Computer techniques in power system analysis 3 ed. Edition M. A. Pai

Computer techniques in power system analysis 3
ed. Edition M. A. Pai pdf download
https://ebookfinal.com/download/computer-techniques-in-power-
system-analysis-3-ed-edition-m-a-pai/
Explore and download more ebooks or textbooks
at ebookfinal.com

Here are some recommended products for you. Click the link to
download, or explore more at ebookfinal
Power System Analysis Third Edition Hadi Saadat
https://ebookfinal.com/download/power-system-analysis-third-edition-
hadi-saadat/
Electric power transmission system engineering analysis
and design 2nd ed Edition Gönen
https://ebookfinal.com/download/electric-power-transmission-system-
engineering-analysis-and-design-2nd-ed-edition-gonen/
Hazard Analysis Techniques for System Safety 1st Edition
Clifton A. Ericson Ii
https://ebookfinal.com/download/hazard-analysis-techniques-for-system-
safety-1st-edition-clifton-a-ericson-ii/
Computer system reliability safety and usability 1st ed
Edition Dhillon
https://ebookfinal.com/download/computer-system-reliability-safety-
and-usability-1st-ed-edition-dhillon/

Power System Analysis Operation and Control 4th Edition
Abhijit Chakrabarti
https://ebookfinal.com/download/power-system-analysis-operation-and-
control-4th-edition-abhijit-chakrabarti/
The earth system 3. ed., Pearson new internat. ed Edition
Kump
https://ebookfinal.com/download/the-earth-system-3-ed-pearson-new-
internat-ed-edition-kump/
Computer Animation Algorithms and Techniques 3rd ed
Edition Rick Parent
https://ebookfinal.com/download/computer-animation-algorithms-and-
techniques-3rd-ed-edition-rick-parent/
Transient Analysis of Power Systems Solution Techniques
Tools and Applications 1st Edition Juan A. Martinez-
Velasco
https://ebookfinal.com/download/transient-analysis-of-power-systems-
solution-techniques-tools-and-applications-1st-edition-juan-a-
martinez-velasco/
Harmonic Analysis A Comprehensive Course in Analysis Part
3 1st Edition Barry Simon
https://ebookfinal.com/download/harmonic-analysis-a-comprehensive-
course-in-analysis-part-3-1st-edition-barry-simon/

Computer techniques in power system analysis 3 ed.
Edition M. A. Pai Digital Instant Download
Author(s): M. A. Pai; Dheeman Chatterjee
ISBN(s): 9789332901131, 9332901139
Edition: 3 ed.
File Details: PDF, 38.21 MB
Year: 2014
Language: english

COMPUTER TECHNIQUES
in
POWER SYSTEM ANALYSIS
Third Edition

COMPUTER TECHNIQUES
in
POWER SYSTEM ANALYSIS
Third Edition
McGraw Hill Education (India) Private Limited
NEW DELHI
New Delhi
M A Pai
USA
Dheeman Chatterjee

Published by McGraw Hill Education (India) Private Limited,
P-24, Green Park Extension, New Delhi 110 016.
Computer Techniques in Power System Analysis, 3e
Copyright © 2014, by McGraw Hill Education (India) Private Limited.
No part of this publication may be reproduced or distributed in any form or by any means,
electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise or stored in a database or
retrieval system without the prior written permission of the publishers. The program listings
(if any) may be entered, stored and executed in a computer system, but they may not be
reproduced for publication.
This edition can be exported from India only by the publishers,
McGraw Hill Education (India) Private Limited.
ISBN (13): 978-93-329-0113-1
ISBN (10): 93-329-0113-9
Managing Director: Kaushik Bellani
Head—Higher Education (Publishing and Marketing): Vibha Mahajan
Senior Publishing Manager (SEM & Tech. Ed.): Shalini Jha
Editorial Executive: Koyel Ghosh
Manager—Production Systems: Satinder S Baveja
Assistant Manager—Editorial Services: Sohini Mukherjee
Senior Manager—Production: P L Pandita
Assistant General Manager—Higher Education (Marketing): Vijay Sarathi
Assistant Product Manager: Tina Jajoriya
Senior Graphic Designer—Cover: Meenu Raghav
General Manager—Production: Rajender P Ghansela
Manager—Production: Reji Kumar
Information contained in this work has been obtained by McGraw Hill Education (India),
from sources believed to be reliable. However, neither McGraw Hill Education (India)
nor its authors guarantee the accuracy or completeness of any information published
herein, and neither McGraw Hill Education (India) nor its authors shall be responsible
for any errors, omissions, or damages arising out of use of this information. This work is
published with the understanding that McGraw Hill Education (India) and its authors are
supplying information but are not attempting to render engineering or other professional
services. If such services are required, the assistance of an appropriate professional
should be sought.
Typeset at Script Makers, 19, A1-B, DDA Market, Paschim Vihar, New Delhi 110 063 and
printed at ****
Cover Designer:

CONTENTS
Preface vii
1.1 Changing Scenario of Power and Energy Systems 1.1
1.2 Physical System, Computation, and Controls 1.2
1.3 Representation of Power System Components 1.5
1.4 Nature and Scope of Power System Studies 1.7
1.5 Conclusion 1.9
2.1 Introduction 2.1
2.2 Per Unit System 2.1
2.3 Synchronous Generator Representation 2.3
2.4 Transmission Lines 2.6
2.5 Transformers 2.11
2.6 Load Representation 2.17
2.7 Representation of FACTS Controllers 2.19
2.8 Representation of HVDC Transmission System 2.29
2.9 Conclusion 2.32
Problems 2.35
3.2 Oriented Graphs 3.1
3.3 Primitive Impedance and Admittance Matrices 3.3
3.4 System Graph for Transmission Network 3.5
3.5 Relevant Concepts in Graph Theory 3.5
3.6 Transmission Network Representations 3.20
3.7 Network Matrices 3.24
3.8 Network Reduction 3.37
3.9 Distribution Factors 3.39
3.10 Conclusion 3.39
Problems 3.39
4.2 Partial Network 4.1
4.3 Addition of Link(s) 4.3
4.4 Addition of Branch(es) 4.5
4.5 Removal of Link(s) 4.8
4.6 Implementation of the Algorithm 4.9
4.7 Special Cases 4.10
4.8 Conclusion 4.10
Problems 4.16

vi Contents
5.2 Three-Phase Balanced Networks and Faults 5.2
5.3 Symmetrical Components 5.3
5.4 Sequence Impedances for Symmetrical Faults 5.6
5.5 Symmetrical Fault Calculations 5.8
5.6 Three-Phase Networks 5.14
5.7 Fault Analysis in the Phase Impedance Form 5.16
5.8 General Fault Representation in Phase Quantities 5.18
5.9 Symmetrical Component Analysis 5.23
5.10 Currents and Voltages under Faulted
Condition in Terms of Symmetrical Components 5.27
5.11 Conclusion 5.36
Problems 5.36
6.2 Mathematical Model 6.2
6.3 Gauss–Seidel Method 6.5
6.4 Newton’s Method 6.9
6.5 6.13
6.6 Load Flow Solution in Large-Scale Systems 6.27
6.7 Inclusion of FACTS Devices 6.31
6.8 Inclusion of HVDC Transmission 6.40
6.9 Conclusion 6.42
Problems 6.42
7.2 Classical Method of Economic Load Dispatch Without
Considering Losses 7.1
7.3 Economic Load Dispatch Considering Losses 7.5
7.4 Optimal Power Flow 7.7
7.5 Conclusion 7.11
8.1
8.3 Equal Area Criteria for the Determination of Stability
Condition of SMIB System 8.3
8.4 Mathematical Representation for use in Transient
Stability Simulation 8.5
8.5 Simulation Methods 8.12
8.6 Inclusion of FACTS Controllers 8.30
8.7 Conclusion 8.33
Problems 8.33

Contents vii
9.2 Wind Power Generation System Model and Power
System Representation 9.2
9.3 Inclusion of Wind Power in Load Flow 9.5
9.4 Inclusion of Wind Power in Stability Studies 9.11
9.5 Conclusion 9.16
Problems 9.17
A.1 Introduction A.1
A.2 Iterative Methods for Linear System of Equations A.2
A.3 Direct Method of Solving Linear System of Equations A.3
A.4 System of Nonlinear Equations A.5
A.5 Matrix Factorization A.8
B.1 Introduction B.1
B.2 Euler’s Method B.1
B.3 Runge–Kutta Method B.3
B.4 Higher-Order Differential Equations B.6
B.5 Conclusion B.7
C.1 IEEE 14-Bus Test System C.1
C.2 IEEE 30-Bus Test Data C.3
C.3 Data for IEEE 57-Bus System C.7
C.4 DFIG and Wind Turbine Data C.13
C.5 Free Software For Power System Analysis and Links for Download C.13
D.1 Chapter 2: Power System Components D.1
D.2 Chapter 3: Topological Analysis of Power Networks D.2
D.3 Chapter 4: Bus Impedance Algorithm D.3
D.4 Chapter 5: Short-Circuit Studies D.3
D.5 Chapter 6: Power Flow Studies D.4
D.6 Chapter 8: Stability Studies D.6
References R.1–R.2
Index I.1–I.3

undergraduate class at IIT Kanpur. The content of this book has also been used for
several short courses for industry, to convey the essential system concepts involved
in power network analysis to EE and non-EE audiences. Portions of the book have
been class tested at the University of Illinois in a senior-level elective course on
“Operation and Control of Power Systems.”
Increase in the demand for electricity is a constant feature across the globe. This
necessitates newer sources of energy and larger and more complex transmission and
distribution networks. In the last few decades, there have been numerous grid failures
affecting the lives of millions of people. Hence, a detailed study is required for
running the existing power systems and planning their extension. Academicians as
well as practicing engineers are switching over to a study of the numerous problems
associated with planning and operation of large interconnected power systems. A
power system analysis and operation course deals with the functioning principles
of the power system—component-wise and as a whole. However, computer-based
simulation is almost mandatorily associated with all these analyses. An effort has
been made in this book to bridge the gap between the physics of the power system
and the simulation. If a systematic solution of the problems of power systems is
clarity in modern power system analysis. This book is an effort in this direction.
It seeks to build on the courses the student has already had in the area of circuit
and system theory. An earlier exposition to a course in power system analysis is
preferred, though not essential.
at the postgraduate level. The material can be comfortably covered in one semester.
The set of exercises at the end of the book is meant to test the students’understanding
of the subject as well as to give them computational experience.
The revision was undertaken with Dr. Dheeman Chatterjee as co-author in
response to the demands of the changing power sector scenario. Development of
power electronics technology suitable for use in the voltage and power levels of
transmission and distribution has provided power system operators and planners a
new tool for better management of the system. Application of power electronics adds
direct current (HVDC) transmission comes out to be cheaper in spite of the large cost
of terminal equipment when used for carrying power over a long distance. Flexible
AC transmission system (FACTS) helps utilize the transmission infrastructure better
by enabling operation closer to the limits.
The depleting sources of fossil fuel and their environmental impacts are forcing
decision-makers to look for alternate renewable energy sources. The share of wind
power, the cheapest renewable source, is increasing exponentially in different parts

of the globe including the US and India. The variable nature of the source poses
questions on possible impacts on the power system. Hence, future power system
analysis and planning must include FACTS, HVDC and renewable sources like wind.
The present revision has taken up these as the need of the hour. The modeling of
HVDC and FACTS has been included in Chapter 2 along with the modeling of other
power system components. Subsequently, the techniques for inclusion of FACTS and
6 and 8 respectively. A new chapter (Chapter 9) on wind energy system has been
included. This includes a brief discussion of the methods for inclusion of the wind
turbine and induction generator (both singly excited and doubly fed) in power system
the economic load dispatch. A brief introduction to that has been provided as a new
chapter (Chapter 7) to make the content more complete.
A summary of the new features is given below:
∑ New chapter on Economic Load Dispatch
∑ New chapter on Renewable Sources—Wind Energy Systems
∑ Comprehensive updates on HVDC, FACTS and WP
∑ Refreshed solved examples and illustrations
∑ Detailed study of the nature of problems requiring computational techniques
in power system planning and operation
∑ Clear and rigorous description of bus impedance algorithm, short-circuit
∑
machine systems with emphasis on numerical simulation
∑ Test data of IEEE standard systems for ready reference
∑ Rich pedagogy includes
∑ Illustrations: 134
∑ Unsolved numerical problems: 49
∑ Solved examples: 33
There are nine chapters in the book. A brief chapter-wise overview is as follows.
Chapter 1 gives an overview of the nature of problems arising during the planning
and operation of power systems, which require computational techniques to solve.
Chapter 2 provides the terminal relations of the components of modern power
systems including generators, transformers, transmission lines (HVAC and HVDC)
and FACTS controllers.
Chapter 3 is devoted to an elementary exposition to linear graph theory and its use
in deriving the multi-terminal representation of the transmission network.
Chapter 4 contains the discussion of the algorithm for developing the bus
impedance matrix of the transmission network based on graph theory.
Chapter 5 describes short circuit analysis using the network representations
where both phase impedance form and symmetrical component formulations are
presented.
ix Preface

Computer Techniques in Power System Analysis
x Preface
Chapter 6 has a systematic presentation of the Gauss-Seidel method, the exact
is also presented.
Chapter 7 has a brief introduction of economic load dispatch and optimal power
Chapter 8 deals with the transient stability studies of multi-machine systems with
emphasis on numerical simulation. Inclusion of FACTS controllers in stability
studies is discussed.
Chapter 9 includes a brief discussion of the methods for inclusion of wind
The initial idea
a series of two short courses for power engineers at the Memorial University of
Newfoundland, Canada. The discussions with Professor H K Kesavan at the
University of Waterloo were very helpful in clarifying many of the concepts of graph
theory as applied to power systems. The bus impedance algorithm, as developed
PhD dissertation of Dr R Jegatheesan at IIT Kanpur, done under the supervision of
B Stott, appearing in the July 1974 special issue of Proceeding of IEEE. In the
author wishes to acknowledge gratefully, the support received from IIT Kanpur.
For the second edition
support in completing this project.
For the third edition, the authors would like to express immense sense of
gratitude towards Dr Tony B Nguyen for his help in writing Chapter 7 on Optimal
Power Flow. In addition to his contributions towards the content and the examples,
including the economic load dispatch part. The authors would also like to thank
Mr Arghya Mitra of IIT Kharagpur for his help in the computer solutions of the
examples in Chapter 9 (Wind Energy System).
M A Pai
University of Illinois, USA
Dheeman Chatterjee
IIT Kharagpur
14 April, 2014 India
McGraw-Hill Education (India) invites suggestions and comments from you, all
of which can be sent to info.india@mheducation.com (kindly mention the title and
author name in the subject line).
Piracy-related issues may also be reported.

The power industry is undergoing vast changes on a global basis. Perhaps the
vertically integrated utility (VIU) owning generation, transmission, and distribution
producers (IPPs), will operate in a competitive environment to supply power to the
end users. The transmission network, however, is not amenable to restructuring.
determines which generators get access to the load. Hence, it is called open access
companies, should not have a material interest in deciding which generators are
addition to the transmission companies, at lower voltages, we may have distribution
power, it was recognized early that power industry deregulation would not occur at
1

1.2
addition, it has other environmental impacts also. With nuclear power, there is always
augment power generation.
in nature. They vary over the year and also over the day. Hence, there is a challenge
highly complex one.

1.3
systems.
become important issues. Deregulation poses even more challenging problems such
problems, which have generally been on an approximate and sometimes heuristic
simulation.
supplying power to a particular area), the problems were complex enough to make
pioneering research in synchronous machine theory and transmission lines (which
security assessment, and preventive control, etc. Thus there exists a continued need
the circuit and system theory, control theory, and computer science. A power system

1.4
mover (hydro or steam) with its governing mechanism. The prime mover is supplied
and shunt reactors, etc. With increased transmission distance, it becomes economic
in achieving this goal without endangering system reliability.
modeled either as constant power, voltage dependent, current dependent, or in its
belonging to a particular utility, to be connected to the neighboring utilities through
company may supply any load through the open access transmission network. There
no congestion in the network. At the higher level, generators take part in the bidding
Any such decision process must be based on analysis with very heavy emphasis on

1.5
excitation system is the primary device. The power system stabilizer controls the
power system oscillations. In addition, some power electronics based controllers have
been introduced in the transmission and distribution system. These are connected
or in shunt at a bus to control the reactive power injection and the bus voltage (e.g.
another important issue.
loads on the network is such as to ensure an almost balanced operation on the three
ground, it produces unbalanced currents and voltages in the three phases throughout

1.6
R, X, and B,
the nominal parameters. The static capacitors, shown explicitly by their symbols,
30
2
25
37
18
17
26
27
28
24
38
29
16
15
3
4
39
5
7
8
9
31
6 12
13
11
10
14
19
20
34 33
36
23
21
35
22
32
8
1
10
2
3
5 4
7
6
9
1
buses. Physically, this is achieved through taps that can be changed in discrete steps
automatically or manually depending on voltage deviations at the nearest bus. Tap
real power P and the reactive power Q P VI* and Q = Imaginary
VI*, where V and I

1.7
a product relationship between the voltage and the current. It thus constitutes a
nonlinear component.
can be scheduled at various generating buses so that voltages at the buses are within
interest, P, Q, | V |, and θ which is the angle associated with the phasor V
P and Q are
V | and θ
at the buses given at net P and net Q at all the buses. At each bus, the conservation
N on linear
N
P and Q at all the
P and Q
the transmission line losses. In a system, this is generally the generating bus having
slack bus
or a swing
N
we relax the assumption that net P and net Q
P and | V | and let Q vary within certain limits. This
or a P V M
N M
solution in most cases. In addition to having control over Q at the generator bus, it is

1.8
the minimum value. This is accomplished by allocating the generation economically
minimize the transmission losses. At a higher level, it is possible to do a more
sophisticated optimization called the that optimally computes
both the real and the reactive power generation taking into account the constraints
in the transmission network. In the restructured power system, this is done since it
is possible to get prices at any desired node in the network. This will be discussed
between two phases, or a line snapping and making contact with the ground, or a
lightning strike hitting a particular transmission line. These give rise to heavy currents
must be isolated. This is done by the circuit breakers actuated through sensing relays.
much greater than the currents during normal operation due to loads, it is customary
becomes essentially a linear network problem since the generator will be represented
all the generators run at close to synchronous speeds and the system is said to be in

1.9
I II III
IV
V
0.1 1.0 10.0 100.0 (seconds)
log t
Phenomena
Region Time (in seconds)
I 0 < < 0.1 Electromagnetic transient
and switching surge
II 0.1 < < 5 Synchronous machine
dynamics and its controls
III 5 < < 10 Turbine dynamics
IV 5 < < 100 Load frequency control
V t > 60 Boiler dynamics
t
t
t
t

As mentioned in Chapter 1, the power system consists of three main parts, namely
(a) generation, (b) transmission, and (c) distribution. Generation involves the
synchronous machines along with the exciter, the governor, and the turbine. The
transmission system includes two main components: (i) the transformers, and
(ii) the transmission lines. The distribution system includes the distribution lines, the
transformers, and the different types of loads, namely constant impedance, constant
current, and constant power. For simulating/analyzing a power system, models
of all these components are required. In this chapter, suitable models of all these
components will be discussed.
High Voltage DC (HVDC) transmission is being used in power system networks
for a long time now. Its advantages over AC transmission for transmitting power
over very long distances are well accepted. HVDC links are established in many
cases to achieve asynchronous operation of the two sections of the system. With
the advancement in power electronics, the HVDC and the
system (FACTS) have become integral parts of modern day power systems. Hence,
the analysis of the present day power system requires the models of HVDC and
FACTS, which are also discussed here. It is not proposed to discuss these in detail,
complexity of the model depends to a great extent on the type of study undertaken
and the accuracy desired.
However, before discussing the modeling, a brief introduction of the per unit
system is required. The voltage levels at the generation, the transmission and the
such different voltage levels, a per unit system is used which brings the different
components of the power system to the same platform. To start with, the method of
calculation of the per unit values of different variables is discussed here.
system variables. As the voltage, current, power and impedance of a particular part
Usually, the base quantities of the system voltage and the apparent power are chosen
2

Discovering Diverse Content Through
Random Scribd Documents

dingen, Tante kon nu eenmaal niet anders;—haar deed elk geluidje
pijn. ’s Avonds was zij in onrust van koorts, en de volgende morgen,
een Woensdag, zei de dokter: te vroeg uit bed. Maar Donderdags
was ze weer zooveel beter, dat hij had bevolen: d’eruit. En stil had
ze vóór gezeten, blij, niets vragend nu, stil-blij. Onverwacht was
Oom thuisgekomen en Tante had hem een standje gemaakt; „’k heb
de deur nog willen sluiten,” had ze geklaagd, daar Oom niet gebeld
had, maar op eens de deur wijd geopend, Geer blootstellend aan
buitenlucht. Zij—had even de stráát gevoeld, de dorre straat, maar
toch buiten, het leven; blij was ze geweest, met een
weemoedsverlangen, dat ze beproefd had weg te dringen, diepweg
bij àl wat nu niet mocht. Eerst toen ze weer, vervelend, in bed lag,
na zich te hebben toegedekt als eene die voorgoed is hersteld, had
ze zich over Tante verwonderd, over dat zeggen: ’k heb de deur
willen sluiten—de winkeldeur?! en dan de klanten!.… Gelachen had
ze, bij al haar verdriet: een klant bij hen, wanneer kwam d’er een
klant, het maakte niet uit, of de deur zat op nachtslot: maar vreemd
bleef het: de winkel gesloten!! vroeger was Oom zóó precies; ’s
morgens vroeg:—„is de winkeldeur open?” en nu sluitend op
klaarlichte dag.… ’s Nachts was ze klaar, lèkker wakker geweest, een
herstellingsgevoel van: niets geen slaap meer. Oom lag onbehoorlijk
te snorken. Ze hoorde een trein ratel-donderen over het viaduct en
fluiten—en ze dacht aan thuis, aan de spoorfluit, die zilvergeluidde ’s
avonds van ver. Dan had Groo’va bijbel-gelezen, Groo’moe had
gezegd:—„slaap wel”, zij lag in haar bovenvertrekje, roerloos maar
wakker, als lag ze te wachten, en de trein rommeldreunde en floot.…
Nu alleen ’t onsmaak’lijke ronken, Oom reutelde als Groo’va’s pijp!.…
Maar.… vanmiddag die winkeldeur.… Een ernst van verbazing
overzonk haar.
Zij begreep niets van de toestand in huis, daar Oom van geen geld
sprak en Tante niet klaagde. Toch was de winkel [115]nu heelemaal
niets meer. En al de schuld dan? Had Groo’va gedokt? Moest wel; ’t

leek in haar ziekte zóó vrees’lijk, toen die heer kwam van de
belasting en Oom smeekte, uitvluchten zocht.… De herinnering deed
haar voor hoofdpijn vreezen. Zij voelde, dat ze maar niets moest
vragen.… En zij leefde sinds-dien als blind.
Al meer dan een week sliep zij thans op haar oude bed in het
keukentje, Oom en Tante hadden de bedstee weer, maar Tante bleef
huizen in de winkel, onder voorwendsel dat het er lichter was. Oom
ging ’s morgens de deur uit, soms kwam hij eerst laat thuis om te
eten, de heele dag was hij weg, als op een ambacht of naar een
kantoor—maar haar zei men niet, wat hij deed. Even wroette nu en
dan de nieuwsgierigheid in haar, maar met ergernis drong zij dat
denken terug. Groo’va had haar een lange brief gestuurd, over ’t
geluk van haar herstel. Er stonden eenige teksten in overgeschreven
en ook enkele in opgegeven. Van deze had ze er een opgezocht.
Toen was ze geschrikt, en de moed ontbrak haar, de andere opgaven
na te slaan. Groo’va schreef ook van overkomen. Zoodra ze
heelemaal beter was, verwachtte hij haar voor een of twee weken;
dan konden ze tevens eens overleggen, of zij wel in Rotterdam zou
blijven, nu ze haar dienst toch was kwijtgeraakt.… Bij stukjes had ze
de brief tweemaal gelezen. Geen van de keeren in eens heelemaal.
Zij had hem bij zich of hij lag vóór haar, telkens keek zij er naar of er
in.… zij kon er niet toe komen, hem te verscheuren, zooals ze de
laatste maanden meestal met Groo’va’s brieven had gedaan, na ze in
een snelheid van angst te hebben doorgeoogd. Maar ze wilde, ze
mocht niet nadenken over Groo’va’s raad en plannen. Als hij wist!.…
Maar nu wist hij nog niet; zijn angst over haar betrof haar ziel: dat z’
onder invloed van Oom en Tante onverschillig zou worden voor God.
Als hij dìt wist.… O! niet er aan denken. Dit lag bij al het andere
nare.
Zij dwong zich thans te zijn zonder zorg. Dat moest. Ze [116]mocht
niet over iets in angst zijn. Eerst beter, heelemaal beter, voor ’t kind.

Dan.… In een snik, als een schok van haar ziel, liet z’ een seconde
haar denken soms gaan. Dan zou de opkropping barsten. Dan zou
alle leed loskomen, maar misschien ook weer alle vreugd. Groo’va
zou weten, o! arme man! Hier zou misschien pas goed de ruzie
uitbreken van Oom met Jan. Zij zou weten.… o, zekerheid!.… ’t kon
niet, dat Jan op den duur, met hun kindje.… Al het hedene was maar
voorloopig. Zij leefde niet anders nu dan voorloopig. Als iemand die
een nieuw huis heeft gekocht en tijdelijk zich moet behelpen.
Dàn!.… Plots werd haar het „dan” toch één angst. Of z’ in een huis
liep, dat brandde beneden. Dat instorten kon, ieder oogenblik.… Zij
kneep de handen en sloot de oogen, dan kwam de vermoeidheid
wel, daarmee de rust. Want haar meeste zijn was rustig. Zij breide
sokken aan, hielp bij kleine werkjes in de huishouding, voorzichtig
loopend, met stijf, krom lijf; of zat te soezen, voor, „in de winkel”,
starend de straat op zonder te zien. Tante zei weinig en zij sprak
niet. Tante was nooit hartelijk, nooit wezenlijk vriendelijk, ze
bejegende Geertje met een norsch medelijden, als iemand die met
weerzin goed doet. Eens had Geertje zich de naam Heins laten
ontvallen.—„Haur is, wai noemen um niet, jai auk niet,” had Tante
dadelijk gesnibbigd. Geertje voelde: ’t genadebrood. Ze moest
dankbaar zijn, dat ze zoo werd behandeld, dat Tante nooit een
wóórd zei van schande, want zeker wist het nu de buurt. Gerrit
Holkers kwam nog al eens ’s avonds, zich vervelend sinds zijn
verloving af was; dan werd er een borrel geschonken; Gerrit ging
met de flesch, maar Tante gaf centen. Geertje verbaasde zich.… als
ze niet sufte. Op een avond vroeg ze naar Maandag, waar die bleef;
zij zag hem nooit. En dadelijk lawaaide Oom’s stem:—Maandag? die
patser? kwam nooit meer zijn huis in,—heftig ruziënd Geertje tegen.
Na een wijl algemeen mokkend zwijgen, kropte ’t hem nog, hij
moest haar plagen, kwansuis kreeg zijn vrouw ’t verhaal: Maandag
was wéér „weduwnaar”, ’t zusje [117]scheen in de Zandstraat te
zitten, buurvrouw zorgde weer voor ’t kroost.… En Tante zei nijdig:—
„Goed zoo,” Gerrit lachte.… Geertje zweeg.

Zij voelde zich die avond suf, doffer, moeër nog dan anders. Ze wist:
om ’t minste ontstond er ruzie. En dat was zóó slecht voor haar
hoofd. Men vroeg niets van haar, maar men duldde ook niets. En zij
moest dankbaar zijn voor wat Oom gaf. [118]

X.
De eerste keer dat ze buiten kwam, zag ze buren naar haar kijken.
Daar ging het nichtje dat in de kraam moest. Dadelijk dacht zij aan
Groo’va: God! wàs ’t niet beter hem nu te schrijven? Zij zou het
straks met Tante bepraten.
—Tante.… begon zij.
Maar als een fyzieke benauwing drong het plotseling naar haar
hoofd, dat ze Tante zou moeten vertellen: de buren hebben me
nagekeken. Ze durfde niet.…
—Wat wau je den? Tante vroeg het ongeduldig.
—’k Weet niet.… niks.…
Ze kreeg een kleur. Schouderophalend slofte Tante weg. Geertje was
opeens weer moe.
Zij had ook last van een slecht geheugen, deed tweemaal een
boodschap verkeerd. De tweede keer stoof Tante op:—Is de medam
det auk nog te feill? ’k Meinde dat je ’t nug al kon stelle! Dat steek
de heile dag geen fin uyt, en dan doet ze-n-en baudschap
verkeird!.…
Eens in de Zomerhofstraat zag zij Jan vóór zich gaan. Zij kon haast
niet verder, zoo klopte haar hart. Angst doorschokte haar: wàt zou
hij zeggen!.… Zij dacht aan die middag, hier in de straat, toen hij
liep met Benjamin Cohen. Wàt zou hij zeggen. Zij durfde niet voort.

Hij was een groote kruidenierswinkel binnengegaan, waar zij wel
eens iets had gekocht. Daar hem ontmoeten.… onmogelijk! Toch
wou ze hem zien. Ze mòest hem zien. Ze zei zich, dat ze niet
verlangde, dat haar angst te hevig was. [119]Maar dat ze niet
weggaan mòcht om hun kind. Dadelijk wist ze het tegendeel. Om
het kind moest ze kalm blijven, vluchten.… Maar ze kwam niet van
de plek.
Zij trantelde, in de kou, voor de huizen, keerde telkens, voordat ze
aan de winkel was, terug. Vreemd, dat hij zoo lang in dat huis bleef!
Eindelijk liep ze tot de ingang. Ze zag hem staan, pratend aan de
toonbank, maar.… hij was ’t niet! een àndere man, die zóó van ter
zij, niets meer leek op Jan.
De ontnuchtering die in haar viel, maakte haar weer plotseling moe.
In haar hulpeloosheid sleepte ze zich voort, zich voelende van God
en de menschen verlaten en toch zich bewust, bang te zijn geweest
voor de ontmoeting, zoo opeens, onvoorbereid, terwijl ze bleek zag,
nog slap van de ziekte.
Maar dien avond, terwijl ze zich uitkleedde in de benauwde, naar
petroleum en naar in de vlam gedropen vet stinkende keuken, kreeg
ze een gierend verlangen naar hem, hem, haar man, die haar werd
onthouden. Zij zette zich op de rand van het bed, in radelooze
overspanning. Daarna bad ze, onstuimig, lang, een aanroepen en
opnieuw aanroepen, aanfleemen, smeeken van de Heer, dat Die, de
Eenige, haar zou beschermen tegen zichzelve, tegen haar slechtheid,
tegen de zonde, de macht der verleiding van haar in onmacht
rampzalig begeeren.
—Hai hep vast gesaid da ie komp.…

Wel viermaal had Tante het herhaald tegen Geertje tot stilling van
eigen ongeduld. Zij was nog wel thuisgekomen met zulke mooie
osselapjes. Haar man had ze ’s morgens visch beloofd, in een gretig
mee willen genieten van drie dagen fortuinlijk werken. Maar met de
Vrijdag was daar geen aankomen aan geweest. Stom dat ze niet om
de dag had gedacht. Met mooie lapjes en een vischbelofte voor ’s
Zondags had ze gehoopt hem tevree te zullen houden. En nu was
het bij tweeën geworden, toen hij eindelijk zat. De lapjes waren
onder ’t braden al niet meegevallen en toen nog dat lange
[120]staan! Ook de aardappels hadden geleden. Gelukkig was d’er
behoorlijk sjeu.
Geertje kon het eten niet doorkrijgen. Ze was met geeuwhonger
gaan zitten. Gefolterd had Oom’s wegblijven haar, om het kind, want
daar mòest het nadeelig voor zijn, wanneer zij met een holle maag
liep. Anders nam ze nog wel eens een homp brood tusschentijds,
maar ze had niet gedurfd om Tante, die haar als hersteld
beschouwde, en voor het kind.… voor hèm dòrst ze niet vragen;
aldoor leefde ze in die tweestrijd van haar liefde-vol-meelij voor ’t
wicht, in het besef dat het kind was haar schande, dat Tante’s wrok
viel op het kind, dat het niet mocht bestáán voor Tante, dat haar
kleine haar werd misgund, dat men háár, nou ja, beklaagde, maar
tegelijk om hèm verguisde. Angstig, zich haar lafheid verwijtend,
had ze telkens gehoopt, dat Oom nù wel zou komen, zoodat ze beter
deed niets vooruit te vragen. En dadelijk toen Tante de schotel met
de onoogelijke, blauw geworden aardappels neerzette, had het
geklopt in haar van weerzin. ’t Vleesch was leer, leer met
aangebakken vet. Ze kon het niet naar binnen krijgen. Ze nam een
groote hap, daar het moest, maar de tweede had ze wel uit willen
spugen. Oom en Tante deden alles drijven in de sjeu, maar zij
walgde van dat vet, dat stolde om de keiïge aardappels en het
verdroogd-harde vleesch. Oom bleef goed geluimd, als iemand die
prettig van buiten komt, vervuld van zijn werk. En Tante smakte lijzig

door, welvoldaan uit zelfvoldaanheid. De pot was juist haar ijdelheid.
Haar luiheid haatte alle werk behalve koken, hoe slecht ze het deed.
Geertje dorst nooit vragen of ze helpen mocht; alles gaf Tante grif
uit handen, maar haar „pot”, daar kwam niemand aan, niemand kon
het immers als zij.… God nog toe, het draaide Geertje, elk oogenblik
dacht zij over te geven. Maar ze drong zich het eten op, ’t arme kind
moest toch wàt hebben! Onderwijl ratelde Oom door, een voor
Geertje onbegrijpelijk verhaal van zakendrukte met Cohen. Nooit zag
Geertje Mozes meer hier. Was er dan toch iets gekomen van [121]die
plannen? Zij luisterde in een lusteloos nieuwsgierig-zijn, haars
ondanks geprikkeld door Oom’s geheimzinnigheid. Nu sprak hij van
Jansen op de Binnenweg, dat het zoo’n prachtige zaak was
geworden. Was hij bij die geweest? Dorst hij dat? Maar wat had hij
met die te maken?
—Ik krijg um wel. Maar langzaam an. ’t Bedonderde is, hij kent
Mozes Cohen, hoe, weet God! Wat die vuilik bij hem doet! M’ar hij is
al weze stoke, Benjamin zei ’t, hij wist et voor vast.…
Geertje zag Oom aan, begreep niet. Benjamin? En Mozes stoken? En
Oom dee zaken met Mozes Cohen!.… Onwillekeurig keek ze naar
Tante.… wat had die? Ze staarde zoo raar.… Dan was er iets dat zij
niet mocht weten, al ’t geheimzinnig-doen had dus een reden.… Iets
tegen Jan! O! vast tegen Jan, Oom in zaken met Benjamin, tegen
Jan, om zich te wreken, en die haar dat natuurlijk verzweeg! En zij
at daarvan, zij met Jan’s kind, zijn kind wier’ gevoed van wat Oom
verdiende aan een schoftestreek tegen hem!.… O onze God! die
oneerlijkheid, al dat liegen en bedriegen! Gisteravond had ze zich al
zoo geërgerd aan wat Oom had geantwoord, toen ze in een moedige
bui plotseling hem had gevraagd: of ’t nu geen tijd werd om Groo’va
te schrijven, alles eerlijk hem te vertellen, daar hij haar ommers
thuis wou hebben, en het toch ééns weten moest. Oom had gezeid:
—„Me lieve meid, denk d’erom, wat nie’ weet, wat nie’ deert, la’ we

’t veel liever nog es anzien, je kan nooit wete wat ter gebeurt, wa’
mowwe d’en ouwe man verdriet doen”.… Altijd huichelen, stiekumert
spelen! Zoo had Oom z’en heele leven gedaan. Nu deed-ie het weer
tegen haar. En Jan was het kind van de rekening. Maar ze wou niet
en dat zou niet. Veel liever stond ze met het kind op straat! Groote
God, de fieltenboel! Zij in d’er sufheid, die ’t niet gesnapt had! O, je
stikte hier, in die kóói, waar je zat als een idioot, stom als ze was,
dat ze zich in d’er slapte zóó had laten belatafelen. Ze liet zich niet
behandelen als een halve gare, als een onwijs kind. Weten [122]zou
ze ’t! Oom wel krijgen. Slimmigheid tegen slimmigheid. Nou hadden
ze achterdocht. Nou niks zeggen. Net als de kat geduldig zijn.…
Oom was plotseling minder spraakzaam. Hij had op Tante’s gezicht
moeten zien, dat hij zijn neus had voorbijgepraat. Maar Geertje keek
staâg lusteloos, zij zat er bij, suf-onverschillig. In haar verborgen
opwinding had ze de moed gevonden om haar portie naar binnen te
werken, en toen ze klaar was, opstond van tafel, zei Oom, blijkbaar
om lief te doen:—„Zij begint weer beter te ete.”
—Wacht maar, dacht ze en glimlachte.
Laat uit de benauwde bedsteê gekropen, had Oom, de volgende
Zondagmorgen, zich in de keuken geboend en gepoetst. Nu was
Tante er met gesloten deur bezig. Geertje had Oom zijn ontbijt
gegeven.
—Wil u nog drinke?
Hij bedankte. Kinderachtig-stijf in bewegen, als altoos met zijn
Engelsch hemd, zat hij, een potloodje in de mond, over de vele
bladen van het Nieuwsblad gebogen te zoeken tusschen de
advertenties.
—Oom, vroeg Geertje, wanneer stuurt Groo’va nou toch et geld?

—Geld, welk geld?
—Van d’erfenis. Da’ me same zouwe krijge.
—En je grootvader he ’t geweigerd!
—O en laat u et er bij?
—’k Mot wel. Maar.… ’t is nou ook nie’ noodig.
—En die zake waar u van sprak?
Geertje keek zacht, met haar vriend’lijkste oogen, echt als het
nichtje dat helpen wil. Oom zag haar aan, gewichtig-voldaan, een
spottend lachje trok langs zijn gezicht.
—Jij weet niet voor wie ik nou zake doe.
—Toch mit meheer Cohen?
Oom wachtte even, keek stralend van plezier naar haar. [123]
—Voor de firma Heins en Cohen.… ’k Was gisterenavent nog in et
Hang.
—Oom!
Geertje hield zich vast aan de tafel.
—Dat had nich’je niet verwacht, hè? Och ja, Oom is nog wel voor
wàt goed!
—Heins en Cohen?! Maar.… welke Cohen?
—Benjamin, Heins’ kepejon.

—Doen die nou same?
—En ik ben agent. Advertensies en publiciteit. ’t Ketoor is bij Cohen
gebleve. Maar Heins is volledig firmant. ’t Plan van die krant hangt
nog in de lucht. Maar affijn, às daar wat van komp, werk ik daar
netuurlek ook voor. ’t Gaat. Ik scharrel nog al wat op.…
Geertje stond in een nevel met glansen. De dingen op tafel
prismaden. Ze hield zich niet in.…
—Got, ga je huile!
Zij prevelde:
—’t Doet me zoo’n plezier.
—O! Nou. Dan is et goed.… Zie je, Geer, jou hè’t Heins smerig
behandeld, aldersmerigst, da’r blijf ik bij.… Nee! la’ me je alles nou
zegge. Heins kent me meenink daarover ook. Nooit za’k ’em dàt
vergeve. Onze vrindschap is uit, voor goed. Maar daarom ka ’k toch
wel zake voor em doen. Waarom niet? Da’s geen kwestie van
vrindschap. Hij betaalt me nie’ meer as ik waard ben; as je dat denk,
Jezus nee.… Trouwe’s, ’k zie de vent bijna niet. Heele weke gaan
d’er voorbij, da’k alleen met Cohen te doen heb. Kazeweel nou
gisterenavent, omdat hij bevrind is met Janse.…
Geertje snakte weg te komen. Oom was een kind, niet slecht, alleen
laf. Maar als ze hem zitten liet, kwam er ruzie. Met de oogen
smeekte ze. Doch hij zwetste, ratelde door. Dat Jansen nu
preezedent was van de Kegelclub, waar Oom vroeger ook lid van
geweest was, waar hij met Heins was bevrind geraakt. Dat hij wel
derekt naar Jansen had kunnen loopen, maar na wat er vroeger
[124]op de Binneweg was gebeurd, liever gewild had dat Heins met
hem sprak. Dat hij dáárom in ’t Hang geweest was.…

—Hoe gáát het met Jan?
—Da’ mot jij nog vrage!.… Smeerlap.… Maar ik had um noodig.
Janse wil gaan adverteere.
Geertjes lippen hapten om woorden. Maar geen klank kwam uit haar
mond.
Oom vertelde van de winkel. Dat hij zéker hier niet bleef. Waarheen
hij gaan zou, wist-ie nog niet. Misschien als agent naar Delfshaven.
—Dan krij’k ’en ketoortje. Maar nooit meer ’en winkel. Die
beroerdigheid nie’ meer.
Tante verscheen, ze spiegelglansde. Doch keek Oom verwijtend aan.
—Och wàt nou?! Geer vint et best!.…
Geertje dacht dat ze neer zou slaan. Ze knikte. Strompelde weg naar
achter, waar beider vuilgoed verspreid op de grond lag, waar het
stonk van heet water en vuil.
Even bleef ze wezenloos staan. Toen brak haar gevoel in een snik.
Zij veegde de tranen af. Sterk zou ook zij zijn. Sterk òm hem, àls hij
—haar man! O, haar lief, haar heerlijkheid! Die dùs zorgde voor hen
allen, zonder dat iemand daar iets van kon zeggen. Slimmert,
heerlijke slimmert, klevvert! Klevver, klevver was-t-ie en lief!
Woorden niet, maar met daden sprak-t-ie! Hij liet zijn Ismaël niet in
de steek.
Weelde van hervonden geluk had haar ziel op eens veranderd. Zij
dorst niet knielen, Tante kon komen, maar zij prevelde dank aan
God.

En ze begon, haar moeheid beheerschend, het keukentje aan kant te
brengen. En toen Tante binnenslofte, verwonderd, maar blijkbaar
prettig verrast, dat ze niet alles zelf had te doen, vroeg Geertje
verlof om ’s middags naar de kerk te gaan.
—Na de kerk? Jai?.… M’ar maid! [125]
Tante keek ongeloovig, zij knikte, zag Tante ernstig recht in ’t
gezicht.
—Jai mot et wete. As je graag will.… Dan keu je dat an Grau’fa
schraife.…
Haar beenen bewogen verstijfd van schroom, toen ze de kerkdeur
door en over de steenen als zerken ging. Zij wist, dat zij geen woord
zou kunnen spreken, zelfs niet tegen de kostersvrouw. Zij wist zich
een bleeke zondares, in rouwkleeding die zij niet waardig meer was.
Achter een pilaar ging zij zitten en niet dicht bij de preekstoel, als
vroeger. De kerk was nog leeg, er kilde een tocht; een rilling
doorschokte haar, toen zij zat. Bij het eerste neuriën van het orgel
onderging zij een ontroering, die met een paar lichte schokken,
onverhoedsche inkrimpingen van haar borst, het gansche
gezichtsvlak beneden de oogen vochtig maakte, hoezeer zij wreef
met de ijlings uitgetrokken zakdoek, hem proppend tegen mond en
neus. Zij werd niet meer gewaar, wat er voorviel, tot ze de stem
hoorde van de bijbellezende voorzanger. Toen was ’t of de tranen
van zelve droogden. De zwarte hand met de felwitte doek slapte van
zelf neer naar de schoot. Met een strak bewustzijn luisterde zij,
schoon niet hoorend wat werd gelezen. Het was weer het oude, die
vaste dienstvorm, waaraan zij zóóveel deel had gehad—zij voelde
weer zich opgenomen, zij gretigde dit gevoel in als voedsel. Die
voldoening vervulde haar volkomen. Zij dacht niet na, zij
droomvoelde voort. Zij wist niets van de menschen om haar: hun
zang met den orgeltoon dronk zij in. Zij wist ook niet van den

predikant; zij kon hem niet zien en zij luisterde niet. Zij hoorde het
preeken, dat was haar genoeg. Weer nam zij deel aan den dienst
van God, in het Huis van God, weer mocht zij. Zóó had Hij zich
ontfermd over haar, in Zijn eindelooze genade. Hij was nu hier, Hij
zag op haar neer; zij sloot de oogen om als-te-knielen. Want altijd
was zij gaarne geknield, al zei Groo’va dat God niet gaf om den
vorm, slechts lette op het wezen des gebeds. [126]
De predikant begon al aan het tweede gedeelte van zijn in vieren
gesplitste rede, toen zij hem een deel van den tekst hoorde zeggen,
en onmiddellijk wist, waaruit dat deel was, uit Romeinen 5 vers 21 :
„Opdat, gelijk de zonde geheerscht heeft tot den dood, alzoo ook de
genade zou heerschen door rechtvaardigheid tot het eeuwige leven,
door Jezus Christus, onzen Heere.” Was ’t niet? Ja, „de zonde
geheerscht heeft.” Dominee zei nu ook déze woorden, om de
tegenstelling tot het heerschen der genade.
In het warme gevoel van een blijde gerustheid, keek zij op, voor het
eerst, en rond. Geen enkel bekend gezicht, maar De Kerk! Ginds een
baan van zon boven de menschen, goudschijnend tegen den muur.
Zij zat in het sombre gedeelte, achter een pilaar, daar behoorde zij,
boetelinge, schoon God haar vergaf, „alzoo ook de genade zou
heerschen.” Onmiddellijk had ze den juisten tekst gegist!.… Heerlijk,
dat z’ er nog zóóveel van wist. Goeie Groo’va, die het haar geleerd
had.…
Zij voelde zich het kleinkind van Groo’va. Wel trachtte zij thans te
luisteren naar de preek; wel proefde zij een bevestiging van God’s
genaderijke bedoeling met haar in Dominee’s keuze van tekst; maar
telkens dreef zij weer weg in haar droom en bleef dit geen
Rotterdamsche kerk. De kerk, dus Thuis, waar het immers de kerk
was, de kerk één met huis, in de gestadige dienstvervulling van den
koster-en-voorzanger-hoofd-van-de-school. De kerk, waar je

Dominee hadt en Mevrouw, en dàn Groo’va met Groo’moe en haar;
Groo’va, die las en voorzong en al’ dee, wat nìet door Dominee zelf
gedaan werd. In de onmiddellijke, stâge nabijheid van die kerk was
zij opgegroeid; in een de kerk, evenveel als de school, weten één
met Groo’va: méér nog één, immers omdat het de Kèrk was, de
Heilige Dienst, het hoogste, het einddoel—al het and’re
vergankelijk.…
God-zij-Dank, had zij dit eenheidsgevoel terug. Bij Oom had zij het
verloren; niet bij Jan, al vroeger bij Oom. Hoe had Oom het los
kùnnen laten! Zij voelde meelij en iets als wrevel, [127]schoon zij
wist, dat God dezen niet wilde. Ver voelde zij zich van Oom’s huis en
weer thuis. O, zij snakte naar Groo’va, naar thuis! Niet naar het
Hang, dat mocht niet meer. Wel was er in andere dingen eenige
overeenkomst voor haar gevoel tusschen thuis-bij-Groo’va en thuis-
bij-Jan: thuis gevoeld had ze zich in beide, als nooit een oogenblik
bij Oom. Maar verlangen naar ’t Hang mocht zij nooit meer. Dat was
de eisch—door God gesteld. Wat Hij met haar ziekte had willen
zeggen. Duidelijk zag zij heel Zijn Bestier. God had hun liefde thans
gelenkt tot een zuiver geestelijk beminnen: zooals zij ’t vroeger had
willen houden. Toen had Jan haar bepraat, maar nu zag hij zelf het
in, dat zij elkander mochten blijven liefhebben, omdat hij toch geen
liefde geven kòn aan zijn vrouw, maar dat zij niet met elkander
mochten zijn. Dit was zonde, overspel, hun kindje wàs een kindje
van zonde, maar God in zijn Goedheid liet het haar, zij voelde, wist
het, door Gods Ontferming mocht zij het hebben, zìjn zoontje, haar
schàt.
Aangedaan, in gretige vroomheid, luisterde zij aandachtig naar het
einde, de leerrijke toepassing van de preek; en bij het psalmzingen
zong zij mee.

Schoon ze, dikwijls moe van haar dracht en tengevolge harer ziekte,
stil en voorzichtig-kalm zich bewoog, en vreemde zich voelen bleef in
Oom’s huis, toonde zij veel meer opgewektheid en nam Tante vlijtig
werk uit de hand.
De dagen gingen in een àndere eentonigheid dan vroeger voorbij.
Oom’s verdiensten leken ongeregeld, soms was ’t nog armoe een
gansche week—dan meende Geertje in Tante’s behandeling ’t verwijt
van de overlast te voelen en dacht zij er over Jan te schrijven, meer
geld te vragen ter wille van ’t kind. Maar zij begreep, dat de schuld
lag bij Oom.
Zij bleef zooveel mogelijk in huis, omdat zij nieuwsgierigheid en
spot- en vitzucht zag in de oogen der buurvrouwen. Erger nog dan
die onbescheidenheid griefde haar de toon van Gerrit [128]Holkers,
die dikwijls ’s avonds aankwam en een grapje maakte van het
vragen naar „de kleine”.
Veertien dagen na haar kerkgang had zij de namiddag gebruikt voor
een lange brief aan Groo’va die wéér gevraagd had, waarom zij niet
kwam. In schemerdonker bracht zij de brief zelve even naar de bus,
zoodoende had ze meteen een luchtje; en juist toen ze ’t couvert liet
vallen, hoorde ze een stem.… meneer Maandag! Hij was aan het
kuieren geweest met de kinders. Even deed hij wat terughoudend,
maar zij toonde duidelijk haar blijdschap. De kleintjes zagen er
keurig en best uit, maar meneer zelf bleek en verhavend.
—Waarom komp u niet er is an? vroeg ze vol meelij, wetend zijn
toestand.
—Geertje, hoe keuj dat nau segge?
Zij wist: zij dacht aan wat Oom gezeid had:—„Maandag? die trap ik
m’en huis uit.” Maar ze moest weten, ze hield zoo van hem, ’t was

alles vréémd toch, en ze zàg ook, dat hij het naar vond, niet boos
was op haar.
—Wàt heb u dan toch gehad mit Oom?—Zij vroeg het zacht, als
schaamde ze zich; de kinderen luisterden, kopjes omhoog; en er
kwamen menschen langs hen.
—Och da’ weit je well.
—’k Weet van niks.
—Weit jai nie da’ j’ Aum no’ faur Hains laup, faur Hains en Benjamin
Cohen?
—Jawel.…
—No’ den.… O, is ’t soms nie smerig, sauas die mit main heb gedaan
en mit Mauses, enkelt um ’t schandegeld dat tie dur kraigt?
—Schandegeld?
—Ja seker schandegeld! Eers dat ie sau feill praats heb gehad! Hains
mos teronder bai dit en bai dat, hai sau ’t same doen mit Mauses.
Nau, die doch ter ’t saine fan, goochume jaud, wat? had j’ Aum in de
gate. Dattie s’en neef ’en loer wau draje, da’s sen ongeluk gewees.
Anders hattie [129]et nauit sau angeleit met j’ Aum. Geld kon die
kraige, meheer Driessens, fan de drukkerij fan Wilton en Co., sau em
op weg hebbe gehollepe. Dan had al et gedoe fan Hains en
Benjamin gelege! M’ar toen he’t je Aum de saak verraje.… ja seker
verraje-n-an Benjamin!.…
—Oom?!
Nee, Geertje gelóófde ’t niet! Tartend zag zij Maandag aan.

—Dan nìet verraje. M’ar toch maar verklapt. ’t Ken weze dat et meer
stommigheid was, enkelt om te kunne poche. M’ar et is baikans niet
te glauve. An je konkerent det te vertèlle!.… M’ar laat et
dommigheid sain, ’t was ’en schaaj, ’en schaaj faur Mauzes, die um
niks doen kon, ’en schaaj faur main, alleen niet faur hum, omdat ie
dalik te finde was faur wat Benjamin um wau gaife, die wist wattie
deej dat ie um der bai nam, want d’armee was tie uijtgekocht.…
Affain, ’t is gebeurd, ’t is faur main ook beroerd, m’ar ’k heb toch
m’en braud, wat? Dag Geertje, ’k mot ferder.
De trieste, goedige oogjes van de bultenaar zagen even goedig haar
aan. Maar Geertje voelde wel: uit was de vriendschap. Hoorde zij
ook niet bij Oóm? Voor Maandag was zij een stuk van Oom. En wat
was dit nu voor verhaal! Niets begreep zij er van, en toch.… Liegen,
Maandag, nee, dat kon niet!
Nochtans kòn zij in deze dingen niet komen. Want als dit alles zoo
was, wat dan?.… Wat bleef er dan van Jan zijn toeleg om haar en
zijn Ismaël te helpen? Zij was op eens weer bezwaard, weer moe.…
Niemand had ze, wie ze ’t kon vragen. Ze dorst niets zeggen, thuis;
en ze moest heel een ávond daar zitten, hooren hen aan, Oom en
Tante en Gerrit als die kwam, met dit angstig stormen in haar van
vragen waarvan àlles afhing.… [130]

XI.
—Tante, had ze gevraagd, is ’t goed as ’k es ’en avend na Mien
Koenders loop?
—Na Mien Koenders! hoe kom ie d’ar no’ w’er bai?
Geertje had ongeloof gehoord in de bot-kortaffe toon. En listig had
ze erg gewoon, als kon het haar niet veel schelen, geantwoord:
—Zoo maar, ’k wou d’er nog wel is zien.
Van toen af, wist ze, dat ze niet naar Mien ging. Ze had aan Mien en
d’er moeder gedacht, de zondagmiddag toen ze uit de kerk kwam.
Omdat het vrome menschen waren. Omdat ze behoefte had aan
zoo’n aanspraak, van christelijke, ernstige menschen. Een oogenblik
had ze verlangd naar de vernedering, de zelfbeschuldiging bij haar
binnenkomen in de winkel en de achterkamer, onder de strenge,
terstond berispende oogen van juffrouw Koenders en van Mien, die
dadelijk aan haar zouden zien, hoe het met haar was geloopen;
juffrouw Koenders, die spreken zou, net als Groo’va later doen zou.
Misschien, dat ze ’t niet onmiddellijk opmerken zouden, met d’er
zondagsche rouwgoed kwam ’t niet zoo uit. Dan zouden ze, als de
laatste keer, in een afgemeten begroeting hun boosheid over Geertje
d’er wegblijven toonen. Langzamerhand zou alles blijken, zou zij
alles zeggen.… ze zòu het, ze wou.… Te minste, wanneer ze alleen
met d’erlui was, als ze Mien’s vrijer d’er maar niet vond en misschien
nog andere menschen, de femielje van Mien d’er vader.… Die vrees
voor de vrijer en andere menschen had haar weggedreven, de kant
van huis op. Maar [131]sedert was de gedachte aan het bezoek
telkens teruggekeerd, en nu in haar angst, haar ongedurigheid door
de dingen die Maandag verteld had, wilde ze menschen spreken, wie

ook; zon ze op een gang naar het Hang, te verbinden met een
bezoek aan Mien Koenders. Zenuwachtig, wist ze zelf niet, waar ze
naar toe zou gaan en waar niet; maar ze mòest de straat op, d’er
uit. Daarom had ze, aarz’lend, gevraagd, of ze naar Mien mocht;
plots stil beslissend, toen Tante’s bits wantrouwen haar die steek gaf
en ze van niets meer wist dan een drang tot tegenweer met sluwe
leukheid.
Nu liep ze op het Singel—en niet naar Mien. Met opzet ging ze deze
weg, iets òm, maar ze had ommers nu de tijd, en ze mocht Oom es
tegenkommen. Tot bij de Binnenweg, maar dan links. Vrijdag-avond:
Jan zou d’er zijn, dan bleef-t-ie altijd laat zitten schrijven. Ze had dus
maar naar de winkel te gaan en te vragen om meneer te spreken.
Dat kon best, was heel gewoon. Dom, dat ze ’t niet veel vroeger
gedaan had. Er trilde een opstand door haar gevoel, dat ze weken
had laten voorbijgaan, zonder éven Hem te bezoeken. Wel met
weifeling: immers òm Hem, opdat Hij thuis geen moeite zou krijgen,
had ze gewacht, angstig-smachtend gewacht, aldoor uitstellend
iedere poging.… Maar al gebeurde d’er wat met het mensch; voor
hun kind, voor hun liefde moest het. Hijzelf zou het billijken, als ze
hem uitlei, hoe Maandag haar in de war had gebracht. Schoon moe
van veel werk, voor Tante gedaan, verhaastte zij onwillekeurig de
pas. In maanden was zij niet in de avondstilte geweest. Een
oogenblik schreide de weemoed in haar, daar zij aan vroeger dacht,
toen zij vàn daar kwam en ze ook heen-en-weer ging door de
menschen, de paren, de groepen, de lastige jongens, langs de bonte
winkels vol licht. Nog weer schielijker ging zij voort. Door de
ontroering van haar verlangen schokte slechts berouw-verbazing, dàt
ze ’t bestaan had: zóó lang van Hem af. Vast overtuigd was zij weer
van zijn liefde, en glimlachend vergaf haar denken, dat hij niet meer
moed getoond had. Zooals een moeder haar grooten zoon zou
vergeven. [132]

Eerst toen de deurknop van de winkel haar uit de hand schoot,
nadat het slot gelicht was, en zij, dus nog eens naar de knop
tastend, de deur echt bedelaarsachtig open duwde, doorloomde
haar verlegenheid. En het kon wel zijn dat ze bloosde, toen zij,
plotseling vóór Bos, knikkend hem goedenavond zei en vroeg:—Hoe
gaat het? en na even ophouden:—Is Meneer d’er! Kan ’k em es
spreke?
—Menéér? lijzigde Bos. Zijn dooie oogen ontweken haar schuw. Hij
had even naar haar gekeken, toen zij in de deur stond. Nu telde hij
voort aan de vellen kleurpapier die vóór hem op de toonbank lagen.
—Acht, negen, tien.… zei hij half-hardop, terwijl zijn vingers de
bladen in een hoek oplichtten.
Geertje zag zijn doen even aan.
—Ja, ik wou ’m graag effe spréke.
Zij trachtte bevelende vastheid aan haar stem te geven, doch het
krieuwelde in haar keel en ze moest kuchen, daar haar stem
oversloeg.
Nu zag Bos even op. Zijn blik gleed langs haar, stuursch-verlegen.
—’k Glauf nie’.… maar ik wil wel es kaike.
—Asjeblief, zei Geertje heesch. Ze kuchte nog eens, omdat ze nu
heesch sprak. Ze vond het ellendig, verlegen te worden. Maar die
Bos, hij deed zoo vreemd! Vroeger, om onder een hoedje te vangen,
en nou zoo onvriendelijk. Ze begreep wel, hij wist, was bang.…
onwillekeurig zag ze om naar de binnendeur; God! als nou het
mensch eens kwam.…
—Toe, ga dan effe, drong ze aan, daar Bos bleef treuzelen aan zijn
papier.

Nu zag hij haar recht in het gezicht, boos, hoonend.… Ellendeling,
vroeger altoos de beste maatjes, haar flikflooiend om suiker in zijn
koffie; bangert, nu-d-ie wist van haar.… Als Jan nou es.… niet haar
boven liet komen, maar haar tegemoetkwam, bovenaan ’t trapje,
zooals ie deed met leveranciers, dàn zou Bos kijken! dan hield ie
straks bij ’t weggaan de deur nog voor d’er open.… [133]
Toen hij het trapje opging, kraakte de tweede tree. Een ontroering
doorhuiverde haar. Die tree had de laatste tijd gekraakt, elke
morgen, wanneer zij kwam met de koffie, van het kantoor, de winkel
in.… Gelijk een windvlaag, gelijk een stortgolf, was de overstelping in
haar, nu z’ opeens voor alles oog had, de kasten, de tafel terzij van
het trapje, de mommen en poppen die van de zolder neerhingen,
alles, iedere kleinigheid. Och, er was niet veel verwisseld, alleen
weer andere ansichtkaarten. Het deed zoo’n goed, terug te zijn; hier
was haar geluk, haar leven.… Jan, de naam zong in haar ziel.…
Even, bedeesd, dacht zij ook aan hun kind.… als dat ooit eens.…
Maar het was, of gestommel.… Ze deed vanzelf een pas vooruit,
dieper de winkel in, om niet opeens vlàk voor het mensch te staan.
Doch de binnendeur bleef dicht, ze had het zich verbeeld. Hè, het
duurde wel heel lang. Zij leunde met de hand op de toonbank. Daar
stond het krukje, waar ze zóó vaak op zat, waar Jan haar eens een
zoen had gegeven, toen ze alleen waren in de winkel, brutaal, om
moog’lijke kijkers op straat.… Zij dorst er nu niet op gaan zitten. Ze
werd weer moe; och, dat was bangheid. Als.… O, daar kwam.… Bos.
Niet Jan.
Strompelend kwam hij het trapjen af en bleef schuins vóór Geertje
staan.
—Ja, ’k dach’ wel. Meneer is d’er niet.
Wat zei-d-ie!

Welcome to our website – the ideal destination for book lovers and
knowledge seekers. With a mission to inspire endlessly, we offer a
vast collection of books, ranging from classic literary works to
specialized publications, self-development books, and children's
literature. Each book is a new journey of discovery, expanding
knowledge and enriching the soul of the reade
Our website is not just a platform for buying books, but a bridge
connecting readers to the timeless values of culture and wisdom. With
an elegant, user-friendly interface and an intelligent search system,
we are committed to providing a quick and convenient shopping
experience. Additionally, our special promotions and home delivery
services ensure that you save time and fully enjoy the joy of reading.
Let us accompany you on the journey of exploring knowledge and
personal growth!
ebookfinal.com

Computer techniques in power system analysis 3 ed. Edition M. A. Pai

More Related Content

Similar to Computer techniques in power system analysis 3 ed. Edition M. A. Pai (20)

Computer techniques in power system analysis 3 ed. Edition M. A. Pai