structure and function of the stem
- 3. ลาต้น (stem) • เป็นส่วนของพืชที่โดยทั่วไปเจริญขึ้นมาเหนือดิน ทาหน้าที่สร้างใบ ชูกิ่ง ก้าน ใบ ดอก ผล • เป็นเส้นทางลาเลียงน้า ธาตุอาหาร และอาหารส่งไปยังส่วนต่างๆ ของพืช • มีข้อ (node) และปล้อง (internode) บริเวณข้อมีใบ และที่ซอกใบมีตา (bud)
- 5. โครงสร้างภายในของปลายยอดตัดตามยาว • เนื้อเยื่อเจริญปลอยยอด (shoot apical meristem) อยู่บริเวณปลายสุด มีกลุ่มเซลล์เจริญที่พัฒนาไปเป็นลาต้น ใบ และตาตามซอก(axillary bud)ซึ่งจะเจริญไปเป็นกิ่ง • ใบเริ่มเกิด (leaf primordium) จะพัฒนาไปเป็น ใบอ่อน • ใบอ่อน (young leaf) เป็นใบที่เจริญยังไม่เต็มที่ เซลล์ของใบยังมีการเจริญเติบโตและเปลี่ยนสภาพได้ต่อ และที่ซอกของใบอ่อนจะมี axillary bud primordium ซึ่งต่อไปจะพัฒนาไปเป็นตาตามซอก • ลาต้นอ่อน (young stem) เป็นบริเวณของเซลล์ที่มี การเจริญเติบโต ทาให้ลาต้นสูงขึ้นและมีขนาดใหญ่ขึ้น
- 8. Epidermis • อยู่ชั้นนอกสุด เซลล์มักเรียงตัวแถวเดียว • อาจมีเซลล์คุม (guard cell) ขน หรือหนาม ตามชนิดของพืช • ด้านนอกมีมักมีคิวทิน (cutin) เคลือบ • ในพืชใบเลี้ยงคู่หากพืชมีการเจริญขั้นทุติยภูมิ เนื้อเยื่อส่วนนี้มักสลายไป
- 9. Cortex • แคบกว่าในราก หรืออาจเห็นชั้นนี้ไม่ ชัดเจน • ประกอบด้วยเนื้อเยื่อ parenchyma collenchyma • ทาให้เกิดการแตกกิ่ง (branch) • ในลาต้นอ่อนหรือในพืชล้มลุก เซลล์ที่ อยู่ใกล้ epidermis มักมี chloroplast ทาให้ลาต้นเป็นสีเขียว • ในพืชบางชนิด อาจมีเซลล์ที่ทาหน้าที่ หลั่งสาร เช่น น้ายาง Cortex
- 10. Stele • ในลาต้นกว้างมาก ไม่สามารถแบ่งแยกจาก คอร์เทกซ์ได้ชัดเจน ประกอบด้วย • Vascular bundle จะเรียงตัวอยู่ในแนว รัศมีเดียวกัน โดย xylem อยู่ด้านใน และ phloem อยู่ด้านนอก ในพืชใบเลี้ยงคู่มัก พบ vascular cambium อยู่ระหว่าง xylem และ phloem • Pith ประกอบด้วย parenchyma ทา หน้าที่สะสมแป้งและสารต่างๆ เห็นได้ชัดใน พืชใบเลี้ยงคู่ Stele
- 11. โครงสร้างภายในของลาต้นพืชใบเลี้ยงคู่ epidermis cortex stele ลาต้นพืชใบเลี้ยงคู่ vascular bundle เรียงตัวกันเป็นระเบียบรอบๆ ลาต้น โดยมี Phloem อยู่ด้านนอก และ Xylem อยู่ด้านใน และมี vascular cambium อยู่ระหว่าง Xylem และ Phloem เพื่อสร้าง secondary xylem และ secondary phloem
- 13. โครงสร้างภายในของลาต้นพืชใบเลี้ยงเดี่ยว epidermis cortex stele ลาต้นของพืชใบเลี้ยงเดี่ยว vascular bundle เรียงตัวกันเป็นกลุ่มๆ กระจัดกระจาย ทั่วไป และไม่มี vascular cambium ระหว่าง Xylem และ Phloem
- 14. ช่องพิธ
- 16. ลาต้นพืชใบเลี้ยงเดี่ยวและใบเลี้ยงคู่ ให้นักเรียนลองเปรียบเทียบในประเด็นต่อไปนี้ 1. การเรียงตัวของ vascular bundle 2. การมี /ไม่มี และการจัดเรียงตัวของ Cambium 3. การจัดเรียงชั้น cortex 4. การมี/ไม่มีข้อปล้อง 5. การเจริญในขั้นทุติยภูมิ
- 17. ลาต้นที่เปลี่ยนแปลงไปทาหน้าที่พิเศษ 1. ลาต้นที่อยู่ใต้ดิน * แตกต่างจากราก คือ มีข้อ ปล้อง หรือตา * เหง้า (Rhizome) ลาต้นใต้ดินขนานกับผิวดิน เห็นข้อปล้องชัดเจน
- 19. ลาต้นที่เปลี่ยนแปลงไปทาหน้าที่พิเศษ หัวกลีบ (Bulb) ลาต้นใต้ดินที่ตั้งตรง ลาต้นมีขนาดเล็ก มีใบเกล็ดซ้อนหลายชั้นจนเห็นเป็นหัว ใบเกล็ดเก็บ สะสมอาหาร
- 20. ลาต้นที่เปลี่ยนแปลงไปทาหน้าที่พิเศษ คอร์ม (Corm) ลาต้นใต้ดินที่ตั้งตรง มีข้อและปล้องเห็นได้ชัดเจน ทาหน้าที่เก็บอาหาร
- 21. ลาต้นที่เปลี่ยนแปลงไปทาหน้าที่พิเศษ 2. ลาต้นที่เปลี่ยนแปลงไป เพื่อทาหน้าที่สังเคราะห์ด้วยแสง ลาต้นคล้ายใบ (cladophyll) เป็นลาต้นที่มีสีเขียวทาหน้าที่สังเคราะห์ด้วยแสงแทนใบ
- 22. ลาต้นที่เปลี่ยนแปลงไปทาหน้าที่พิเศษ 3. ลาต้นที่เปลี่ยนแปลงไป เพื่อเกาะกับสิ่งอื่นๆ ลาต้นพันเลื้อย (twining stem)
- 23. ลาต้นที่เปลี่ยนแปลงไปทาหน้าที่พิเศษ ลาต้นเปลี่ยนเป็นมือเกาะ (stem tendril) เช่น ตาลึง แตงกวา องุ่น
- 24. ลาต้นที่เปลี่ยนแปลงไปทาหน้าที่พิเศษ 4. ลาต้นเปลี่ยนเป็นหนาม (thorn) เป็นกิ่งบนลาต้นของพืชบางชนิดที่ เปลี่ยนแปลงไปเป็นนาม เช่น เฟื่องฟ้า มะกรูด มะนาว ส้ม
- 25. ลาต้นที่เปลี่ยนแปลงไปทาหน้าที่พิเศษ 5. ลาต้นทอดเลื้อย (Stolon) ลาต้นที่ทอดไปตามพื้นดินและพื้นน้า มีปล้องยาว ใบ ดอก และรากที่ข้อเช่น บัวบก จอก ผักแว่น ผักตบชวา
- 27. หัวข้อเปรียบเทียบ ลักษณะภายในของลาต้น ลักษณะภายในของราก 1. เอพิเดอร์มิส (เช่น มีขน/ ไม่มีขน/มีต่อม/ฯลฯ) เรียงตัวชั้นเดี่ยว อาจมีขนหรือต่อม เรียงตัวชั้นเดียว มีขนราก 2. คอร์เทกซ์ ขอบเขต: แคบหรือไม่มี ชนิดของเซลล์: ประกอบด้วยเซลล์หลายชนิด เอนโดเดอร์มิส : ส่วนใหญ่ไม่มีเอนโดเดอร์มิส ถ้ามีก็ เห็นได้ไม่ชัดเจน ขอบเขต : กว้างในระยะการเติบโตปฐมภูมิ สาหรับพืชใบเลี้ยงคู่และขอบเขตแคบใน ระยะการเติบโตทุติยภูมิ ชนิดของเซลล์ : เซลล์ชนิดเดียวคือพาเรงคิมา เอนโดเดอร์มิส : มีเอนโดเดอร์มิสและเห็นได้ชัดเจน
- 28. หัวข้อเปรียบเทียบ ลักษณะภายในของลาต้น ลักษณะภายในของราก 3. สตีล ขอบเขต : ขอบเขตกว้าง การมีเพริไซเคิล: ไม่มี การเรียงตัวกลุ่มท่อลาเลียง: เรียงเป็นระเบียบ เป็นวง พิธ: เฉพาะพืชใบเลี้ยงคู่ ในใบเลี้ยงเดี่ยว เห็นไม่ชัดเจน ยกเว้น ไผ่ หญ้า ฯลฯ ขอบเขต : แคบในระยะการเติบโตปฐมภูมิ สาหรับพืชใบเลี้ยงคู่และขอบเขตกว้างใน ระยะการเติบโตทุติยภูมิ การมีเพริไซเคิล: มี การเรียงตัวกลุ่มท่อลาเลียง: เรียงเป็นระเบียบ เป็นวง พิธ: เฉพาะพืชใบเลี้ยงเดี่ยว 4. จุดกาเนิดของแขนง กิ่งเจริญมาจาก: cortex รากแขนงเจริญมาจาก: เพริไซเคิล