Pp Lect4 5

1
Лекц 4, 5
ӨС-ийн загвар
Агуулга
• Өгөгдлийг энгийн хэлбэрт шилжүүлэх
– 1-р энгийн хэлбэр
• Жишээ системийн шинжилгээ

2
Өгөгдлийг энгийн хэлбэрт шилжүүлэх
• Объектийн холбоосын шинжилгээ хийх үед
 ОХ шинжилгээ нь ӨСС-ийг дээрээс доош нь (Top-Down) задлаж
шинжлэх арга
 эхлээд системийн объектүүдийг тодорхойлдог
 дараа нь объектүүдээ атрибутын түвшинд задладаг
Объект-> дэд объект-> атрибут
ӨСС
Объект1 Объект2 ОбъектN
Дэдобъект1,…ДэдобъектNДэдобъект1, …ДэдобъектN
атрибут1, …атрибутN атрибут1, …атрибутN атрибут1, …атрибутN

3
• Өгөгдлийг энгийн хэлбэрт шилжүүлэх
 Өгөгдлийг энгийн хэлбэрт шилжүүлэх нь өгөгдлийг доороос нь дээш
нь шинжлэх арга
эхлээд систем дэх атрибутуудыг цуглуулж тодорхойлдог
дараа нь атрибутуудыг объектүүдэд бүлэглэж нэгтгэдэг
Атрибут -> объект
атрибут1, атрибут2, атрибут3, …атрибутN
Бүлэг объектNБүлэг объект1 Бүлэг объект2
Объект1 Объект2 ОбъектNОбъект3

4
• Өгөгдлийг энгийн хэлбэрт шилжүүлэх 3 үндсэн алхам /
энгийн 3 хэлбэр байдаг
• Үндсэн 3 хэлбэрээс гадна 4,5 энгийн хэлбэрүүд бий
• Системийн судалгааны үр дүнд цуглуулсан атрибутууд нь
энгийн бус хэлбэрийн өгөгдлүүд байдаг
• Энгийн хэлбэрийн шилжилгээний үр дүнд энгийн
хэлбэрийн 2 хэмжээст харьцаанууд үүсдэг

5
Энгийн бус хэлбэрийн
өгөгдөл
1-р энгийн хэлбэр
Энгийн хэлбэрийн өгөгдөл
•Давтагдсан бүлэг элемент салгах
•Тэг утгат элементийг салгах
•Давтагдсан утгатай элемент салгах
•Байж болох түлхүүрийг тодорхойлох
•Элемент хоорондын функциональ
хамаарлыг тодорхойлох
•Функциональ бүрэн хамаарлыг
тодорхойлох
•Функциональ бүрэн бус хамааралтай
элементийг салгах
•Дамжсан холбоосыг салгах

6

7

8
• Давтагдсан бүлэг элемент - объектийн
нэг төлөөллийн хувьд нэг нь олон гэсэн
хамаарал үүсгэж байгаа элементүүд
давтагдсан бүлэг (ДБЭ) үүсгэнэ
– ОХ шинжилгээгээр үзсэн олон утгат
атрибуттай ижил ойлголт
– Нэг атрибутын хувьд биш бүлэг атрибутын
хувьд тодорхойлогддогоороо ялгаатай

9
Давтагдсан бүлэг элемент
Жишээ нь: Нэг оюутны хувьд хичээл ба түүнтэй холбоотой
бүх өгөгдөл олон гэсэн хамааралтай
Оюутан Хичээл
Нэг хичээлийн хувьд заах хэлбэр ба түс хэлбэрийн орох цаг
олон гэсэн хамааралтай
Хичээл Заах хэлбэр

10
1-р энгийн хэлбэр Давтагдсан бүлэг элемент

11
1-р энгийн хэлбэр Давтагдсан бүлэг элемент

12
• Давтагдсан утгатай элемент - хүснэгтийн нэг думейны
(баганы) хувьд тогтмол хэдэн утга авах элементүүдийг
ДУЭ гэнэ
– ДБЭ-ээр салсан хүснэгтүүдээс давтагдсан утгатай элементийг
тодорхойлж салгана
– ДУЭ-ийг салгах дүрмээр урт хэмжээний текст төрлийн элементийг
салгах нь тохиромжтой
– ДУЭ-ийн шинжилгээний үр дүнд давтагдсан утга тус бүрийг
кодлож, код ба жинхэнэ утгыг агуулсан 2 атрибут бүхий кодын
лавлахыг үүсгэдэг
– Өгөгдлийн анхдагч хүснэгтэнд кодыг гадаад түлхүүр болгон
лавлахтай холбох зорилгоор авч хадгалдаг

13
1-р энгийн хэлбэр Давтагдсан утгатай элемент
Жишээ нь: ДБЭ-ээр салсан оюутан&хичээл хүснэгтэнд албан
тушаал, эрдмийн зэрэг баганууд давтагдсан хэдхэн утгуудыг
агуулж байна

14

15
Давтагдсан утгатай элементийг салгах зөвлөмж
• Урт хэмжээтэй текстийг кодлож өөр хүснэгтэнд
хадгалснаар хадгалах зай багасдаг
• Богино тэмдэгт мөрийг салгахад хадгалах зай нэг их
хэмнэгдэхгүй, харин кодыг тайлж боловсруулах үед
кодын лавлахыг холбох нэмэлт ажиллагаа шаардагддаг
• Жишээ нь: Хүйс гэсэн атрибут нь эр, эм гэсэн тогтмол
утга авах боловч тус элементийг 1, 2 гэж кодлож
хадгалсны ашиг гарахгүй

16
• Тэг утгатай элемент(ТУЭ) - хүснэгтийн нэг думейны
(баганы) ихэнх хувь нь тэг утга авах элемент
• ОХ шинжилгээгээр тэг утгат элементийг тухайн атрибутын
ихэнх бичлэгийн хувьд утгыг нь тодорхойлж хадгалах
боломжгүй атрибут гэж тодорхойлсон (лекц 2, хуудас 16)
• Дээрх 2 тодорхойлолтын агуулга ижил
• ТУЭ-ийг салгах тухай лекц 2, хуудас 24-27-оос унш

17
Байж болох түлхүүр
• 1-р энгийн хэлбэрийн үр дүнгийн харьцаанууд нь
энгийн хэлбэрийн эцсийн үр дүн биш
• Иймээс эдгээр харьцаанд анхдагч түлхүүр биш, байж
болох түлхүүрийг заадаг
• 1-р энгийн хэлбэрийн үр дүнгийн харьцаанд нэгээс
олон байж болох түлхүүрийг зааж болдог
• Харин энгийн хэлбэрт бүр мөсөн шилжсэн харьцаанд
нэгээс илүү анхдагч түлхүүр байж болохгүй

18
Жишээ системийн шинжилгээ

19
Унших материал
• “ӨС” ном, бүлэг 5, хуудас 49-54

20
• 2-р энгийн хэлбэрт шилжих үйлдлүүд нь 1-р энгийн хэлбэрээс
үүссэн үр дүнгийн хүснэгтүүд дээр хийгдэх ба дараахи алхмаар
явагдана. Үүнд:
 Элементүүдийн хоорондох функциональ хамаарлыг
тодорхойлох
 Функциональ бүрэн хамаарлыг олох
 Функциональ бүрэн бус хамааралтай элементүүдийг салгах
 2-р энгийн хэлбэрийн гол зорилго нь функциональ бүрэн бус
хамаарлыг салгаж функциональ бүрэн хамааралтай
хүснэгтүүд үүсгэхэд оршино

21
Функциональ хамаарал
• А, В, … нь нэг хүснэгтийн элементүүд байх үед В-ийн
утга А-ийн утгаар ялгаатай тодорхойлогдох, эсвэл
эсрэгээр А-гийн утга нь В – гийн утгыг бүрэн
тодорхойлж чадаж байвал В нь А - аас функциональ
хамааралтай байна гэнэ
• Функциональ хамаарлыг дараахи математик
томьёоллоор илэрхийлж болно
А,В, …∈ Х бол В←А

22
Функциональ бүрэн хамааралтай элемент
• Хэрэв элемент нь зөвхөн байж болох түлхүүр элементээс хамаарч
байвал түүнийг функциональ бүрэн хамааралтай элемент гэнэ
• А – байж болох түлхүүр элемент В←А, С←А гэж үзвэл В, С нь
функциональ бүрэн хамааралтай элементүүд юм
Функциональ бүрэн бус хамааралтай элемент
• Хэрэв элемент нь байж болох түлхүүр элементээс өөр ямар нэгэн
элементээс хамаарч байвал түүнийг функциональ бүрэн бус
хамааралтай элемент гэнэ
• А – байж болох түлхүүр элемент D←В, E←С гэж үзвэл D, E нь
функциональ бүрэн бус хамааралтай элементүүд юм.

23
• Үзэж буй жишээний 1-р энгийн хэлбэрээр гарсан
хүснэгтүүдийн элементүүдийн функциональ
хамаарлыг гаргая
• 2 элементээс тогтсон хvснэгтvvдийг 2-р энгийн
хэлбэрийн хvснэгт гэж шууд хэлж болно
• Мэргэжил, Тэнхим, Албан тушаал, Эрдмийн зэрэг
гэсэн хүснэгтүүд нь 2 элементээс бүрдсэн ба тэдгээр
дэх код гэсэн элемент нь 2 дахь элементээ тус тус
бүрэн тодорхойлж чадаж байгаа тул тэдгээр нь
функциональ бүрэн хамааралтай 2- энгийн хэлбэрийн
хүснэгт мөн

24
Оюутан хvснэгт
• Оюутны код, Оюутны нэр, Мэрг. код
• Оюутны нэр, мэргэжлийн код элементүүд оюутны кодоос
хамааралтай
Оюутны нэр, Мэргэжлийн код ← Оюутны код
• Оюутан хүснэгтийн хамаарлыг гаргавал Оюутны нэр,
Мэргэжлийн код гэсэн үндсэн бус элементүүд Оюутны код гэсэн
байж болох түлхүүрээс хоёулаа хамааралтай байгаа учраас тус
хүснэгт нь 2-р энгийн хэлбэрийнх мөн

25
Хичээлийн хэлбэр
• Хич.код, Заах хэлбэр, Заах Цаг
• Ямар нэг хичээлийн заах хэлбэрийн цаг нь хичээлийн
код & заах хэлбэр хоёроос зэрэг хамаарна
Заах цаг ← Хичээлийн код , Заах хэлбэр
• Иймээс Заах цаг гэсэн vндсэн бус элемент нь
Хичээлийн код , Заах хэлбэр гэсэн байж болох нийлмэл
нэг тvлхvvрээс хамаарч байгаа учир тус хүснэгт нь 2-р
энгийн хэлбэрийнх мөн

26
Оюутан & Хичээл хvснэгт
• Оюутны код, Хичээлийн код, Хичээлийн нэр, Хичээлийн кредит,
Багшийн нэр, Албан тушаалын код, Эрдмийн зэргийн код
• Тус хvснэгтэнд оюутны хичээл сонголт, хичээл, багшийн тухай
зэрэг 3 объектийн єгєгдєл агуулагдаж байна
• Оюутны код, хичээлийн код, багшийн нэр гэсэн 3 байж болох
түлхүүр байна
• Yндсэн бvс элементvvдийг байж болох 3 тvлхvvрийн алинд нь
хамаарахыг тодорхойлъё
• Хичээлийн нэр, хичээлийн кредит ← Хичээлийн код
• Энэ функциональ бvрэн хамаарлыг салгавал:
Хичээл(Хич.код, Хичээлийн нэр, Хичээлийн кредит)

27
Оюутан & Хичээл хvснэгт
• Багшийг ялгаатай тодорхойлохын тулд багшийн код гэсэн элемент нэмэе
• Багшийн нэр, Албан тушаалын код, Эрдмийн зэргийн код ← Багшийн
код
• Энэ функциональ бvрэн хамаарлыг салгавал:
Багш(Багшийн код, Багшийн нэр, Албан тушаалын код,
Эрдмийн зэргийн код)
• Оюутны кодоос хамаарах элемент байхгvй, оюутны код нь ямар нэгэн
элементэд функциональ хамаарахгvй байна
• Оюутны код руу хичээлийн кодыг гадаад тvлхvvр болгон авахад
Оюутан&Хичээл(Оюутны код, Хичээлийн код)
гэсэн оюутны ямар хичээл сонгосон мэдээллийг агуулсан хvснэгт vvснэ

28

29
• 3-р энгийн хэлбэрийн үйлдлүүдийг 2-р энгийн
хэлбэрээс үүссэн хүснэгтүүд дээр хийнэ
• Хүснэгт тус бүрт дамжсан холбоостой элемент байгаа
эсэхийг шалгаж хэрэв байвал түүнийг салгана
• Хэрэв А, В, С нь Х хүснэгтийн элементүүд байх vед
В нь А – аас, С нь В – ээс тус тус функциональ хамаарч
байгаа үед С нь В – р дамжиж А –аас хамаарч байна
гэж үзнэ
А,В,С ∈ Х бол А-> В ->С
• Үүнийг дамжсан холбоос гэнэ

30
• Дамжсан холбоосыг устгаж дамжсан холбоосыг
агуулаагvй хүснэгтийг үүсгэх нь 3-р энгийн хэлбэрийн
зорилго ба vр дvнд дараахи бvтэцтэй хvснэгтvvд vvснэ
А -> В
В -> С
А, В
В, С

31
Оюутан хүснэгт
• Оюутны код (тэнхмийн код, элссэн огноо, зэрэг, дугаар), Оюутны нэр,
Мэрг. код
• Тус хүснэгтэнд мэргэжлийн код нь оюутны кодоос, оюутны сурч буй
тэнхмийн код нь мэргэжлийн кодоос хамаарна
• Иймээс оюутны хамаарах тэнхим мэргэжлийн кодоор дамжин
тодорхойлогдож байна
Тэнхмийн код ← Мэргэжлийн код ← Оюутны код
• Дээрхи дамжсан холбоосыг салгавал
-Мэргэжил&тэнхим(Мэргэжлийн код, Тэнхмийн код)
-Оюутан(Оюутны код (тэнхмийн код, элссэн огноо, зэрэг,
дугаар), Оюутны нэр, Мэргэжлийн код)
гэсэн 2 хvснэгт vvснэ
• Оюутан хvснэгт дэх тэнхмийн код өгөгдлийн давхцал vvсгэж байна

32
• Бусад системээс жишээ авах нь
 Худалдан авагчийн картын №, худалдан авагчийн нэр, нийт
цуглуулсан бонус, картын төрөл, цуглуулах бонусын бага утга,
цуглуулах бонус их утга, хөнгөлөх хувь
 Худалдан авагчийн картын № -ын (байж болох түлхүүр) хувьд бүх
атрибут функциональ бүрэн хамааралтай учраас 2-р энгийн
хэлбэрийн хүснэгт мөн
 Гэвч 3-р энгийн хэлбэрийн шинжилгээ хийхэд картын төрлөөр
дамжсан хамаарал байгаагаас салгах ёстой
1.худалдан авагчийн картын № <- (худалдан авагчийн нэр, нийт
цуглуулсан бонус, картын төрөл) гэсэн нэг утгын хамаарал бна
2.картын төрөл <-(цуглуулах бонусын бага утга, цуглуулах
бонус их утга, хөнгөлөх хувь) гэсэн нэг утгын хамаарал бна

33
• 2 ба 6 дахь хvснэгт ижил анхдагч тvлхvvртэй, 1:1 төрлийн холболттой
байгаагаас нэгтгэж хадгалах нь илvv тохиромжтой
•5 ба 9 дэх хvснэгт M:N төрлийн холболттой байгаагаас салгана

34

35
Унших материал
• “ӨС” ном, бүлэг 5, хуудас 54-58

Pp Lect4 5

More Related Content

What's hot (20)

Viewers also liked (20)

Similar to Pp Lect4 5 (20)

More from ulziibaatar (20)

Pp Lect4 5