Qarkullimi
- 1. 12/13/2011 Qarkullimi sistemik dhe qarkullimi mushkëror • Qarkullimi sistemik: – Rruga e gjakut prej ventrikullit të majtë nëpër tërë organizmin dhe kthimi i tij në atriumin e djathtë. • Qarkullimi mushkëror: Qarkullimi i gjakut – Rruga e gjakut nga ventrikulli I djathtë, nëpër mushkëri e deri tek atriumi i majtë. Intensiteti I rrjedhjes së gjakut nëpër qarkullimin sistemik = me intensitetin e qarkullimit të gjakut nëpër qarkullimin pulmonar. Zemra dhe enët e gjakut e rregullojnë shtypjen e mjaftueshme të gjakut në mënyrë që rrjedhja e gjakut t’I përmbush nevojat metabolike të indeve. Prof.ass.Hatixhe Latifi-Pupovci 1 Prof.ass.Hatixhe Latifi-Pupovci 2 Qarkullimi sistemik dhe qarkullimi Enët e gjakut mushkëror • Arteriet – Elastike, muskulare, arteriolat • Kapilarët • Veinat – Venulat, venat e vogla, mesatare dhe venat e mëdha Prof.ass.Hatixhe Latifi-Pupovci 3 Prof.ass.Hatixhe Latifi-Pupovci 4 1
- 2. 12/13/2011 Ndërtimi i murit të enëve të Ndërtimi i murit të arterieve dhe gjakut venave • Kanë tri shtresa, përvec te venulat dhe kapilarët: – Tunica externa: • Shtresa e jashtme e përbërë nga indi lidhor. – Tunica media: • Shtresa e mesme e përbërë nga muskulatura e lëmuar. – Tunica interna: • Shtresa e brendshme e përbërë: – nga epiteli skuamoz – membrana bazale – Shtresa e elastinës Arteriet Kapilarët • Arteriet elastike: • Muri i kapilarëve është i ndërtuar nga qelizat endoteliale – Shtresa fijeve të elastinës në mes të fijeve muskulare. • Mundësojnë këmbimin e materieve ushqyese dhe materieve përfundimtare • Enë me diametrin më të madh dhe me shtypjen më të lartë që • Llojet e kapilarëve në bazë të diametrit/ lëshushmërisë: pëson fluktuacione. – Të vazhdueshëm – Kur ventrikujt tkurren rritet shtypja e gjakut ndërsa kur ventrikujt • Nuk kanë fenestra. Kanalet ndërmjet qelizave lejojnë këmbimin e relaksohen ato veprojnë si sitem zbrapsjeje. molekulave (përvec proteinave). • Arteriet muskulare: • Në muskuj, mushkëri dhe indin adipoz – Janë më pak elastike dhe kanë shtresë më të trashë të – Të fenestruar muskulaturës së lëmuar. • Kanë pore dhe kanë lëshueshmëri më të lartë – Muskulatura e lëmuar bën që të rregullojnë furnizimin me • Në veshka, gjëndrat endokrine dhe në zorrë gjak të indeve varësisht a janë të zgjëruara apo të – Sinusoidalë ngushtuara. • Diametër të madh dhe pore të mëdha • Arteriolat: • Në shpretkë, mëlqi dhe palcën e eshtrave – Përmbajnë % më të madhe të muskulaturës së lëmuar. Prof.ass.Hatixhe Latifi-Pupovci 8 • Rënja më e madhe e shtypjes së gjakut si pasojë e rezistencës më të madhe që i bëjnë rrjedhjes së gjakut 2
- 3. 12/13/2011 Kapilarët Rrjeta kapilare Prof.ass.Hatixhe Latifi-Pupovci 9 Venat Valvulat në vena • Venulat dhe venat e vogla – Shtresën endoteliale dhe membranën bazale • Venat e mesme dhe të mëdha – Shërbejnë si rezervoar i gjakut • Valvulat – E drejtojnë rjedhjen e gjakut kah zemra dhe e kthejne kthimin e tij mbrapa • Anastomozat atriovenoze Normal Varicose – Mundësojnë që gjaku të kalojë nga arteriolat ëidening of the vein, or damage to the valves from në venat e vogla pa kaluar nëpër kapilarë continuous high pressure Prof.ass.Hatixhe Latifi-Pupovci 11 3
- 4. 12/13/2011 Enët e gjakut Rrjedhja e gjakut • Laminare • Turbulente Prof.ass.Hatixhe Latifi-Pupovci 13 Prof.ass.Hatixhe Latifi-Pupovci 14 Dinamika e rrjedhjes së gjakut Dinamika e rrjedhjes së gjakut • Gjaku rrjedh nëpër sistemin e enëve të gjakut kur ka diferencë të shtypjeve (DP) në dy pjesët përfundimtare të tij (DP) at its tëo ends. • Intensiteti i rrjedhjes është në përpjestim të drejtë me diferencën e shtypjeve (ΔP = P1 - P2), ndërsa në në përpjestim të zhdrejtë me rezistencën Rrjedhja = DP/R – Rezistenca është proporcionale me gjatësinë e enës dhe viskozitetin e gjakut, ndërsa në përpjestim të zhdrejtë me diametrin e enës së gjakut Fig 14.13 14-33 14-34 4
- 5. 12/13/2011 Kontrolli i rrjedhjes së gjakut në inde • Kontrolli nervor Fig 14.14. Relationship betëeen blood floë, – Përgjrgjës për rregullimin e rrjedhjes së gjakut radius & resistance dhe mbajtjen e shtypjes së gjakut • Kontrolli humoral – Adrenalina, noradrenalina etj • Kontrolli lokal – Në shumë inde, rrjedhja e gjakut është proporcionale me nevojat metabolike të indeve 14-35 Kontrolli nervor Kontrolli nervor • Inervimi simpatik i enëve të gjakut • Inervimi parasimpatik i enëve të gjakut – Të gjitha enët përvec kapilarëve, sfinkterëve – Inervim i limituar prekapilarë dhe metaerteiolave • Promovon vazodilatacion në traktin digjestiv, organe – Inervimi i arterieve të vogla dhe arteriolave me fije gjenitale dhe gjëndrra salivare nervore simpatike bën që stimulimi të shkakton • Eshtë më pak i rëndësishëm në kontrollin e rezistencës rritjen e rezistencës dhe të zvogëlojë rrjedhjen e periferike gjakut në inde • Mbaresat parasimpatike promovojnë vazodilatacionin e • Efekti vazokonstriktor (adrenalina) i sistemit simpatik arteriolave është i fuqishëm në veshka, zorrë, shpretkë dhe lëkurë, ndërsa më pak në muskuj dhe tru. 5
- 6. 12/13/2011 Kontrolli nervor Kontrolli nervor • Qendra vazomotore – E lokalizuar bilateral në substancën retikulare të meduala oblongata dhe 1/3 e ponsit. – Dërgon impulse parasimpatike përmes vagusit në zemër dhe impulse simpatike përmes nervave simpatikë deri te të gjitha arteriet, arteriolat dhe venat. • E përbërë nga regjioni: – vazokonstriktor – vazodilatator – sensor Kontrolli humoral Kontrolli lokal - autorregullimi • Materiet vazokonstriktore • Kontrolli miogjen – ndryshimi i shtypjes – Adrenalina dhe noradrenalina • Kontrolli metabolik – Angiotenzina II – Receptorët intrinsikë detektojnë ndryshimet kimike në inde – Vazopresina ose HAD (hormoni antidiuretik) – Nevojat specifike për rrjedhjen e gjakut në inde – Endotelina A • Sjellja e O2 • Materiet vazodilatatore • Sjellja e materieve ushqyese – glukoza, a.a. etje • Largimi i CO2 – bradikinina • Largimi joneve të H – histamina • Mbajtja normale e koncentrimit të joneve – NO • Transporti i hormoneve të ndryshme 6
- 7. 12/13/2011 Kontrolli lokal - autorregullimi Shtypja e gjakut • Forca me të cilën vepron gjaku në muret e gjaku • Gjaku qarkullon nëpër enë për shkak të ndryshimit të shtypjes • Matet duke dëgjuar tonet e Korotkofit të krijuara nga rrjedhja turbulente e gjakut • Rrjedhja e gjakut mund të rritet 7-8 herë si rezultat i vazodilatimit të metarteriolave dhe sfinkterëve prekapilarë si pasojë e metabolizmit të rritur. Prof.ass.Hatixhe Latifi-Pupovci 26 Shtypja e gjakut Matja e shtypjes së gjakut • Ndikohet nga ritmi i zemrës, vëllimi goditës dhe rezistenca periferike. – Rritja e secilit prej këtyre parametrave ndikon në rritjen e shtypjes së gjakut • Aktiviteti i sistemit simpatik e rritë shtypjen e gjakut duke shkaktuar vazokonstriksionin e arteriolave • Veshkat ndikojnë në rregullimin e vëllimit të gjakut, pra në vëllimin goditës dhe në shtypjen e gjakut Prof.ass.Hatixhe Latifi-Pupovci 28 14-54 7
- 8. 12/13/2011 Shtypja pulsore Rregullimi afatshkurtër i shtypjes së gjakut • Diferenca ne mes të shtypjes sitolike dhe • Reflekset baroreceptore shtypjes diastolike. – Ndryshojnë rezistencën periferike, frekuencën e punës • Rritet kur rrite vëllimi së zemrës dhe forcën e kontraksionit-vëllimin godiës goditës ose zvoglohet kompliansa e enëve të • Reflekset kemoreceptore gjakut – Receptorë sensorik të ndjeshëm ndaj oksigjenit, CO2 dhe pH • Shtypja pulsore përdoret me rastin e • Përgjigjet iskemike në sistemin nervor matjes së pulsit për të qëndror përcaktuar frekuencën – Pasojë e rritjes së dioksidit të karbonit dhe rënjes së pH dhe ritmin e zemrës. në medulla oblongata – rritet rezistenca periferike Prof.ass.Hatixhe Latifi-Pupovci 29 Prof.ass.Hatixhe Latifi-Pupovci 30 Refleksi baroreceptor Rregullimi afatgjatë i shtypjes së gjakut • Mekanizmi Reninë-angiotensin-aldosterone • Mekanizmi i Vasopresinës (ADH) • Mekanizmi Atrial natriuretik Prof.ass.Hatixhe Latifi-Pupovci 31 Prof.ass.Hatixhe Latifi-Pupovci 32 8
- 9. 12/13/2011 Mekanizmi Reninë-Angiotensin- Aldosteron Mekanizmi i Vazopresinës (ADH) Prof.ass.Hatixhe Latifi-Pupovci 33 Prof.ass.Hatixhe Latifi-Pupovci 34 Mekanizmi Atrial natriuretik • Receptorët në atriume aktivizohen nga rritja e kthimit venoz • Stimulohet prodhimi i peptidit atrial natriumertik i cili e rritë eliminimin e natriumit dhe e ulë shtypjen e gjakut 14-58 9