ví d v cách t o và s d ng m t thư
viên liên k t tĩnh. Có 2 ph n trong ví d này, ph n th nh t là mã ngu n cho thư
vi n và ph n th 2 cho chương trình s d ng thư vi n.

1
5
/*
* liberr.h
*/
#ifndef _LIBERR_H
#define _LIBERR_H
#include stdarg.h
/* in ra m t thông báo l i t i vi cg i stderr và return hàm g i */
void err_quit(const char *fmt, … );
/* in ra m t thông i p l i cho logfile và tr v hàm g i */
void log_ret(char *logfile, const char *fmt, …);
/* in ra m t thông i p l i cho logfile và thoát */
void log_quit( char *logfile, const char *fmt , …);
/* in ra m t thông báo l i và tr l i hàm g i */
void err_prn(const char *fmt, va_list ap, char *logfile);
#endif //_LIBERR_H
Mã ngu n cho file liberr.h
#include errno.h
#include stdarg.h
#include stdlib.h
#include stdio.h
#include liberr.h
#define MAXLINELEN 500
void err_ret(const char *fmt, ...)
{
va_list ap;
va_start(ap, fmt);
err_prn(fmt, ap, NULL);
va_end(ap);
return;
}
void err_quit(const char *fmt, ...)
{
va_list ap;
va_start(ap, fmt);
err_prn(fmt, ap, NULL);
va_end(ap);
exit(1);
}
void log_ret(char *logfile, const char *fmt, ...)
{
va_list ap;
va_start(ap, fmt);
err_prn(fmt,ap, logfile);
va_end(ap);
return;
}

1
5
void log_quit(char *logfile, const char *fmt,... )
{
va_list ap;
va_start(ap, fmt);
err_prn(fmt, ap,logfile);
va_end(ap);
exit(1);
}
extern void err_prn( const char *fmt, va_list ap, char *logfile)
{
int save_err;
char buf[MAXLINELEN];
FILE *plf;
save_err = errno;
vsprintf(buf,fmt, ap);
sprintf( buf+strlen(buf), : %s, strerror(save_err));
strcat(buf, n);
fflush(stdout);
if(logfile !=NULL){
if((plf=fopen(logfile, a) ) != NULL){
fputs(buf, plf);
fclose(plf);
}else
fputs(failed to open log file n, stderr);
}else fputs(buf, stderr);
fflush(NULL);
return;
}
Mã ngu n file liberr.c
t o m t thư vi n tĩnh, bư c u tiên là d ch o n mã c a form i tư ng:
$gcc –H –c liberr.c –o liberr.o
ti p theo:
$ar rcs liberr.a liberr.o
/*
* errtest.c
*/
#include stdio.h
#include stdlib.h
#include liberr.h
#define ERR_QUIT_SKIP 1
#define LOG_QUIT_SKIP 1
int main(void)
{

1
5
FILE *pf;
fputs(Testing err_ret()...n, stdout);
if((pf = fopen(foo, r)) == NULL)
err_ret(%s %s, err_ret(), failed to open foo);
fputs(Testing log_ret()...n, stdout);
if((pf = fopen(foo, r)) == NULL);
log_ret(errtest.log, %s %s, log_ret(),
failed to open foo);
#ifndef ERR_QUIT_SKIP
fputs(Testing err_quit()...n, stdout);
err_ret(%s %s, err_quit(), failed to open foo);
#endif /* ERR_QUIT_SKIP */
#ifndef LOG_QUIT_SKIP
fputs(Testing log_quit()...n, stdout);
log_ret(errtest.log, %s %s, log_quit(), failed to open foo);
#endif /* LOG_QUIT_SKIP */
return EXIT_SUCCESS;
}
Mã ngu n file testerr.c
Biên d ch chương trình ki m tra, ta s d ng dòng l nh:
$ gcc -g errtest.c -o errtest -L. -lerr
Tham s -L. ch ra ư ng d n t i thư m c ch a file thư vi n là thư m c hi n th i, tham
s –lerr ch rõ thư vi n thích h p mà chúng ta mu n liên k t. Sau khi d ch ta có th ki m tra
b ng cách ch y chương trình.
7.3.4.2 Thư vi n dùng chung
Thư vi n dùng chung có nhi u thu n l i hơn thư vi n tĩnh.Th nh t, thư vi n dùng
chung t n ít tài nguyên h th ng, chúng s d ng ít không gian ĩa vì mã ngu n thư vi n
dùng chung không biên d ch sang mã nh phân nhưng ư c liên k t và ư c dùng t ng
m i l n dùng. Chúng s d ng ít b nh h th ng vì nhân chia s b nh cho thư vi n dùng
chung này và t t c các chương trình u s d ng chung mi n b nh này. Th 2, thư vi n
dùng chung nhanh hơn vi chúng ch c n n p vào m t b nh . Lí do cu i cùng là mã ngu n
trong thư vi n dùng chung d b o trì. Khi các l i ư c s a hay thêm vào các c tính,
ngư i dùng c n s d ng thư vi n nâng c p. i v i thư vi n tĩnh, m i chương trình khi s
d ng thư vi n ph i biên d ch l i.
Trình liên k t (linker)/module t i (loader) ld.so liên k t tên bi u tư ng t i thư vi n dùng
chung m i l n ch y. Thư vi n dùng chung có tên c bi t (g i là soname), bao g m tên thư
vi n và phiên b n chính. Ví d : tên y c a thư vi n C trong h th ng là libc.so.5.4.46,
tên thư vi n là libc.so, tên phiên b n chính là 5, tên phiên b n ph là 4, 46 là m c vá (patch

1
5
level). Như v y, soname thư vi n C là libc.5. Thư vi n libc6 có soname là libc.so.6, s thay
i phiên b n chính là s thay i áng k thư vi n. Phiên b n ph và patch level thay i
khi l i ư c s a nhưng soname không thay i và b n m i có s thay khác bi t áng k so
v i b n cũ.
Các chương trình ng d ng liên k t d a vào soname. Ti n ích idconfig t o m t bi u
tư ng liên k t t thư vi n chu n libc.so.5.4.46 t i soname libc.5 và lưu tr thông tin này
trong /etc/ld.so.cache. Trong lúc ch y, ld.so c ph n lưu tr , tìm soname thích h p và
n p thư vi n hi n tai vào b nh , k t n i hàm ng d ng g i t i i tư ng thích h p trong
thư vi n.
Các phiên b n thư vi n khác nhau n u:
Các giao di n hàm u ra thay i.
Các giao di n hàm m i ư c thêm.
Ch c năng ho t ng thay i so v i c t ban u
C u trúc d li u u ra thay i
C u trúc d li u u ra ư c thêm
duy trì tính tương thích c a thư vi n, c n m b o các yêu c u:
Không thêm vào nh ng tên hàm ã có ho c thay i ho t ng c a nó
Ch thêm vào cu i c u trúc d li u ã có ho c làm cho chúng có tính tuỳ ch n hay
ư c kh i t o trong thư vi n
Không m r ng c u trúc d li u s d ng trong các m ng
Xây d ng thư vi n dùng chung hơi khác so v i thư vi n tĩnh, quá trình xây d ng thư
vi n dùng chung ư c minh ho dư i ây:
Khi biên d ch file i tư ng, s d ng tùy ch n -fpic c a gcc nó s t o ra mã c l p
v trí (position independence code) t ó có th liên k t hay s d ng b t c ch
nào
Không lo i b file i tư ng và không s d ng các tùy ch n –fomit –frame -pointer
c a gcc, vì n u không s nh hư ng n quá trình g r i (debug)
S d ng tuỳ ch n -shared and –soname c a gcc
S d ng tuỳ ch n –Wl c a gcc truy n tham s t i trình liên k t ld.
Th c hi n quá trình liên k t d a vào thư vi n C, s d ng tuỳ ch n –l c a gcc
Tr l i thư vi n x li l i , t o thư vi n dùng chung trư c h t xây d ng file i tư ng:
$ gcc -fPiC -g -c liberr.c -o liberr.o
Ti p theo liên k t thư vi n:
$ gcc -g -shared -Wl,-soname,liberr.so -o liberr.so.1.0.0 liberr.o -lc
Vì không th cài t thư vi n này như thư vi n h th ng trong /usr hay /usr/lib chúng ta
c n t o 2 kiên k t, m t cho soname:
Và cho trình liên k t khi k t n i d a vào liberr, s d ng –lerr:
$ ln -s liberr.so.1.0.0 liberr.so
Bây gi , d d ng thư vi n dùng chung m i chúng ta quay l i chương trình ki m tra,
chúng ta c n hư ng trình liên k t t i thư vi n nào s d ng và tìm nó âu, vì v y chúng
ta s s d ng tuỳ ch n –l và –L:
$ gcc -g errtest.c -o errtest -L. -lerr
Cu i cùng ch y chưong trình, chúng ta c n ch cho ld.so nơi tìm thư vi n dùng
chung :
$ LD_LIBRARY_PATH=$(pwd) ./errtest
7.3.4.3 S d ng i tư ng dùng chung theo cách ng

1
6
M t cách s d ng thư vi n dùng chung là n p chúng t ng m i khi ch y không
gi ng như nhũng thư vi n liên k t và n p m t cách t ng. Ta có th s d ng giao di n dl
(dynamic loading) vì nó t o s linh ho t cho l p trình viên hay ngư i dùng.
Gi s ta ang t o m t ng d ng s lý ho . Trong ng d ng, ta bi u di n d li u
m t d ng không theo chu n nhưng l i thu n ti n cho ta x lý, và ta c n có nhu c u chuy n
d li u ó ra các nh d ng thông d ng ã có (s lư ng các nh d ng này có th có hàng
trăm lo i) ho c c d li u t các nh d ng m i này vào x lý. gi i quy t v n
này ta có th s d ng gi i pháp là thư vi n. Nhưng khi có thêm m t nh d ng m i thì ta l i
ph i biên d ch l i chương trình. ây l i là m t i u không thích h p l m. Kh năng s d ng
thư vi n ng s giúp ta gi i quy t v n v a g p ph i. Giao di n dl cho phép t o ra giao
di n (các hàm) c và vi t chung không ph thu c vào nh d ng c a file nh. thêm
ho c s a các nh d ng c a file nh ta ch c n vi t thêm m t module m nh n ch c
năng ó và báo cho chương trình ng d ng bi t là có thêm m t module m i b ng cách ch
c n thay i m t file c u hình trong m t thư m c xác nh nào ó.
Giao di n dl (cũng ơn thu n ư c xây d ng như m t thư vi n - thư vi n libdl) ch a
các hàm t i (load), tìm ki m và gi i phóng (unload) các i tư ng chia s . s d ng
các hàm này ta thêm file dlfcn.h vào ph n #include vào trong mã ngu n, và khi d ch thì
liên k t nó v i thư vi n libdl b ng cách s d ng tham s và tên –ldl trong dòng l nh d ch.
dl cung c p 4 hàm x lí các công vi c c n thi t t i, s d ng và gi i phóng i tư ng
dùng chung.
Truy c p i tư ng chia s
truy c p m t i tư ng chia s , dùng hàm dlopen() có c t như sau:
void *dlopen(const char *filename, int flag);
dlopen() truy c p i tư ng chia s b ng filename và b ng c . Filename có th là ư ng
d n y , tên file rút g n hay NULL. N u là NULL dlopen() m chương trình ang ch y,
ó là chương trình c a b n, n u filename là ư ng d n dlopen() m file ó, n u là tên rút
g n dlopen() s tìm trong v trí sau tìm file:
$LD_ELF_LiBRARY_PATH,
$LD_LIBRARY_PATH, /etc/ld.so.cache, /usr/lib, và /lib.
C có th là RTLD_LAZY, có nghĩa là các kí hi u (symbol) hay tên hàm t i tư ng
truy c p s ư c tìm m i khi chúng ư c g i, ho c c có th là RTLD_NOW, có nghĩa t t
c kí hi u t i tư ng truy c p s ư c tìm trư c khi hàm dlopen() tr v . dlopen() tr i u
khi n t i i tư ng truy nhâp n u nó tìm th y t filename hay tr v giá tr NULL n u
không tìm th y.
S d ng i tư ng chia s
Trư c khi có th s d ng mã ngu n trong thư vi n ta ph i bi t ang tìm cái gì và tìm
âu. Hàm dlsym() s giúp i u ó:
void *dlsym(void *handle, char *symbol);
dlsym() tìm kí hi u hay tên hàm trong truy c p và tr l i con tr ki u void t i i tư ng
hay NULL n u không thành công.
Ki m tra l i
Hàm dlerror() s giúp ta ki m tra l i khi s d ng i tư ng truy c p ng:
const char *dlerror(void);
N u m t trong các hàm l i, dlerror() tr v thông báo chi ti t l i và gán giá tr NULL
cho ph n b l i.
Gi i phóng i tư ng chia s

1
6
b o v tài nguyên h th ng c bi t b nh , khi ta s d ng xong module trong m t
i tư ng chia s , thì gi i phóng chúng. Hàm dlclose() s óng i tư ng chia s :
int dlclose(void *handle);
S d ng giao di n dl
minh ho cách s d ng dl,chúng ta quay l i thư vi n x lí l i, s d ng m t chương
trình khác như sau:
/*
* dltest.c
* Dynamically load liberr.so and call err_ret()
*/
#include stdio.h
#include stdlib.h
#include dlfcn.h
int main(void)
{
void *handle;
void (*errfcn)();
const char *errmsg;
FILE *pf;
handle = dlopen(liberr.so, RTLD_NOW);
if(handle == NULL) {
fprintf(stderr, Failed to load liberr.so: %sn, dlerror());
exit(EXIT_FAILURE);
}
dlerror();
errfcn = dlsym(handle, err_ret);
if((errmsg = dlerror()) != NULL) {
fprintf(stderr, Didn't find err_ret(): %sn, errmsg);
exit(EXIT_FAILURE);
}
if((pf = fopen(foobar, r)) == NULL)
errfcn(couldn't open foobar);
dlclose(handle);
return EXIT_SUCCESS;
}
Mã ngu n chương trình dltest.c
Biên d ch ví d trên b ng l nh:
$ gcc -g -Wall dltest.c -o dltest -ldl
Như tacó th th y, chúng ta không liên k t d a vào liberr hay liberr.h trong mã ngu n.
T t c truy c p t i liberr.so thông qua dl. Ch y chương trình b ng cách sau:
$ LD_LIBRARY_PATH=$(pwd) ./dltest
N u thành công thì ta nh n ư c k t qu như sau:
couldn’t open foobar: No such file or directory

1
6
7.3.5 Các công c cho thư vi n
Công c nm
L nh nm li t kê toàn b các tên hàm (symbol) ư c mã hoá trong file i tư ng
(object) và nh phân (binary). L nh nm s d ng cú pháp sau:
nm [options] file
Lênh nm li t kê nh ng tên hàm ch a trong file. B ng dư i li t kê các tuỳ ch n c a l nh
nm:
Tuỳ ch n Miêu t
-C| -demangle Chuy n tên ký t vào tên m c ngư i dùng cho d c.
-s|-print-armap
Khi s d ng các file lưu tr (ph n m r ng là “.a”), in ra các
ch s c a module ch a hàm ó.
-u| -undefined-only
Ch ưa ra các hàm không ư c nh nghĩa trong file này, t c
là các hàm ư c nh nghĩa m t file khác.
- l | -line-numbers
S d ng thông tin g r i in ra s dòng nơi hàm ư c nh
nghĩa.
Các tuỳ ch n c a l nh nm
Công c ar
L nh ar s d ng cú pháp sau:
ar {dmpqrtx} [thành viên] file
L nh ar t o, ch nh s a và trích các file lưu tr . Nó thư ng ư c s d ng t o các thư
vi n tĩnh- nh ng file mà ch a m t ho c nhi u file i tư ng ch a các chương trình con
thư ng ư c s d ng (subrountine) nh d ng ti n biên d ch (precompiled format), l nh
ar cũng t o và duy trì m t b ng mà tham chi u qua tên ký t t i các thành viên mà trong ó
chúng ư c nh nghĩa. Chi ti t c a l nh này ã ư c trình bày trong chương trư c.
Công c idd
L nh nm li t kê các hàm ư c nh nghĩa trong m t file i tư ng, nhưng tr khi ta bi t
nh ng gì thư vi n nh nghĩa nh ng hàm nào. L nh idd h u ích hơn nhi u. idd li t kê các
thư vi n ư c chia s mà m t chương trình yêu c u mà ch y. Cú pháp c a nó là:
idd [options] file
L nh idd in ra tên c a thư vi n chia s mà file này s d ng. Ví d : chương trình thư
“client mutt” c n 5 thư vi n chia s , như ư c minh ho sau ây:
$ idd /usr/bin/mutt
libnsl.so.1 = /lib/libns1.so.1 (0x40019000)
libslang.so.1 = /usr/lib/libslang.so.1 (0x4002e000)
libm.so.6 = /lib/libm/so.6 (0x40072000)
libc.so.6 = /lib/libc.so.6 (0x4008f000)
/lib/id-linux.so.2 = /lib/id-Linux.so.2 (0x4000000)
Tìm hi u l nh idconfig
L nh idconfig s d ng cú pháp sau:
ldconfig [tuỳ ch n] [libs]

1
6
L nh ldconfig xác nh rõ các liên k t ng (liên k t khi ch y) ư c yêu c u b i thư
vi n ư c chia s n m trong các thư m c /usr/lib và /lib. Dư i ây là các tùy ch n c a l nh
này:
Các tuỳ ch n Các miêu t
-p
ơn thu n ch in ra n i dung c a /etc/ld.so.cache, m t danh
sách hi n th i các thư vi n ư c chia s mà ld.so bi t.
-v
C p nh t /etc/ld.so.cache , li t kê s phiên b n c a m i thư
vi n, quét các thư m c và b t kỳ liên k t mà ư c t o ra ho c
c p nh t.
Các tuỳ ch n c a hàm idconfig
Bi n môi trư ng và file c u hình.
Chương trình t i (loader) và trình liên k t (linker) ld.so s d ng 2 bi n môi trư ng. Bi n
th nh t là $LD_LIBRARY, ch a danh sách các thư m c ch a các file thư vi n ư c phân
cách b i d u hai ch m tìm ra các thư vi n c n thi t khi ch y. Nó gi ng như bi n môi
trư ng $PATH. Bi n môi trư ng th hai là $LD_PRELOAD, m t danh sách các thư vi n
ư c ngư i dùng thêm vào ư c phân cách nhau b i kho ng tr ng (space).
ld.so cũng cho phép s d ng 2 file c u hình mà có cùng m c ích v i bi n môi trư ng
ư c c p trên. File /etc/ld.so.conf ch a m t danh sách các thư m c mà chương trình
t i và trình liên k t (loader/linker) nên tìm ki m các thư vi n chia s bên c nh /usr/lib và
/lib. /etc/ld.so.preload ch a danh sách các file thư vi n ư c phân cách b ng m t kho ng
tr ng các thư vi n này là thư vi n ngư i dùng t o ra.

1
6
TÀI LI U THAM KH O
……

1
6
CHÚ THÍCH M T S THU T NG
V n ch n thu t ng ti ng Vi t cho các thu t ng g c ti ng Anh luôn là v n c n
ư c th o lu n vi c ch n l a như v y là thích h p. Dù cho trong tài li u này, nhi u thu t
ng ti ng Vi t ã ư c s d ng m t cách ph bi n nhưng tài li u cũng li t kê vào b ng chú
thích dư i ây v i m c ích giúp b n c thu n ti n trong tra c u và liên h . Trong b ng
chú thích, m i thu t ng ti ng Vi t dùng trong tài li u s ư c kèm theo thu t ng ti ng
Anh g c và sau ó có th là m t l i chú thích ng n. B ng chú thích là m t c g ng nh
nh m h tr s d ng tài li u này hi u qu hơn và ph m vi s d ng c a nó gi i h n trong tài
li u.
Ti ng Vi t Ti ng Anh Gi i thích ng n
File File T p h p d li u có t ch c theo m t m c ích s
d ng: o n văn b n, m t chương trình ngu n, m t
t p h p d li u ... Còn ư c g i là t p hay g i theo
cách gi nguyên g c ti ng Anh là File.
Tên file Filename Tên g i c a file (file thư ng, thư m c, file c bi t
...) ư c dùng xác nh file.
Thư m c Directory Nơi ch a m t danh sách các file trong h th ng
File, ư c Linux coi như m t d ng file c bi t.
H th ng file File system H th ng toàn b các file có trong h i u hành
Linux (và UNIX nói chung).
L nh Command Linux cho phép ngư i s d ng dùng l nh trình
bày m t thao tác yêu c u h th ng th c hi n.
Ti n ích (còn
g i là l nh
thư ng tr c)
Utility L nh có s n trong Linux (trong shell ho c ư c
t t i nh ng thư m c theo quy nh c a Linux).
Dòng l nh Command line Dòng l nh bao g m m t ho c m t s l nh trong
m t l n yêu c u c a ngư i dùng. K t thúc dòng
l nh là d u xu ng dòng.
ăng nh p Login Th t c b t u m t phiên làm vi c c a m t ngư i
s d ng. Login là l nh cho phép ăng nh p. Th
t c logout k t thúc phiên làm vi c.
Ngư i dùng User Ngư i s d ng Linux cho công vi c c a mình.
Siêu ngư i
dùng (ngư i
dùng t i
cao/ngư i
qu n tr )
Superuser Linux quy nh có m t siêu ngư i dùng th c hi n
có quy n h n t i cao trong h th ng bao g m các
l nh qu n tr h th ng. V i m t s l nh Linux
(thêm, b t ngư i dùng ...) thì ch siêu ngư i dùng
ư c phép s d ng.
Con tr cursor i m ánh d u trên màn hình ánh d u v trí hi n
th i hi n thông tin. Trong trình so n th o văn
b n, nó là v trí so n th o hi n th i trong văn b n
H i u hành Operating
System (OS)
B chương trình bao g m các file trên ĩa (băng)
t có ch c năng qu n lý tài nguyên máy tính và
óng vai trò là máy tính o i v i ngư i dùng.

1
6
H i u hành
a chương
trình
Multiprogram-
ming OS
H i u hành ho t ng theo cách th c trong b
nh ng th i có nhi u chương trình ư c bình
ng trong phân ph i tài nguyên (CPU, b nh ).
H i u hành
a ngư i dùng
Multi-users OS M i ngư i dùng s d ng m t tr m cu i ư c k t
n i máy tính tr c ti p th c hi n công vi c trên
máy tính (có a chương trình).
Nhân Kernel B ph n c t lõi nh t c a Linux, thư ng tr c
th c hi n các ch c năng cơ b n c a h i u hành
(còn ư c g i là lõi)
Quá trình Process M t l n th c hi n c a m t chương trình (Còn ư c
g i là ti n trình). M t s h i u hành g i là bài
toán (task).
Chương trình
gi i thích l nh
Command
Comment
Program
(CCP)
M t chương trình thu c h i u hành có ch c năng
ti p nh n, phân tích dòng l nh ngư i dùng l nh
ư c th c hi n. Trong Linux là shell, trong MS-
DOS là COMMAND.COM.
ăng nh p Login Th t c mà m t ngư i dùng c n ph i th c hi n khi
b t u phiên làm vi c v i Linux. Th t c này yêu
c u ngư i dùng ưa vào tên kí hi u và m t kh u ã
ư c ăng kí trong h th ng.
ăng xu t Logout Th t c mà m t ngư i dùng c n ph i th c hi n khi
k t thúc phiên làm vi c v i Linux. Trên máy tính
cá nhân, sau khi ăng xu t s kéo theo m t ăng
nh p m i.
D u nh c shell Còn g i là d u nh c dòng l nh
Kí hi u mô t
nhóm
wildcards Kí hi u ư c dùng xác nh m t nhóm file (ví
d *, ?, [] và [] v i -). Còn ư c g i là kí hi u thay
th .
Cài t Linux Installation
Linux
Quá trình t o ra h i u hành Linux lên máy tính
s d ng

1
6
PH L C A. QUÁ TRÌNH CÀI T REDHAT-LINUX
Linux s d ng ph n c ng c a máy PC hi u qu hơn MS-DOS, Window hay WinNT, và
do ó kh năng ch u các l i do c u hình sai ph n c ng s kém hơn. Chúng ta c n làm m t
s vi c trư c khi b t u cài t gi m thi u các kh năng không th cài t ti p khi g p
ph i v n này.
Trư c tiên, hãy c g ng tìm càng nhi u càng t t các tài li u v ph n c ng máy PC mà
mình nh cài, như mainboard, card ho , màn hình, modem... và chúng nơi có th
tìm th y và tra c u d dàng.
Ti p theo, tìm hi u thông tin v ph n c ng máy tính c a và t p h p chúng l i. Chúng ta
có th làm i u này khi s d ng ch c năng in c u hình máy c a m t s ti n ích như MSD
trong DOS, ho c System Information trong Windows. Nh ng thông tin chính xác v bàn
phím, chu t, màn hình... s giúp r t nhi u trong quá trình c u hình X sau này.
Sau ó, ki m tra ph n c ng máy tính c a tìm ra các v n n u có, b i chúng có th
làm quá trình cài t Linux b treo. Sau ây là m t s v n thư ng g p.
M t h th ng DOS hay Windows có th qu n lý ĩa IDE và CDROM c khi jumper
master/slave không ư c t úng. Trong khi Linux không gi i quy t ư c v n này. Vì
v y n u có nghi ng hãy xem l i các jumper này ã ư c t úng chưa.
M t s thi t b ngo i vi c n có nh ng ti n ích t c u hình cho chúng khi máy kh i
ng. Các thi t b như card m ng, CD-ROM, card âm thanh ho c băng t có th g p ph i
v n này. N u trư ng h p này x y ra, có th s d ng l nh t c u hình l i t i d u nh c
kh i ng.
M t s h i u hành khác cho phép chu t d ng bus chia s m t IRQ v i các thi t b
khác, trong khi Linux không h tr i u này. N u th làm i u ó, h th ng có th b treo.
Nên liên h v i ngư i dùng Linux có kinh nghi m ư c gi i áp nh ng vư ng m c.
C n ti n hành công vi c chu n b th i gian cho vi c cài t. Quá trình cài t có th kéo
dài m t ti ng ho c hơn v i nh ng h th ng ch cài Linux, ho c lên t i ba ti ng v i h th ng
c n ch y nhi u h i u hành khác nhau (thư ng v i nh ng h th ng này kh năng b treo
máy ho c có l i khi cài t s cao hơn).
Ph l c này gi i thi u cách cài t hai phiên b n RedHat là 6.2 và 7.1 nh m cung c p
tính a d ng khi cài t, t o i u ki n cho ngư i s d ng.
AA. Cài t phiên b n RedHat 6.2
AA.1. T o ĩa m m kh i ng
Bư c này ch c n thi t khi không th kh i ng t CD-ROM.
N u mua Red Hat Linux tr c ti p t Red Hat Linux s nh n kèm ĩa kh i ng. Còn
n u mua b n copy t công ty th 3, ta ph i t t o ĩa kh i ng và cách t o là như sau:
Trong Windows, ưa ĩa m m vào . B m phím ph i chu t vào desktop t o folder
m i, t tên Bootdisk r i m folder này.
ưa ĩa CD Red Hat vào CD. M My Computer, nh n vào CD, m folder có tên
Dosutils, nh n vào file Rawrite, b m phím ph i chu t và kéo nó vào Bootdisk. Ch n Copy
here t menu xu t hi n.
óng c a s Dosutils. M folder Images trong CD-ROM. Chép file Boot.img vào
folder Bootdisk, gi ng như ã làm v i Rawrite.

1
6
Ch n Start.Run gõ vào Command trong h p h i tho i, nh n OK. M t c a s xu t hi n
v i d u nh c DOS “C:WindowsDesktop”. Gõ vào cd bootdisk, nh n Enter.
Khi ã hoàn t t vi c t o ĩa m m kh i ng: gõ rawrite t i d u nh c DOS. Nh p
boot.img là tên file mu n copy, nh n Enter. Gõ a: (tên ĩa m m), và nh n Enter khi ư c
h i ích.
AA.2. Phân vùng l i ĩa DOS/Windows hi n th i
Trong h u h t các h th ng ư c s d ng, c ng thư ng ư c phân vùng cho MS-
DOS, OS/2,... C n thay i kích thư c, s p x p l i các phân vùng này t o ch tr ng cho
vi c cài t Linux.
Cách t t nh t làm vi c này là dùng m t ph n m m chuyên d ng, ch ng h n như ph n
m m PQMagic c a Power Quest. Dùng ph n m m này, có th di chuy n / thay i kích
thư c / thêm / xoá / format các phân vùng trong c ng m t cách d dàng v i giao di n
ho . Còn vi c dùng FDisk c a MS-DOS thì c c kỳ v t v , mu n di chuy n / thay i kích
thư c c a m t phân vùng nào ó, u tiên ph i backup t t c các d li u trong phân vùng,
xoá phân vùng ó (vi c này s làm m t các thông tin v d li u trong phân vùng), ti p theo
là t o m t phân vùng m i v i kích thư c mong mu n, cu i cùng là restore l i toàn b d
li u ã backup vào phân vùng m i t o này! T t nh t dùng m t ph n m m mi n phí c c
m nh như PQMagic.
AA.3. Các bư c cài t (b n RedHat 6.2 và kh i ng t CD-ROM)
ưa ĩa CDROM Redhat 6.2 vào CD, sau ó trong BIOS SETUP ta t ch kh i
ng t CD. Khi kh i ng l i máy, quá trình s ư c boot t CDROM. Sau ây là chi
ti t quá trình m t ĩa kh i ng cài t ti n hành.
L a ch n ch cài t
H th ng ưa ra các ch cho chúng ta l a ch n :
Gõ Enter ch n ch cài t h a.
Gõ “text” + Enter ch n ch Text.
Gõ “expert” + Enter ch n ch Expert. Ch n ch này có nghĩa ta t
ch n c u hình ph n c ng còn hai ch trên s t ng detect.
Gõ “linux ks” + Enter ch n ch cài t t m ng ho c t ĩa m m.
L a ch n ngôn ng hi n th .
H th ng ưa ra r t nhi u ngôn ng cho phép l a ch n, ví d như Czech, English,
French, German.... Thư ng ch n English.
L a ch n c u hình bàn phím
Linux òi h i l a ch n c u hình bàn phím t các mô hình sau:
Model :
Brazilian ABNT 2
Dell
Generic.
Microsoft.
.................

1
6
Ta s l a ch n bàn phím tương thích theo các d ng trên, n u không rõ bàn phím thu c
lo i nào thì nên ch n ki u Generic.
Layout: Ngôn ng s d ng gõ (kho ng 24 ngôn ng )
Variant: Có 2 ch là.
Eliminate Dead Keys (khi chúng ta s d ng các kí t c bi t).
None (ki u m c nh).
Test: chúng ta s gõ các phím ki m tra th .
Ch n c u hình chu t
H th ng ưa ra 10 lo i chu t l a ch n lo i tương thích v i chu t c a mình, n u
không bi t rõ chu t thu c lo i nào thì nên ch n ki u Generic. Và ph i ch n úng ki u chu t
là PS/2 hay Serial n u không thì s không s d ng ư c chu t.
H th ng ưa ra l i gi i thi u v b n Red Hat ang cài t.
L a ch n ki u cài t.
Install (cài m i) g m có các ch :
GNome Workstation.
KDE Workstation.
Server
Custom
Upgrade (Nâng c p)
• Tuỳ ch n cài t WorkStation
N u l a ch n ki u cài m i là GNome Workstation ho c KDE Workstation thì h th ng
s cài t X Window System và chương trình qu n lý Desktop theo d ng GNome ho c
KDE. N u chưa th o l m v Linux thì hãy s d ng tuỳ ch n này, nó s b qua nhi u bư c.
L a ch n Custom là ch phù h p v i ngư i ã quen v i Linux. C hai l a ch n
WorkStation này s chu n b các vi c sau:
N u ĩa c ng c a chưa h ư c phân vùng trư c ó, Linux s xoá h t t t c các phân
vùng trên các ĩa c ng và cài t các phân vùng sau:
+ M t phân vùng swap kích thư c 64MB
+ M t phân vùng root ( ư c mount là / ) ch a ng m i file ư c cài t.
Chú ý là chúng ta s ph i c n t i thi u 600MB c ng ti n hành cài t theo ki u
WorkStattion.
N u h th ng ã ư c cài s n Windows (Windows 3.1/95/98), ki u cài t WorkStation
s t ng c u hình h th ng kh i ng ch song song s d ng LILO.
• Tuỳ ch n cài t Server
N u l a ch n ki u cài t m i là Server thì h th ng s cài t theo ki u máy ch Linux
và cũng như ki u WorkStation, tuỳ ch n này s tránh ph i c u hình nhi u thành ph n ph n
c ng. Và khi cài t theo ki u này, nên c n th n vì h th ng s xoá t t c các partition trên

1
7
t t c các ĩa. Vì v y, ch ch n ki u cài t Server n u ch c ch n trong c ng không có
m t d li u gì c . Sau ây là các bư c mà ki u này ti n hành phân vùng ĩa:
+ T o m t phân vùng Swap kích thư c 64MB.
+ T o m t phân vùng kích thư c 256MB v i mount point là “/”.
+ T o m t phân vùng kích thư c t i thi u 512MB ư c mount là “/usr”.
+ T o m t phân vùng t i thi u 215MB ư c mount là “/home”.
+ T o m t phân vùng kích thư c 256MB ư c mount là “/var”.
Như v y chúng ta ph i c n t i thi u 1.6BG c ng ti n hành cài t theo ki u Server.
• Tuỳ ch n cài t Custom
i v i ki u Custom h th ng s cho phép t ch n các thành ph n và c u hình ph n
c ng cài t m t cách y nh t, tuy nhiên cũng r i r m và ph c t p nh t. T bư c 7
tr i, ch gi i thi u v tuỳ ch n cài t này. Sau ây s gi i thi u t ng quát m t s bư c
mà quá trình này thi t t:
T o các phân vùng: c n ph i ch rõ Redhat s ư c cài t vào phân vùng nào.
Format các phân vùng: Nh ng phân vùng m i ư c thêm vào s ph i ư c format l i
theo nh d ng Linux filesystem. Tuy nhiên cũng có th l a ch n phân vùng nào c n ph i
format.
L a ch n và cài t các gói ph n m m i kèm: Th c hi n sau khi ã phân vùng ĩa
c ng.
Thi t t c u hình LILO: có th l a ch n cài t LILO vào Master Boot Record ho c
Sector u tiên c a phân vùng Root ho c không l a ch n cài LILO.
Xác nh các Partition
u tiên c n xác nh các i m kích ho t (mount point) cho m t ho c nhi u partition.
Trong b ng partition có các thông tin sau:
Mount Point: Xác nh partition nào s ư c kích ho t khi Linux ư c cài t và ch y. N u
partition t n t i và có nhãn là not set thì ta xác nh mount point b ng cách kích chu t vào nút
Edit ho c double - click trên partition.
Và h th ng khuyên chúng ta nên t o các partition theo cách sau:
M t swap partition (ít nh t 16MB) - dùng h tr b nh o. N u máy chúng ta có
16Mb Ram ho c ít hơn thì b t bu c chúng ta ph i t o swap partition. Th m chí n u có
nhi u b nh hơn, chúng ta cũng nên t o swap partition. Kích thư c t i thi u c a swap
partition = max |b nh Ram và 16Mb|.
M t boot partition (t i a 16Mb) - ch a nhân c a H H cùng v i các file trong quá
trình kh i ng.
M t root partition (t 500Mb - 1Gb) là nơi ch a thư m c g c và t t c các file (tr các
file trong boot partition). V i 500Mb cho phép cài theo ki u Workstation và v i 1Gb cho
phép cài m i th .

1
7
Device:
Hi n tên các device partition (Ví d : hda2 i di n cho partition th 2 trên c ng
primary).
Request: Cho bi t không gian mà partition hi n có. N u mu n thay i kích thư c thì chúng ta
ph i xoá partition ó và t o l i b ng cách dùng nút “Add”.
Actual: Cho bi t không gian mà partition ang s d ng.
Type: Cho bi t ki u c a partition.
Và chúng ta có th add, edit, và delete các partition b ng cách kích chu t vào các nút
ó. Ch c năng c a t ng nút là:
Add: Dùng t o m t partition m i, g m có các thông tin sau:
Mount Point: g m có các ki u
/ :
/boot :
/usr :
/home :
/var :
/opt :
/tmp :
/usr/local :
Size (Megs): ch n kích thư c c a partition.
Grow to fill disk: n u ch n thì partition này s s d ng toàn b vùng ĩa tr ng còn l i.
Partition type: g m có các ki u
Linux Swap: ch n ki u này n u chúng ta mu n t o partition swap.
Linux Native : ch n ki u này n u chúng ta mu n t o partition root.
Linux RAID :
DOS 16-bit 32 :
DOS 16-bit 32 :
Edit: Dùng thay i mount point c a partition.
Delete: Dùng xoá partition.
Reset: Khôi ph c l i nh ng thay i.
Make RAID Device: S d ng Make Raid device ch khi ã có kinh nghi m v RAID.
Drive Summaries: hi n th thông tin v c u hình ĩa.
Ch n Partition Format
G m có các thông tin:

1
7
Partition mu n Format.
L a ch n “Check for bad blocks while formating”
Ch n “Check for bad blocks while formating” tìm ra nh ng bad bocks trên ĩa sau
ó s ánh d u l i nh m không ghi d li u lên chúng n a.
Ch n c u hình LILO (Linux Loader)
ch n c u hình LILO, ph i không t d u ki m “Do not install LILO”. N u Linux
Native có tên là /dev/hda5 thì màn hình s hi n ra cho phép cài t chương trình n p Linux
vào Master Boot Record (MBR) ho c First Sector of boot partition (sector u tiên c a
phân vùng kh i ng). Nói chung là nên ch n Master Boot Record có th kh i ng t
nhi u .
N u có các ĩa SCSI ho c ĩa c ng c a h tr LBA thì c n ph i ánh d u ki m vào
m c “Use Linear Mode”.
Kernel Parameters: Các tham s s dùng b t c khi nào nhân ư c kh i ng.
B ng dư i s cho bi t thông tin v các phân vùng: tên phân vùng, lo i phân vùng, có
ph i là phân vùng kh i ng không ?. c n ch n phân vùng kh i ng là phân vùng có tên
Linux (thư ng là phân vùng mà Redhat s t m c nh và chúng ta không ph i thay i
gì). N u ã có phân vùng tên là ‘dos’, chính là phân vùng trư c khi cài t thì sau này m i
khi kh i ng máy tính, chúng ta có th ch n phân vùng này kh i ng m t cách bình
thư ng b ng cách gõ tên phân vùng ó t i d u nh c “LILO Boot” trong quá trình kh i
ng. Cho phép thay i tên c a phân vùng tương ng trong ph n “Boot Label”.
Tuỳ ch n “Create boot disk”: ch c n ch n m c này n u không cài LILO ho c cài LILO
nhưng không cài vào MBR. Chú ý là n u không cài LILO thì b t bu c ph i ch n m c này
kh i ng t ĩa m m.
Ch n múi gi
N u cài trong ch h a, màn hình m c nh s hi n ra m t b n th gi i. Có th
thay i b n theo các ki u sau:
World (b n th gi i)
North American (B c M )
South American (Nam M )
Pacific Rim (Châu úc)
Europe (Châu Âu)
Africa (Châu Phi)
Asia (Châu á)
i v i Vi t Nam ta thì ch n Asia/Saigon (trong ĩa CD cài t LinuxVN thì m c
ch n là Asia/Hanoi).
Có th ch n múi gi theo ki u UTC Offset (Universal Time Coordinated), t c là ki u
GMT +/- l ch. N u h th ng gi s t i s d ng UTC thì ch n “System clock uses
UTC”.

1
7
Thi t t c u hình Account (ngư i s d ng)
Như ã bi t Linux k th a t Unix, do ó nó cũng h tr ch a ngư i dùng như
Unix. B n cài t Redhat cho phép t luôn c u hình ngư i dùng ngay trong quá trình cài
t.
u tiên chúng ta c n t m t kh u cho ngư i dùng Root trong ph n “Root Password”
và xác nh n l i m t kh u này trong m c “Confirm”. Chú ý là m c nh t t c các m t kh u
u ph i t i thi u 6 ký t .
Sau ó ta có th thêm ngay m t s ngư i dùng u tiên: Tên t trong “Account
Name”, gõ password trong m c “Password” và xác nh n m t kh u trong m c Password
(confirm) ngay bên c nh, tên y c a ngư i dùng trong m c “Full Name”. Sau ó gõ
phím “Add” th thêm ngư i dùng m i vào danh sách các ngư i dùng. Phím “Edit” cho
phép hi n th ngư i dùng hi n hành trong b ng danh sách ngư i dùng, phím “Delete”
xoá ngư i dùng hi n th i.
Thi t t c u hình quy n h n (Authentication Configuration)
Th c hi n các m c sau:
Enable MD5 Password: cách mã hoá này cho phép m t kh u dài t i 256 ký t .
Shadow Password: ây là cách b o m t t i a cho m t kh u, file ch a m t kh u
/etc/passwd s ư c thay b ng etc/shadow và file này ch ư c phép hi n th b i ngư i
dùng Root. Ch n c 2 m c này s tăng tính b o m t c a h th ng.
Enable NIS: ch n m c này n u máy tính k t n i vào m ng NIS (Network Information
System) cho phép m t nhóm máy tính trong vùng Network Information Service v i cùng
m t password.
NIS domain: tên c a domain ho c nhóm máy tính ch a h th ng.
NIS server: cho phép máy tính dùng m t NIS server rêng, hơn là m t thông i p r ng
rãi trong m ng LAN.
L a ch n các gói ph n m m cài t (Pakage Selection)
Có r t nhi u m c ch n s nói chi ti t ph n sau như: Printer Support, h th ng X
Window, GNome, KDE, DOS / Window Connectivity,.... L a ch n “Everything” s cài
y t t c m i th , do ó c n ph i l a ch n các gói ph n m m phù h p n u Linux
Native / không .
Các packages có th ư c ch n cài t bao g m:
Printer Support: N u ư c cài Linux s c g ng nh n máy in ho c cho phép ngư i
dùng thi t l p các thông s v máy in c a h th ng.
X Window System: Môi trư ng h a nguyên thu trong Linux, ư c g i t t là X. X
không ph i là m t giao di n h a ngư i dùng th c s mà ch là m t h c a s cùng v i
các công c m t giao di n h a ngư i dùng có th ư c xây d ng t ó.
GNOME: Là m t giao di n h a ngư i dùng p hơn, ti n l i và thân thi n hơn X,
GNOME cũng cung c p m t giao di n l p trình m c cao hơn t o ra các ng d ng v i
giao di n ki u GNOME.

1
7
KDE: KDE là m t giao di n h a ngư i dùng ư c phát tri n d a trên thư vi n giao
di n h a C++ Qt. Thư vi n giao di n này h tr UNIX, Windows và c Mac. Do ư c
phát tri n trư c GNOME nên KDE có nhi u i m t t hơn.
Mail/ WWW/ News tools: B công c dùng g i, nh n thư tín i n t , duy t Web và
c các b n tin.
Dos/ Windows Connectivity: B gi l p DOS và Windows cho phép ngư i dùng ch y
các ng d ng DOS và Windows ngay trong Linux.
Graphic Manupulation: Các ti n ích h a như Gview, Imgedit... cho phép trình di n
và x lý các file hình nh.
Games: M t s chương trình trò chơi gi i trí trong ch text ho c X Window.
Multimedia Support: Các chương trình h tr a phương ti n, như nghe midi, wave,
mp3... i u khi n joystick, thu âm ...
Dialup WorkStation: Cho phép ngư i dùng s d ng modem và quay s s d ng
các d ch v qua ư ng i n tho i như g i nh n mail, web...
News Server: Cung c p d ch v máy ch news, cho phép máy tính tr thành m t server
b n tin.
NFS Server: Máy ch h th ng file m ng NFS (Network File System).
SMB Server: Máy ch h th ng file m ng Samba.
IPX/ Netware Connectivity: Giúp h th ng ch y Linux giao ti p v i các máy tính
khác qua m ng Netware s d ng giao th c IPX.
Anonymous FTP Server: Cài t package này giúp máy tính tr thành m t máy ch
FTP (File Transfer Protocol), có th cung c p d ch v truy n file cho các máy khác trong
m ng.
Web Server: Cài t package này giúp máy tính tr thành m t máy ch Web, có th
cung c p d ch v web cho các máy khác trong m ng.
DNS Name Server: Cài t package này giúp máy tính tr thành m t máy ch DNS, có
th cung c p d ch v t tên vùng cho các máy khác trong m ng.
Postgres (SQL) Server: Cài t package này giúp máy tính tr thành m t máy ch
SQL, có th cung c p d ch v truy v n d li u cho các máy khác trong m ng.
Network Management Workstation: Giúp máy tính tr m làm vi c i u hành tr thành
m t máy ch SQL, có th cung c p d ch v truy v n d li u cho các máy khác trong m ng.
TeX Document Formatting: H so n th o và nh d ng văn b n dư i d ng Tex.
Emacs: H so n th o văn b n ơn gi n.
Development: Các b biên d ch, g r i, công c phát tri n ph n m m ... dư i các ngôn
ng như Perl, C, C++. Mã ngu n c a các chương trình trong Linux.
Kernel Development: Mã ngu n nhân Linux và b công c phát tri n dành cho phát
tri n nhân Linux.

1
7
Extra Documentation: M i tài li u v Linux có trong ĩa CD, dư i nh ng ngôn ng
như Anh, Pháp, Italia, Tây Ban Nha...
Utilities: Các ti n ích cho Linux.
Thi t t c u hình X (X Configuration)
Ph n này s t c u hình card màn hình th hi n khi chúng ta s d ng các h th ng
X Window. Ví d sau ây là m t s thông s hi n th khi chúng ta cài t:
Video Card: ATI Mach64
Video Ram: 4096KB
X server: Mach64
Monitor: 14” COLOR
quét ngang: 30 - 54 Khz
quét d c: 50 - 120 Hz
ây là ph n khá quan tr ng, n u card màn hình c a không ph i là d ng chu n thì s
ph i cài b ng tay, m t công vi c khá m t m i.
Test this Configuration: n vào ây ki m tra tính năng ho có ho t ng t t
không, n u màn hình c a qua kh i cu c ki m tra này thì có th coi là ã thành công t i
90% quá trình cài t Redhat.
Customize X Configuration: N u ch n m c này thì ghi gõ Next, Redhat s cho m t
b ng cho thi t l p b ng tay các ch h a 8 bits, 16 bits, 32 bits; các ch phân gi i
640x480, 800x600, 1024x786, ... Chú ý là khi ch n phân gi i nào thì luôn luôn gõ phím
“Test this Configuration” m b o màn hình c a luôn hi n th úng.
B t u quá trình copy t ĩa CD vào c ng
Bư c cu i cùng này s th c hi n các bư c format Linux Native / (n u ã ch n ph n
trư c), format Linux Swap, và sau ó là gi i nén t t c các gói ph n m m mà ã l a ch n
trong bư c th 13 vào c ng. Quá trình này m t kho ng 10 phút n 20 phút tuỳ theo s
lư ng các gói ch n.
K t thúc quá trình này, gõ “Exit”, kh i ng l i máy, nh tháo ĩa CD Redhat ra kh i
b t u kh i ng t c ng.
AA.4. Các h n ch v ph n c ng i v i Linux
Các b vi x lý mà Linux h tr
Linux ch y u ch y trên các máy PC th h 386, 486, 586 s d ng các ph n c ng h vi
x lý 80386. Vi c cài t trên các ph n c ng khác thì v n ang trong giai o n thi t k .
Có th ch y th Linux b ng m t máy v i ph n c ng t i thi u là: b vi x lý Intel 386,
486, 586, 4MB RAM và m t m m. Dĩ nhiên là càng nhi u RAM thì càng t t.
Linux h tr VESA Local Bus và PCI.

1
7
Linux cũng h tr ph n l n cho các c ng chu n ESDI và MCA (bus c quy n c a
IBM).
Linux cũng có th ch y trên các laptop h 386.
Có m t cách cài t Linux trên 8086 ư c bi t n dư i tên g i ELKS (Embeddable
Linux Kernel Subset). ây là m t nhân Linux 16 bit ư c ch y u s d ng trong các h
th ng nhúng. Th c ra phiên b n Linux hi n nay không th ch y ư c y trên 8086 hay
286 b i vì nh ng b vi x lý này không h tr cho vi c chuy n i tác v cũng như qu n lý
b nh .
Linux h tr a quá trình cho các ki n trúc Intel MP.
Dư i ây là danh sách các b VXL mà Linux h tr :
Dòng 68000 c a Amigas và Ataris hi n ang ư c tri n khai nghiên c u.
Các phiên b n GNU/Linux cũng ư c th cài t cho các n n Alpha, Sparc, PowerPC, ARM.
M t d án v Linux trên PPC cũng ã ư c ti n hành.
Apple ã h tr MkLinux trên các Power Macs d a trên OSF c a Mach vi nhân.
Linux cho máy 64 bit DEC Alpha/AXP.
ang nghiên c u v Linux cho MIPS, b t u i v i R4 trên các máy Deskstation Type.
Hi n có 2 b n Linux cho dòng máy dùng h vi x lý ARM. M t là c a vi x lý ARM3 trên các
máy Acorn A5000 và nó còn bao g m c các thi t b I/O cho 82710. Còn l i là cho h vi x lý
ARM610 c a máy Acorn RISC PC.
Linux cho SPARC ang ư c ti n hành.
Có b n Hardhat cho các máy SGI/Indy.
Các yêu c u v không gian c ng
i vi c cài t t i thi u là 10 MB, ch y u là th ch không có nhi u các tính năng
khác.
Ta có th cài t thêm X v i kho ng 80 MB. N u cài t c b GNU/Linux s c n
kho ng 500MB-1GB bao g m c mã ngu n và nhi u th khác n a.
Các yêu c u v b nh
T i thi u là 4MB. Ta có th s d ng swapping ch y thêm các cài t khác. Linux nói
chung là ch y tương i “tho i mái” v i 4MB Ram nhưng các ng d ng X Windows s
ch y ch m b i vì chúng c n ph i th c vi c swap vào ra trên ĩa.
M t vài ng d ng hi n t i l i ch ch y bình thư ng v i 128MB b nh v t lý ch ng h n
như Netscape.
S tương thích v i các h i u hành khác: DOS, OS/2, 386BSD, Win95
Linux s d ng s p x p phân d ng gi ng như MS-DOS do ó nó có th chia s ĩa v i
các h i u hành khác. Tuy v y, i u này cũng có nghĩa là các h i u hành khác cũng có
th không h n là hoàn toàn tương thích. Các trình Fdisk và Format c a DOS th nh tho ng
l i có th vi t è lên d li u trong phân vùng c a Linux b i vì chúng có th s d ng các
thông tin phân vùng sai l nh t boot sector c a phân vùng ch không ph i là t b ng phân
vùng. tránh hi n tư ng này, m t ý tư ng là ưa v 0 a ch b t u c a m t phân vùng

1
7
v a m i t o l p trong Linux trư c khi s d ng các l nh format c a MS-DOS. S d ng l nh
sau:
$ dd if=/dev/zero of=/dev/hdXY bs=512 count=1
V i hdXY là phân vùng liên quan, ch ng h n /dev/hda1 là phân vùng u tiên trên ĩa
IDE u tiên.
Linux có th c và ghi các file trên các phân vùng FAT c a DOS và OS/2 và các ĩa
m m b ng cách s d ng h th ng file DOS ư c tích h p vào nhân ho c các công c
mtool. Nhân cũng cung c p h tr cho h th ng file VFAT c a Windows 9x và Windows
NT. Hi n t i các ĩa phân vùng theo NTFS cũng ang ư c nghiên c u h tr cùng v i
vi c h tr nén ĩa như là m t tính năng chu n.
Linux cũng có th truy c p ư c t i h th ng file HPFS c a OS/2 nhưng ch ch
read-only. Ngư i ta có th th c hi n i u này như m t l a ch n khi biên d ch nhân.
Linux cũng h tr cho vi c thao tác trên các nh d ng AFFS (Amiga Fast File System)
t b n 1.3 tr v sau b ng cách như m t l a ch n lúc biên d ch hay như m t mô un riêng.
Tuy v y, i u này cũng ch d ng m c ch c. Các truy c p ĩa m m thì chưa có h
tr b i vì s khác bi t gi a các i u khi n ĩa c a PC và Amiga.
i v i các máy ch y các h i u hành c a Unix như BSD, System V... thì các nhân
hi n t i cũng m i ch có th c h th ng file UFS trên System V, Xenix, BSD, m t s s n
ph m th a k khác như SunOS, FreeBSD, NetBSD, NeXTStep. H tr UFS cũng ư c coi
như m t l a ch n lúc biên d ch nhân hay như m t mô un.
Linux cho phép c/vi t trên các ĩa SMB c a các nhóm Windows và WinNT. Có
m t chương trình tên là Samba cho phép truy c p và h th ng file m ng WfW (mi n là
dùng giao th c TCP/IP) .
i v i các máy Macintosh thì có m t t p h p các chương trình c p ngư i dùng
có th c, ghi trên HFS (Macintosh Hierarchical File System).
Câu h i t ra là có th ch y m t chương trình Windows trong Linux hay không ?
Chương trình tên WINE ang ư c phát tri n mô ph ng môi trư ng Windows trong
Linux. Hi n t i khi mu n dùng hai h i u hành cùng lúc v i Linux thì ta ã có chương
trình LILO boot. LILO boot b t bu c ta ph i l a ch n h i u hành vào lúc kh i ng.
Ngoài ra, còn có m t chương trình tên LOADLIN là m t chương trình DOS cho phép n p
Linux (cũng như b t kỳ h i u hành khác) khi n cho Linux cùng t n t i v i DOS.
LOADLIN c bi t h u d ng khi ta mu n cài Linux trên các ĩa th 3, 4 c a h th ng
(ho c khi ta thêm m t SCSI vào m t h th ng có ch a IDE). Trong trư ng h p này thì
LILO boot s không có kh năng tìm ki m và n p nhân. Do ó ta s ph i t o m t thư m c
ch ng h n C: LINUX, t LOADLIN vào trong ó cùng v i m t b n copy c a nhân và r i
s d ng nó.
Chú ý: C n t o ít nh t m t phân vùng Linux dư i gi i h n 1024 cylinder logic.

1
7
PH L C B. TRÌNH SO N TH O VIM
UNIX có hai b so n th o là ed và vi trong ó vi ư c ưa chu ng hơn do vi ư c phát
tri n t b so n th o dòng l nh ed. Trong ch văn b n, Linux cho phép ngư i dùng s
d ng trình so n th o vim mà vim chính là b so n th o tương thích v i vi. vim ư c ph n
l n ngư i dùng s d ng so n th o các file văn b n ASCII, c bi t là t o ra các văn b n
chương trình ngu n.
vim có sáu ch cơ b n:
Ch thư ng (Normal mode): trong ch thư ng ngư i dùng ư c
phép nh p t t c các l nh so n th o thông thư ng. N u không thi t l p tuỳ ch n
insertmode, ng m nh vào ngay ch thư ng khi kh i ng vim. Ch
thư ng còn ư c g i là ch l nh.
Ch o (Visual mode): ch này cũng g n gi ng như ch thư ng,
ch khác ch là l nh di chuy n có tác d ng ánh d u văn b n. M t khác, các l nh
khác (không là l nh di chuy n) th c s tác d ng trong ph m vi nh ng o n văn b n
ã ư c ánh d u.
Ch ch n l a (Select mode): ch này tương t như ch l a ch n
c a MS-Windows. Ngư i dùng có th nh p m t ký t thu c lo i in n ư c xoá
m t s l a ch n và ch y ch chèn.
Ch chèn (Insert mode): Trong ch này, có th so n th o văn b n
bình thư ng như các b so n th o quen bi t khác. Văn b n ó s ư c chèn vào
trong b m.
Ch dòng l nh (Command-line mode hay cmdline mode): Trong
ch này, m t dòng l nh ư c nh p t i áy c a s so n th o. ó có th là các l nh
Ex (:), các l nh tìm ki m (/ hay ?), và các l nh l c (!).
Ch Ex (Ex mode): gi ng như ch dòng l nh, nhưng sau khi nh p
m t l nh, v n trong ch Ex. Tuy nhiên còn r t nhi u h n ch i v i các l nh
ch này.
Ngoài ra còn có năm ch ph sau:
Ch ch th c hi n (Operator-pending mode): ch này gi ng ch
thư ng, nhưng sau khi g i m t l nh, vim s ch cho n khi o n văn b n ch u
tác ng c a l nh ư c ưa ra.
Ch thay th (Replace mode): ch thay th là m t trư ng h p c
bi t c a ch chèn. Ngư i dùng có th nh p m i ký t như trong ch chèn, ch
khác ch : m i ký t nh p s thay th cho m t ký t ã t n t i (có th g i là ch
è - overwrite).
Ch chèn-l nh (Insert Normal mode): gõ CTRL-O trong ch chèn
chuy n sang ch chèn-l nh. Ch này cũng gi ng như ch thư ng, nhưng
sau khi th c hi n m t l nh, vim s tr l i ch chèn.
Ch chèn- o (Insert Visual mode): ch này ư c sinh ra khi trong
ch chèn th c hi n m t s l a ch n o. vim s tr v ch chèn sau khi s l a
ch n o ó k t thúc.

1
7
Ch chèn-l a ch n (Insert Select mode): ch này ư c kh i t o khi
ch y ch l a ch n trong ch chèn. Khi ch l a ch n k t thúc, vim s tr v
ch chèn.
Vi c chuy n i gi a các ch trong vim ư c th c hi n nh các l nh (phím l nh
ho c xâu l nh) c a vim và ư c t p h p trong b ng dư i ây. Trong b ng này, c t u tiên
là ch ngu n, hàng u tiên là ch ích, ô giao gi a hàng và c t ch a các phím l nh
chuy n ch (ký hi u *1, *2, *3, *4, *5, *6 là cách vi t t t danh sách l nh ư c gi i thích
sau):
Ch c n chuy n t i
Ch hi n
th i Thư ng o
L a
ch n
Chèn
Thay
th
Dòng
l nh
Ex
Thư ng v, V,
^V
*4 *1 R :, /, ?, ! Q
o *2 ^G c, C -- : --
L a ch n *5 ^O, ^G *6 -- : --
Chèn Esc -- -- Insert -- --
Thay th Esc -- -- Insert -- --
Dòng l nh *3 -- -- :start -- --
Ex :vi -- -- -- -- --
Gi i thích các l nh vi t t t:
*1 chuy n sang ch chèn t ch thư ng, s d ng m t trong
các phím: i, I, a, A, o, O, c, C, s, S.
*2 chuy n sang ch thư ng t ch o: ngoài Esc, v, V,
CTRL-V có th gõ m t phím l nh thông thư ng (ngo i tr phím l nh di chuy n con
tr ).
*3 chuy n sang ch thư ng t ch dòng l nh:
Th c hi n l nh Enter
Gõ CTRL-C ho c Esc
*4 chuy n sang ch l a ch n t ch thư ng:
S d ng chu t l a ch n văn b n
S d ng các phím không in ư c di chuy n d u nh c tr trong khi n
gi phím SHIFT
*5 chuy n sang ch thư ng t ch l a ch n: s d ng các phím
không in ư c di chuy n d u nh c tr mà không nh n phím SHIFT.
*6 chuy n sang ch chèn t ch l a ch n: nh p m t ký t có
th in ư c.
Dư i ây trình bày n i dung m t s các l nh cơ b n trong vim.

1
8
B.1 Kh i ng vim
B.1.1 M chương trình so n th o vim
Cách ơn gi n nh t b t u dùng vim so n th o m t file văn b n, là gõ m t trong ba
l nh sau:
vim [tuỳ-ch n] b t u so n th o hay hi u ch nh m t file
vim [tuỳ-ch n] danh sách các file b t u so n th o m t ho c nhi u file
vim [tuỳ ch n] - so n th o m t file t thi t b vào chu n
N u tham s danh sách các file không có thì vim s thao tác v i m t file m i (vùng
m so n th o r ng). Ngư c l i, file u tiên trong danh sách tr thành file hi n hành và
ư c c vào trong vùng so n th o. Con tr s xu t hi n u dòng u tiên c a vùng này.
hư ng n file k ti p, ta ánh l nh :next ch l nh. so n th o m t file có tên
b t u b ng - thì ph i i n vào tên file d u --.
Ví d :
# vim vdvim`
~
~
~
~
~
~
~
vdvim[New File] 0,0-1 All
L nh trên m m t c a s cho ngư i dùng so n th o m t file m i có tên là vdvim
M t s các tuỳ ch n cơ b n:
B.1.2. Tính năng m nhi u c a s
Trong vim, có th chia c a s so n th o hi n th i thành nhi u ph n hay m nhi u c a
s cùng lúc so n th o các file khác nhau.
Ví d l nh sau s m hai file vd1 và vd2 trên hai c a s so n th o:
# vim -o2 vd1 vd2
~
~
~
+ [n] t d u nh c tr t i dòng th n (ng m nh là dòng cu i)
+ l nh th c hi n l nh sau khi n p file
+/m u file t d u nh c tr t i dòng u tiên có ch a m u trong file
-o[n] m n c a s (ng m nh có m t c a s cho m t file: n=1)
--help hi n th danh sách các tham s và thoát

1
8
vd1 0,0-1 All
~
~
~
vd2 0,0-1 All
vd2 [New File]
Sau ây là m t s các l nh hay dùng:
CTRL-W chia c a s hi n t i thành hai ph n
:split file chia c a s và so n th o file trên m t ph n chia c a c a s
:sf file chia c a s , tìm file trên ư ng d n và so n th o nó
CTRL-W CTRL-^ chia c a s và edit alternate file
CTRL-W n t o m t c a s tr ng m i (gi ng :new)
CTRL-W q d ng vi c so n th o và óng c a s (gi ng :q)
CTRL-W o phóng to c a s hi n hành trên toàn màn hình
CTRL-W j di chuy n tr so n th o xu ng c a s dư i
CTRL-W k di chuy n tr so n th o lên c a s trên
CTRL-W t di chuy n tr so n th o lên nh c a s
CTRL-W b di chuy n tr so n th o xu ng áy c a s
CTRL-W p di chuy n tr so n th o n c a s ư c kích ho t lúc trư c
CTRL-W x di chuy n tr so n th o n c a s ti p theo
CTRL-W = t o t t c các c a s có chi u cao như nhau
CTRL-W - gi m chi u cao c a c a s hi n th i
CTRL-W + tăng chi u cao c a c a s hi n th i
CTRL-W thi t t chi u cao c a c a s hi n th i
B.1.3. Ghi và thoát trong vim
B ng dư i ây gi i thi u các l nh ghi n i dung file lên h th ng file và thoát kh i
vim sau khi ã so n th o xong n i dung c a file (tham s n, m n u có mang ý nghĩa t
dòng n t i dòng m).
:[n,m] w [!] ghi file hi n th i.
:[n,m] w file ghi n i dung ra file, tr khi file ó ã th c s t n t i
:[n,m] w! file ghi n i dung ra file, n u file ã t n t i thì ghi è lên
n i dung cũ
:[n,m] w[!] [file] chèn thêm vào file, n u không có file, m c nh là file
hi n th i
:[n,m] w !l nh th c hi n l nh trên các dòng t dòng th n n dòng
th m như thi t b vào chu n
:[n,m] up [th i gian] [!] ghi file hi n th i n u nó ư c s a i
:q [!] thoát kh i vim
:wq [!] [file] ghi n i dung file (m c nh là file hi n th i) và thoát
kh i vim
:x [!] file gi ng :wq nhưng ch ghi khi th c s có s thay i trong
n i dung file (gi ng ZZ)

1
8
:st [!] d ng vim và kh i t o m t shell (gi ng CTRL-Z)
B.2. Di chuy n tr so n th o trong Vim
B.2.1. Di chuy n trong văn b n
Di chuy n tr so n th o trong văn b n là m t tính năng r t quan tr ng trong m t trình
so n th o văn b n vim. Dư i ây là m t s các l nh th c hi n vi c trên (c t u tiên có
n ch m t s là s lư ng):
N l di chuy n tr so n th o v bên ph i n ký t
N h di chuy n tr so n th o v bên trái n ký t
n k di chuy n tr so n th o lên n dòng
n j di chuy n tr so n th o xu ng n dòng
0 di chuy n v u dòng
^ di chuy n n t u tiên c a dòng hi n t i
$ di chuy n n cu i dòng
Enter di chuy n n u dòng ti p theo
n - di chuy n n u dòng trư c dòng hi n t i n dòng
n + di chuy n n u dòng sau dòng hi n t i n dòng
n _ di chuy n n u dòng sau dòng hi n t i n-1 dòng
G di chuy n n dòng cu i cùng trong file
n G di chuy n n dòng th n trong file (gi ng :n)
H di chuy n n dòng u tiên trên màn hình
M di chuy n n dòng gi a màn hình
n gg di chuy n n u dòng th n (m c nh là dòng u
tiên)
n gk di chuy n lên n dòng màn hình
n gj di chuy n xu ng n dòng màn hình
B.2.2. Di chuy n theo các i tư ng văn b n
vim cung c p các l nh dư i ây cho phép di chuy n tr so n th o nhanh theo các i
tư ng văn b n và i u ó t o nhi u thu n ti n khi biên t p, ch ng h n, trong các trư ng h p
ngư i dùng c n xoá b hay thay i m t t , m t câu ...
N W di chuy n n t ti p theo
N E di chuy n n cu i c a t th n
N B di chuy n ngư c l i n t
N ge di chuy n ngư c l i n t và t d u nh c tr t i ch cái cu i t
N di chuy n n n câu ti p theo
N di chuy n ngư c l i n câu
N | di chuy n n n o n ti p theo
N | di chuy n ngư c l i n o n
N ]] di chuy n n n ph n ti p theo và t d u nh c tr t i u ph n
N [[ di chuy n ngư c l i n ph n và t d u nh c tr t i u ph n
n ][ di chuy n n n ph n ti p theo và t d u nh c tr t i cu i ph n
n [] di chuy n ngư c l i n ph n và t d u nh c tr t i cu i ph n

1
8
B.2.3. Cu n màn hình
Màn hình s t ng cu n khi di tr so n th o n áy ho c lên nh màn hình. Tuy
nhiên các l nh sau ây giúp ngư i dùng cu n màn hình theo ý mu n:
N CTRL-f cu n lên n màn hình (m c nh là 1 màn hình)
N CTRL-b cu n xu ng n màn hình (m c nh là 1 màn hình)
N CTRL-d cu n xu ng n dòng (m c nh là 1/2 màn hình)
N CTRL-u cu n lên n dòng (m c nh là 1/2 màn hình)
N CTRL-e cu n xu ng n dòng (m c nh là 1 dòng)
N CTRL-y cu n lên n dòng (m c nh là 1 dòng)
zEnter v l i c a s so n th o, dòng hi n t i s là dòng trên cùng c a
c a s (gi ng zt)
z. v l i c a s so n th o, dòng hi n t i s là dòng gi a c a c a
s (gi ng zz)
z- v l i c a s so n th o, dòng hi n t i s là dòng áy c a c a
s (gi ng zb)
B.3. Các thao tác trong văn b n
vim có r t nhi u các l nh h tr thao tác so n th o hay hi u ch nh m t file. Ph n dư i
ây gi i thi u chi ti t v các cách thêm văn b n, hi u ch nh văn b n hay xoá m t văn
b n.
Khi so n th o văn b n, nhi u dòng có th ư c nh p b ng cách s d ng phím Enter.
N u có m t l i c n ph i s a, có th s d ng các phím mũi tên di chuy n tr so n th o
trong văn b n và s d ng các phím Backspace ho c Delete hi u ch nh.
B.3.1. Các l nh chèn văn b n trong vim
A chèn văn b n vào v trí d u nh c tr hi n th i (n l n)
N A chèn văn b n vào cu i m t dòng (n l n)
n i chèn văn b n vào bên trái d u nh c tr (n l n)
n I chèn văn b n vào bên trái ký t u tiên khác tr ng trên dòng hi n t i
(n l n)
n gI chèn văn b n vào c t u tiên (n l n)
n o chèn n dòng tr ng vào dư i dòng hi n t i
n O chèn n dòng tr ng vào trên dòng hi n t i
:r file chèn vào v trí con tr n i dung c a file
:r! l nh chèn vào v trí con tr k t qu c a l nh l nh
B.3.2. Các l nh xoá văn b n trong vim
Bên c nh các l nh t o hay chèn văn b n, vim cũng có m t s l nh cho phép ngư i dùng
có th xoá văn b n. Dư i ây là b ng li t kê m t s l nh cơ b n:
N x xoá n ký t bên ph i d u nh c tr
N X xoá n ký t bên trái d u nh c tr
N dd xoá n dòng k t dòng hi n th i
D ho c d$ xoá t v trí hi n th i n h t dòng

1
8
N dw xoá n t k t v trí hi n th i
dG xoá t v trí hi n th i n cu i file
d1G xoá ngư c t v trí hi n th i n u file
dn$ xoá t dòng hi n th i n h t dòng th n
N,m d xoá t dòng th n n dòng th m
N cc xoá n dòng, k c dòng hi n th i r i kh i t o ch chèn (Insert)
N C xoá n dòng k t v trí hi n th i r i kh i t o ch chèn (Insert)
cn$ xoá t dòng hi n th i n h t dòng th n r i kh i t o ch chèn
(Insert)
N s xoá n ký t và ch y ch chèn (Insert)
N S xoá n dòng và ch y ch chèn (Insert)
B.3.3. Các l nh khôi ph c văn b n trong vim
Các l nh sau cho phép khôi ph c l i văn b n sau m t thao tác hi u ch nh nào ó:
N u khôi ph c l i văn b n như trư c khi th c hi n n l n thay i
U khôi ph c l i hoàn toàn dòng văn b n hi n th i như trư c khi th c
hi n b t kỳ s hi u ch nh nào trên dòng ó
: e! hi u ch nh l i. Lưu tr tr ng thái c a l n ghi trư c
N CTRL-R làm l i (redo) n l n khôi ph c (undo) trư c ó !
6.3.4. Các l nh thay th văn b n trong vim
vim còn có các l nh cho phép thay i văn b n mà không c n ph i xoá văn b n r i sau
ó ánh m i.
n r ký t thay th n ký t bên ph i d u tr b i ký
t
R ghi è văn b n b i m t văn b n m i (hay
chuy n sang ch thay th - Replace trong
Vim)
n ~ chuy n n ch hoa thành ch thư ng và
ngư c l i
n gUU chuy n các ký t trên n dòng, k t dòng
hi n t i, t ch thư ng thành ch hoa
n guu chuy n các ký t trên n dòng, k t dòng
hi n t i, t ch hoa thành ch thư ng
n CTRL-A c ng thêm n ơn v vào s hi n có
n CTRL-X b t i n ơn v t s hi n có
n [ ...] chuy n dòng th n sang bên ph i x kho ng
tr ng (gi ng như phím TAB trong Win),
n u không có n m c nh là dòng hi n t i, x
là s d u ' ' (ví d : thì x b ng 3)
n [ ...] chuy n dòng th n sang bên trái x kho ng
tr ng (gi ng như phím SHIFT+TAB trong
Win), n u không có n m c nh là dòng
hi n t i, x là s d u ' '

1
8
n J k t h p n dòng, k t dòng hi n t i, thành
m t dòng
n gJ gi ng như J nhưng không chèn các kho ng
tr ng
:[n,m] ce [width] căn gi a t dòng th n n dòng th m v i
r ng là width, n u không có width, m c
nh r ng là 80
:[n,m] ri [width] căn ph i t dòng th n n dòng th m v i
nh r ng là 80
:[n,m] le [width] căn trái t dòng th n n dòng th m v i
nh r ng là 80
:[n,m]s/m u1/m u2/[g][c] tìm t dòng th n n dòng th m và thay
th m u1 b i m u2. V i [g], thay th cho
m i m u tìm ư c. V i [c], yêu c u xác
nh n i v i m i m u tìm ư c
:[n,m]s[g][c] l p l i l nh tìm và thay th trư c (:s) v i
ph m Vim m i t dòng n n dòng m kèm
theo là các tuỳ ch n
l p l i vi c tìm ki m và thay th trên dòng
hi n th i mà không có các tuỳ ch n
B.3.5. Sao chép và di chuy n văn b n trong vim
Ph n này gi i thi u v i các các l nh cơ b n c t và dán văn b n trong vim.
sao chép văn b n ph i th c hi n ba bư c sau:
Sao chép văn b n vào m t b nh m (Yanking)
Di chuy n d u nh c tr n v trí c n sao chép (Moving)
Dán văn b n (Pasting)
Sau ây là các l nh c th c a t ng bư c:
* Sao chép văn b n vào b nh m
n yw sao chép n ký t
n Y sao chép n dòng văn b n, k t dòng hi n t i, vào b nh m (gi ng
yy)
: [n] co [m] sao chép dòng th n vào dư i dòng th m
* Dán văn b n:
n P dán o n văn b n ư c sao chép vào bên ph i v trí hi n th i (n l n)
n P dán n o n văn b n ư c sao chép vào bên trái v trí hi n th i (n l n)
n Gp gi ng như p, nhưng ưa d u nh c tr v sau o n văn b n m i dán
n gP gi ng như P, nhưng ưa d u nh c tr v sau o n văn b n m i dán
: [n] put m dán m dòng văn b n vào sau dòng th n (n u không có n ng m nh

1
8
là dòng hi n t i)
: [n] put! m dán m dòng văn b n vào trư c dòng th n (n u không có n ng m
nh là dòng hi n t i)
Ngoài các l nh trên, khi s d ng vim trong xterm, ngư i dùng có th s d ng chu t
th c hi n các thao tác cho vi c sao chép văn b n. Vi c này ch th c hi n ư c khi ang
trong ch so n th o c a vim. Nh n phím trái chu t và kéo t i m b t u n i m k t
thúc c a o n văn b n c n sao chép. o n văn b n ó s ư c t ng sao vào b nh m.
Sau ó di tr so n th o n v trí c n dán và nháy nút chu t gi a, văn b n s ư c dán vào
v trí mu n.
di chuy n văn b n trong vim, cũng ph i th c hi n qua ba bư c sau:
C t o n văn b n và dán vào b m
Di chuy n d u nh c tr t i v trí m i c a o n văn b n
Dán o n văn b n vào v trí m i
Di chuy n văn b n ch khác sao chép bư c u tiên là bư c c t o n văn b n. hãy s
d ng các l nh xoá trong vim c t o n văn b n. Ví d , khi dùng l nh dd, dòng b xoá s
ư c lưu vào trong b m, khi ó có th s d ng các l nh dán dán văn b n vào v trí
m i.
Ngoài ra còn có th s d ng m t s l nh sau:
B.3.6. Tìm ki m và thay th văn b n trong vim
vim có m t s các l nh tìm ki m như sau:
/ xâu tìm xâu t dòng hi n t i n dòng cu i trong file
? xâu tìm xâu t dòng hi n t i ngư c lên dòng u trong file
N tìm ti p xâu ư c ưa ra trong l nh / ho c ? (t trên xu ng dư i)
N tìm ti p xâu ư c ưa ra trong l nh / ho c ? (t dư i lên trên)
Xâu ư c tìm ki m trong l nh / hay ? có th là m t bi u th c. M t bi u th c thông
thư ng là m t t p các ký t . T p ký t này ư c xây d ng b ng cách k t h p gi a các ký t
thông thư ng và các ký t c bi t. Các ký t c bi t trong bi u th c thư ng là:
. thay th cho m t ký t ơn ngo i tr ký t xu ng dòng
hi n th các ký t c bi t
* thay th cho 0 ho c nhi u ký t
+ thay th cho 1 ho c nhi u ký t
= thay th cho 0 ho c m t ký t
^ thay th cho ký t u dòng
$ thay th cho ký t cu i dòng
thay th cho ch b t u c a t
thay th cho ch cu i c a t
: [n] m [x] di chuy n dòng th n vào dư i dòng th x
' ' d ch chuy n n v trí lúc trư c
' d ch chuy n n v trí lúc trư c th c hi n vi c hi u ch nh file

1
8
[] thay th cho m t ký t n m trong c p d u []
[^] thay th cho ký t không thu c trong c p d u [] và ng sau d u ^
[-] thay th cho m t t p có th t các ký t
p thay th cho m t ký t có th in ư c
s thay th cho m t ký t tr ng
e thay th cho phím Esc
t thay th cho phím Tab
vim s d ng ch l nh Ex th c hi n các vi c tìm ki m và thay th . T t c các l nh
trong ch này ư c b t u b ng d u ':'. có th k t h p l nh tìm ki m và thay thay th
ưa ra ư c các l nh ph c t p theo d ng t ng quát sau:
: i m b t u, i m k t thúc s/m u c n thay th /m u ư c thay
th /[g][c]
Ví d , l nh sau ây:
:1,$s/the/The/g
tìm trong file ang so n th o các t the và thay chúng b i các t The.
B.3.7. ánh d u trong vim
m |a-zA-Z| ánh d u văn b n t i v trí hi n th i v i d u là các ch cái |a-zA-Z|
'|a-z| d ch chuy n con tr t i v trí ã ư c ánh d u b i các ch cái |a-z| trong
ph m Vim file hi n th i
'|A-Z| d ch chuy n con tr t i v trí ã ư c ánh d u b i các ch cái |A-Z| trong
m t file b t kỳ
:marks hi n th các ánh d u hi n th i
B.3.8. Các phím s d ng trong ch chèn
Chuy n i ch
Insert chuy n vào ch chèn ho c ch thay th
Esc thoát kh i ch chèn, tr l i ch thông thư ng
CTRL-C gi ng như Esc, nhưng ???
CTRL-O l nh th c hi n l nh và tr v ch chèn
Di chuy n
Các phím mũi tên di chuy n tr so n th o sang trái/ph i/lên/xu ng m t ký t
SHIFT-left/right di chuy n tr so n th o sang trái/ph i m t t
Home di chuy n tr so n th o v u dòng
End di chuy n tr so n th o v cu i dòng
Các phím c bi t
Enter, CTRL-M, CTRL-J b t u m t dòng m i
CTRL-E chèn ký t vào bên ph i d u nh c tr
CTRL-Y chèn m t ký t vào bên trái d u nh c tr
CTRL-A chèn vào trư c o n văn b n ư c chèn
CTRL- chèn vào trư c o n văn b n ư c chèn và d ng ch chèn
CTRL-R thanh ghi chèn n i dung c a m t thanh ghi

1
8
CTRL-N chèn t ti p theo vào trư c d u nh c tr
CTRL-P chèn t trư c ó vào trư c d u nh c tr
CTRL-X ... hoàn thành t trư c d u nh c tr theo nhi u cách khác nhau
Backspace, CTRL-H xoá m t ký t trư c d u nh c tr
Del xoá m t ký t sau d u nh c tr
CTRL-W xoá t trư c d u nh c tr
CTRL-U xoá t t c các ký t trên dòng hi n t i
CTRL-T chèn m t kho ng tr ng trư c dòng hi n th i
CTRL-D xoá m t kho ng tr ng trư c dòng hi n th i
B.3.9. M t s l nh trong ch o
v khi nh n phím này, có th s d ng các phím di chuy n ánh d u o n
văn b n ho c b ánh d u (văn b n ư c ánh d u có màu tr ng)
V khi nh n phím này, m t dòng văn b n s ư c ánh d u và có th s d ng
các phím di chuy n ánh d u o n văn b n ho c b ánh d u
CTRL-V nh n phím này s ánh d u m t kh i văn b n và có th s d ng các phím
di chuy n ánh d u o n văn b n ho c b ánh d u
o di chuy n v trí d u nh c tr trên kh i ư c ánh d u ho c b ánh d u
gv ánh d u l i o n văn b n ư c ánh d u lúc trư c
n aw ch n ánh d u n t
n as ch n ánh d u n câu
n ap ch n ánh d u n o n
n ab ch n ánh d u n kh i
B.3.10. Các l nh l p
n . l p l i n l n thay i cu i
q |a-z| ghi các ký t ư c nh p vào trong thanh ghi |a-z|
n @|a-z| th c hi n n i dung có trong thanh ghi |a-z| n l n
n @@ l p l i n l n s th c hi n c a l nh @|a-z| trư c
:@|a-z| th c hi n n i dung c a thanh ghi |a-z| như m t l nh Ex
:@@ l p l i s th c hi n c a l nh :@|a-z| trư c
:[n,m]g/m u/[l nh] th c hi n l nh (m c nh là :p) trên các dòng có ch a m u
n m trong kho ng t dòng th n n dòng th m
:[n,m]g!/m u/[l nh] th c hi n l nh (m c nh là :p) trên các dòng không ch a
m u n m trong kho ng t dòng th n n dòng th m
:sl [n] t m d ng trong n giây
n gs ti p t c d ng trong n giây
B.4. Các l nh khác
B.4.1. Cách th c hi n các l nh bên trong Vim
:sh kh i t o m t shell
:! l nh th c hi n m t l nh shell trong Vim

1
8
:!! l p l i l nh ':! l nh' lúc trư c
K m trang man c a l nh trùng v i n i dung t t i d u nh c tr
q thoát kh i l nh ang th c hi n tr l i Vim
B.4.2. Các l nh liên quan n file
Ngoài các l nh cơ b n như sao chép hay c t dán, trong vim còn có m t s l nh cho
phép có th có ư c nh ng thông tin c n thi t v file.
CTRL-G hi n th tên file hi n th i kèm theo tr ng thái file và v trí d u
nh c tr (tr ng thái có th là: ch c, ư c s a, l i khi c,
file m i) (gi ng :f)
n CTRL-G hi n th thông tin như CTRL -G và có thêm ư ng d n y
c a file (n u n1, tên buffer hi n th i s ư c ưa ra)
g CTRL-G ưa ra v trí d u nh c tr theo d ng: c t/t ng s c t,
dòng/t ng s dòng và ký t /t ng s ký t
:f tên m i i tên file hi n th i thành tên m i
:ls li t kê t t c các file hi n th i ang ư c s d ng trong Vim
(gi ng :buffer và :files)
:cd ưa thêm ư ng d n vào tên file
:w tên file t o m t b n sao c a file hi n th i v i tên m i là tên file
(gi ng như save as trong Win)
Xác nh file c n so n th o
:e[n, /m u] file so n th o file, t dòng th n ho c t dòng có ch a m u, tr
khi có s thay i th c s trong file
:e[n, /m u]! file luôn so n th o file, t dòng th n ho c t dòng có ch a m u,
b qua m i s thay i trong file
:e n p l i file hi n th i, tr khi có s thay i th c s trong file
:e! luôn n p l i file hi n th i, b qua m i s thay i th c s
trong file
:fin [!] file tìm file trên ư ng d n và so n th o
:e #n so n th o file th n (gi ng n CTRL-^)
Các l nh khác
:pw ưa ra tên thư m c hi n th i
:conf l nh trong vim

th c hi n l nh trong vim và ưa ra h p tho i yêu c u xác
nh n khi có thao tác òi h i s xác nh n

1
9
PH L C C. MIDNIGHT COMMANDER
C.1. Gi i thi u v Midnight Commander (MC)
Ngư i s d ng h i u hành MS-DOS u bi t tính năng ti n ích Norton Commander
(NC) r t m nh trong qu n lý, i u khi n các thao tác v file, thư m c, ĩa cũng như là môi
trư ng tr c quan trong ch văn b n (text). Dù trong h i u hành Windows sau này ã
có s h tr c a ti n ích Explorer nhưng không vì th mà vai trò c a NC gi m i: Nhi u
ngư i dùng v n thích dùng NC trong các thao tác v i file và thư m c. Linux cũng có m t
ti n ích mang tên Midnight Commander (vi t t t là MC) có ch c năng và giao di n g n
gi ng v i NC c a MS-DOS và s d ng MC trong Linux tương t như s d ng NC trong
MS-DOS.
C.2. Kh i ng MC
L nh kh i ng MC:
# mc [Tùy-ch n]
Có m t s tuỳ ch n khi dùng ti n ích này theo m t s d ng thông d ng sau:
-a Không s d ng các ký t ho v các ư ng th ng khung.
-b Kh i ng trong ch màn hình en tr ng.
-c Kh i ng trong ch màn hình màu.
-d Không h tr chu t
-P V i tham s này, Midnight Commander s t ng chuy n thư m c hi n
hành t i thư m c ang làm vi c. Như v y, sau khi k t thúc, thư m c hi n
hành s là thư m c cu i cùng thao tác.
-v file S d ng ch c năng View c a MC xem n i dung c a file ư c ch ra.
-V Cho bi t phiên b n chương trình ang s d ng.
N u ch ra ư ng d n (path), ư ng d n u tiên là thư m c ư c hi n th trong panel
ch n (selected panel), ư ng d n th hai ư c hi n th panel còn l i.
C.3. Giao di n c a MC
Giao di n c a MC ư c chia ra làm b n ph n. Ph n l n màn hình là không gian hi n th
c a hai panel. Panel là m t khung c a s hi n th các file thư m c cùng các thu c tính c a
nó ho c m t s n i dung khác. Theo m c nh, dòng th hai t dư i lên s là dòng l nh còn
dòng dư i cùng hi n th các phím ch c năng. Dòng u tiên trên nh màn hình là th c ơn
ngang (menu bar) c a MC. Thanh th c ơn này có th không xu t hi n nhưng n u kích
ho t b ng c hai chu t t i dòng u tiên ho c nh n phím F9 thì nó s hi n ra và ư c
kích ho t.
Midnight Commander cho phép hi n th cùng m t lúc c hai panel. M t trong hai panel
là panel hi n hành (panel ch n). Thanh sáng ch n n m trên panel hi n hành. H u h t các
thao tác u di n ra trên Panel này. M t s các thao tác khác v file như Rename hay Copy
s m c nh s d ng thư m c Panel còn l i làm thư m c ích. Tuy nhiên ta v n có th s a
ư c thư m c này trư c khi thao tác vì các thao tác này u tiên bao gi cũng yêu c u nh p
ư ng d n. Trên panel s hi n th h u h t các file và thư m c con c a thư m c hi n hành.
Midnight Commander có cơ ch hi n th các ki u file khác nhau b ng các ký hi u và màu

1
9
s c khác nhau, ví d như các file bi u tư ng liên k t s có ký hi u ‘@’ u, các file thi t
b s có màu tím, các file ư ng ng có màu en, các thư m c có ký hi u ‘/’ u, các
thư m c liên k t có ký hi u ‘~’...
Cho phép thi hành m t l nh h th ng t MC b ng cách gõ chúng lên màn hình. T t c
nh ng gì có gõ vào u ư c hi n th dòng l nh phía dư i tr m t s ký t i u khi n và
khi nh n Enter, Midnight Commander s thi hành l nh gõ vào.
C.4. Dùng chu t trong MC
Midnight Commander s h tr chu t trong trư ng h p không g i v i tham s -d. Khi
kích chu t vào m t file trên Panel, file ó s ư c ch n, có nghĩa là thanh sáng ch n s
n m t i v trí file ó và panel ch a file ó s tr thành panel hi n hành. Còn n u kích chu t
ph i vào m t file, file ó s ư c ánh d u ho c xoá d u tuỳ thu c vào tr ng thái kích trư c
ó.
N u kích ôi chu t t i m t file, file ó s ư c thi hành n u ó là file thi hành ư c
(executable program) ho c n u có m t chương trình c trưng cho riêng ph n m r ng ó
thì chương trình c trưng này s ư c th c hi n.
Ngư i dùng cũng có th th c hi n các l nh c a các phím ch c năng b ng cách nháy
chu t lên phím ch c năng ó.
N u kích chu t t i dòng u tiên trên khung panel, toàn b panel s b kéo lên. Tương
t kích chu t t i dòng cu i cùng trên khung panel, toàn b panel s b kéo xu ng.
Có th b qua các thao tác chu t c a MC và s d ng các thao tác chu t chu n b ng
cách gi phím Shift
C.5. Các thao tác bàn phím
M t s thao tác c a Midnight Commander cho phép s d ng nhanh b ng cách gõ các
phím t t (hot key). tương thích v i m t s h th ng khác, trong các b ng dư i ây v
Midnight Commander, vi t t t phím CTRL là “C”, phím ALT là “M” (Meta), phím SHIFT
là “S”. Các ký hi u t h p phím có d ng như sau:
C-chr Có nghĩa là gi phím CTRL trong khi gõ phím char. Ví d
C -f có nghĩa là gi CTRL và nh n f.
C-chr1char2 Có nghĩa là gi phím CTRL trong khi gõ phím char1 sau
ó nh t t c ra và gõ phím char2.
M-chr Có nghĩa là gi phím ALT trong khi gõ phím char. N u
không có hi u l c thì có th th c hi n b ng cách gõ phím
Esc nh ra r i gõ phím char.
S-chr Có nghĩa là gi phím SHIFT trong khi gõ phím char.
Sau ây là ch c năng m t s phím thông d ng.
Các phím th c hi n l nh:
Enter N u có dòng l nh, l nh ó s ư c thi hành. Còn n u không thì s tuỳ
vào v trí c a thanh sáng trên panel hi n hành là file hay thư m c mà
ho c vi c chuy n i thư m c ho c thi hành file hay thi hành m t
chương trình tương ng s di n ra.
C-l C p nh t l i các thông tin trên Panel.

1
9
Các phím thao tác trên dòng l nh:
M-Enter hay C-
Enter
chép tên file v trí thanh sáng ch n xu ng dòng l nh
M-Tab
hoàn thành tên file, l nh, bi n, tên ngư i dùng ho c tên máy
giúp
C-x t, C-x C-t
sao các file ư c ánh d u (m c nh là file hi n th i) trên panel
ch n (C-x t) ho c trên panel kia (C-x C-t) xu ng dòng l nh
C-x p, C-x C-p
ưa tên ư ng d n hi n th i trên panel ch n (C-x p) ho c trên
panel kia (C-x C-p) xu ng dòng l nh
M-p, M-n
s d ng hi n l i trên dòng l nh các l nh ã ư c g i trư c
ó. M-p s hi n l i dòng l nh ư c thi hành g n nh t, M-n hi n
l i l nh ư c g i trư c l nh ó
C-a ưa d u nh c tr v u dòng
C-e ưa d u nh c tr v cu i dòng
C-b, Left ưa d u nh c tr di chuy n sang trái m t ký t
C-f, Right ưa d u nh c tr di chuy n sang ph i m t ký t
M-f ưa d u nh c tr n t ti p theo
M-b ưa d u nh c tr ngư c l i m t t
C-h, Space xoá ký t trư c ó
C-d, Delete xoá ký t t i v trí d u nh c tr
C-@ ánh d u c t
C-k xoá các ký t t v trí d u nh c tr n cu i dòng
M-C-h, M-
Backspace
xoá ngư c l i m t t
Các phím thao tác trên panel:
Up,Down, PgUp,
PgDown, Home, End
s d ng các phím này di chuy n trong m t panel
b, C-b, C-h,
Backspace, Delete
di chuy n ngư c l i m t trang màn hình
Space di chuy n ti p m t trang màn hình
u, d di chuy n lên/ xu ng 1/2 trang màn hình
g, G di chuy n n i m u ho c cu i c a m t màn hình
Tab, C-i
hoán i panel hi n hành. Thanh sáng ch n s chuy n t panel cũ
sang panel hi n hành
Insert, C-t ch n ánh d u m t file ho c thư m c
M-g, M-h, M-j l n lư t ch n file u tiên, file gi a và file cu i trên panel hi n th

1
9
C-s, M-s
tìm ki m file trong thư m c. Khi kích ho t ch này, nh ng ký
t gõ vào s ư c thêm vào xâu tìm ki m thay vì hi n th trên
dòng l nh. N u tuỳ ch n Show mini-status trong option ư c t
thì xâu tìm ki m s ư c hi n th dòng tr ng thái.
Khi gõ các kí t , thanh sáng ch n s di chuy n n file u tiên có
nh ng ký t u gi ng nh ng ký t gõ vào. S d ng phím
Backspace ho c Del hi u ch nh sai sót. N u nh n C-s l n n a,
vi c tìm ki m s ư c ti p t c
M-t chuy n i ki u hi n th thông tin v file ho c thư m c
C- thay i thư m c hi n th i
+
s d ng d u c ng l a ch n ánh d u m t nhóm file. Có th s
d ng các ký t i di n như ‘*’, ‘?’... bi u di n các file s ch n
s d ng d u tr xoá ánh d u m t nhóm file. Có th s d ng
các ký t d i di n như ‘*’, ‘?’ bi u di n các file s xoá
*
s d ng d u * ánh d u ho c xoá ánh d u t t c các file trong
panel
M-o
m t panel s hi n th n i dung thư m c hi n th i ho c thư m c cha
c a thư m c hi n th i c a panel kia
M-y di chuy n n thư m c lúc trư c ã ư c s d ng
M-u di chuy n n thư m c ti p theo ã ư c s d ng
C.6. Th c ơn thanh ngang (menu bar)
Th c ơn thanh ngang trong Midnight Commander ư c hi n th dòng u tiên trên
màn hình. M i khi nh n F9 ho c kích chu t t i dòng d u tiên trên màn hình th c ơn
ngang s ư c kích ho t. Th c ơn ngang c a MC có năm m c “Left”, “File”,
“Command”, “Option” và “Right”.
Th c ơn Left và Right giúp ta thi t l p cũng như thay i ki u hi n th c a hai panel
left và right. Các th c ơn m c con c a chúng g m:
Listing Mode ...
th c ơn này ư c dùng khi mu n thi t l p ki u hi n th c a
các file. Có b n ki u hi n th :
* Full - hi n th thông tin v tên , kích thư c, và th i gian s
i c a file;
* Brief - ch hi n th tên c a file;
* Long - hi n th thông tin y v file (tương t l nh ls -l);
* User - hi n th các thông tin do t ch n v file;
Quick view C-x q xem nhanh n i dung c a m t file
Info C-x i xem các thông tin v m t thư m c ho c file
Tree hi n th dư i d ng cây thư m c
Sort order...
th c hi n s p x p n i dung hi n th theo tên, theo tên m
r ng, th i gian s a ch a, th i gian truy nh p, th i gian thay
i, kích thư c, inode
Filter ... th c hi n vi c l c file theo tên
Network link ... th c hi n liên k t n m t máy tính
FTP link ... th c hi n vi c l y các file trên các máy t xa

1
9
Rescan C-r quét l i
Th c ơn File ch a m t danh sách các l nh mà có th thi hành trên các file ã ư c
ánh d u ho c file t i v trí thanh ch n. Các th c ơn m c con:
User menu F2 th c ơn dành cho ngư i dùng
View F3 xem n i dung c a file hi n th i
View file ... m và xem n i dung c a m t file b t kì
Filtered view M-!
th c hi n m t l nh l c v i tham s là tên file và hi n th
n i dung c a file ó
Edit F4
so n th o file hi n th i v i trình so n th o m c nh trên
h th ng
Copy F5 th c hi n copy
cHmod C-x c
thay i quy n truy nh p i v i m t thư m c hay m t
file
Link C-x l t o m t liên k t c ng n file hi n th i
Symlink C-x s t o m t liên k t tư ng trưng n file hi n th i
edit sYimlink C-x C-s hi u ch nh l i m t liên k t tư ng trưng
chOwn C-x o thay i quy n s h u i v i thư m c hay file
Advanced chown
thay i quy n s h u cũng như quy n truy nh p c a file
hay thư m c
Rename/Move F6 th c hi n vi c i tên hay di chuy n i v i m t file
Mkdir F7 t o m t thư m c
Delete F8 xoá m t ho c nhi u file
Quick cd M-c chuy n nhanh n m t thư m c
select Group M-+ th c hi n vi c ch n m t nhóm các file
Unselect group M- ngư c v i l nh trên
reverse selecTion M-* ch n các file trong thư m c hi n th i
Exit F10 thoát kh i MC
Th c ơn Command cũng ch a m t danh sách các l nh.
Directory tree hi n th thư m c dư i d ng cây thư m c
Find file M-? tìm m t file
Swap panels C-u th c hi n tráo i n i dung gi a hai panel hi n th
Switch panels on/of C-o
ưa ra l nh shell ư c th c hi n l n cu i (ch s d ng
trên xterm, trên console SCO và Linux)
Compare directories C-x d
th c hi n so sánh thư m c hi n t i trên panel ch n v i
các thư m c khác
Command history ưa ra danh sách các l nh ã th c hi n
Directory hotlist C- thay i thư m c hi n th i
External panelize C-x !
th c hi n m t l nh trong MC và hi n th k t qu trên
panel ch n (ví d : n u mu n trên panel ch n hi n th t t
c các file liên k t trong thư m c hi n th i, hãy ch n m c
th c ơn này và nh p l nh
find . -type l -print

1
9
s th y k t qu th t tuy t v i)
Show directory size hi n th kích thư c c a thư m c
Command history hi n th danh sách các l nh ã th c hi n
Directory hotlist C- chuy n nhanh n m t thư m c
Background C-x j th c hi n m t s l nh liên quan n các quá trình n n
Extension file edit
cho phép hi u ch nh file ~/.mc/ext xác nh chương
trình s th c hi n khi xem, so n th o hay làm b t c i u
gì trên các file có tên m r ng
Th c ơn Options cho phép thi t l p, hu b m t s tuỳ ch n có liên quan n ho t
ng c a chương trình MC.
Configuration ... thi t l p các tuỳ ch n c u hình cho MC
Lay-out ... xác l p cách hi n th c a MC trên màn hình
Confirmation ... thi t l p các h p tho i xác nh n khi th c hi n m t thao tác nào ó
Display bits ... thi t l p cách hi n th c a các ký t
Learn keys ... xác nh các phím không ư c kích ho t
Virtual FS ... thi t l p h th ng file o
Save setup ghi m i s thi t l p ư c thay i
C.7. Các phím ch c năng
Các phím ch c năng c a Midnight Commander ư c hi n th t i dòng cu i cùng c a
màn hình. Có th th c hi n các ch c năng ó b ng cách kích chu t lên nhãn c a các ch c
năng tương ng ho c nh n trên bàn phím ch c năng ó.
F1 hi n th trang tr giúp
F2 ưa ra th c ơn ngư i dùng
F3 xem n i dung m t file
F4 so n th o n i dung m t file
F5 th c hi n sao chép file
F6 th c hi n di chuy n ho c i tên file
F7 t o thư m c m i
F8 xoá thư m c ho c file
F9 ưa tr so n th o lên thanh th c ơn n m ngang
F10 thoát kh i MC
C.8. B so n th o c a Midnight Commander
Midnight Commander cung c p m t b so n th o khá ti n d ng trong vi c so n th o
các văn b n ASCII. B so n th o này có giao di n và thao tác khá gi ng v i ti n ích Edit
c a DOS hay NcEdit c a Norton Commander. hi u ch nh m t s file văn b n, hãy di
chuy n thanh sáng ch n n v trí file ó r i nh n F4, n i dung c a file ó s hi n ra trong
vùng so n th o. Sau khi hi u ch nh xong, nh n F2 ghi l i. B so n th o này có m t th c
ơn ngang cung c p các ch c năng y như m t b so n th o thông thư ng. N u ã
t ng là ngư i dùng DOS và m i dùng Linux thì nên dùng b so n th o này hi u ch nh
và so n th o văn b n thay vì b so n th o Vim. Sau ây là b ng li t kê các phím ch c năng
cũng như các m c th c ơn trong b so n th o này:

1
9
* Thanh th c ơn
Th c ơn File:
các thao tác liên quan n file
Open/load C-o m ho c n p m t file
New C-n t o m t file m i
Save F2 ghi n i dung file ã ư c so n th o
Save as ... F12 t o m t file khác tên nhưng có n i dung trùng v i n i dung
file hi n th i
Insert file ... F15 chèn n i dung m t file vào file hi n th i
Copy to file ... C-f sao o n văn b n ư c ánh d u n m t file khác
About .. thông tin v b so n th o
Quit F10 thoát kh i b so n th o
Th c ơn Edit:
các thao tác liên quan n vi c so n th o n i dung file
Toggle Mark F3 th c hi n ánh d u m t o n văn b n
Mark Columns S-F3 ánh d u theo c t
Toggle Ins/overw Ins chuy n i gi a hai ch chèn/ è
Copy F5 th c hi n sao chép file
Move F6 th c hi n di chuy n file
Delete F8 xoá file
Undo C-u tr v tr ng thái trư c khi th c hi n m t s thay i
Beginning C-PgUp di chuy n n u màn hình
End C-PgDn di chuy n n cu i màn hình
Th c ơn Sear/Repl:
các thao tác liên quan n vi c tìm ki m và thay th
Search .. F7 th c hi n tìm ki m m t xâu văn b n
Search again F17 tìm ki m ti p
Replace ... F4 tìm và thay th xâu văn b n
Th c ơn Command:
Các l nh có th ư c th c hi n trong khi so n th o
Goto line ... M-l di chuy n tr so n th o n m t dòng
Insert Literal ... C-q chèn vào trư c d u nh c tr m t ký t
Refresh screen C-l làm tươi l i màn hình
Insert Date/time chèn ngày gi hi n t i vào v trí d u n hc tr
Format paragraph M-p nh d ng l i o n văn b n
Sort M-t th c hi n s p x p

1
9
Th c ơn Options:
Các tuỳ ch n có th thi t l p cho b so n th o
General ... thi t l p các tuỳ ch n cho b so n th o
Save mode ... ghi l i m i s thi t l p ư c thay i
* Các phím ch c năng
F1 hi n th trang tr giúp
F2 ghi n i dung file
F3 th c hi n vi c ánh d u o n văn b n
F4 tìm và thay th xâu văn b n
F5 th c hi n vi c sao chép
F6 di chuy n file
F7 tìm ki m xâu văn b n
F8 xoá o n văn b n ư c ánh d u
F9 hi n th thanh th c ơn ngang
F10 thoát kh i b so n th o

1
9
PH L C D. SAMBA
D.1 Cài t Samba
N u các d ch v chia s file gi a các máy Windows v i nhau và gi a các máy Linux
v i nhau ã ư c gi i quy t thì còn l i là v n chia s file gi a các máy Linux và
Windows l i là m t nhu c u quan tr ng. Samba hi n ã tr thành cây c u n i gi a Linux và
Windows. Samba cho phép các máy tính ch y Linux có th ho t ng và giao ti p trên
cùng m t giao th c m ng v i máy Windows. Samba server th c hi n các d ch v sau:
• Chia s m t hay nhi u h th ng file.
• Chia s các máy in ã ư c cài t c hai phía server và client c a nó.
• H tr các client duy t Network Neighborhood trong các máy windows.
• Ki m tra xác nh n các client ăng nh p vào vùng c a Windows.
• Cung c p ho c h tr vi c phân gi i a ch c a server b ng WINS (Windows
Internet Name Server).
d hình dung hơn, ta l y ví d m ng ơn gi n có dùng Samba. Gi s ta có m t c u
hình m ng cơ b n sau: m t máy ch Linux có s d ng Samba v i tên ư c t là Toltec, và
hai client trên MS Windows, v i tên là Maya và Aztec, ư c n i v i nhau trong m t m ng
Lan và tham gia vào nhóm làm vi c có tên METRAN. Ta còn gi s máy ch Toltec còn có
m t máy in phun tên là lp ư c n i t i ch , ng th i vi c chia s ĩa c ng cho phép các
máy “nhìn” th y nhau. Mô t m ng trên b ng hình v D.1 ư c bi u di n dư i ây:
Hình D.1 M t m ng có nhi u h i u hành
Các vai trò c a Samba i v i m ng Windows NT (phiên b n Samba 2.0.4b.)
Vai Trò Có th th c hi n ư c
File Server Có
Printer Server Có
Primary Domain Controller Có (Samba 2.1 hay mu n hơn)
Backup Domain Controller Không
Window 95/98 Authentication Có
Local Master Browser Có
Local Backup Browser Không
Domain Master Browser Có
Primary WINS Server Có
Secondary WINS Server Không

1
9
D.2 Các thành ph n c a Samba
Samba th c ch t ch a m t s chương trình ph c v cho nh ng m c ích khác nhau nh-
ng có liên quan v i nhau. H t nhân c a Samba là hai deamon có nh ng nhi m v sau:
smbd Daemon: smbd ch u trách nhi m i u khi n các tài nguyên ư c chia s gi a
máy ch Samba và các máy tr m c a nó. Nó cung c p các d ch v v file, in, và trình duy t
cho các máy tr m SMB thông qua m t hay nhi u m ng. smdb x lý t t c các trao i gi a
máy ch Samba và các client m ng c a nó. Ngoài ra, deamon này còn ch u trách nhi m
ki m tra xác nh n ngư i dùng, khoá tài nguyên, và chia s d li u thông qua giao th c
SMB.
nmbd Deamon: nmbd là m t máy ch d ch v tên ơn gi n b t chư c các ch c năng
máy ch d ch v tên, ch y v i các giao th c WINS và NetBIOS. Daemon này l ng ngheÕ
các yêu c u c a máy ch d ch v tên và cung c p các thông tin thích h p khi ư c g i t i.
Nó còn cung c p danh sách duy t Network Neighborhood và tham gia vào l a ch n các i
tư ng m ng trong ó.
B cài t Samba còn có m t t p h p nh các công c dòng l nh Linux:
smbclient: M t client Linux theo kiêu ftp có th dùng ti n ích này k t n i v i tài
nguyên ư c Samba chia s .
Smbtar: Chương trình lưu tr các tài nguyên ư c chia s , tương t như l nh tar c a
Linux.
nmblookup: Chương trình cung c p NetBIOS thông qua vi c tìm tên b ng TCP/IP.
smbpasswd: Chương trình cho phép ngưư i qu n tr thay i m t kh u ã mã hóa c a
Samba.
testparm: Chương trình ơn gi n làm cho file c u hình Samba có hi u l c.
testprns: Chương trình ki m tra li u các máy in khác nhau có ư c deamon smbd nh n
ra hay không.
N u mu n xem t ng deamon th c hi n nh ng gì, Samba có chương trình v i tên
smbstatus s a t t c các thông tin ó lên màn hình như sau:
Samba version 2.2.7-security-rollup-fix
Service uid gid pid machine
----------------------------------------------
IPC$ root root 21608 httt-09 (10.10.16.5) Fri Nov 28 09:42:52 2003
No locked files
Vi c cài t samba cũng khá ơn gi n, ta c n chu n b các package sau:
samba-client-xxx.rpm
samba-xxx.rpm
samba-common-xxx.rpm
Trong ó xxx là s hi u phiên b n c a samba. ăng nh p v i quy n root và sau ó ra l nh:
#rpm –ivh samba-client-xxx.rpm samba-xxx.rpm samba-
common-xxx.rpm
N u ta không nh n l i thông báo l i nào c thì quá trình cài t ã hoàn t t.

2
0
D.3 File c u hình Samba
Nh ng tên ư c bao trong các ngo c vuông dùng ký hi u cho các ph n c a
file c u hình smb.conf, mô t các chia s hay d ch v mà Samba cung c p. Ví d ,
các ph n “test” và “homes” là các chia s riêng r i v i ĩa c ng; chúng ch a các
tuỳ ch n ư c ánh x t i các thư m c c th trên server Samba. Ph n chia s
“printers” ch a các tuỳ ch n ánh x t i các máy in khác nhau c a servers. T t c các
ph n ư c xác nh trong file smb.conf, tr ph n [global, s ư c coi như các chia
s ĩa c ng ho c máy in cho nh ng dùng k t n i v i server Samba.
Các dòng vào còn l i là các tuỳ ch n riêng ư c quy nh c th cho s chia s ã ư c
c p t i. Các tuỳ ch n ó có tác d ng cho t i khi b t u m t ph n m i ư c ký hi u
trong c p ngo c vuông, ho c cho t i i m cu i c a file smb.conf ư c thi t l p b ng cách
gán giá tr cho chúng. M i m t tuỳ ch n c u hình u có cú pháp ơn gi n: option =
value
Cu i cùng, ta có th dùng kho ng tr ng d ngăn cách chu i các giá tr trong danh sách,
ho c có th dùng các d u ph y, Hai cách trên là tơng ơng nhau nhng ta ch nên dùng m t
cách ho c d u ph y ho c kho ng tr ng.
Ch vi t hoa không có ý nghĩa gì i v i file c u hính Samba, ngo i tr trong các v trí
mà h i u hành ư c ch t i không cho phép vi t, b i vì h i u hành Linux phân bi t ch
vi t thư ng và vi t hoa.
Trong trư ng h p dòng vào quá dài không th gói g n trong không gian mà c a s
dòng l nh cho phép, ta có th vi t ti p dòng trong file c u hình Samba b ng cách dùng ký
hi u d u g ch ngư c “”, ví d :
comment = Su chia se dau tien la ban sao chinh cua s
an pham phan mem Teamworks moi
Có th thay i file smb.conf và b t kỳ tuỳ ch n nào c a nó vào th i i m b t kỳ trong
khi các daemon Samba ang ch y. Theo m c nh, Samba ki m tra file c u hình c a mình
c 60 giây m t l n ti p nh n cá thay i m i. N u không mu n ch i lâu như v y, b n
có th b t các daemon ó n p l i b ng cách g i tín hi u SIGHUP t i chúng, ho c ch ơn
gi n là kh i ng l i. Ví d , n u ti n trình smbd có PID là 893, ta có th b t nó c l i file
c u hình b ng l nh sau ây:
# kill –SIGHUP 893
Không ph i t t c các thay i u ư c cá máy client ch p nh n ngay. Ví d , các tài
nhuyên chia s hi n th i ang ư c s d ng s không ư c ăng ký cho n khi các máy
client c t các n i k t r i k t n i l i t i các tài nguyên ó. Thêm n a, cũng s không ư c
ăng ký ngay l p t c. i u ó giúp cho các máy client tích c c không b ng t n i k t m t
cách b t ng ho c g p ph i các v n không ư c ch i v truy c p tài nguyên khi phiên
làm vi c v n ang ư c m .
Các bi n: Samba có m t t p h p y cá bi n xác nh các c trưng c a server
Samba và c a cá máy client n i v i nó. M i m t bi n ư c b t u b ng d u ph n trăm
“%”, ti p theo là m t ký t ơn vi t hoa ho c vi t thư ng và ch có th ư c dùng bên v
ph i c a dòng li nh tuỳ ch n c u hình theo cú pháp potion = variable nh trong câu li l nh ví
d sau:
[pub]
path = /home/ftp/pub/%a

2
0
Ký hi u bi n %a có nghĩa i di n cho ki n trúc c a máy tính client, như WinNT ch
các máy tính ch y trên Windows NT, Win95 – cho máy Windows 95 ho c 98, hay như
WfWg – cho Windows for Worrgroups (Windows 3.11). Theo cách vi t trên, Samba s gán
ư ng d n chung ch t i tài nguyên ư c chia s trong ph n [pub] cho các máy client ch y
trên Windows NT, gán ư ng d n khác cho các máy Windows 9x, và m t ư ng d n n a
cho các máy v i Windows for Worrkgroups. Nói cách khác, các ư ng d n mà theo ó m i
máy client nh n th y tài nhuyên chia s s khác nhau, tuỳ thu c vào ki n trúc c a client.
Bi n nh nghĩa
Các bi n c a máy client
%a Ki n trúc c a các máy client(ví d , Samba, wfwg, winNT, win95,
ho c UNKNOWN).
%I a ch IP c a client(ví d , 192.168.220.100).
%m Tên NetBIOS c a client.
%M Tên DNS c a client.
Các bi n v ngư i dùng
%g Nhóm chính c a %u
%G Nhóm chính c a %U
%u Thư m c home hi n th i c a %u.
%U Tên ngư i dùng ư c yêu c u trên máy client
Các bi n v tài nguyên ư c chia s
%p ư ng d n cho automounter t i thư m c g c c a tài nguyên ư c
chia s , n u thư m c ó khác v i %P
%P Th m c g c hi n th i c a tài nguyên ư c chia s .
%S Tên hi n th i c a tài nguyên ư c chia s .
Các bi n c a server
%d nh danh ti n trình (PID) server hi n th i.
%h Tên host DNS c a server Samba.
%L Tên host NetBIOS c a server Samba
%N Th m c home c a server Samba, l y t file ánh x (map) c a
automount.
%v Phiên b n Samba.
Các bi n khác
%R M c c a giao th c SMB ư c tho thu n thi t l p.
%T Ngày gi hi n t i.
Danh sách các bi n c a Samba
D.4 Các ph n c bi t c a file c u hình Samba
Ph n [global]: Ph n [global] xu t hi n h u như trong m i file c u hình Samba, th m
chí khi trong ó không có dòng l nh b t bu c nào. M i tuỳ ch n ư c thi t l p trong ph n
này u ư c áp d ng i v i t t c các tài nguyên chia s khác, vì n i dung c a ph n này
s ư c sao chép vào các ph n khác. Nhưng các ph n khác, n u cũng có các tuỳ ch n gi ng
như trong ph n [global], thì trong các ph n ó, các tuỳ ch n s ư c xác nh v i các giá tr
m i ư c ghi è lên các lên các giá tr cũ c a [global]. Ta có th c u hình server

2
0
Samba, u tiên ta ph i chú ý n ba tuỳ ch n c u hình cơ b n xu t hi n trong ph n
global c a file c u hình smb.conf:
[global]
Server configuration parameters
netbios name = HYDRA
server string = Samba %v on (%L)
workgroup = SIMPLE
Tuỳ ch n netbios name: cho phép t tên NetBIOS cho server. Ví d :
netbios name = DHQGHN
Giá tr m c nh cho tuỳ ch n này là tên máy c a server (ph n bên trái cùng c a tên
DNS y ). Ví d , tên NetBIOS m c nh c a máy hut.edu.vn s là HUT. Thông thư ng,
ngư i ta t tên NetBIOS khác v i tên DNS hi n th i.
Vi c thay i tên NetBIOS c a server không ư c khuy n khích n u không có lý do
chính áng, n u như tên ó không ph i là duy nh t vì m ng LAN ư c chia ra thành hai
hay nhi u vùng DNS. Ví d , khi m ng hut.edu.vn b chia thành hai vùng v i các server
là hut.lythuyet.edu.vn và hut.thuchanh.edu.vn thì tên NetBIOS cũ là HUT bây
gi có th thành các tên HUTLYTHUYET và HUTTHUCHANH.
Tùy ch n server string: Thông s c a server string xác nh n i dung dòng chú thích s
xu t hi n c nh tên c a server Samba trong c c a s Network Neighborhood (khi ch
Details) l n c a s qu n lý in c a Microsoft Windows. B n có th dùng các bi n chu n
cung c p thông tin cho dòng mô t ó, ví d trên ta ã s d ng hai bi n là %v và %L.
Tùy ch n workgroup: Thông s c a tuỳ ch n workgroup thi t l p nhóm làm bi c hi n
th i, nơi mà server Samba t thông báo cho các thành biên c a m ng v mình. Các clients
mu n truy c p ư c tài nguyên ư c chia s trên server Samba ph i cùng thu c v m t
nhóm làm vi c NetBIOS. Nên nh r ng các nhóm làm vi c ph i có các tên nhóm NetBIOS
th c th , tuân theo quy t c t tên NetBIOS.
C u hình chia s ĩa c ng
Trong ví d ph n trư c ta ã nh c n r ng do chưa có tài nguyên ư c chia s nên
c a s chi ti t c a server hydra ang còn tr ng. Bây gi ta ti p t c làm vi c c i file c u
hình Samba và t o ra m t ĩa c ng ư c chia s còn r ng có tên là [data]. ây là các
ng tác c n thêm vào t ư c k t qu v a nêu:
SampleDataDrive]
comment=Data Drive
path = /export/samba/data
writable = yes
guest ok = yes
Tài nguyên ư c chia s SampleDataDrive thư ng là ĩa c ng ư c Samba chia
s và ánh x t i thư m c /export/samba/data trên server Samba. Ta ã cho
thêm m t dòng vào có chú thích mô t tài nguyên ư c chia s ó là Data Drive, cũng
như gán cho b n thân tài nguyên ó m t cái tên SampleDataDrive.
Tài nguyên ư c chia s ư c thi t l p có quy n ghi cho các ngư i dùng. Giá tr m c
nh c a tuỳ ch n này là ch c. Trong phương án không c n n c b o m t ch t ch như
ây, ta t giá tr yes cho tuỳ ch n guest ok, cho b t kỳ ai cũng có th k t n i ư c

2
0
t i tài nguyên v a ư c chia s . Trên máy UNIX có cài t Samba ta t o thư m c
/export/samba/data v i quy n root b ng các l nh sau:
# mkdir /export/samba/data
#chmod 777 /export/samba/data
Bây gi , n u ta l i k t n i v i server hydra (b ng cách kích phím chu t vào bi u tư ng
c a server trong c a s Network Neighborhood c a Windows), m t thư m c ư c chia s
v i tên data ã xu t hi n.
Tuỳ ch n Thông s Ch c năng M c nh Ph m vi
Path
(directory)
String
( ư ng d n
n thư
m c)
t thư m c UNIX dùng
cho chia s ĩa c ng ho c
cho vi c x p hàng ch b i
máy in ư c chia s .
/tmp Share
Guest ok
(public)
Nh phân
(yes/no)
N u t là yes, s không
d n ki m tra xác nh n
ngư i dùng truy c p tài
nguyên ư c chia s này.
no Share
Comment
String (xâu
ký t )
t chú thích s xu t hi n
cùng tài nguyên ư c chia
s .
Không có Share
volume String
t tên cho ĩa, theo
d ng c a DOS.
Tên c a tài
nguyên
ư c chia
s
Share
Read only
Nh phân
(yes/no)
N u là yes, cho phép truy
c p ch c t i tài nguyên
ư c chia s .
yes Share
Writeable
(write ok)
nh phân
(yes/no)
N u là no, cho phép truy
c p ch c t i tài nguyên
ư c chia s .
no
Share
Các tuỳ ch n cơ b n chia s ĩa c ng
Các tuỳ ch n v m ng c a Samba
Tuỳ ch n Thông s Ch c năng M c nh Ph m vi
hosts
allow
(allow
hosts)
String (danh
sách tên máy)
Xác nh các máy có th
k t n i v i Samba. Không có Share
Hosts deny
(deny
hosts)
String (danh
sách tên máy)
Xác nh các máy không
th k t n i v i Samba. Không có Share
Bind
interfaces
only
Nh phân
(yes/no)
N u t là yes, Samba s
ch liên k t t i các giao
di n xác nh b i tuỳ ch n
no Global

2
0
interfaces.
socket
address
String ( a ch
IP)
t a ch IP ngheÕ,
dùng cho tr ng h p có
nhi u giao th c o trên
servers.
Không có Global
Các tuỳ ch n c u hình m ng
Tùy ch n hosts allow: Tuỳ ch n này xác nh các máy có quy n truy c p các tài
nguyên ư c chia s trên servers Samba, ư c vi t như danh sách các máy hay a ch IP
c a chúng, cách nhau b ng d u ph y ho c kho ng tr ng. Ta có th t ư c m t chút ít
m c b o m t, ch ơn gi n b ng cách t a ch m ng con LAN c a mình vào ch giá
tr c a tuỳ ch n này. Ví d :
hosts allow = 192.168.200. localhost
Chú ý r ng ta t localhost (ho c a ch 127.0.0.1) v trí sau a ch c a m ng con.
M t trong s các l i thư ng th y khi dùng tuỳ ch n hosts allow là c m luôn servers Samba
liên h v i chính nó. Chương trình smbpasswd s c n ư c k t n i v i servers Samba như
là m t client thay i m t kh u mã hóa c a ngư i dùng. Thêm n a, vi c duy t t i ch
cũng òi h i có ư c ăng nh p t i ch .
Sau ây là các quy t c c a Samba quy nh cho vi c dùng các tuỳ ch n hosts allow
và hosts deny:
- N u không có tuỳ ch n allow ho c deny nào ư c xác nh trong file c u hình
smb.conf Samba s cho phép các k t n i t b t kỳ máy nào mà h th ng Unix
ch p nh n
- N u có các tuỳ ch n allow hoăc deny ư c xác trong ph n global c a file c u
hình smb.conf, chúng s ư c áp d ng cho t t c các tài nguyên ư c chia s ,
th m chí khi m t tài nguyên nào ó có tuỳ ch n ghi è lên ư c xác nh.
- N u ch có tuỳ ch n allow ư c xác nh cho m t tài nguyên ư c chia s , ch
có các máy ư c li t kê m i có quy n truy c p tài nguyên ó. Các máy khác u
b c m.
- N u ch có tuỳ ch n deny ư c xác nh cho m t tài nguyên ư c chia s , m i
máy không có trong danh sách u có quy n s d ng tài nguyên ó.
- N u c hai tuỳ ch n allow và deny ư c xác nh, m t máy ã xu t hi n trong
danh sách ư c phép thì không có m t trong danh sách b c m. N u không máy
ó s b c m truy c p vào tài nguyên ư c chia s .
Chý ý: C n th n tránh tr ng h p ta cho phép m t máy nào ó, nhưng sau y l i c m c
m ng con mà máy y tham gia.
hosts deny: Tuỳ ch n hosts deny xác nh các máy không có quy n truy nh p tài
nguyên ư c chia s , ư c vi t như danh sách các tên máy ho c a ch IP c a chúng, cách
nhau b ng d u ph y hay kho ng tr ng v i cú pháp gi ng như i v i tuỳ ch n hosts
allow trên. Ví d , h n ch truy c p t i servers t m t máy, tr t vùng example.com,
ta có th vi t:
hosts deny = ALL EXCEPT.example.com

2
0
Gi ng như hosts allow, không có giá tr m c nh cho tuỳ ch n hosts deny. N u mu n
cho phép hay c m truy c p t i tài nguyên ư c chia s c th ta ph i qua c hai tuỳ ch n
hosts allow và hosts deny trong ph n global hay n u có d ng thì ph i ghi è
giá tr m i trong ph n c u hình cho tài nguyên ư c chia s ó.
interfaces: Tuỳ ch n interfaces li t kê các a ch m ng mà ta mu n servers Samba
nh n bi t và áp ng. Tuỳ ch n này r t ti n l i n u ta mu n máy tính tham gia ng th i
nhi u m ng con. N u không ư c dùng Samba tìm giao di n m ng chính c a servers (th-
ư ng là card Ethernet u tiên) khi kh i ng và t c u hình ho t ng ch trong m ng
con có giao di n m ng ó. Ta ph i dùng tuỳ ch n này b t bu c Samba ph i th c hi n
m ng con khác n a trong m ng c a ta.
Giá tr c a tuỳ ch n là m t hay nhi u b g m các ôi a ch IP/ m t n m ng, gi ng
như trong ví d sau:
interfaces = 192.168.220.100/255.255.255.0 192.168.210.30/255.255.0
Có th dùng nh d ng m t n bít CIDR nh sau:
interfaces = 192.168.220.100/24 192.168.210.30/24
S c a m t n bít ch s u tiên ư c b t trong m t n m ng, ví d s 24 nghĩa là 24
bít u tiên (trong s t t c 32 bit) s ư c kích ho t, hay ông nghĩa v i giá tr m t n
m ng 255.255.255.0. Tương t nh v y, s 16 tương ương v i m t n 255.255.0.0, và 8-
v i 255.0.0.0. Tuy nhiên, tuỳ ch n này có th ho t ng không úng n u ta dùng DHCP
(phân ph i a ch IP ng).
Bind interfaces only: Tuỳ ch n này có th ư c dùng b t bu c các ti n trình smbd
và nmbd ph c v các yêu c u SMB ch cho các a ch ư c xác nh b i tuỳ ch n
interfaces mà thôi. Ti n trình nmbd bình thư ng liên k t giao di n (0.0.0.0.) trên các c ng
137 và 138 t i t t c các a ch , cho phép chúng nh n các thông báo phân ph i công c ng
t kh p m i nơi. Tuy nhiên, n u ta ghi è lên giá tr ó b ng:
bind interfaces only = yes
Thì ch các gói i t các a ch ngu n xác thông qua tuỳ ch n interfaces m i ư c ch p
nh n. V i smbd, tuỳ ch n này cũng b t Samba không ph c v các yêu c u v file c a các
m ng con ngoài danh sách c a tuỳ ch n interfaces. N u mu n cho phép có các n i k t
m ng t m th i, như d ng SLIP ho c ppp, ta không ư c d ng tuỳ ch n này. Nói chung, tuỳ
ch n này ít ư c dùng, và thư ng ch có nhng ngư i qu n tr y kinh nghi m m i ý t i
nó.
N u t giá tr cho bind intefaces only là yes, ta ph i thêm a ch c a máy t i ch
(127.0.0.1) vào danh sách c a interfaces, n u không smbpasswd s không th ho t ng
ư c.
socket address: Tuỳ ch n socket address quy nh a ch nào trong s ư c xác nh
b i interfaces s “ghe” t c là ch các k t n i. Samba theo m c nh ch p nh n t t c các
n i k t v i t t c các a ch . Khi ư c dùng trong file smb.conf, tuỳ ch n này h n ch s
a ch mà Samba s dùng ch các n i k t. Vi d :
Interfaces = 192.168.220.100/24 192.168.210.30/24
Socket address = 192.168.210.30
Bình thư ng, tuỳ ch n này không ư c khuyên dùng.
N u như có dùng các m t kh u ã mã hoá, ta ph i thêm vào m t dòng có n i dung
encrypt passwords=yes vào file c u hình trên.
Sau khi ã so n th o n i dung như trên c a file smb.conf và t nó vào úng v trí c n
thi t, ta kh i ng l i server Samba và dùng các máy client Windows ki m tra k t qu .

2
0
T t nhiên các máy client Windows ó cũng ph i thu c v nhóm SIMPLE – trong ví d ta
v n dùng t u chơng – ó là các máy phoenix và chimaera.
M i tuỳ ch n xu t hi n tr c ph n ư c ánh d u b ng ngo c vuông “[]” u tiên, t c là
bên ngoài ph n [lobal] cũng ư c coi là nh ng tuỳ ch n chung.
Ph n [mes] N u m t client nào ó c g ng k t n i t i tài nguyên ư c chia s không
ư c nêu trong file c u hình smb.conf, Samba s tìm tài nguyên ư c chia s homes
trong file c u hình. N u ph n này t n t i, tên c a tài nguyên ư c chia s không xác nh
kia s ư c coi như tên ngư i dùng c a Linux và ư c yêu c u tìm trong cơ s d li u m t
kh u c a server Samba. N u như có tên ngưư i dùng ó, Samba coi máy ư c nói t i
trên là m t ngưư i dùng Linux ang c k t n i t i th m c home c a mình trong server.
Ví d , gi s m t máy client k t n i v i server Samba hydra l n u tiên, và c truy c p
t i tài nguyên ư c chia s có tên là [dung]. Trong file smb.conf, không có tài nguyên
ư c chia s nào tên là dung ư c xác nh, nhng l i có ph n [homes], vì th Samba
tìm file cơ s d li u m t kh u và tìm xem có tài kho n ngưư i dùng dung trong h th ng
hay không, Sau ó Samba ki m tra m y kh u ư c client cung c p và so sánh v i m t kh u
c a ngưư i dùng Linux dung - ho c trong file cơ s d li u m t kh u n u dùng m t kh u
mã hoá. N u các m t kh u ó trùng nhau, Samba nh n bi t ch c là ngưư i dùng dung có
quy n và ang mu n k t n i t i th m c home c a mình trong máy Linux. Sau ó Samba s
t t o tài nguyên ư c chia s ư c g i là dung cho ngư i dùng dung.
Ngư i ta cũng áp d ng phơng pháp ư c th c hi n v i ph n [homes] t o tài kho n
ngư i dùng m i, kèm theo m t kh u.
Ph n [printers]: Ph n c bi t th ba g i là [printers] tương t như ph n
[homes]. N u m t client c k t n i t i tài nguyên ư c chia s không có m t trong file
c u hình smb.conf file, và n u tên c a nó không th tìm ư c trong file m t kh u, Samba s
ki m tra xem nó có ph i s chia s máy in cho client ó. Samba th c hi n i u ó thông
qua vi c c file d li u máy in (thư ng là /etc/printcap hay /etc/terminfo)
xem có tên c a tài nguyên ư c chia s ó hay không. N u có, Samba t o ra tài nguyên
ư c chia s v i tên liên quan t i vi c chia s máy in. có th in ư c trong Samba ta
ph i thêm các tuỳ ch n printer driver, printer driver file, và printer
driver location vào file c u hình smb.conf c a Samba. Tuỳ ch n chung printer
driver file ch n file printers.def ph i ư c t vào ph n [global]. Các tuỳ ch n còn l i
ư c t vào ph n tài nguyên máy in ư c chia s mà ta mu n c u hình m t cách t ng
các trình i u khi n máy in. Giá tri cho printer driver ph i trùng v i xâu ư c hi n ra trong
Printer Winzard trên h th ng Windows. Giá tr c a printer driver location là -
ng d n c a tài nguyên PRINTER$ mà ta thi t l p, ch không ph i là ng d n UNIX
trên server. Do ó, ta có th dùng các dòng mã sau ây trong file c u hình Samba:
[global]
printer driver file = /usr/local/samba/print/printers.def
[hpdeskjet]
path = /var/spool/samba/printers
printable = yes
printer driver = HP DeskJet 560C Printer
printer driver location = %LPRINTER$
Gi ng như i v i ph n [home], ta không c n ph i b o trì tài nguyên ư c chia s cho
m i m t may in c a h th ng trong file c u hình smb.conf. Th c v y, Samba luôn d a vào

2
0
vi c ăng ký máy in c a Linux n u ta c n n, và cung c p các máy in ã ăng ký cho các
client. Tuy nhiên, có m t h n ch nh : n u tài kho n ngưư i dùng và máy in u có tên là
hai, Samba bao gi cũng tìm tài kho n ngưư i dùng tr c tiên, b t k là client th c ra là c n
k t n i v i máy in.
Các chi ti t vè vi c thi t l p tài nguyên ư c chia s printers ư c trình bày
trong ph n liên quan t i vi c in và phân gi i tên.
Các tuỳ ch n c u hình: Các tuỳ ch n trong file c u hình Samba ư c chia s làm hai
lo i: global (toàn c c) và share (chia s ). M i m t lo i quy nh m t tuỳ ch n s ư c xu t
hi n âu trong file c u hình.
Global (toàn c c): Các tuỳ ch n global ph i có m t ch trong ph n [global]
mà thôi. ây là các tuỳ ch n thư ng ch ps d ng xác nh ho t ng c a chính server
Samba.
Share: Các tuỳ ch n share có th xu t hi n trong các tài nguyên ư c chia s c th ,
ho c c trong ph n [global]. N u có m t trong ph n [global], chúng s xác nh
các giá tr m c nh cho t t c các tài nguyên ư c chia s , ch ng nào cha b các tuỳ ch n
cùng tên t i các ph n tài nguyên ư c chia s c th ghi è nh ng giá tr m i.
D.5 Qu n lý ngư i dùng trong Samba
Samba có kh năng qu n lý ngư i dùng có kh năng truy c p vào máy ch Samba. Nó
có kh năng qu n lý ngư i dùng khá c l p v i h th ng ngư i dùng h th ng. Thông
thư ng các thông tin v ngư i dùng s ư c lưu trong file smbpasswd, file này n m trong
thư m c /etc/samba. thêm m t ngư i dùng cho samba qu n lý, ngư i dùng ó ph i là
m t ngư i dùng trong h th ng. Sau ó, thao tác v i nh ng ngư i dùng c a samba, ta có
công c smbpasswd.
smbpasswd [-a][-x][-d][-e][-h][-s] [ tên ngư i dùng ]
Trong ó,
- a : tuỳ ch n này cho phép ta thêm m t ngư i dùng m i vào trong danh sách ngư i
dùng c a samba.
- x : tuỳ ch n này cho phép xoá b m t ngư i dùng trong danh sách ngư i dùng c a
samba.
- d : tuỳ ch n này cho phép ta khoá (disable) m t ngư i dùng trong danh sách
ngư i dùng c a samba.
- e : tuỳ ch n này cho phép ta m khoá (enable) m t ngư i dùng trong danh sách
ngư i dùng c a samba mà ngư i dùng ó ã b khoá b ng tham s -d.
- tên ngư i dùng: tên c a ngư i dùng ta mu n x lý.
Ch ng h n, mu n thêm m t ngư i dùng vào trong danh sách ngư i dùng c a samba, ta
dùng l nh (s d ng l nh này v i quy n root):
#smbpasswd –a thanhnt
Trong ó ngư i dùng thanhnt ph i là m t ngư i dùng h th ng. Sau khi ánh l nh này,
máy s h i ta ánh vào m t kh u cho ngư i dùng m i này, và samba cho phép ngư i dùng
do nó qu n lý có th có m t kh u khác v i m t kh u h th ng c a ngư i dùng ó.
New SMB password:
Retype new SMB password:
Password changed for user thanhnt.

2
0
Lưu ý là m t kh u s ư c h i hai l n m b o tính chính xác và m t kh u s không
ư c hi n th ra màn hình. N u thành công thì ta s nh n ư c thông báo như trên. Ta cũng
có th dùng l nh này thay i m t kh u c a m t ngư i dùng b ng l nh (th c hi n b ng
quy n root):
#smbpasswd thanhnt
Khi ó nó s thông báo cho ta nh p m t kh u hai l n gi ng như trên. Còn trong trư ng
h p là m t ngư i dùng bình thư ng thì mu n thay i m t kh u samba cho chính ngư i
dùng ó ta ch c n ánh:
#smbpasswd
Old SMB password:
New SMB password:
Retype new SMB password:
Mismatch - password unchanged.
Unable to get new password.
Trong trư ng h p trên, máy s yêu c u ta nh p m t kh u cũ trư c khi nh p m t kh u
m i, n u có sai sót (m t kh u cũ không úng ho c m t kh u m i không kh p nhau) thì ta s
nh n ư c thông báo l i.
N u mu n xoá ngư i dùng ra kh i danh sách ngư i dùng thì s d ng l nh (v i quy n
root):
#smbpasswd –x thanhnt
Còn n u mu n m t ngư i dùng trong danh sách v n t n t i nhưng không có hi u l c,
thì ta có th khoá ngư i dùng ó b ng l nh:
#smbpasswd –d thanhnt
Khi ó ngư i dùng thanhnt tuy v n còn n m trong danh sách nhưng không ư c samba
coi là ngư i dùng h p l n a. Khi mu n khôi ph c ngư i dùng này có các quy n như ban
u thì ta có th khôi ph c b ng l nh:
#smbpasswd –e thanhnt
D.6 Cách s d ng Samba t các máy tr m
D.6.1 Cách s d ng t các máy tr m là Linux
Samba có cung c p m t công c nh m s d ng các thư m c chia s theo giao th c SMB
trong m ng LAN, ó chính là smbclient. V i công c này ta có th thao tác v i tài nguyên
ư c chia s trên m ng, ch ng h n như k t n i vào m t thư m c chia s trên m t máy nào
ó thao tác, sao chép file t thư m c ó. smbclient cũng gi ng như m t chương trình
client ftp.
smbclient tên d ch v [-U tên ngư i dùng ] [ -W tên
mi n ho c group ] –L [tên netbios]
Trong ó:
- tên d ch v : là tên c a d ch v mu n s d ng, có d ng //Maychu/dichvu. Maychu
là tên netbios c a máy ch cung c p d ch v , còn dichvu là tên c a d ch v mu n s
d ng. Ch ng h n như //dulieu/setups, thì tên máy ch c n truy nh p là dulieu, còn

2
0
setups là tên thư m c mu n tham chi u n. Ta cũng có th s d ng a ch IP thay
cho tên netbios dư i d ng //192.168.0.12/setups.
- U tên ngư i dùng : là tên ngư i dùng mu n s d ng tài nguyên ó.
- W tên mi n ho c group : là tên mi n ho c group mà máy ch ó thu c vào.
- L tên netbios : là tên netbios c a máy ch ta mu n xem các d ch v mà máy ch ó
ang cung c p.
Ví d , xem thông tin v các thư m c chia s c a m t máy ng th i cùng v i các
thông tin v các máy trong mi n, các máy mi n khác ta dùng l nh:
# smbclient -L 10.10.16.5 -U thanhnt -W httt
Thì máy s h i ta m t kh u ng v i ngư i dùng trên, sau khi ánh úng m t kh u ta s
thu ư c k t qu :
added interface ip=10.10.16.23 bcast=10.10.255.255 nmask=255.255.0.0
Password:
Domain= CHTTTMPI OS= Unix Server= Samba 2.2.3a
Sharename Type Comment
--------- ---- -------
netlogon Disk Network Logon Service
public Disk Public Stuff
Source Disk Source and documents for vietseek
IPC$ IPC IPC Service (Samba Server)
ADMIN$Disk IPC Service (Samba Server)
thanhnt Disk Home Directories
Server Comment
--------- -------
HTTT-23 Samba Server
Workgroup Master
--------- -------
BCNK.FOTECH VINHTQ
BMVT NGUYENHONG
CHTTTMPI HTTT-23
ECC HUNGTN
FOTECH ANHNV
FOTECH-CTSV MAIPT
s d ng m t d ch v (m t thư m c chia s ch ng h n) ta có th dùng l nh như sau:
# smbclient //10.10.16.5/setup -U thanhnt -W httt
Trong trư ng h p này ta s ư c máy h i m t kh u, n u thành công thì nó s cho ta
m t phiên làm vi c v i d ch v ó, c th ta s ư c m t phiên làm vi c v i thư m c, ta có
th sao chép file trên thư m c này vào máy hi n t i và ngư c l i.
added interface ip=10.10.16.23 bcast=10.10.255.255
nmask=255.255.0.0
Password:
Domain=[CHTTTMPI] OS=[Unix] Server=[Samba 2.2.3a]

2
1
smb:
smb: ls
. D 0 Tue Sep 11 12:03:53 2001
.. D 0 Tue Sep 11 12:03:53 2001
ee120-ta D 0 Wed Aug 29 09:37:14 2001
fa01 D 0 Fri Sep 21 09:47:34 2001
60472 blocks of size 2097152. 52606 blocks available
smb: cd fa01ee120-kmm
smb: put hello.p [send files from local to remote]
smb: get interruptq.doc [receive files to local from
remote]
smb: quit
Khi d u nh c hi n ra, xem các l nh thao tác, ta có th ánh l nh help. Sau khi
k t thúc phiên làm vi c, ta dùng l nh quit thoát.
K t g n m t thư m c chia s vào m t thư m c trong h th ng file hi n t i:
Trong trư ng h p ta không mu n dùng các l nh smbclient cho t ng phiên làm vi c
khi mà ta s có nhi u thao tác v i thư m c ư c chia s ó, gi i pháp t t nh t là k t
g n thư m c chia s ó vào thành m t thư m c trên máy c c b . Khi ó thư m c
ư c k t g n s tr thành m t thư m c bình ng như các thư m c trên máy c c b .
M i vi c thao tác s tr nên thu n ti n hơn r t nhi u. làm i u ó ta dùng l nh
(v i quy n root):
#smbmount //10.10.16.5/setup /mnt/smb –o username=thanhnt
ho c
#mount –t smbfs //10.10.16.5/setup /mnt/smb –o
username=thanhnt
Khi ó máy s h i m t kh u, khi thành công thì ta s ánh x ư c thư m c chia
s setup trên máy 10.10.16.5 thành m t thư m c /mnt/smb trên máy c a mình. Khi
nào xong ta có th b k t g n ó b ng l nh:
#smbmount /mnt/smb
ho c
#umount /mnt/smb
D.6.2 Cách s d ng t các máy tr m là Windows
Ta ch n menu start, ta ch n run, sau ó ánh vào tên máy mà ta mu n s d ng
m t d ch v nào ó như trên hình D.2.

2
1
Hình D.2 S d ng d ch v samba t máy tr m Windows
Sau ó máy s h i ta tên ngư i dùng và m t kh u dùng truy c p. Sau khi nh p
các thông tin, n u thành công thì ta s ư c m t c a s hi n th danh sách các
d ch v c a máy ch samba ó cung c p như hình D.3.
Hình D.3 Danh sách các d ch v trên m t samba server
Cho phép ánh x m t thư m c trên m t samba server thành m t ĩa trêm máy
tr m Windows b ng cách trên c a s hi n danh sách các tài nguyên trên ta nháy ph i
chu t vào thư m c ta mu n ánh x , sau ó ch n “Map network drive” như trên hình
D.4.

2
1
Hình D.4 T o m t ánh x ĩa trên máy tr m Windows
Sau ó máy s h i tên ĩa mà ta mu n t cho m i này như hình D.5:

2
1
Hình D.5 t tên ĩa cho m t ánh x ĩa

Giao trinh he dieu hanh linux va unix 3

More Related Content

What's hot (14)

Similar to Giao trinh he dieu hanh linux va unix 3 (20)

More from Integrated Circuit Design Research & Education Center (ICDREC) (20)

Recently uploaded (20)

Giao trinh he dieu hanh linux va unix 3